Tasavvuf üzerine kitapları ve söyleşileriyle bilinen yazar Metin Bobaroğlu'nun asıl mesleği eczacılıktır. Bir dönem radyoda 'tasavvuf ve caz' konulu programları ve televizyon ekranlarında 'Aşure' adlı programı, ilgiyle takip edildi.
yılında Trabzon'da dünyaya geldi.
Lisans eğitimini İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi'nde tamamladı. Anadolu Aydınlanma Vakfı'nın kurucu üyesidir. ile yılları arasında aynı vakfın başkanlığını yürüttü. 'ten bu yana yaptığı toplantılara ek olarak, Anadolu Aydınlanma Vakfı’nın çeşitli kültür merkezlerinde düzenlediği halka açık felsefe toplantılarında konuşmalarına devam etmektedir.
Bu toplantıların ürünü olan Us Düşün ve Ötesi adlı derginin yayımlanmasında öncülük etti. Bu dergide yayımlanan yazılarının bir araya getirildiği Aydınlanma Sorunu ve Değerler ile Kadıköy Kültür Sanat Merkezi’nde yaptığı konuşmaların kayıtlarından derlenen Bâtınî Gelenek Hermetik ve Sanskrit Öğretiler adlı kitapları yılında yayımlandı.
Metin Bobaroğlu, yılları arasında Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi'nde 'Simge-Sanat-Felsefe' başlığı altında çeşitli kavramların tartışıldığı seminerler verdi. 'te Bilgi Üniversitesi'nde 'Kadim Bilgelik: Gnostik Öğretiler ve Tasavvuf' başlığı altında, 'te ise gene aynı üniversitede 'Bilimsellik ve Mistisizm' adı altında bir dizi seminer verdi.
ve yılları arasında çeşitli radyolarda 'Dinle Ney'den', 'Bir Dilde Bin Kelâm' ve 'Kuş Dili' başlıklı radyo programlarını hazırladı. yılında 'Aşure' adlı 20 bölümlük sohbet programı bir televizyon kanalında yayınlandı.
Metin Bobaroğlu'nun 15 yılı aşkın bir zamana yayılan yazıları, konuşma kayıtlarından derlemeler ve kendisi ile yapılan söyleşilerden oluşan Simgesel Düşünme adlı kitap yılında, Aydınlanma Sorunu ve Değerler adlı kitabının genişletilmiş ve gözden geçirilmiş 2. baskısı ise yılında Anadolu Aydınlanma Vakfı Yayınları tarafından yayımlandı.
Metin Bobaroğlu, İstanbul'da her yıl şubat ayında düzenlenen ' Dereceden Aşk' adlı kültür, sanat ve yaşam festivaline yılları arasında konuşmacı olarak katıldı. Ayrıca, Radyo Cazkolik'te yayınlanan 'Jazz, Müzik ve Kadın' adlı radyo programında yılları arasında 'tasavvuf ve caz' başlıklı sohbetleriyle yer aldı.
Güncelleme:
İlgili Haberler
Halet Çambel kimdir? Ne zaman öldü, kaç yaşındaydı? İşte memlekete vakfettiği hayatıTarık Buğra kimdir, ne zaman vefat etti? İşte eserleriAyşe Buğra kimdir? Erdoğan'ın hedef aldığı isim bakın kimin kızı çıktıDemir Özlü kimdir?Yakup Kadri Karaosmanoğlu kimdir?Uğur Mumcu biyografisiNazım Hikmet biyografisiCemal Süreya adını neden değiştirdi? Cemal Süreya eserleri ve şiirleri nelerdir?ERCİYES ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TEZİ HAZIRLAYAN
SULE BURUL
TEZİ YÖNETEN
YRD. DOÇ. HUZEYFE SAYIM
Mayıs
KAYSERİ
Yrd. Doç. Dr. Huzeyfe SAYIM danışmanlığında Şule BURUL tarafından
hazırlanan "Yahudi Mistisizmi: Kabala" adlı bu çalışma jürimiz tarafından
Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü FDB Anabilim Dalında Yüksek
Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.
i
ÖNSÖZ
Dinleri doğuş ve gelişmesinden inanç, ibadet, ahlâk vb. konularına kadar tarihi seyir
içinde inceleyen bir disiplin olan Dinler Tarihinin en önemli unsurları insan ve din
olmuştur. İnsanlık tarihinde ne kadar geriye gidilirse gidilsin dini inançlardan yoksun
bir topluma rastlanmamaktadır. İnsanoğlunun sonlu yaşamında nereden gelip nereye
gittiğini, maddenin ötesindeki üst varlıklarla iletişimine dair soruları en ilkel
dönemlerinden başlayarak sormuş ve bunlar tüm insanlık tarihi boyunca her bireyin
temel soruları olmuştur.
Hangi dine mensup olursa olsun dini inancı bulunan insanlar evren ve kendileri
hakkında sorular sormuş ve bu sorulara kendi inanç sistemleri içinde cevaplar
aramışlardır. Bu cevaplara ise çoğunlukla, gerek büyük dinlerde gerekse de yazıya
geçmemiş kültürlerde görülen derin dindarlık tezahürü mistisizmde de rastlanmaktadır.
Mistisizm, tabiatüstü âlemlerden söz eder ve o âlemlerle ilişki kurulabileceğini iddia
eder. Bu iddialar ise düşünmeye eğilimli olan insanın dikkatini toplamaya yetmiştir.
İnsanlık tarihi kadar eski sayılabilecek, tabiatüstü âleme ilişkin mistik sorular, ilâhi
kaynaklı eski dinlerden olan Yahudilikte de şöhret bulmuştur. Temelinde kapalı,
kozmolojik sırları barındıran mistik düşünceler, Yahudi dinini de etkilemiştir.
Şule BURUL
Kayseri
iii
Şule BURUL
ÖZET
Tasavvufi bir gelenek olan Kabala, Yahudi Mistisizminin sözlü ve yazılı kaynağını
teşkil etmektedir. İbranice anlamı “ almak, kabul etmek, vahiy olarak almak ” olan bu
sözcük “qbl” kökünden türemiştir. Yahudi mistikleri olan Kabalistler, eski Ahit’in ilk
beş kitabı Torah’ı mistik manada yorumlayarak ona gizemli ve özel manalar yüklerler.
İşte Kabalist gelenek de kaynağını buradan alır. Kabala geleneği, Musa’ya Sina dağında
vahyedildiğine inandıkları Torah’ın yazılı ve sözlü olarak iki şeklinin bulunduğunu
iddia eder.
Kabala’nın yazıya geçirilmiş üç eski ana metni mevcuttur. Bunlar Kabala’nın yazılı
yönünü teşkil ederler. yüzyılda ortaya çıkan Parlaklık Kitabı Sefer ha Bahir’in
Yahudi mistisizmi ve genel olarak Yahudilik üzerindeki etkisi derin ve kalıcı olmuştur.
Eski Ahit'in geniş, kapsamlı bir simgesel yorumu olarak kabul edilen Bahir ile beraber
Yahudiliğe ruhgöçü (gilgul) kavramı girmiştir. Sefer Yezirah (Yaratılış Kitabı), büyü
ve evrenbilim (kozmoloji) konularına dayanılarak yazılmıştır.
Kabbalah, which is a teosophical and oral tradition is also called as Jewish mysticism. It
was derived from the word “qbl” of which meaning is “taking-accepting-taking by
apocalypse”. Jewish mystics kabalists intend that it covers all the divine things when
they say that Kabbalah is an oral and mystic tradition. Thus Kabbalah tradition is based
on this point. Kabbalah tradition claims that there are two forms of Torah, about which
they believe that it was given in Sina Mountain to Mose.
• Universe and human being comes out an from Eternal Light. This Eternal Light
penetrates all earthly things.
• God is also an immanent and transcendental god as Ein (premptory absence) and
Ein- Sof (premptory everything)
• God showed himself in ten formation stages. These stages are named sefira in
Kabbalah tradition.ıt’s plural is sefirot and it means numbers in Hebrew.
During the XVIIIth century Jewish spiritual life reached to the apex with Kabbalah
mystics İsaac Luria and Moses Cordovero.
There are three old texts of written Kabbalah. Sefer ha Bahir (Brilliancy Book) which is
written in XVIIth century has a deep and permanent effect on jewih mysticism and
whole jewish Sefer Yetzirah (Creation Book) is the first known work about magic and
universe science (cosmology).
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ i
ABSTRACT v
İÇİNDEKİLER vii
GİRİŞ x
BİRİNCİ BÖLÜM
1. 1. 4. 2. 1. Keter 21
1. 1. 4. 2. 2. Hokmah. 21
1. 1. 4. 2. 3. Binah 21
1. 1. 4. 2. 4. Hesed 22
1. 1. 4. 2. 5. Gevurah 22
1. 1. 4. 2. 6. Tiferet 22
vi
1. 1. 4. 2. 7. Nezah 23
1. 1. 4. 2. 8. Hod 23
1. 1. 4. 2. 9. Yesod 23
1. 1. 4. 2. Malkut 23
1. 1. 4. 3. Tanrı Mefhumu 24
1. 1. 4. 3. 1. Ayn, Ayn Sof, Ayn Sof Or 28
1. 1. 4. 4. Dört Dünya 29
1. 1. 4. 4. 1. Azilut 30
1. 1. 4. 4. 2. Beriyah 30
1. 1. 4. 4. 3. Yezirah 31
1. 1. 4. 4. 4. Asiyah 31
1. 1. 4. 5. Ruhun Dört Düzeyi 33
1. 1. 4. 6. Adam Kadmon 34
İKİNCİ BÖLÜM
SONUÇ 69
SÖZLÜK 73
KAYNAKÇA 76
ÖZGEÇMİŞ
viii
GİRİŞ
Kabala bir ekol olarak, Ortodoks Yahudi dini inancının içerisinde ama ondan bağımsız
olarak yıllarca yaşamıştır. Kabala içerdiği derin anlamların tamamıyla belirlenememiş
olmasından dolayı da Rabbilerin tepkisini üzerine çekmiştir. Fakat bu yola gönül veren
dindarların olağanüstü yeteneklerinden dolayı, her zaman büyük ve reddedilemez bir
ilginin odağı olmuştur. Abraham Abulafia ve Moses Luzatto gibi mistikler Kabala’ya
yeni anlamlar kazandırmışlardır. İsaac Luria’nın bu geleneğe dahil olmasıyla Kabala,
Torah ile beaber incelenebilir bir hale gelmiştir. Yahudi mistik inancına göre Torah'ın
iki anlamı vardır. İlki Musa’ya, Sina'da inen ve herkesin anlayabileceği yazılı Torah’dır.
Burada anlatılanlar onu okuyanların görerek edindikleri izlenimlere dayanmaktadır.
Diğeri ise sözlü Torah’dır. Sözlü Torah, onu kalp gözüyle görebilecek insanlara inen bir
kitaptır ve Tanrı onu, anlayabilecek gerçek dindarlara yollamıştır. Sözlü Torah sırlarla
doludur ve onu anlayabilmek için öncelikle mistik ve katı bir hayatı tecrübe etmek
gerekmektedir. Kabalistler, bu ikinci kitabın da aslında ilk kaynaktan doğduğunu kabul
etmektedirler.
Kabala, diğer bütün mistik ekollerden farklı olarak bir dengeye dayanır ve kendine has
ilkeleri ile dikkat çekicidir. Örneğin genel olarak doğu kökenli mistik topluluklarda
temel felsefe hep verme esasına dayanmakta olup, bunun sağlanabilmesi için de nefsin
yok edilmesinin gerekliliği benimsenmektedir. Batılı mistik akımlarsa daha maddesel
unsurlara sahiptir. Özellikle Tapınak şövalyeleri ve bunların adeta en mütekâmil
uzantısı olan Masonluk’ta, bir felsefe etrafında toplanan ve genel olarak siyasi ve
ix
Kabala’nın yazılı olarak üç ana kitabı bulunmaktadır. Bunlar Sefer ha Zohar, Sefer ha
Yezirah ve Sefer ha Bahir kitaplarıdır. Bu kaynaklar anonimdir ve çeşitli bölümlerden
oluşmaktadır, bunlar yazılı Kabala’yı teşkil ederler. Temelde rabıtaya dayalı olan
pratiklerin bulunduğu yazılı Kabala’nın doğu gizemciliğinden etkilendiği
düşünülmektedir.
göre Tora kitabı ayrı bir öneme sahiptir. Gershom Scholem’in Kabala ve Zohar kitabı
üzerine yaptığı yorumlar da çalışmamız için kaynak olmuştur.
Bahir Kitabı
Rabbi Nehvuniah Ben Hakana’nın Merkabah dönemine ait tecrübelerinde trans ve vecd
halinde iken verdiği söylevlerden oluşan yazılı metne Bahir (Işığın Kitabı) adı
verilmiştir. yüzyılın ikinci yarısında Provence’de ortaya çıkan bu kitabın derleyicisi
bilinmemektedir. Lakin Rabbi Nehvuniah’ın anlaşılması güç ritüellerini ifadelendiren
bu kişiyi de iyi bir Merkabah ustası olarak kabul etmek gerekir.1
Bahir’in ustası Rabbi Nehvuniah öğrencilerini merakla dolu bir yolculuktan geçirerek
huşu, arzu ve aşk içinde İhtişam Tahtı’na ulaştırır. Rabbi Nehvuniah’a göre aranılan şey
yürektedir. Onu çözecek düşünce ise sınırlı değildir. Çünkü insan bilgisinin sınırına
varabilir ancak düşüncelerinin sınırına varamaz.2
Kabala metinlerinin en önemlilerinden biri olan Sefer Ha Bahir kitabı, yüzyıla aittir.
Yahudiliğin gelişmesi üzerinde bu metnin derin etkileri olmuştur. Sefirot doktrini
bugünkünden farklı olmayan şekline Bahir kitabında kavuşmuştur.3 Evrenin oluşumu ve
devamında Sefiraların önemini vurgulamanın yanında Yahudi Kabalist geleneğine
“gilgul” ( ruh göçü ) kavramını dâhil etmiştir. Ayrıca Kabalist geleneğe Tanrısal
yaratma gücünü simgeleyen “Kozmik Ağaç” kavramını da eklemiştir. Mistik geleneğin
kapsamını genişleten bu metin, gelenek içerisinde önemli olan yerini daha o yıllarda
almıştır. Bahir, aslında Eski Ahit'in geniş kapsamlı bir simgesel yorumudur ve
dayandığı temel motif, İbrani alfabesindeki harflerin ses ve biçimlerinin gizemli
anlamlarıdır.4
Kısmen İbranice ve kısmen Aramice yazılmış olan Bahir, düzensiz ve karmaşık yapısına
karşın, yoğun mistik fikirleri Kabala'ya ve Kabala yoluyla da Yahudiliğe katmıştır.
1
funduszeue.info, May. Perle Epstein; Kabala, s.
2
Perle Epstein; Kabala, s.
3
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s.
4
Ana Britanica, Kabala Maddesi, Cilt 12, s.
xi
Sefer Yezirah
Kabala’yı teorik ve pratik olarak iki bölüme ayıracak olursak Sefer Yezirah ve Zohar
kitapları Kabala’nın teorik kısmını oluşturmaktadır. Sefer Yezirah, Ortaçağın sonuna
doğru ortaya çıkmıştır. Sefer Yezirah yy da doğmuş ve yy da gelişmeye
başlamıştır. İbranice anlamı “yaratma” olan Yezirah’da sayılar ve harfler Tanrı’nın
evrendeki sembolleri olarak görünmüştür. 7
Kabalist gelenek en eski açıklamasını, Akiba’ya atfedilen Sefer Yezirah’da bulur. Sefer
Yezirah iki bölümdür; Birinci bölümü “Bilgeliğin Otuz iki Yolu”, kitabın diğer
bölümü ise, “Yaratılış Kitabıdır”. Birinci bölümün konusunu, varlığın kendi kendine
gelişimini tanımlaması oluşturur. Yani mutlak sınırsız olan Varlık nasıl kendini
5
funduszeue.info, May.
6
funduszeue.info, Aug.
7
funduszeue.info; 7/, A.Küçük; Dönmeler Tarihi, s. Hikmet Tanyu; Tarih Boyunca Yahudi veTürkler,
Cilt 1,İstanbul , s.
xii
sınırlayıp gerçek varlık konumuna geçmiştir. Bu sorular birinci bölümde yanıt bulur.
Diğer bölümde ise Varlık’ın kendi dışında gelişimi konu edinilmiştir.8
İsa’dan sonra, 3–6. yüzyıllar arasında kaleme alınan Sefer Yezirah’da yaratılış,
Yaratıcının on kutsal sayısını ( Sefirot ) ve 22 İbrani harfini içeren bir süreç olarak
açıklanmıştır. Geleneğe göre bu sayılar ve harfler toplamda gizli bilgeliğin otuz iki
yolunu oluşturmaktadır.9
Sefer Yezirah ortaçağ Kabalistleri tarafından en önemli Kabalist metin olarak kabul
edilir. Evrenin kökeni üzerine yapılan araştırmalarda Kabalistik harekete temel
olmuştur. Merkabah mistiklerinin Şamanik trans ritüellerini gösterdikleri devrin en
etkili metni Sefer Yezirah kabul edilmektedir. Sefer Yezirah içeriğinde Sefirot’u
açıklamaktadır
Yezirah'a göre Sefirot, yaratıcı Tanrı'nın kendini açığa çıkardığı on ayrı oluşum ya da
güç olarak yorumlanabilir. "Ayn Sof" adı verilen " Sonsuz Tanrı "dan intişar eden ışık on
ayrı aşamada yayılır. Böylece bu on ayrı ışık yani her bir Sefira, Tanrı'nın ayrı bir
yaratıcı niteliğini ifade eder. Kabala'ya göre, her Sefira'nın bir başka Sefira ile olan
bağlantısı yaratılışın ritmini oluşturmaktadır. Kabala'da, Sefirot'un gizemli yapısı ve
kesin işlevi en sık tartışılan konudur. Bu tür spekülasyonların tümüyle sapkınlık olduğu
yolundaki sert eleştirilere karşın, Sefira'lar Kabalist geleneğin temel ilkesini
oluştururlar
Zohar
İbranice'de ‘zhr’ veya ‘zuhr’ olarak yazılan "Zohar" veya" Sohar" olarak bilenen
"İhtişam Kitabı" veya "Işık Kitabı", Tanrı, Melekler, Ruhlar ve Kozmoloji gibi
konuların derlemesinden meydana gelmiştir
8
funduszeue.info, May. funduszeue.info,
May.
9
funduszeue.info, Sep.
10
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s. 16
11
funduszeue.info, May.
12
funduszeue.infoıfunduszeue.info, May. funduszeue.info, Sep.
xiii
Zohar, Rabbi Şimon Bar Yohai’nin öğrencileri tarafından İ.S. ’de İsrail’de yazıya
geçirilmiştir. Rabbi Simon Bar Yohai, ustası Rabbi Akiva’yı öldüren Romalılardan
kaçarak 13 yıl boyunca mağarada saklanmış bir bilgedir. Bu bilgeye saklandığında oğlu
Eleazar da eşlik etmiştir. Roma imparatoru ölünce saklandığı mağaradan çıkar. Ancak
Yahudi halkının dinden uzaklaştığını görünce mağaraya tekrar döner. Mağarada iken
onu dinlemeye hazır insanları Kabala üzerine eğitmesi gerektiğini söyleyen bir sesle
irkilir ve mağaradan tekrar çıkar. Bu çıkışında etrafında oluşan istekli topluluğu eğitir.
Rabbi Simeon’un onları eğitirken kullandığı öğretileri Zohar’ı oluşturur
Rabbi Simeon’a göre yazılı ve sözlü Tevrat birdir. Her ikisi de Musa’ya Sina Dağı’nda
vahyedilmiştir. Rabbi Simeon buradan hareketle Kabalacılara Tanrı ile bütünleşmeyi
sağlayacak meditasyonları geleneğe kaydetmiştir.
Zohar eşsiz bir anlatım ve yorumla kısa hikâyeler şeklinde, Aramice olarak yazılmıştır.
Zohar bize Aramice’nin, İbranicenin gizil yanı olduğu haberini vermektedir. Efsaneye
göre de Arami dilinde yazılan bu Zohar metinleri, İsrail’de Safed adlı bölgede gizli
tutulurken Araplar tarafından bulunmuş ve parçaları özensiz şekilde kullanılırken
Safedli bir Kabalist tarafından fark edilerek korumaya alınmıştır. Kitap haline getirilen
Zohar metinleri, yüzyılda İspanya’da Moshe de Leon tarafından yayımlanmıştır
Zohar da Sefer Yezirah gibi Kabala’nın teorik kısmının diğer başlıca yapıtıdır. Zohar
Sefer Yezirah’dan sonra yy da oluşturulmaya başlanmış ve felsefi doktrinlerin de
etkisiyle yy da tamamlanmıştır. Sefer Yezirah’taki harfler üzerine yapılan mistik
tecrübeler Zohar’da daha da genişletilmiştir. Zohar ışık, ihtişam anlamlarına
gelmektedir. Zohar’a bu ad Kutsal Kitap’taki “ Bilgeler gök kubbe gibi, birçoklarını
13
Yusuf Basalel; Yahudilik Ansiklopedisi, Kabala Maddesi, Cilt 2, s.
funduszeue.info, Sep.
14
funduszeue.info 5, July. funduszeue.info, Sep.
funduszeue.info, Sep.
15
Mehmet Aydın; Din Fenomeni, Din Bilimleri Yayınları, Konya , s. Encyclopaedia of
Religion and Ethics; Kabbala Maddesi, Cilt 7, s
xiv
Zohar, Torah’ın mistik bir yorumudur. Kabalist geleneğinin en önemli kitabı Zohar,
geçmişteki yorumlar kadar gelecek yorumları da içerir. Daha önce de işaret ettiğimiz
gibi Kabala artan bir gelenektir. Sonradan eklenen cümleler dahi Kabala ve Zohar’da
yer bulur. Bugün dahi Kabalist dünyanın en meşhur eseri Zohar’dır. Öyle ki bazı
Kabalist çevrelerce Tevrat’ın şöhretini geride bırakacak kadar meşhur kabul edilmiştir.
Günümüzde Jean de Pauly tarafından Zohar'ın eksiksiz ve son derece skolâstik bir
Fransızca tercümesi basılmak üzeredir
16
Daniel, 12/3.
17
H. Loewe; 7/, A.Küçük; Dönmeler Tarihi, s. , Tanyu; TBYT, 1/
18
Abraham Galante; Sabetay Sevi ve Sabetaycıların Gelenekleri, s
BİRİNCİ BÖLÜM
Kelime olarak ”almak”, “kabul etmek”, “vahiy olarak almak“ anlamlarına gelen bu
İbrani sözcük, Tanrısal sözlerin iletilmesi anlamına da gelir. İbranice “gelenek”
anlamında kullanılan Kabala; ”ilham edilmiş”, “ihata edilmiş bilgi” anlamlarına da
gelmektedir Ortaçağ yazmalarında “almak” anlamına gelen ve “qbl” kökünden
türeyen Kabala ”anlamak”, ”kavramak” ,”kabul etmek” manalarına da karşılık gelir
Kabala, Torah’ın (Eski Ahit’in ilk beş kitabı) zahiri anlamından başka gizli bir anlama
sahip olduğunu ve bu mananın ancak özel bir eğitim sonunda kavranabileceğini savunan
bir gelenektir. Kabala, mistik manada ise kabul görme, razı olmadır
Kelime olarak “almak” anlamına da gelen Kabala, eylemlerin nedenini, “almaya arzulu
olmak” şeklinde açıklar. Almaya istekli olan mistik bu yolda emek harcayacaktır. Bu
almaya istekli oluş sırasında kişi kendi yetenek ve sınırlarının farkında olur.
Anlatılanlardan da anlaşılacağı üzere bu kişisel deneyim, tek olarak başlayıp tek
bitmektedir. Kabalist mistik bu “alma, kabul etme arzusu” ile kendi içine dönmüş olacak
ve farkındalık duygusunu had safhada geliştirmiş olacaktır
19
Abdurrahman Küçük; Dönmeler Tarihi, Alperen Yayınları, Ankara , s.
20
The Encyclopedia of Religion; Qabalah Maddesi, Cilt 12, Macmillan Publishing, New York , s.
21
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi, Ayna Yayınevi, İstanbul , s.
22
funduszeue.info funduszeue.info, July.
2
öğretisi olan Kabala’ya göre evrende varlık bulmuş her şey Tanrı’nın dışlaşma
sürecinden sonra hayat bulup maddeleşmiştir. Kabala’ya göre insan da bu dışlaşma
sonucu oluşmuş olup adeta küçük evrendir. İnsanoğlu, yaratılanların özelliklerini
taşımanın yanında Yaratıcıdan da yansımalar almıştır. Kişi içindeki bu Tanrısal olan
özelliklerle ölmeden önce, dünya üzerindeyken rahatlıkla üst âlemlerle iletişim
kurabilmektedir. Maddeleşip dünyada birbirinden ayrılan ruhlar tekrar birleşebilmek
için birbirlerini aramaktadırlar. Geleneğe göre bekleme sürelerini tamamlayan ruhlar,
mesihin gelişiyle birleşerek Tanrı’da bir ve O’nunla aynı olacaklardır
İlk insan Âdem’den bu yana alınan ve ilham edilen geleneksel bilgiler Yahudi
Mistisizmini meydana getirmiştir. Yahudi Mistisizmi ise Tanrı ile bir olmanın ya
dünyevi zevklerden uzak bir yaşam tercih ederek yahut Tanrı’nın kutsal adlarını
mistik anlamda tecrübe ederek gerçekleştirilebileceği üzerine temellenir. Tanrı’nın
kutsal isimleri ise harf ve sayı esaslarına dayanılarak tecrübe edilir. Yahudi mistik
geleneğinin bu temaları üzerinde kendine yer edinen Kabala ise ilerleyen zamanlarda
Yahudi Mistisizmi ile bir anlama gelir oldu. Yahudi Mistisizmi olan Kabala, Tanrı ve
kendisinden intişar eden evren ve diğer canlılar hakkındaki mistik doktrinleri
kapsamaktadır
Kabalist geleneğe göre, Tanrısal olan Torah’ın içerisinde gizli manalar mevcuttur.
Musa, Sina Dağı’nda yazılı yasayı alırken sözlü yasayı da almıştır. Gelenek
içerisinde bu sözlü yasanın vahyin gizli bilgisini içerdiği düşüncesinden hareketle
Kabalist gelenek, bu savı içselleştirip kendine hasretmiştir. Ancak Kabalist geleneğin
mistik ağırlığını kaldırabilecek bedenlere açılacak olan bu sözlü yasadan sözlü bir
23
funduszeue.info, Aug.
24
Encyclopaedia of Religion and Ethics; Kabbala Maddesi, Cilt 7, Charles Scrıbner’s Sons, New York
, s.
25
Ana Britanica, Kabala Maddesi, Cilt 12, Ana Yayıncılık, s.
3
Burada söz konusu olan sözlü yasa ya da gelenek İlahî olan her şeyi kapsamaktadır.
Bu sözlü gelenek belirli bir konuyla sınırlandırılamamaktadır. Bu sözlü gelenek
Musa’ya Sina Dağı’nda aldığı sözlü yasanın yanı sıra babadan oğula, hahamdan
öğrencisine, sözlü olarak aktarılan bilgi ve yorumlamalarını da kapsamaktadır. Salt
bilgiye dayalı bir öğreti olmaması onun sınırlarını hayli genişletmiştir
Kabala, evrenle ilgili metafizik soruların cevaplarını Yahudi mistiğine öğretir. Kabala
manevi dünyaya erişme yöntemidir. Çalışan ve düşünen Kabalist mistiğe bu manevi
dünyanın kapıları sonuna kadar açılmaktadır
Buradan da anlaşılacağı üzere Kabala, teorik olmanın ötesinde pratik bir yöntemdir.
Kendini ve evreni keşfe çıkan Kabalist mistik, kademe kademe kendine döner ve
tecrübesini içselleştirir. Kabalist, Kabala’nın kendinde meydana getirdiği bu içsel
değişimleri birbirinden farklı olarak tecrübe eder. İçsel süreçte meydana gelen bu
değişim yalnızca o kişiye özgüdür. Her mistiğin deneyimi ise farklı farklıdır.
26
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi, s.
27
Yusuf Basalel; Yahudilik Ansiklopedisi, Kabala Maddesi, Cilt 2, Gözlem Yayınevi, İstanbul ,
s.
28
Abraham Galante; Sabetay Sevi ve Sabetaycıların Gelenekleri, Zvi-Geyik Yayınları, İstanbul ,
s. 17
29
funduszeue.info funduszeue.info, July.
4
1. 1. 2. 1. Kabala’nın Kökeni
30
funduszeue.info, July.
31
Abdurrahman Küçük; Dönmeler Tarihi, s.
32
Abraham Galante; Sabetay Sevi ve Sabetaycıların Gelenekleri, s. 17
5
Yahudi din alimlerinin bir kısmı Kabala’nın kökenini oluşturan mistik akımların
başlangıcını yüzyıl Kabalistlerinden Rabbi Kör İsaac’a dayandırmaktadırlar.
Yahudi din alemleri Rabbi Kör İsaac’ı, Kabala’nın babası olarak adlandırmaktadır
Kabala terimini mistik öğretiye ilk defa uygulayan yüzyılda İbn Gabriol olmuştur.
O vakitten bu yana bu terim Yahudi mistik uygulamaları için kullanılagelmiştir.
Gelenek içerisindeki gizli ve sözlü öğretiler Kabala adını almıştır. Kabala’nın
kökenine dair edindiğimiz bilgilerde onun çok daha köklü bir tarihe sahip olduğunu
söyleyebiliriz
33
Hayrullah Örs; Musa ve Yahudilik, Yükselen Matbaası, İstanbul , s.
34
funduszeue.info, Aug.
35
Perle Epstein; Kabala, Dharma Yayınları, İstanbul , s.
6
yılında İspanya’dan kaçabilen Yahudiler İtalya üzerinden geçerek bir kısmı
Türkiye’ye bir kısmı ise Filistin’e yerleşmişlerdir. Sefardim Yahudileri de denen bu
gurup mistik akımlar arasında Kabala’yı tutmuş ve onun yayılmasına katkı
sağlamıştır
36
Hayrullah Örs; Musa ve Yahudilik, s.
37
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s.
38
funduszeue.info, July.
7
Dün olduğu gibi bugün de Kabala akılla kavranabilecek bir öğreti değildir. Çünkü
akıl insanı Tanrı’ya ulaştırmak için gerekli ama yeterli bir meleke değildir. Kabala’da
çeşitli mistik ve sembolik ritüellerle ruhi yönden Tanrı’ya ulaşılabilir. Bu amaçla
Kutsal Kitap’ın harflerine zahirî anlamlarından hariç batinî anlamlar yüklenir
Bugün Kabala adı altında yazılı üç ana metinden söz edebiliriz. Bunlar; Sefer ha
Yezirah, Sefer ha Zohar ve son olarak Sefer ha Bahir’dir. Kabala başlığında
yayımlanan tüm eserler ya bunlardan bir parça yahut bu eserlerin mistik
yorumlamalarıdır.
39
funduszeue.info, Aug.
40
Abdurrahman Küçük; Dönmeler Tarihi, s.
8
1. 1. 3. 1. Yahudilikte Kabala
Her bir harfin birleşerek Tanrı’nın kutsal adını oluşturduğu düşüncesi daha sonraları
yeni mistik iddialarla yerini bir üst düşünceye bırakmıştır. Yahudi mistikleri
Tevrat’ın birleşiminin Tanrı’nın büyük adı olduğunu düşünmeye ve bunu çeşitli
alegorik deneyimlerle tecrübe etmişlerdir. Tevrat’ın Tanrı’nın büyük adı olduğu
düşüncesi Tevrat’ın yaratılmadığı fikrini akıllara getirebilir. Kabalistlere göre ise
Tevrat yaratılmamış bizzat Tanrı’dan yansımıştır. İbrani anlamı ‘ almak, kabul
etmek ’ olan Kabala her dönem gerek kendi gerekse de dış tesirlerle sürekli boyut
değiştirmiştir. Oldukça geniş bir mistik yelpazeye sahip olan Kabala geleneği, derin
tecrübeler sonucu sürekli genişlemiştir.
41
Hayrullah Örs; Musa ve Yahudilik, s.
9
keresinde bunu yapmayı unutmuş. Tam cemaatin Sinagogda toplanıp ibadet ettikleri
sırada Golem etrafa saldırmaya başlamış, korkunç gücüyle evleri yıkmaya başlayınca
hemen Rabbi Löw’ü çağırmışlar, daha da ortalık kararmamış, şu halde Sabbat tam
başlamamıştır. Rabbi Löw hemen Golem’in üzerine atılmış ve onun alnındaki,
üzerinde Tanrı’nın gizli adı yazılı parşömeni söküp atmış, Golem de toprak olmuştur.
Rabbi Löw bir daha Golem yaratmamıştır.”42
Yahudi mistik geleneğinde, tecrübe edilmesi bir insan tarafından imkânsız olan
yaratma düşüncesinin de varoluşu, Yahudilerin inanışlarında, metafizik öğeleri
barındırdığı fikrini destekler niteliktedir. Yahudi toplumu nefes almaya başladığı
tarihten bu yana kendini hep farklı görmüş ve diğer milletlerden kendini tecrit
etmiştir. Yaşadıkları diaspora ve sürgün dönemlerinin de etkisiyle hep var olandan
farklı düşünmüşlerdir. Kabalist gelenek de bu farklılıklar içinde şekillenmiş ve
bünyesinde hayata dair hep üst bilgileri barındırmıştır. Bu ise onu geçmişte olduğu
gibi bugün de anlaşılması güç ve aynı zamanda da çekici kılmıştır.
Batınilik genel anlamda, nasları zahir ve batın ayrımına tabi tutarak bir takım teviller
yapan ve dinin temel hükümlerini farklı bir biçimde yorumlayan itikadi guruplar
bütünüdür. Bir düşünce olarak Batınilik, çeştli kültürlerin bir harmanıdır. Batınilik’te
Mecusilik, Sabilik, Yahudilik gibi eski din ve kültürler ile Yeni-Eflatuncu ve Yeni-
Pisagorcu felsefenin izleri vardır. Batınilik Yahudi Kabalası ve İslam Hurufiliğini de
bünyesinde barındırmaktadır.
42
Hayrullah Örs; Musa ve Yahudilik, s.
43
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi, s.
10
Asırlar boyunca bir takım harf ve rakamlar mukaddes sayılmış, bunlara muhtelif
anlamlar verilerek Tanrı’ya mahsus sırların bunlarda gizlendiği düşüncesi kabul
edilmiştir. Eski çağlardan bu yana insanoğlu gökte veya yeryüzünde varlığı kabul
edilen gizli kuvvetlerden istifade yollarını araştırmıştır. Bu gizli kuvvtleri ise harf ve
şekillerle tasvir etmiştir. Anlaşılacağı üzere bazı sayıların mukaddes sayılması, bazı
harflerin çeşitli manalara gelmesi insanlığın iptidai inançlarından kalmadır.
Eski Yunan medeniyetinde sayılarla kainatın düzeni arasında ilişkiler kuran görüşlere
rastlandığı gibi Ortadoğu medeniyetlerinde özellikle Yahudi ve Hıristiyan
medeniyetlerinde, Asur, Babil ve Mısır’da da sayısal düzen ile alem arasında ilişkiler
kuran sistemler mevcuttu.
Batınilik’in İslam’daki şekli ile Hurufilik ile Yahudilik’teki şekli Kabala arasındaki
benzerlikler dikkat çekicidir. Hurufilik ve Kabala arasındaki temel benzerlik,
Yaratıcının gizli bir hazine olup kendisinin harf ve sesler aracılığı ile tecelli ettiği
düşüncesidir.
Kabala’ya göre Tanrı, kutsal İbrani harfleri ile yazılmış Tevrat’ta gizlenmiştir.
Dolayısıyla Tevrat’ın görünen anlamından başka bir de Batıni anlamı vardır. Kabalist
bu görünmeyen anlamı ile meşgul olmalı ve harfler aracılığı ile Tanrı’ya ulaşmalıdır.
İslam Hurufiliğin de ise İbrani harflerinin kutsiyeti yerini Arap ve Fars harflerine
bırakır. İslam Hurufiliğindeki 28 Arap harfi ve 32 Fars harfleri oldukça kutsaldır.
Her iki inanç sisteminde de harf ve sayılara mistik anlamlar yüklenmiştir. İslam
Hurufiliği, Kur’an’nın zahiri anlamından başka batıni anlamları olduğunu iddia
ederken Yahudi Kabalası da Tevrat’ın batıni anlamları olduğunu iddia eder.
Harfçiliğin ikinci örneğini oluşturan “Kabala”, Hurufiliğin amacına pek benzer bir
amaç taşımakta, harf ve sayıların gizemini çözerek Tevrat’ı yorumlamayı
hedeflemektedir. Kabala’nın yorumuna göre Tanrı, kendisini dışsallaştırarak evreni
yaratmıştır. Kabbala’nın yaratılış ile ilgili bu savında yer alan hemen her unsuru,
11
44
funduszeue.info, Aug.
45
Hayrullah Örs; Musa ve Yahudilik, s.
46
Abdulkadir İnan; Eski Türk Dini Tarihi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul , s.
47
Hilmi Ziya Ülken; İslam Felsefesi, Selçuk Yayınları (funduszeue.infoı), Ankara , s.
12
Kabala’nın sözlü olarak İ.S. 1. yüzyılda yazılı olarak ise ve yüzyılda ortaya
çıktığı bilgisine elde bulunan kaynaklar aracılığı ile ulaşabiliriz. Hurufilik ise
Anadolu’ya Fazlullah Estarbadi’nin Cavidan-ı Kebir adlı kitabı ile yayılmaya
başlamıştır. Bu kitabın yazım tarihi yüzyılın son yarısıdır. Hurufiliğin temel kitabı
olarak kabul edilmiştir. Dolayısıyla Hurufiliğin belli inanç ve doktrinlerine bakarak
onun Yahudi Kabalasından etkilenmiş olabileceği düşünülebilir
48
Yaşar Kutluay; İslam ve Yahudi Mezhepleri, Ajans-Türk Matbaası, Ankara, , s.
49
İslam Ansiklopedisi; Hurufilik Maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı, Cilt 18, İstanbul
13
ilimler yoktur" savı vardı, böylece birçok insan için Kabala ilk kez Hıristiyan
dünyasına girmiştir. Pico’nun çalışmaları sayesinde Hıristiyanlığın teolojik ve
kültürel içeriğine Kabala yerleşmiştir
Doğada her şey değişim ve uyuma tâbidir, Kabala da bu değişen ve gelişen şeylerden
biridir. Bu değişimin çok iyi bir örneği erken Yahudi metinlerin engizisyon
tarafından yok edilme tehdidini yaşadığı dönemlerde, varlıklarını korumaya ve
onlardan pratik yarar sağlamaya çalışan mistikler tarafından Kabalistik fikirlerin
Hıristiyanlaştırılmasıdır. Bunun üzerine asırda bir tür Hıristiyan Kabalası
gelişmiştir. Bunu gerçekleştirirken hedef iki yönlü idi. Birincisi dinden dönen
Yahudilerin tamamen farklı bir dini sisteme girdiklerini düşünüp onların tekrar kendi
dinlerine geçmelerini önlemek. Diğeri ise yeni oluşturulan bir dinin diğer dinlerin
öğretilerinden faydalanmasını sağlayarak var olan boşlukları doldurmaktı. Bunun
sonucu olarak da Kabalistik ağacın üst üçlemi Hıristiyan teslis doktrini ile
eşleştirilmiştir
Hıristiyanlık üzerine derin bir araştırma yapılacak olunursa onun pek çok din ve
kültürün etkisi altında kalmış olduğu görülür. Bu din ve kültürlerin başında
Yahudiliği zikredebiliriz. Özellikle Merkabah mistik geleneğinin Hıristiyanlık
üzerindeki etkileri ciddi boyuttadır. Hıristiyanlığın içinde doğduğu ortam Yahudilerin
gerek Merkabah mistisizminine gerekse de mesihci düşüncelere yönelerek kurtuluş
çareleri aradığı bir ortamdı. Son dönemlerde Yahudiler arasında mistik düşünceler
ağırlıkta idi. Bu düşünceleri içselleştiren Merkabah mistisizminin liderleri daha sonra
bunları Hıristiyanlığa taşımışlardır. Merkabah mistik geleneği bunların en başında
gelir. Yeni Ahit ve Eski Ahit metinlerinde bu etki görülebilmektedir. Bu durumu
örneklerle açıklayacak olursak:
Yeni Ahit’te Elçilerin İşleri bölümünde bulunan aşağıdaki ifadeler bunun bir örneğini
teşkil etmektedir.“ Kutsal Ruh’la dolu olan İstefanos, gözlerini göğe dikip Tanrı’nın
50
funduszeue.info, Aug.
funduszeue.info, Oct.
51
funduszeue.info, May.
14
“ Bundan sonra gökte açık duran bir kapı gördüm benimle konuştuğunu işittim,
borazan sesine benzeyen ilk ses şöyle dedi: ‘ Buraya çık! Bundan sonra olması
gereken olayları sana göstereyim ‘ . O anda ruhun etkisinde kalarak gökte bir taht ve
tahtta oturan birini gördüm. Tahtta oturanın kırmızı ve yeşil akik taşına benzer bir
görünüşü vardı. Zümrüdü andıran bir gökkuşağı tahtı çevreliyordu. Tahtın çevresinde
yirmi dört ayrı taht vardı. Bu tahtlara başlarında altın taçlar olan, beyaz giysilere
bürünmüş yirmi dört ihtiyar oturmuştu. Tahttan şimşekler çakıyor, uğultular, gök
gürlemeleri işitiliyordu. Tahtın önünde alev alev yanan yedi meşale vardı. Bunlar
Tanrı’nın yedi ruhudur. Tahtın önünde billur gibi sanki camdan bir deniz vardı.
Tahtın ortasında ve çevresinde önü ve arkası gözlerle kaplı dört yaratık duruyordu.
Birinci yaratık aslana, ikincisi danaya benziyordu. Üçüncü yaratığın yüzü insan yüzü
gibiydi. Dördüncü yaratık uçan bir kartalı andırıyordu. Dört yaratığın her birinin
altışar kanadı vardı. Yaratıkların her yanı kanatlarının alt tarafı bile gözlerle kaplıydı.
52
Elçilerin İşleri, 7/
53
Çıkış, 23/ 21
54
funduszeue.info, Aug.
15
Gece gündüz durup dinlenmeden şöyle diyorlar: ‘ Kutsal, kutsaldır, her şeye gücü
yeten, Rab, Tanrı, var olmuş, var olan ve gelecek olan. ‘ Yaratıklar tahtta oturanı
sonsuzluklar boyunca yaşayanı yüceltip ona saygı ve şükran sundukça yirmi dört
tahtta oturanın sonsuzluklar boyunca yaşayanın önünde yere kapanarak ona
tapınıyorlar. Taçlarını tahtın önüne koyarak şöyle diyorlar: ‘ Rabbimiz ve Tanrımız!
Yüceliği, saygıyı, gücü almaya layıksın çünkü her şeyi sen yarattın; hepsi senin
isteğinle yaratılıp var oldu. ‘
Tahtta oturanın sağ elinde iki yanı da yazılı, yedi mühürle mühürlenmiş bir tomar
gördüm. Yüksek sesle ‘ tomarı açmaya, mühürlerini çözmeye kim layıktır? ‘ diye
seslenen güçlü bir melekte gördüm. Ama ne gökte ne yeryüzünde ne de yeraltında
tomarı açıp içine bakabilecek kimse yoktu. Acı acı ağlamaya başladım. Çünkü tomarı
açıp içine bakmaya layık kimse bulunamadı. Bunu üzerine ihtiyarlardan biri bana ‘
ağlama ‘ dedi. ‘ işte, Yahuda oymağından gelen Aslan, Davut’un kökü galip geldi.
Tomarı ve yedi mührünü o açacak. ‘Tahtın, dört yaratığın ve ihtiyarların ortasında
boğazlanmış gibi duran bir kuzu gördüm. Yedi boynuzu, yedi gözü vardı. Bunlar
Tanrı’nın bütün dünyaya gönderilmiş yedi ruhudur. Kuzu gelip tahtta oturanın sağ
elinden tomarı aldı. Tomarı alınca dört yaratıkla yirmi dört ihtiyar onun önünde yere
kapandılar. Her birinin elinde kutsalların duaları olan buhur dolu altın taslar vardı.
Yeni bir ezgi söylüyorlardı: ‘ tomarı almaya, mühürlerini açmaya layıksın. Çünkü
boğazlandın ve kanınla her oymaktan, her dilden, her halktan, her ulustan insanları
Tanrı’ya satın aldın. Onları Tanrı’mızın hizmetinde bir krallık haline getirdin,
kâhinler yaptın. Dünya üzerinde egemenlik sürecekler. ‘ Sonra tahtın yaratıkların ve
ihtiyarların çevresinde çok sayıda melek gördüm, seslerini işittim. Sayıları binlerce
binler on binlerce on binlerdi yüksek sesle şöyle diyorlardı: ‘ Boğazlanmış kuzu
gücü, zenginliği, bilgeliği, kudreti, saygıyı, yüceliği, övgüyü almaya layıktır.
‘Ardından gökte, yeryüzünde, yeraltında ve denizlerdeki bütün yaratıkların,
bunlardaki bütün varlıkların şöyle dediğini işittim: ‘ Övgü, saygı, yücelik ve güç
sonsuzlara dek tahtta oturanın ve kuzunun olsun.’ Dört yaratık, ‘ Âmin ‘ dediler.
İhtiyarlar da yere kapanıp tapındılar. “55
55
Vahiy, 4. ve 5. baplar.
16
Hıristiyan mistiği, Kabala’yı kutsal metinleri çözücü bir anahtar olarak görüp
benimsemiştir. Kimi Hıristiyanlar ise Kabala’yı, Yahudileri Hıristiyanlığa
döndürebilecekleri doktrin olarak görmüşlerdir. Kabala pratikleri yıllarca
Hıristiyanlar tarafından da uygulanmıştır.
56
Baki Adam; Yahudilik ve Hıristiyanlık Açısından Kur’an’ın Tartışmalı Konuları, Pınar Yayınları,
İstanbul , s.
57
Baki Adam; Yahudilik ve Hıristiyanlık Açısından Kur’an’ın Tartışmalı Konuları, s.
58
funduszeue.info~adam/funduszeue.info, Sep.
17
Yaşam Ağacı, büyülü meyveleri bulunan Tanrısal bir ağaçtır. Sadece Tanrı’nın
alabildiği bu meyveler almaya çalışan diğer insanlara zarar vermektedir. Yaşam
Ağacı İbrani mitolojisinde Âdem ve Havva kisvesine bürünmüştür. Yaşam Ağacı on
sefiradan oluşmaktadır. Bu diyagramda her bağlantı kutsal olan İbrani harfleriyle
gösterilir
Adam (Âdem), insanın özüdür. Ancak Adam’dan sonra yaratılan her kişi bu özden
daha da uzaklaşmıştır. Kabalist temrinlerle bu öze yaklaşabilecek olan insan Sefirot
(Yaşam Ağacı)’a bağlanacaktır. Kabalist için en üst amaç budur. Sefiralar yahut
sıfatlar Tanrı’nın kendi kendisine verdiği isimlerdir. Taç, Hikmet, Adalet, Merhamet,
Güzellik, Görkem, Lütuf, Temel ve Krallık Sefiraları birleşerek O’nun kutsal adını
oluştururlar
Yaşam Ağacı’nda bulunan Sefiranın her biri aynı zamanda Tanrı’nın özelliklerinin
insana yansımasıdır. En üstteki Tanrısal özellik yani Sefira Taç’ta alçakgönüllü
davranır ve kutsal bilge olur. Ağacın sağ dalları eril sol dalları dişil özelliktedir.
Oysaki son Sefira “Taç” cinsiyetsizdir. Diğer Sefiralarda cinsiyet, şekil ve ses
mevcuttur. Dünyada merhameti içselleştiren Kabalist “Anlayış” Sefirasında sevgi ile
dolmaya hazırlanır. Böylelikle diğer üst Sefiralarla birleşir ve o özelliklerin ta kendisi
olur
59
funduszeue.info, June.
60
funduszeue.info, Sep.
61
Perle Epstein; Kabala, s.
18
62
funduszeue.info, Sep.
19
63
funduszeue.info, Oct.
20
Kabala’ya göre evren ve insan Tanrı’nın dini dışlaştırması ile meydana gelmiştir. Bu
dışlaşma ise Sefiralar aracılığı ile olmuştur. Bu Sefiralar Tanrı’nın Kabalistik
tanımlamalarıdır. İbrani alfabesinin her harfi de bu Kabalist tanımlamalar içinde
ilahîleşmiştir. Bu ilahî tecrübe, ancak onu istemesini bilene açılacaktır. Sefiralar
dünyasına ancak bu harflere yoğun ve derin anlamlar yüklenerek ulaşılabilir
64
Abdurrahman Küçük; Dönmeler Tarihi, s.
65
funduszeue.info, May.
21
1. 1. 4. 2. Sefirot’un İntişarı
Sefirot’un intişarıyla ortaya çıkan daireler on adet olup, şunlardır; Keter (Taç),
Hokmah (Hikmet), Binah (Anlayış), Hesed (Merhamet), Gevurah (Adalet), Tiferet
(Güzellik), Nezah, (Sonsuzluk) Hod, (Titreşim), Yesod (Temel), ve Malkut (Krallık)
sefirasıdır
1. 1. 4. 2. 1. Keter (Taç)
Yaşam Ağacı’nda bulunan ilk Sefira Keter’dir. İlk ışımanın olduğu nokta dönüşün
son adresidir. İbranice olan Keter sözcüğü Taç anlamındadır. Yaşam Ağacı’nın en
tepe noktası yani tacıdır. Keter intişarıyla birlikte tüm olmuş, olmakta olan ve olacak
şeyleri kapsamaktadır. Keter ilk neden ve kudret olması nedeniyle Tanrı’nın
mükemmel bütünselliğine işaret eder. Tecrübe edildiği vakit ruhu Tanrı’yla
birleştirir. Bunca özelliğine rağmen Keter Sefirasının, Malkut Sefirasına herhangi bir
üstünlüğü yoktur
1. 1. 4. 2. 2. Hokmah (Hikmet)
Yaşam Ağacı’nın ikinci Sefirası Hokmah olup, anlamı Hikmet’tir. Tanrı’nın içsel
zekâsını temsil etmektedir. Baba olarak da isimlendirilmektedir
1. 1. 4. 2. 3. Binah (Anlayış)
Yaşam Ağacı’nın üçüncü Sefirası Binah, yani Anlayış’tır. En yüksek dişil yayılmayı
temsil ettiği için Anne olarak da bilinir. İnsan aklı ile Binah’ta var olan şiddeti
dengeleyebilir. Binah dışlaştıktan sonra kendisinde bulunan şiddet, Taç’ın altında
Kutsal Ruh’u, yeni Sefira olmaya aday Daat’ı oluşturur. Daat Tanrı’dan dolaysız
olarak gelen bilgidir
66
funduszeue.info, Aug.
67
funduszeue.info, Sep. funduszeue.info funduszeue.info,May.
68
Gershom Scholem; Origions Of The Kabbalah, Paperback Printing, Berlin , s.
69
funduszeue.info, Aug.
funduszeue.infoıfunduszeue.info, May.
funduszeue.info,Sep.
22
1. 1. 4. 2. 4. Hesed (Merhamet)
Daat’ın ışımasıyla ortaya çıkan Sefira çiftinin etkin ve içsel sıfatı Hesed yani
merhamettir. Sevgi olarak da karşımıza çıkabilir. Merhamet insan eylemlerinin
altında yatan sebeptir; ta ki günlük alışverişinizden Sinagog’daki ibadetinize kadar.
Hesed kendi içinde genişleyen bir ilkeye sahiptir. Yani Hesed’in intişarıyla Gevurah
intişar eder
1. 1. 4. 2. 5. Gevurah (Adalet)
1. 1. 4. 2. 6. Tiferet (Güzellik)
Yaşam Ağacı’nın merkezinde bulunan Sefira ise Tiferet yani güzelliktir. Tiferet
bireyselliğin özü yani külli nefsdir. Tiferet diğer yüksek Sefiralar; Gevurah, Hesed,
Binah, Hokmah arasındaki bilinçsiz intişarı kontrol eder konumdadır. Tiferet denge
Sefirasıdır. Eril ve dişil Sefiralar Hesed ve Gevurah’ın birleşimidir İnsan eğer
özündeki saflığa erişebilirse Tiferet Sefirasının anlamını kavrayabilir. Musa ve diğer
bütün peygamberler Tiferet düzeyine erişmişlerdir. Kişi saflığıyla eriştiği Tiferet
Sefirasıyla hem madden hem de manen Tanah’ta adı geçen peygamberlerden üst
seviyeye ulaşmış olur. Tiferet’le yüksek trans haline giren kişi ne cennetin vaatlerine
ne de cehennemin ikazlarına kulak asar. O Tanrı ile yaşadığı büyük ve derin ilişkinin
zevkine dalmıştır
70
funduszeue.info, Aug. funduszeue.info, Sep.
71
funduszeue.infoıfunduszeue.info, May.
funduszeue.info, Aug.
72
The Encyclopedia of Religion; Qabalah Maddesi, Cilt 12, s.
73
Gershom Scholem; Origions Of The Kabbalah, s.
funduszeue.info, May.
23
1. 1. 4. 2. 7. Nezah(Sonsuzluk)
Tiferet’in altında meydana gelen ışıma ile etkin ve genişleyen Sefira, Nezah yani
sonsuzluk intişar eder
1. 1. 4. 2. 8. Hod (Titreşim)
1. 1. 4. 2. 9. Yesod ( Temel)
1. 1. 4. 2. Malkut (Krallık)
Son Sefira, Malkut yani krallıktır. Malkut’un intişarıyla nihayet Yaşam Ağacı,
tamamlanmıştır. Malkut yüksekteki Sefiralarla dünya arasında adeta bir köprü
oluşturur. Sefiraların belirlenimleri, Malkut köprüsünden geçerek toprağa yani
dünyaya ulaşır. Ayrıca Malkut ölüm için de bir başlangıçtır. Çünkü Sefiralar
74
funduszeue.infoıfunduszeue.info, May. funduszeue.info,
Aug.
75
funduszeue.info, Aug.
76
funduszeue.info, Aug.
24
1. 1. 4. 3. Tanrı Mefhumu
“O’nu, ne zaman bir şekil olarak gözünüzde canlandırırsanız veya O’nun bir şeye
benzediğini düşünürseniz, O’nun daha derin anlamını bulmaya çalışın; ta ki o
görüntü aklınızdan silinsin ve yalnızca görüntü yoluyla O’na ulaşın.”
Bahya Ben Joseph İbn
Paquda
Tanrı’ya en yakın olan dünya, Azilut yani yayılma dünyasıdır. Maddeleşerek Asiyah
dünyasında hayat bulmuş kişiler için ilk ışımaya en yakın olan dünya Azilut’un
bilgisi erişilmezdir. Bilinen iki özelliği durağan olması ve tamamen şuurda
oluşmasıdır
77
funduszeue.info, Aug. funduszeue.info
funduszeue.info, May
78
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s.
79
funduszeue.info funduszeue.info, May.
25
Kabalist gelenekte Tanrı’nın Ayn Sof ve Sefirot olmak üzere iki sıfatı vardır. Ayn
Sof’la Tanrı, kendini gizler ve aşikâr değildir. Sefirot’ta ise Tanrı yaratma halindedir.
Meçhul karakterini sınırlı da olsa yarattıkları üzerinde gösterir. Bu tezahürü ise on
aşama sonrasında gerçekleşir. Bu on katman, Kabalist gelenekte on sefira adını
almıştır
yüzyıl Musevi mistiği Bahya Ben Joseph İbn Paquda, Tanrı’ya ancak doğanın
selim bir akılla yorumlanıp içselleştirilmesiyle ulaşılabileceğini savunarak bu mistik
tecrübeyi on kapılı aşamaya ayırmıştır;
İlk kapıda esas olan Tanrı’nın birliği gerçeğini farketmektir. Doğada maddileşmiş her
varlığın derin bir şekilde incelenmesi sonucu kişi huşuya erebilir. Doğada baktığı her
nesnenin ardında mistik, İlahî Güç’ü görmelidir. Bu İlahî Güç’le beraber kendisini
acizleştirmeli ve Tanrı’nın birliği gerçeğine ulaşmalıdır.
80
Kutsal Kitap; Yaratılış, 1/
81
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s. 80–
82
Gershom Scholem; Sabatay Sevi Mesih mi? Sahte Peygamber mi? Burak Yayınları, İstanbul ,
s.
26
Yedinci kapıya vardığında ise günahları kişiyi karşılar. Günahlarıyla yüzleşir ve dua
ile kendini arındırır. Musevi mistik bu arındırmayı yalvarma ve gözyaşlarıyla
doldurur. Manevi olarak hazzettiği bu tövbeyi mistik fiziksel âlemde de devam
ettirmelidir. Çünkü insan ruh ve beden ikiliğidir. Tövbe ruh bedenden ayrılacağı
zaman değil aksine günahların çekildiği devirde yapılır ise makbuldür.
Sekizinci kapıda ise ruhun arındırılması vardır. Mistik burada bakmadan görür,
işitmeden duyar ve dokunmadan hisseder. Mistik bu kapıda Tanrı’yı görme arzusunu
zevk eder. Münzevi yaşam dünyanın maddeselliğinden sıyrılıp Tevrat’ın
incelenmesine taşıyacaktır. Mistiği dokuzuncu kapıda ise bir nevi perhizle ahlaki
değerlerine yaşatmak için ruhani bir yaşam karşılamaktadır. Yaşadığı dünyayı ve
çevresini değiştiren mistik son kapı, azizlik kapısına dayanmıştır
83
Perle Epstein; Kabala, s.
27
Şekil 1. 4. 84
84
funduszeue.info May.
28
Kabala’da Aşkın Tanrı’nın karşılığı Ayn’dır. İbranice anlamı “hiçbir şey” olan Ayn,
Tanrı için kullanıldığı vakit “var oluşun ötesinde” anlamına gelmektedir. Ayn hiçbir
yerdir, hiçbir şeydir yani yokluktur. Tanrı Ayn’dır. Yani Mutlak Yokluk’tur.
Gelenekte Ayn Sof “sonu olmayan”dır. Yani içkin Tanrı demektir. Ayn Sof Mutlak
Her Şey’dir Ayn ve Ayn Sof arasında çelişkili gibi görünen var oluşun nedenini
Kabalist gelenek “Tanrı, Tanrı’yı görmek istedi” şeklinde açıklar. Ayn Sof Or ise
sonsuz ışımadır. Yani Tanrı’sal görünümün ilk halidir
85
Encyclopaedia of Religion and Ethics; Kabbala Maddesi, Cilt 7, s
86
Gershom Scholem; Origions Of The Kabbalah, s.
funduszeue.info#sample, Aug
87
funduszeue.infoıfunduszeue.info, May. funduszeue.info,
Sep.
29
1. 1. 4. 4. Dört Dünya
Kabalist gelenekte izafi evrene düşen dört düzey, dört dünya adını almaktadır. Azilut,
Beriyah, Yezirah ve Asiyah dünyalarıdır. Azilut yani yayılma dünyası göreli evrene
daha yakın olmasından dolayı diğer dünyalara nazaran daha koyu renkli ve
belirgindir. Azilut dünyasından Asiyah dünyasına doğru belirginlik daha da
azalmaktadır. Asiyah yani eylem dünyasında maddesellik yoğundur. Dört dünya
Yaşam Ağacı’nda insanın farklı düzeylerine denk düşmektedir. Bu bahse daha sonra
döneceğiz
88
funduszeue.info, July.
89
The Encyclopedia of Religion;Qabalah Maddesi, Cilt 12, s. ,
funduszeue.info, Sep.
funduszeue.info, Aug.
30
1. 1. 4. 4. 1. Azilut
İbranicede “yakında bulunan” anlamına gelen Azilut, Dört Dünya içerisinde Tanrı’ya
en yakın mesafededir. Sonsuz Işımaya yakınlığı dolayısıyla Azilut dünyası diğer
dünyalara nazaran daha belirgindir
Kabalist geleneğe göre On Sefiranın en üstte olan tinsel üçlünün dünyasıdır. Yani On
Sefira ve dört dünya bir diyagramda toplandığı vakit Azilut dünyası Keter, Hokmah
ve Binah üçlüsünü kapsamaktadır. Azilut dünyası Keter’e olan yakınlığı nedeniyle
aydınlıktır ve saf iradeyi temsil eder. Azilut, Tanrısal intişarın başladığı dünyadır.
Gizli olan var olma süreci yokluktan çıkarak Azilut dünyasında toprak bulur. Azilut
dünyası tasvirde kapalı, gizli ve özel olan mahrem yer olarak da düşünülebilir. Şöyle
ki Azilut dünyası gizli ve aşikâr olan arasında bir geçiş dünyasıdır. Tanrısal Işıma
Azilut dünyasından geçer diğer dünyalara sirayet eder
1. 1. 4. 4. 2. Beriyah
90
funduszeue.info, May.
91
funduszeue.info 4- 7, July.
92
funduszeue.info 9, July.
funduszeue.info, Aug.
93
funduszeue.infoıfunduszeue.info, May.
31
1. 1. 4. 4. 3. Yezirah
Tanrısal Işıma Yezirah dünyasında boyut kazanır. Lakin bu boyut henüz tinseldir ve
fiziksel sınırlamaya dönüşmemiştir. Yezirah dünyası biçimlenmenin, oluşumun
dünyasıdır. Şöyleki; dört dünyanın insanın farklı düzeylerine denk düştüğünü
söylemiştik. Yezirah yani oluşum dünyası Hesed, Gevurah, Nezah, Hod ve merkezde
Tiferet sefiralarını kapsamaktadır. Hesed ve Gevurah’ın birleşmesinden oluşan
embriyo annenin yani Hesed’in karnındaki suda oluşacaktır. İşte bu su oluşumun
biçimlenmenin dünyası yani Yezirah’tır. Gevurah’ta organlar şekillenir, Nezah’ta
organizma tamamlanır, Hod’da irade şekillenir ve nihayetinde doğum gerçekleşir.
Yesod, Asiyah dünyasına denk düştüğü için asıl maddeleşme Asiyah dünyasında
olacaktır. Yezirah’taki varoluş henüz tinseldir. Kutsal kitabın yaradılış bölümündeki
bir cümle Kabalist gelenekte Asiyah dünyasındaki doğumla örtüşmektedir. “Tanrı
yarattıklarına baktı ve her şeyin çok iyi olduğunu gördü. Akşam oldu, sabah oldu ve
94
altıncı gün oluştu.” Tıpkı doğum yapan her annenin sağlıklı olup olmadığını
95
kontrol etmesi gibidir.
1. 1. 4. 4. 4. Asiyah
Azilut’u kök, Beriyah’ı gövde, Yezirah’ı dal olarak düşünürsek Asiyah yani eylem
dünyası meyvedir. Rengi kırmızı, elementi ise topraktır. Asiyah âlemi şu yaşadığımız
dünyadır. Lakin yalın değildir. Diğer üst dünyalarla iç içedir. Dünyada var olan her
şey Bir’in Bir de her şeyin kopyasıdır. Asiyah dünyasında hiçbirimiz göründüğümüz
şey değildir. Yani çokluk içinde birlik, birlik içinde çokluk mevcuttur. İnsan Asiyah
dünyasında nefes alır, can bulur. Eğer ki varlığını arındırırsa diğer üst dünyalara
erişebilir. Arındırmayı gerçekleştirirken insan farkındalık duygusunu hep aktif
kılmalıdır. Öyle ki bu tam arınmayla kişioğlu meleklerden de üstün mertebeye
erişebilir
94
Kutsal Kitap, 1/
95
funduszeue.infoıfunduszeue.info, May.
96
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s. funduszeue.info 9, July.
32
97
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi.
33
Dört dünya aynı zamanda insan ruhunun dört düzeyine karşılık gelir:
Hayah => Azilut
Neşemah => Beriyah
Ruah => Yezirah
Nefeş => Asiyah
Nefeş, ruhun bütün canlılarda ortak yönü olan fizksel canlılığı Asiyah dünyasına
denk düşmektedir. Yezirah’a düşen duygu ve tinsel olmayan düşünce düzeyi
Ruah’tır. Tinsel merkezde ise Neşemah vardır. Beriyah dünyasına denk düşer.
Tanrısalla olan en üst ilişki düzeyinde ise Hayah bulunur ve Azilut’a denk düşer.
Nefeş, Kabala’da nefesi olan her canlı olan candır. Torah’a göre yaşamın fiziksel
boyutu Nefeş’le tüketilmektedir. Nefeş beden çürüyüp toprak halini alınca mezarda
kalır ancak dünyaya belli aralıklarla gelir gider. Bu geliş gidişlerinde yaşayanların
acılarına tanık olur ve gerekirse onlar için af ve merhamet diler. Ruah ise hayvanla
insanı birbirinden ayıran ruhtur. Ruah, ise cennet bahçesine geçip orada dünyadaki
bedenine eş değer bir kılığa bürünür ve bahçenin keyfini sürer. Sabbat gibi önemli
zamanlarda daha yukarıya çıkarak üst mutluluklara erişir. Nefeş ve Ruah insana
doğuşla birlikte verilmiştir. Lakin ruhun Neşemah düzeyi sonradan insan eğer onu
arzulayıp gerçekten ararsa Tanrı tarafından lütfedilecek bir tindir. Neşemah
gökyüzüne çıktığı vakit artık yeryüzüne inmez ve Nefeş ve Ruah’ın görevlerini
yerine getirmesi sırasında dengeleyici unsur olur ve onlara yardım eder
98
Gershom Scholem; Zohar İhtişamın Kitabı ve Kabala’dan Temel Öğretiler, Dharma Yayınları,
İstanbul , s.
34
Ölümün ve yaşamın eşit olmadığı Asiyah dünyasında biz eğer bütün maddesel
ağırlıklarımızdan sıyrılıp zamanı aşabilirsek Tanrı’yla bir ve bütün olabiliriz.
Kendimizi bütünün parçaları olarak değil de bir olarak tanımlarsak bu yüce tecrübeye
erişemeyiz
1. 1. 4. 6. Adam Kadmon
Kabala’da mevcut Dört Dünya’ya alternatif olarak, bir de ötelerin dünyası Adam
Kadmon vardır. Kabalistler tarafından Yaşam Ağacı’na daha sonraları soyut olarak
yerleştirilmiştir. Adam Kadmon’da Tanrı ve insan ruhu bir ve aynıdır. Adam
Kadmon Tanrı tarafından kendi suretinde yaratılmıştır. Adam Kadmon, Ayn Sof ile
Tanrı’nın insanoğluna yansıttığı cevherler olan Sefiralar arasında kendine bir yer
edinir. Adam Kadmon, ilk insanı temsil etmektedir
Kabalist gelenekte, Adam Kadmon ve Hayat Ağacı ile aynı şeyler kastedilir. Adam
Kadmon’un bütünlüğü ise Sefıralara dayanmaktadır. Hayat Ağacı Taç’tan aşağı
doğru büyüdüğü halde Adam Kadmon’un ayakları üzerinde durduğu kabul edilir.
Kafasının üzerinde Keter (taç) vardır, iki yanında Hokmah (Hikmet) ve Binah
(Anlayış) Sefirahı bulunmaktadır. Bilginin Sefira olmayan yanında ise Daat yer
almaktadır. Burasının ise onun gördüğü, duyduğu, kokladığı ve konuştuğu yer olarak
kabul edilir. Kalbin Sefirahı, Gevurah (Adalet) ve Hesed (Merhamet) göğüs kafesinin
solunda ve sağında durmaktadır. Merkez Sefira Tiferet veya nefs, mide üstündeki
sinir ağında yerini alır. İki alt ve dış fonksiyonlu sefira Hod (İhtişam) ve Nezah
(Zafer) bacaklara bağlanmaktadır. Yesod (Temel) genital “üreme” bölgesinde,
Malkut (Krallık) ayaklarda yer almaktadır. Adam Kadmon ise çoğunlukla, arkadan
resimlenir, çünkü onun Musa gibi o da Kutsal görüntüyü gördüğüne inanılır. Diğer
99
funduszeue.info, Aug.
Encyclopaedia of Religion and Ethics; Kabbala Maddesi, Cilt 7, s.
funduszeue.info, May.
35
dinler Adam Kadmon’u Tanrı’nın görüntüsü, aynı zamanda kutsal bir çalışmanın
modeli olarak düşünmüşlerdir
funduszeue.info, Aug.
İKİNCİ BÖLÜM
2. 1. 1. LURİANİK KABALA
2. 1. 1. 1. İsaac Luria
Aslan lâkabıyla da anılan Luria, yılında Osmanlı topraklarında bulunan Kudüs’te
dünyaya geldi. Yaşamı hakkında temel kaynak, yazarı bilinmeyen “Ari’nin Yaşamı”
adlı bir biyografidir. Luria’nın ölümünden yaklaşık yirmi yıl sonra yazılan ve
yayınlanan bu yapıt, Luria hakkında gerçek ve hayalî öğeleri rastgele bir araya
getirmiştir. Bu biyografiye göre Luria’nın babası erkenden ölmüş ve annesi küçük oğlu
ile birlikte Mısır’a, varlıklı ailesinin yanına göç etmiştir. Luria, önceleri dinsel bir eğitim
almış ve Yahudi hukukunu (Halakah) incelemiştir
8 yaşında babasını kaybeden Ari, Kahire’de evlatlık olarak büyüdü. Üstün zekâlı Ari
Kabala’ya merak saldı. O’nun bu merakı Kahire’ye iş için gelen bir Musevi seyyahının
elinde okumaktan oldukça zorlandığı Zohar (İhtişamın kitabı)’ı görmesiyle başladı.
Senelerce bu kitabı anlayabilmek için uğraştı. Öyle ki münzevi bir yaşam seçti ve tek
uğraşısı dua, oruç ve Zohar oldu. Derin meditasyonlara girdi ve düşünce
vasıtasıyla Zohar’ın yazarı olduğu iddia edilen Rabbi Simeon Bar Yohai,
funduszeue.info, May. funduszeue.info, Sep.
37
Rabbi Akiva’nın sırlarına ulaştı. Peygamber Elijah ile görüşerek Kabala’yı şifahen
O’ndan aldı
yılında Luria, Cordovero'nun öğrencisi olmak için Kabalist akımın yayıldığı
şehir olan Safed'e göç etmiştir. Öğrenci iken dahi Kabala’ya olan merakından dolayı
ona kısa sürede hâkim olmuş hatta ders vermeye başlamış ve etrafına çok sayıda
öğrenci toplamıştır. Bu öğrencilerin en önemlisi Hayim Vital’dir. Vital, Luria’nın
ardından onun öğretilerini yazıya geçirmiştir. Zamanının çoğunu öğrencilerinin
eğitimi için harcarken, geçinebilmek için o dönemde de Safed'de oldukça canlı olan
ticaret uğraşını da sürdürmekteydi. Luria’nın Safed'e geldiği ilk günlerde,
Cordovero'nun Kabalist çevrelere uygulattığı bir takım ritüeller vardı. Luria, var olan
bu eylemlere yeni meditasyon ve birleşme tekniklerini ekledi ve Cordovero’nun
önceki uygulamalarını geride bıraktı. Luria'nın kişiliğinin güçlü etkisi, Safed kentine
yoğun manevî bir atmosfer ve bir yaratıcılık ateşi getirmişti. İçtenlikle dine bağlılık
ve dünyadan el etek çekiş Kabbalacıların yaşam özellikleri haline gelmişti
Safed’in aslanı olarak şöhret bulan İsaac Luria, ( ) 38 yaşında öldüğü
vakit ne ondan ne de öğretilerinden kimsenin haberi yoktu. Cordevero’nun öğrencisi
olan Luria’nın şöhreti öldükten sonra Kabala dünyasını etkisi altına almıştır. Öyle ki
O’nun sistemi, kendinden sonraki elli yıl içinde inanılmaz bir şöhret buldu ve Yahudi
ilahiyatı denilince akla Luria Kabalası gelir oldu. Kabalist geleneğin ana temaları
İspanya merkezlidir. Sefirot ve intişarına dair bilgiler o dönemde Zohar metinlerinin
yorumlanmasıyla elde edilmiştir. Ancak bu intişar ile ilgili felsefi ve teolojik açıdan
çelişkiler mevcuttu. Isaac Luria bu paradoks ve problemlerle yüzleşip onları
çözümleme yoluna gitmiştir. Elde olan bilgiler Yaratılış hikâyesinin (Kutsal Kitap)
karmaşık bir kod oluşturduğunu söylemekteydi. Isaac Luria bu kodu çözerek yaratılış
sürecinin açıklama yoluna gider
Perle Epstein; Kabala, s. funduszeue.info, Sep.
funduszeue.info, May. funduszeue.info, Sep.
Gershom Scholem; Sabatay Sevi Mesih mi? Sahte Peygamber mi? s.
funduszeue.info, Sep.
38
bırakılmıştır. Safed mistik okulunun lideri şüphesiz Luria olacaktır. Ari lakabı Rabbi
Isaac Ashkenazi’nin kısaltılmışıdır. Ashkenazi Alman bir ailenin çocuğu olduğuna
işaret etmektedir. Kabalist öğretiler, Isaac Luria sayesinde Safed’den Filistin’e,
Filistin’den de tüm Avrupa’ya yayılmıştır Nitekim bu durum Kabalist gelenekte
şöyle efsaneleştirilmiştir; Luria henüz doğmadan Elijah Peygamber Luria’nın
babasını ziyaret ederek O’na Kabalist öğretinin dünyaya bu çocuk vasıtası ile
yayılacağını söylemiştir
Luria’ya göre Tanrı dışlaşmadan, yaratılanları yaratmadan önce sadece Kendisi vardı.
Her yer ve zaman ışık kütleleri ile doluydu. Sonsuz Işıma (Tanrı) sınırsız ve yalındı.
Daha sonra dışlaşmayı irade ettiği vakit Kendi içine geri çekildi. Geri çekilmesiyle
geriye daire biçiminde bir boşluk kaldı. Bu boşluk yaratılacak olanlar içindi.
Tanrı’nın Kendini geriye çekmesiyle oluşan bu “sınırlama” kavramı birçok Kabalist
tarafından Luria’nın içe doğuşu olarak kabul edilmiştir. Tüm Kabalistler bu konu
üzerinde hemfikir olmasalar dahi “sınırlama”‘yı bu literatüre kazandıran Luria
olduğu kanaatindedirler
Şinasi Gündüz; Din ve İnanç Sözlüğü, Vadi Yayınları, Ankara , s.
Perle Epstein; Kabala, s.
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s. funduszeue.info, Aug.
39
Luria’ya göre evren, büyük bir enerji patlaması sonucunda oluşmuştur. Bu enerji
devinimi sırasında Tanrı dünyaya direkt olarak değil ancak yansıma sonucu intişar
etmiştir. Madde toplu olarak gelen bu ışığı kaldıramamış ve ışık katmanlar halinde
kırılmıştır. Bu kırılma sırasında tekrar kaynağına rücu edemeyen bu ışık dünyanın
maddelerine yapışmıştır. Daha sonra maddeselliğe bulaşan bu parçalar kabuk
bağlamıştır. Bu kabuklar Luria kabalasında “Klipa” adını almıştır. Luria bu klipaları
kaynağına geri döndürebilmek için Tikkun olayının meydana gelmesi gerektiğini
düşünmüştür. Bu tamir, onarma olayının ise kahramanı sadece mesihtir. Bu
kırılmaların dünya üzerindeki maddesel yansıması ise şu şekildedir; mesih gelmeden
önce Yahudilere karşı büyük bir soykırım yaşanacak ve düşmanlıklar had safhada
olacaktır. İşte bu zamanda Tanrı, yalvaran Yahudi halkının dualarına icabet edecek
ve mesih, kurtarıcıyı gönderecektir. Buradan da anlaşılacağı üzere mesih fikri, öyle
ya da böyle tüm Kabalistlerin öğretilerinde en can alıcı noktayı oluşturmuştur
Luiranik Kabala’da, Kutsal Kitap’taki Adam (Hz. Âdem)’ın görevi Şebirah’ta oluşan
Tanrısal kıvılcımlardan maddesel Adam Kadmon’u oluşturmaktadır. Ancak Adam
Kadmon’u bedenleştirmeyi başaramadığı için bu görev tüm insanlara aksettirildi.
Artık Adam Kadmon’un ruhsal kıvılcımlarına Tanrısal kaynağa rücu ettirmek bütün
The Encyclopedia of Religion; Qabalah Maddesi, Cilt 12, s. –, Gershom Scholem; Sabatay
Sevi Mesih mi? Sahte Peygamber mi? s. funduszeue.info, Sep.
funduszeue.info, Aug.
40
insanların görevi haline geldi. İşte Lurianik Kabala da felsefi temelini bu noktadan
başlatır
Luria henüz tarih sahnesinde yok iken Kabala’da, intişar kozmolojisinde Tanrı ile
yaratılan arasında çözümlenemez problemler mevcuttu. Şöyle ki intişar Tanrının
kendini dışlaştırmasıdır. Mükemmel olan Tanrı kendini dışlaştırdığı vakit dışlanılan
evrenin ve insanın da mükemmel olması gerekirdi. Yahudi kozmolojisinde Tanrı
yarattığı dünyanın ötesinde gizlenerek durmaktadır. Bu evren Tanrıdan yayıldıysa
evren Tanrı, Tanrı da evren olmaktadır. Panteist anlayışla ifade edecek olursak “her
şey Tanrı” ‘dır. Tanrı kendisini âlemle evrenle sınırlandırmış olmaktadır. Bu
probleme cevap Luria’dan gelir. Luria, Zimzum doktrini ile bu duruma açıklık
getirmeye çalışır. Tanrı kendisini dışlaştırdığı zaman ihtişamlı bir kırılma olmalıdır.
Çünkü sonsuz olandan sonlu olan doğmaktadır. Ayn Sof (Sonsuz Işıma) bu
muhteşem kırılmadan sonra Kendini derhal Kendine geri çeker. Çektiği yerde oluşan
tinsel boşluğa evreni yerleştirir. Evren henüz dışlaşmamışken Tanrı kendini oradan
soyutlar. Mükemmeliyet problemine Zimzum doktrini ile verilen cevap Kabala’da
büyük yankılar uyandırmıştır. Luria, artık Kabalist gelenekte son derece önemli olan
yerini bulmuştur
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s.
Gershom Scholem; Sabatay Sevi Mesih mi? Sahte Peygamber mi? s. Arzu Cengil;
Kabbalah, Yahudi Gizemi s.
41
Luria’ya göre üst ilahî bilgiye kişisel meditasyonları sonucu ulaşan Kabalist,
maddeselliğe tekrar döndüğü zaman güçlü olmalı ve kötü düşünceli ruhları tabiatten
tecrit etmelidir. Ari Kabalisti bu amaca götürecek Kavannot (dikkat yoğunlaştırma
sistemi)’u geliştirmiştir. Kavannot’un uygulanması için Tikkun (düzeltme) kursları
açar. Burada zihin ve beden bütün ağırlıklarından soyutlanır
funduszeue.info, Sep.
Yusuf Basalel; Yahudilik Ansiklopedisi, Kabala Maddesi, Cilt 2. s. ,
funduszeue.info, Oct.
42
Büyük ruhani lider Ari mistiklerine her hayat deneyimleri için kendilerine Tanrı’yı
gösterecek çeşitli formüller bırakmıştır. Birini açacak olursak; Mistik, Tanrı
görüntüsündeki kendi yaratılışı üzerine sessiz ve derin bilgilere dalar. Zihin Tanrı
Yahve’nin harfleri üzerine toplanır ve ruh kendini Taç’da bulur. Kozmik Ağaç bütün
bedence tecrübe edilir. Seslerin susarak konuştuğu, kokuların duyulmayarak
kuvvetlendiği bu benzeri formüller dini ayin ve bayramlarda sıklıkla uygulana
gelmiştir
Mistik lider Ari, Kabala üzerine yaptığı çalışmalarda, tüm insanları hedef kitlesi
seçmiş ve genç, yaşlı, kadın, erkek ayrımına gitmemiştir. Ona göre maddi ödüllerden
tatmin olamayan insan kendini Kabala’nın gizemli kapısında bulur. Günü kurtarma
telaşını çoktan halleden mistik kabalist artık nerden gelip nereye gittiği üzerine
düşünür ve evren hakkında sorular sormaya başlar. Maddi ıstırabı yaşayan mistik,
evrendeki tüm acılar ve giderilme yolları üzerine var olan sorularını ancak bu
âlemden soyutlanarak ve üst dünyaların bilgisine ulaşarak yapabileceğini kavrayarak
kendini Kabala’nın içinde bulur. Kabala’nın hikmeti sayesinde üst dünyalara erişen
mistik, hayatını kontrol altına alır ve daha bu dünyadayken huzur, haz ve mutluluğu
elde eder
Safed'de yaşadığı kısa süre içinde Luria, Yahudi mistisizmine yeni unsurlar ekleyen,
çok yönlü ve verimli bir Kabala dizgesi kurmayı başardı. Luria Kabalası'nın etkisi
büyük olmuştur. Kabala, yüzyılda ortaya çıkan aşırı sofu ve gizemci Hasidizm
akımı üzerinde önemli bir rol oynamıştır.
Perle Epstein; Kabala, s.
funduszeue.info, July.
43
2. 1. 2. 1. Abraham Abulafia
Abulafia Kabalist öğretilerini Sefer Yezirah üzerine bina etmiştir. Sefer Yezirah’ı
derinlemesine inceleyerek ulaştığı Tzeruh (Harf Permütasyonu) tekniğini Abulafia,
Yaşam Ağacı üzerine yapılan meditasyondan üstün tutar. Sefiralar üzerine düşünmeyi
harfler üzerine düşünmey sadece bir giriş olarak görür. O harf permütasyonunu
sadece Yahudi mistiğine tavsiye etmez. Bu sırrı bütün insanlığa açarak geleneğin
etrafındaki zinciri kırmıştır. Aslında Tzeruf tekniği hem Hıristiyan mistikleri hem de
İslam sufileri arasında yankı bulmuştur. Abulafia Tzeruf’la harfleri ilk sebeplerine
götürmeyi hedeflemiştir
Abulafia’nın Tzeruf tekniğinin görünen taraflarının aksine aslında çok karmaşık bir
tekniktir. Mistik Tzeruf’u deneyimlerken insan bedenindeki elli anlayış kapısını da
açmalıdır. O’nun kapılar arasındaki bu yokluğu tecrübeye hazır olmayanlar için
oldukça tehlikeli olabilir. Bu yüzden Abulafia Tzeruf tekniğinin uygulanmasında bir
öğreticinin bulunmasını tavsiye eder
İbrani alfabesinin her harfi ayrı bir kutsiyet taşımaktadır. Tanrısal adları simgeleyen
Yod, He ve Vav harfleri, bu kutsiyet içinde en görkemli yerini alır. Tanrı’nın adları
ile yapılan boyutlar arasındaki deruni ve gizemli yolculuğun tecrübe edilişi sırasında
harflerin seslendiriliş özellikleri ise ayrı bir öneme haizdir. Harflerin okunuşunu
imgeleyen titreşimler ise kendiliklerinden olmamaktadır. Ağza harfleri seslendirme
kuvvetini Tanrı vermiştir. İnsan Tanrı’nın bildirmesiyle her harfin ayrı ayrı, nasıl
seslendirileceğini ve seslerin uzatılma miktarlarını bilir
Torah metinlerini oluşturan cümlelerin kutsal İbrani harflerine ayrı bir mananın
yüklenmesi anlamına gelen Adlar Kabalası, Abulafia ile farklı bir boyut kazanmıştır.
Abulafia için her harf Tanrısal bir isimdir. Tetragramaton yani YHVH harfleri ne
funduszeue.info, Aug.
Perle Epstein; Kabala, s.
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s. funduszeue.info,
Sep.
45
kadar kutsalsa Alef harfi de o derece kutsaldır. Tanrı dünyayı bu seslerle beraber
yaratmıştır. Abulafia, İbrani alfabesindeki 22 harfin her birinin daha sonra bu
harflerle kurulacak cümlelerdeki 22 harfden farklı olduğunu iddia eder. Daha sonra
oluşturulan İbranice dâhil tüm dillerin temelini oluşturur. Bu 22 ses grafik edilmeden
önce Tanrı ile birdi. Daha sonra Tanrı elçileri ile yaptığı uzlaşım neticesinde onları
grafikleştirdi. İbranice daha sonra oluşacak olan diller kadar bu uzlaşımın sonucu
olarak doğmuştur. Eğer elçileri harflerin ezeldeki oluşumlarını bilmeseydi uzlaşma
sonucunda oluşan ikinci anlamı kavrayamazdı. Ancak yine de temelde olan anadil
İbranice’dir. Sürgünle beraber Yahudiler anadil İbranice’nin özünü unutmuşlardır.
Abulafia’ya göre Kabalistlerin en öncelikli amacı bütün dünya dillerinin kaynağı olan
İbranice’yi ortaya çıkarmak olmalıdır
İbrani harflerinin her biri akıl ve beden arasında birleştirici unsur özelliği taşır.
Dünyanın kendisiyle neşv-ü nema bulduğu İbrani harfleri Tanrı’nın yaratma aracıdır.
Bütün potansiyel elementleri içeren Alef, Mem ve Şin’e karşı diğer harfler kutsal
enerjinin kanalıdır. Kabalistlere göre bu harfler altın mühür altında saklanan büyük
birer sırdırlar. Maddi, zamani ve cismani olan evrensel üçlüğün de kaynağı bu
harflerdir. Kutsal tapınak, burçlar, insan vücudu vs. bunlar arasındaki ahenk bu üç
harf sayesiyledir
Kendini arındıran mistiğin İbrani harflerinden sadece biriyle dahi yaptığı meditasyon
tüm yaratılan şeyler üzerine yapılan meditasyon gibidir. Çünkü o harf bütün içinden
bir parçadır ve bütünü temsil eder. Bundan dolayıdır ki Musevi mistik harfleri Taç
Sefirasındaki asıl kaynakla birleştirmeyi amaç edinmelidir
Kabalist, tıpkı bir fizikçi edasıyla harfleri zerreciğine kadar inceler ve onlar aracılığı
ile harflerin kaynağına ulaşmaya çalışır. Harfler dünyayı oluşturan isim ve şeklin bir
bileşimidir. Bu dünyada harfin özüne ulaşmak için bir araçtır. Her bir harf bu dünyayı
oluşturmak için birleşmiştir.
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s.
Hayrullah Örs; Musa ve Yahudilik, s.
Perle Epstein; Kabala, s.
46
2. 1. 2. 3. Harf İlmi
Kabala Torah’ın ilk beş kitabının farklı yöntemlerle okunup yorumlanması tekniğidir.
Asıl amaç elde yazılı bulunan Torah aracılığıyla Tanrı’nın ezelde varettiği ve
meleklere emanet bıraktığı Torah’a ulaşmaktır. Kadim Kabalistlerin ifadesine göre
Torah sözcükler haline getirilmeden Tanrı’nın huzurunda harf şeklinde bulunuyordu.
Torah’ın sesli harf ve noktalama işaretlerini içermemesi de onun ezelde harf olarak
bulunmasıyla alakalıdır. Mesih gelerek Torah’ın harf dizisini değiştirerek bize onun
farklı okunuşunu beyinlere yerleştirecektir
Kabalist gelenek içinde Torah bu üç farklı temel tekniğe göre okunur. Aynı Torah’tan
bu tekniklerle her okumada farklı anlamlar çıkartılır. Bu farklı tekniklere göre bazı
yorumlamalara aşağıda işaret edilmiştir;
2. 1. 2. 3. 1. Themuria Tekniği
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s.
Perle Epstein; Kabala, s.
47
Themuria karmaşık bir yöntemdir ve çok sayıda ilginç kehanet yöntemlerine yol
açmıştır. Bir kelimenin harfleri belirli kural ve sınırlar içerisinde çevrilir veya çoğu
kez bir diyagramla gösterilen belirli bir şemaya göre bir kelimenin harfleri başka
harflerle değiştirilir. Örneğin, yaygın olan bir form alfabenin yarısını ters sırada diğer
yarısı üzerine yazmaktır. Böylece ilk harf A, son harf T ile yer değişir, B harfi Şin (Ş)
harfi ile yer değişir vs. Bu permütasyon ATBSH, atbaş olarak bilinir. Bu ilkeye bağlı
olarak diğer başka yirmi bir olası biçim görüyoruz. Bu biçimlerin tam birleşimi
“tzeruf birleşimleri” olarak adlandırılır. Diğer biçimler: rasyonel, sağ, ters ve
düzensizdir ve her yönü 22 hücreden oluşmuş, hücreli bir dikdörtgen meydana
getirirler. Sonradan hücrelerin içine aşağı ve yukarı serisine göre harfler dizilir ve
yandan veya çapraz olarak vs. okunmaktadır
2. 1. 2. 3. 2. Gematria Tekniği
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s. funduszeue.infoıfunduszeue.info, May.
funduszeue.infoics/funduszeue.info, May. funduszeue.info, Sep.
48
Gematria tekniğini kullanarak Mesih’in geliş tarihiyle ilgili İbrani harfleriyle bir
hesaplama yapacak olursak;
Zohar, mesihin geliş tarihini yıl sonra olarak bildirir. Yaratılışı da bu tarihe
ekleyecek olursak yılına ulaşırız. Miladi takvimde ise bu tarih ’e tekabül
eder. Kabalistler bu hesaplamalarını Kutsal Kitap’a dayandırırlar. Torah’da “
özgürlük yılında herkes kendi toprağına dönecek” denilmektedir. Mesihin geliş
tarihi de buradaki özgürlük yılı yani İbranice’de ZAT kelimesi üzerine yapılan
matematiksel hesap ile elde edilmektedir. ZAT kelimesinin matematiksel değeri;
Z=7
A=1
T=
+7+1=’dir. Bu rakamlara Yaratılış zamanını eklersek +=
tarihine yani Miladi yılına ulaşırız. Bu tarih Mesih’in geleceği tarihtir
funduszeue.infoıfunduszeue.info, May.
funduszeue.info, Aug.
Kutsal Kitap; Leviller 25/
Abdurrahman Küçük; Dönmeler Tarihi, s. , Abraham Galante; Sabetay Sevi ve Sabetaycıların
Gelenekleri, s.
49
2. 1. 2. 3. 3. Notaria Tekniği
Notaria Tekniği bir dizi cümlenin ilk harflerinin alınarak yeni bir sözcük elde etme ve
sözcüğe gizli, içrek anlamlar verme tekniğidir. Yani bir nevi akrostiş tekniğidir.
Kutsal Kitap’ın gizemli içeriği Notaria tekniği ile açıklanmıştır. Bu teknikte tek bir
kelimenin harfleri alınır ve yeni harfler eklenerek yeni bir cümle oluşturulur.
Örneklendirecek olursak; Leonlu Moşe, Torah’ın “kim bizim için göklere
funduszeue.info, Sep.
50
Moses Luzatto ’de Padua’da doğmuştur. Yaşamı hakkında fazla bilgiye sahip
olmadığımız Luzatto, parlak bir yüzyıl Kabalacısıdır
Tensiye, 30/
funduszeue.infoics/funduszeue.info, May.
funduszeue.info#Luzzatto, Oct.
funduszeue.info#Luzzatto
Perle Epstein; Kabala, s.
51
sonuç onun bilgisinin maddeselliği dâhilinde gururu bertaraf edeceğidir. Bilge kişi
fıtratının kendisini o bilgeliğe yönelttiğini bilir ve kendine fazla bir değer atfetmez
Luzatto kötülük problemine de farklı bir açıdan yaklaşır. Mükemmel ve iyi olan
Tanrı’da kötülük yoktur. Ancak kötülük yaratmanın bir parçasıdır. Tanrısal olanla
birleşmede geçilecek olan kapılardan birisidir. Kötülük ve acı çekmek mükemmelliğe
giden yolda alt dünyalarda tecrübe edilen duygudur. Yani kötü olarak algıladığımız
parçalardır. Yoksa Bütün mükemmel ve iyidir. Bütünü algılayamayıp parçalara
takılmak ise bizim bilincimizi, irademizin, özgürlüğümüzün tam olmadığını gösterir.
Tanrı ile bir olmayı öğrenme sürecinde bu özelliklerimizi mükemmel kılmalıyız
Luzatto’ya göre azizlik, alçak gönüllülük ve günah korkusunun toplu ifadesi olan
Tanrı sevgisi mistiği Devekuth’a götürür. Burada artık mistik Tanrı ile bir ve aynıdır.
Devkuth’un son mertebesinde olan mistik otururken, yürürken, uyanık iken Tanrı’yı
içinde hisseder. Luzatto bu Devekuth süreci içinde “Kutsal Ruh” adını verdiği bir
düzeyden söz eder. Burada mistik hem zihnen hem de bedenen peygambere
dönüşmektedir. Böylece mistik artık “Tanrı Yolu”ndadır
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s.
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s.
Perle Epstein; Kabala, s. funduszeue.info~kabbalah/funduszeue.info, Aug.
52
doğasıdır. Birlik mükemmelliği ifade eder. Mükemmel olan ise hakiki iyidir.
Yaratma süreci ise mükemmellik ve iyilik ile başlar
Luzatto Yaşam Ağacı’nın Malkut, Yesod, Hod, Nezah ve Tifered Sefiralarına aşağı
yüz; Binah, Hokmah ve Keter Sefiralarına ise yukarı yüz nitelemesini yapar.
Tanrısalla birleşme süreci olan Devekuth’da yukarı yüz Tanrı’ya ulaştıran her şeyi
kapsamaktadır. Tanrısal Işıma yukarı Sefiralarda daha yoğundur. İnsanoğlu burada
özgür iradesiyle iyi olanı seçme gayreti içerisindedir. Yukarı yüzde mükemmelliğiyle
funduszeue.info, Sep.
Baki Adam; Yahudilik ve Hıristiyanlık Açısından Kur’an’ın Tartışmalı Konuları, s.
funduszeue.info, Sep.
53
keşfeden insan aşağı yüzdeki Malkut’un tam karşıtı olarak bulunur. Tanrısal
yayılmanın şiddetiyle Tanrısal açılma yukarı yüzde deneyimlenir. Aşağı yüzde yukarı
yüzdeki insanoğlunun yüksek özüne karşı alçalan bir özün varlığı söz konusudur.
Aşağı yüzdeki Malkut süreci kötü olandır. Çünkü kişioğlu burada bedenleşip Tanrısal
Işıma’dan hayli uzaklaşmıştır. Ancak bu kötülük kalıcı değildir. Kişi kötülüğün kişi
üzerindeki bu hâkimiyetine karşılık saf bir irade ile kendini mükemmelleştirmeye
çalışmalıdır. Bu suretle kötü olan iyiye doğru değişime başlar. Malkut’ta yeme, içme,
hırs, mal mülk edinme söz konusudur. Bu maddeleşme de insanoğlunu özünden
uzaklaştırmaktadır. Malkut düzeyinde tek gerçek olan maddedir. Bu maddeleşmeden
kurtulup hakikate erme yine bizim bilincimizde gizlidir. Tanrı’nın birliğinin,
mükemmelliğinin ve iyiliğinin unutulduğu Malkut düzeyine tam bilinçliliğin hâkim
olduğu bir irade ile yukarı yüzün gücü çağırılır. Luzatto, Devekuth süreci ile bu
yüksek ve tinsel düzeyi elde etmeye çalışır. Luzatto’ya göre Malkut düzeyi, bizi
Tanrısal olanla birleşmeye götürür. Şöyle ki madde derinlemesine incelendiği vakit
bizi gerçek olan hakikate yönlendirebilir. Maddeleşmenin acısı, Keter’i anımsatır.
Çeşitli meditasyon ve dua biçimleriyle kişi Malkut düzeyinden Tanrı’ya en yakın
olan Keter düzeyine erişebilir. Bütün bunları yapabileceğiniz Devekuth süreci ise bir
disiplin içermelidir. Burada aranan en büyük özellik samimi olan niyettir
“Rabb bütün dünyanın kralı olacaktır. O gün yalnız Rabb, yalnız O’nun adı kalacak.”
“İsraillilere de ki: beni size ataların Tanrısı, İbrahim’in Tanrısı, İshak’ın Tanrısı ve
Yakup’un Tanrısı Rabb gönderdi. Sonsuza dek adım bu olacak. Kuşaklar boyunca
böyle anılacağım. ”
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s.
Zekeriya, 14/9.
54
Kişi her zaman Tanrı’nın adları ile dolu olmalıdır. Ancak Devekuth süreci içerisinde
belirli sayılarda zikredilmelidir. Tanrı’nın ismi çağrıldığı vakit ancak Kendisi dilerse
çağrıya yanıt verir ve Tanrısal aydınlanma gerçekleşir.
Yahudi geleneğinde Tanrı’nın ismini telaffuz etmek yasak olduğundan O’na işaret
eden çeşitli adlar kullanılagelmiştir. Genellikle Tanrı’nın adının harflerini temsilen
(YHVH) İbranice’de dört harf anlamına gelen Tetragramaton kullanılır. Luzatto’nun
Tetragramaton anlamında kullandığı kelime ise “Ha Şem” dir. Ha Şem, bütündür,
kapsayandır, her şeydir, soyut olan ve evrensel olandır. Tanrı’nın bütün adları yerine
kullanılan ortak ad yani “Ha Şem” dir. İbranice anlamı isimdir. Tanrısal niteliklerin
hepsi Ha Şem’de toplanmıştır. Daha önce bahsettiğimiz Devekuth sürecini
hızlandıran iyi niyet Ha Şem ismine güç vermektedir.
Luzatto’ya göre insan, iyilik ve kötülüğe meyil duygularıyla beraber özgür irade ile
donatılarak yaratılmış bir varlıktır. Dolayısıyla insanlar kötü ve iyi kavramlarıyla
nitelenirler. İyi olanlar arasından kötü olanlar ayırt edildiği vakit; kalan iyiler
Devekuth sürecinde bir araya gelmelidirler. Çünkü Devekuth bireysel bir olay
değildir. İnsanların özgür iradeleriyle kazandıkları iyi ve kötü sıfatları neticesinde
yargılanmaları hangi özelliğin çok oluşuna bağlıdır. Genel anlamda kötü olanların iyi
özellikleri iyi olanların ise kötü özellikleri bu dünyada karşılık bulacaktır. Her eylem
Tanrı tarafından karşılık bulduktan sonra geriye kalan özellikler bir sonraki dünyaya
aktarılır. İyi olanlar Tanrı ile birleşmenin zevkini ötelerde yaşarken kötü olanlar ise
az da olsa yaptıkları iyiliklerin karşılığını henüz yaşarken aldıkları için hiçbir şey öne
süremeyeceklerdir
Çıkış, 3/
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s.
55
Sabetay Sevi ile ilgili yazılmış eserlerden onun adı, doğum yeri ve tarihi hakkında
müşterek bir bilgi bulunmamaktadır. Bununla birlikte kaynakların çoğu onun Yahudi
asıllı İspanyol kökenli tüccar bir aileye mensup olduğuna ve ’da doğduğuna
işaret etmektedir. İbrani takvimine göre Ab ayının 9’u senesinde doğmuştur.
“Lambard” sokağında dünyaya gelmiştir. Babası Mordehey Sivi’dir. Türkler arasında
babası Karamenteş olarak şöhret bulmuştur. İzmir’e Mora’dan gelip yerleşmiştir
Bu tarih Mabed’in Babilliler tarafından yıkıldığı tarihtir. Aynı zamanda gelenek
içinde mesih ağustosun 9. günü doğacaktır
Sabetay Sevi dine olan yatkınlığı dolayısıyla hahamlık eğitimi almıştır. Kabala’yı
Rabbi Isaac Alba’dan almıştır. Yine küçük yaşlarda Tevrat ve Talmud eğitimi alan
Sabetay Sevi ilahiyat ve mistisizim alanlarında da kendini geliştirmiştir. Kabala’ya
bilhassa pratik Kabala’ya aşırır ilgi duymuş ve onu öğrenmiştir. Sabetay Sevi
Kabala’yı tecrübe ederken sık sık inzivaya çekilmiş ve günlerini oruçlu olarak
geçirmiştir
Isaac Luria ve Vital’in öğrencileri ile tanışarak Kabala’yı inceleyen Sabetay Sevi
Isaac Luria’nın Zimzum, Şebirah ve Tikkun arasındaki ilişkileri anlatışından oldukça
etkilenmiştir. Sabetaycıların yaşamı, Lurianik Kabala ile neredeyse birebir
örtüşmektedir. Ayrıldıkları tek nokta belki de Luria’nın kendi oğlunu, Sabetay
Sevi’nin ise kendini mesih olarak ilan etmeleridir. Sabetay Sevi’nin mesihlik iddiası
haliyle Yahudi çevrelerde şok etkisi yaratmıştır. Ona inanıp grup oluşturmaya
çalışanlar olduğu kadar O’nun karşısında duranlar da olmuştur. Nitekim Sabetay Sevi
arkasına aldığı insanlarla Kutsal Topraklara giderek orada Yahudi devleti kurma
hazırlığında olmuştur. Lakin kötü haber tez yayılarak Osmanlı topraklarında doğan
Abdurrahman Küçük; Dönmeler Tarihi, s. funduszeue.infoâeddin Gövsa; Sabatay Sevi, Anka Yayınları
, s. Gershom Scholem; Sabatay Sevi, s. Mehmet Şevket Eygi; Yahudi Türkler Yahut
Sabetaycılar, Zvi- Geyik Yayınları, İstanbul , s. Abraham Galante; Sabetay Sevi ve
Sabetaycıların Gelenekleri, s.
Abdurrahman Küçük; Dönmeler Tarihi, s.
funduszeue.info, Oct.
İbrahim Alâeddin Gövsa, Sabetay Sevi, s. Abdurrahman Küçük; Dönmeler Tarihi, s.
funduszeue.info, Sep.
56
Sabetay Sevi, Osmanlı hanedanlığına şikâyet edilmiştir. Bunun üzerine Sabetay Sevi
gelenek dışına çıkmayarak Müslümanlığı seçmiştir. Çünkü geleneğe göre Mesih
dinden dönerek İslamiyeti seçecektir. O’nun bu dönüşü sadece dil ile olmuştur.
Kalben Yahudi gibi yaşamıştır. Bunun üzerine Arnavutluk’a sürülüp orada
öldürülmüştür. Ölümünün ardından Sabetaycılar, Kapancılar ve Yakubiler olarak
ayrılmışlardır. Kapancılar’dan birde Karakaşlar adlı bir gurup türemiştir. Geleneğe
bağlı yaşayan grup Karakaşlar’dır. 2.dünya savaşı sonrası Türkiye’ye göç eden
Sabetaycılar öncelikle İstanbul olmak üzere İzmir, Bursa, Manisa, Hatay, Antep,
Çanakkale, Giresun ve Ankara’ya yerleşmişlerdir. Bu illerde kendilerine ait mahalle
dahi kurmuşlardır
Abraham Galante; Sabetay Sevi ve Sabetaycıların Gelenekleri, s. 84–90, funduszeue.infoâeddin Gövsa; Sabetay
Sevi, s. 82– funduszeue.info, Oct.
Abdurrahman Küçük; Dönmeler Tarihi, s. , funduszeue.infoâeddin Gövsa; Sabetay Sevi, s.
57
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s. funduszeue.info, Sep.
funduszeue.info, Sep.
58
7-Yedincisi budur ki, Kislev ayının günü herkes bir evde toplanarak mesih
hakkında ve Mesih imanının sırrı hakkında işittiklerini birbirine anlatsınlar!
8-Sekizincisi budur ki, aralarında zina hüküm sürmesin.
9-Dokuzuncusu budur ki, yalancı şahitlikte bulunulmasın. Ve kendi yakınına karşı
yalan söylenmesin, kendi aralarında hatta mümin olmayanlar için dahi gammazlık
yapılmasın!
Onuncusu budur ki, kimse sarık imanına zorla alınmasın, hatta inansa bile…
Çünkü mücadele üstatlarının zümresine mensup olanlar oraya ancak kendiliklerinden
ve kendi kalplerinin ve iradelerinin sevkiyle girerler.
On birincisi budur ki, aralarında kıskançlar, muhterisler ve kendilerine ait
olmayan şeylere karşı arzu ve hırs gösterenler bulunmasın!
On ikincisi budur ki, Kislev ayının 16’sındaki bayram büyük heyecan ve neşe ile
ilan edilsin.
On üçüncüsü budur ki, birbirine karşı saygılı ve merhametli davranılsın ve
kendine yakın olanın arzuları için kendi arzusuymuş gibi çaba sarf edilsin.
On dördüncüsü budur ki, Davut’un Mezamir’i her gün gizli olarak okunsun.
On beşincisi budur ki, her ay ayın doğuşu araştırılsın ve gözlensin ve ayın yüzünü
güneşe çevirmesi ve ayla güneşin karşı karşıya gelerek bakışmaları için dua edilsin.
On altıncısı budur ki, Türklerin adetlerine onların gözlerini örtmek maksadıyla
dikkat edilsin. Ramazan orucunu tutmak için sıkıntı gösterilmesin ve aynı şey kurban
içinde yapılsın. Gözün gördüğü her şey yerine getirilmelidir.
On yedincisi budur ki, onlarla (Müslümanlarla) nikâh akdedilmemesi lazımdır.
On sekizincisi budur ki, oğulları sünnet etmek için itina gösterilsin bu, mukaddes
milletten hayâsızlığı kaldırmak içindir “
funduszeue.infoâeddin Gövsa; Sabatay Sevi, s.
59
Mesih’e olan inanç Yahudi dininde önemli bir yer işgal etmektedir. Acılar çeken
Yahudi milleti için en büyük kurtarıcı mesihtir. Dolayısıyla özünde dogmatik inanç
esaslarına sahip olmamasına rağmen sonradan bu inanç esasları dine katılmıştır. Öyle
ki İbn Meymun hazırladığı 13 maddelik inanç esaslarında mesihe imanı iman esasları
arasına eklemiştir. İbn Meymun’a göre iman esasları şöyledir:
Tensiye 5/6–
Ekrem Sarıkçıoğlu: Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi, Isparta , s.
60
Lurianik Kabala ile taze bir bedende can bulan Sefirot inancını da Sabetaycılar aynen
kabul etmişlerdir. On Serfira’nın özü Ayn Sof’tur. Bu On Sefira Ayn Sof’un
funduszeue.info, Oct.
funduszeue.info, Aug.
61
funduszeue.info, July. Arzu
Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s.
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s.
funduszeue.info, Sep.
funduszeue.info, Sep.
62
2. 1. 5. MERKABAH MİSTİSİZMİ
funduszeue.info, Aug.
Hezekiel, 1/5.
63
Merkabah deneyimi, onu uygulamaya yetisi olan biri tarafından yönetilmez ise
deneyimleyenlerin sağa sola savruluşları ölümle sonuçlanabilir. Merkabah tekniği bir
öğretici vasıtasıyla yapılırsa kusursuz aydınlanma gerçekleşir. Yahudiliğin erken
dönemine ait mistik uygulaması Merkabah’ın bu anlamda lider ismi Rabbi Nehuniah
funduszeue.info, Sep.
Perle Epstein; Kabala, s.
Baki Adam; Yahudilik ve Hıristiyanlık Açısından Kur’an’ın Tartışmalı Konuları, s.
64
Ben Hakana’dır. Rabbi Nehuniah trans halinde iken dostlarına liderlik etmiştir
Rabbi Nehuniah Ben Hakana’nın bu transı sırasındaki söylevleri daha sonra gelecek
içinde önemli bir yer olan Bahir ( Işığın Kitabı ) metnini oluşturacaktır.
Merkabah mistisizminde temel figür Metatron adlı baş melektir. Tanrı’dan sonra
gelen ikinci varlık Metatron’dur. Tanrı’nın tahtının yanında duran bu melek
Tanrı’nın suretini korumaktadır. İkinci Tanrı Metatron’un tahtı, Tanrı’nın tahtının
yanındadır. Yedinci kat göğe ulaşan Yahudi mistiğini, Metatron karşılar ve ona
yolculuğunun sonunda refakat eder. İnanışa göre de, Rabbi İsmail’e Metatron eşlik
etmiş ve O’nu Tanrı’ya götürmüştür. Rabbi İsmail’in meraklı bakışlarına karşılık
kendisiniTevrat’ın Tekvin bahsi geçen Enoh olarak tanıtmıştır. Enoh’u Tanrı kendi
ifadesiyle yanına almıştır
Metatron’un görevleriyle ilgili belli sıfatları vardır. Bunlar; “Yorde Razim “, “ Sofer
“, “ Sar Ha- Olam “ dır. Yorde Razim sıfatı, Merkabah geleneğinde en önemli
olanıdır. Şöyle ki Rabbi İsmail, sözlü Tevrat’ın Musa’ya Metatron’un bu sıfatıyla
verildiğini düşünmektedir. Sofer sıfatı evrenin sırlarını ve olaylarını yazmasına
göndermede bulunmaktadır. Sar Ha- Olam sıfatı ise Metatron’un dünyaya hâkimiyeti
ile ilgilidir. Tevrat’ın Çıkış kitabında yer alan bazı cümlelerin Metatron’la ilgili
olabileceği de Merkabah mistisizmi geleneği içerisinde tartışılmıştır. Bu cümlelerden
belki de en dikkat çeken cümle şudur; “ Yolda sizi hazırlaması ve gideceğiniz yere
götürmesi için önünüzden bir melek gönderiyorum. O’na dikkat edin ve sözünü
dinleyin, başkaldırmayın. Çünkü beni temsil ettiği için başkaldırışınızı bağışlamaz.
“
Perle Epstein; Kabala, s. 76
Baki Adam; Yahudilik ve Hıristiyanlık Açısından Kur’an’ın Tartışmalı Konuları, s. 45,
funduszeue.info, Sep.
funduszeue.info~adam/muselestiri, Sep.
Çıkış, 23/20–
65
2. 1. 5. 1. Hezekiel Kimdir?
2. 1. 5. 2. Hezekiel’in Rü’yeti
Hezekiel rü’yetini sürgün ülkesi olan Kevar ırmağı kıyısında tecrübe etmeye
başlamıştır. Hezekiel, ırmağın yüzünde kendi yansımasını görmüştür. Bunu Kabalist
gelenek içerisinde yorumlayacak olursak; Hayat Ağacı diyagramında Hesed,
Gevurah, Tifered, Hod ve Nezah Sefiralarına denk düşen üçüncü dünya Yezirah, su
dünyasıdır. Malkut’ta kisvesine büründüğü bedeniyle bu aşağı sefiraları deneyimler.
Daha sonra Hezekiel Tiferet’e yükselir. 30 yaşlarında olduğu düşünülen Hezekiel’e
gelen emirde artık O’na gökler açılmıştır. “… Gökler açıldı. Tanrı’dan gelen
görüntüler gördüm” ayetiyle nihayet Beriyah dünyasında Hezekiel Tanrı’yı
görmüştür. Daha sonra Hezekiel, Kutsal Kitap’taki “kuzeyden esen kasırganın göz
alıcı bir ışıkla çevrelenmiş ateş saçan büyük bir bulutla geldiğini gördüm. Ateşin
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s.
Hezekiel, 1/1.
66
“ Ve her biri dosdoğru ilerliyordu. Ruhları onları nereye yönlendirirse sağa sola
sapmadan oraya gidiyorlardı. Canlı yaratıkların görüntüsü yanan ateş ya da meşale
gibiydi. Ateş yaratıkların ortasında hareket ediyordu; ışık saçıyor ve içinde şimşekler
çakıyordu. ”
Hezekiel, 1/4.
Arzu Cengil; Kabbalah, Yahudi Gizemi s.
Hezekiel, 1/4–5.
Hezekiel, 1/
Hezekiel, 1/12–
Hezekiel, 1/16–
67
Meleksi varlıklardan sonra Hezekiel tekerlekleri deneyimler. Tekerlek içinde var olan
tekerleklerin hepsinin birbirinin aynı olduğunu ifade eder tekerleklerin anlatımını
sakin bir şekilde yapan Hezekiel;
Bu cümlelerin bize işaret ettiği mistik anlam ise psikolojik sürecin fiziksel süreci
hareket ettirmesidir. Yani ruh tekerleğe yön vermektedir. Yoksa tekerlek hareket
etmemektedir. Kabala geleneğindeki Bütüncül, Tanrısal olanla bir olma
yaklaşımlarını da hatırlarsak bu cümlelerin mistik yorumlamaları da daha ilginç hale
gelecektir. Tanrı ile olacak olan bu bütünleşmede katkı payeleri farklı farklı olacaktır.
Her canlı varlık kendi üzerine düşeni layıkıyla yerine getirirse bu süreç daha hızlı
ilerleyecektir.
“Gördüm ki beli andıran kısmının yukarısı içi ateş dolu maden gibi ışıldıyordu,
belden aşağısı ateşe benziyordu ve çevresi göz alıcı bir ışıkla kuşatılmıştı. Görünüşü
yağmurlu bir gün bulutları arasında oluşan gök kuşağına benziyordu. Öyleydi
çevresini saran parlaklık. Rabbin görkemini andıran olayın görünüşü böyleydi.
Görünce yüzüstü yere yığıldım. Birinin konuştuğunu duydum.”
Hezekiel artık tecrübe ettiği bilginin doruk noktasındadır. Ateş gibi ışıldamasından
kasıt Tanrısal olan Işıma’dır. Hezekiel, Tanrı’nın yayılma; intişar sürecine girmiştir.
O’nun ışığını gökkuşağına benzeterek anlatımını şiirleştirmiş ve bu tecrübeden
duyduğu hazzı dile getirmiştir. Tanrısal Işıma’yı tecrübe edinen Hezekiel için artık
peygamberlik dönemi de başlamıştır.
Hezekiel, 1/
Hezekiel, 1/
Hezekiel, 1/27–
68
SONUÇ
Kabala Tanrı’nın Işığıyla Kabalist mistiklerin yaşamını aydınlatmak için gerekli olan
donanımı sağlayan pratikler bütünüdür. Yahudiliğin gizemli yanı olan Kabala’nın
kökeni hakkında farkılı görüşler zikredilmiştir. Gerek dünyada insanın
yaratılmasından bu yana var olan hoşgörüsüzlüklük gerekse de bilinmeyene karşı
geliştirilen korku nedeniyle Kabalistler bu geleneği saklı tutmuşlardır.
Kabala, yıllarca birbiri üstüne eklenen bilgiyle ortaya çıkan bir disiplin olarak
düşünülebilir. Ayrıca Kabala, Kâinatın görünür kargaşasını açıklamaya ve zıtlıklarını
kolay anlaşılır bir kalıp haline getirmeğe uğraşan bir doktrin olarak da kabul
edilebilir.
Nesilden nesile aktarılan ' geleneksel bilgi' nin bu adla anılmaya başladığı tarih olarak
M.S. 1. yüzyılı gösteren açıklamalar kabul görmektedir. yüzyıldan başlayarak
özel bir öğreti biçiminde gelişen Kabalizm, yüzyılın son çeyreğinden itibaren tüm
dünya ülkelerinde bilinir hale gelmiştir. Kabalizm, bugün, isteyenin gelip kaydolduğu
kamuya açık kurumlarda öğretilir ve yaşanır bir akım haline gelmiştir.
Âdem’den bu yana sözlü olan tüm geleneği bünyesinde barındırdığını kabul edersek
çok geniş bir literatür karşımıza çıkmaktadır. Ancak bu büyük gelenek içerisinde
diğerlerine nazaran daha fazla ses getiren şahsiyetler ve onların öğretileri mevcuttur.
Bu şahsiyet ve öğretileri;
yüzyılda Ari İsaac Luria’nın temsil ettiği Lurianik Kabala’nın Yahudi
mistisizmindeki yeri ve önemi büyüktür. Luria Kabbalası, bir yaratılış kuramı ile
buna bağlı olarak evrenin giderek yozlaştığı düşüncesini ileri sürer ve özgün uyumu
yeniden oluşturmak için pratik bir yöntem önermektedir. Yaratılış kuramı üç temel
kavrama dayanmaktadır: "çekilme" (Zimzum), "kapların kırılması" (Kliphot),
"yenileme, tamirat" (Tikkun). Luria Kabalası'nın etkisi büyük olmuştur. Bu hareket
hem XVII. yüzyılda gelişen Sabetay Sevi akımı, hem de XVIII. yüz yılda ortaya
çıkan aşırı sofu ve gizemci Hasidizm akımı üzerinde önemli bir rol oynamıştır.
senesinde İzmir'de dünyaya gelen Sabetay Sevi, genç yaşlardan başlayarak
kendini Yahudi mistisizmine, Kabala'ya vermiştir. Güçlü kişiliği ile çevresine birçok
mürit toplamayı başarmıştır. O yıllarda, Sabetaycılık akımı hızla güçlenmiş ve
Venedik, Amsterdam, Hamburg, Londra ve bazı Kuzey Afrika kentlerine kadar
yayılmıştır. Sabetay Sevi'nin müritlerinin sayısındaki artış ve Sabetay Sevi’yi ziyaret
etmeleri, Osmanlı yönetiminin dikkatini çekmekte gecikmemiştir. Sevi, sarayın
baskısı sonucu İslamiyet'i kabul ettiğini beyan ettiği halde hem kendisi hem de
onunla birlikte İslamiyet'i kabul etmiş görünen büyük bir kitle Kabalist felsefeye
uygun bir yaşam biçimi ve uygulamalarıyla Anadolu ve Rumeli topraklarında çok
uzun yıllar yaşamıştır. Bu Kabalist gurubun, büyüklüğü, yaşam biçimleri ve
pratiklerini ne kadar süre ile devam ettirdikleri spekülatif bir konu olmakla birlikte
inanç ve felsefelerini Müslüman Türk toplumuyla belli noktalarda paylaştıklarını
söylemek mümkündür. Sabetaycı Kabalistlerin İslami tasavvuf gruplarında yer
almalarının kendi inançlarına daha yakın bir ortamda rahat edebilmeleriyle ilişkili
olduğu düşünülebilir. Sevi'yi din değiştirmesine karşın terk etmeyerek etrafında
toplananlardan oluşan Sabetaycılar, Sevi'nin dinsel yetkileri hakkındaki aşırı iddiaları
ile sonradan din değiştirerek Yahudi inancına ihanet etmesi çeliskisini giderme çabası
içindedirler. Sadık Sabetaycılar, Kabalacı bir yaklaşımla, önderlerini izleyerek
Müslümanlığa geçmişlerdir. Bu dönmeler için, kişinin kendini kalpten Yahudi
70
Kabala, kendini rahat hissettiği salt Yahudi toplumunu değil, diğer dinî toplulukları
etkilemiş ve onlar tarafından da etkilenmiştir. İnsanın yaratılışından tutun da evrenin
yaratılmasına kadar söyleyeceği sözleri bulunan Kabala, Ortaçağ filozofları için
önemli bir okul olan Yeni Plâtonculukla paralellik göstermektedir. İslam
tasavvufunda ise Muhyiddin İbn Arabî’nin Vahdet-i Vücud (Varlık Birliği) öğretisine
benzemektedir. Yahudilerin Kabalasının İslam’daki karşılığı Hurufilik’tir.
Yahudilerin İbrani harfleri üzerine yükledikleri kutsiyet İslam’da Arap harfleri
üzerine yüklenmiştir. Nitekim bu cümleden hareketle İslam ve Yahudi Kabalasının
geçmiş bir zaman ve mekânda buluştuğu düşünülebilir.
Yahudi olmayanların anlayabileceği bir dille yazılmış olan ilk Kabala açıklama kitabı
olarak gelenek içindeki yerini almıştır.
SÖZLÜK
Adam: Genel ruh, yaratılan esas varlık.
Adam Kadmon: Mecazi anlamda Tanrı’nın bedeni anlamına gelen Adam Kadmon,
tam olarak açıklanamayan ötelerdeki bir haldir. Adam Kadmon, Elohim’in suretinde
yaratılan Göksel İnsan’a göndermedir.
Ari: Aşkenazi Rabbi İshak’ın kısaltılmışıyy. modern kabala metodunun
geliştiricisi. Kabalist gelenekte İsaac Luria için kullanılmaktadır.
Asiyah: Eylemlerin olduğu dünya, yani fiziksel dünyadır. Kabalist gelenekte dört
dünyanın dördüncüsü olup yoğunluk düzeyi en yüksek olan dünyadır.
Aşkenaz: İbranice olarak "Alman" anlamında olan bu sözcük, başta Batı, Orta ve
Doğu Avrupa Yahudilerini tanımlar. Aşkenazlar, Ortaçağ Almancası, İbranice ve
bazı Slav dillerinin bir karışımı olan ve İbranice harflerle yazılan Yidiş dilini konuş-
maktaydılar ki, bu dil günümüzde kullanımını yitirmek üzeredir.
Ayn: İbranice hiçbir şey, yokluk demektir. Yaşam Ağacı’nın en derindeki negatif var
oluş düzeyidir.
Ayn Sof: Sonsuz, sınırsız, tanımsız anlamlarına gelen bu terim, Kabalist gelenekte “
Tanrı “ veya “ Mutlak Varlık “için kullanılmaktadır. Isaac Luria tarafından telaffuz
edilen bu sözcük daha sonraları Zohar’da geliştirilmiştir. Ayn Sof doktrinine göre,
ışığı kendisinden yansıtan Tanrı, hem gizlidir hem her şeydir. Ayn Sof ile birleşmeyi
başarmak Kabalist için din ve hayatta Tanrı’yla birleşmenin hedefidir.
Ayn Sof Or: İbranice karşılığı Sonsuz Işıma, anlamına gelen bu terim, Yaşam
Ağacı’nın köklendiği üç negatif var oluştan biridir.
Azilut: Dışlaşma dünyasıdır. Kabalist gelenekteki dört dünyanın ilk ve en yüce
olanıdır.
Baal HaSulam: (Yehuda Leib Alevi Ashlag’ın ikinci ismi (–) – üst
dünyaları edinmenin metodolojisinin yazarı, Zohar kitabının ve Ari’nin tüm
yazılarının yorumlayıcısı.
Beriyah: İbranice Yaratma Dünyasıdır. Dört Kabalistik dünyanın ikincisidir.
Binah: Yaşam Ağacı’nın sol sütunundaki en üst Sefira olan Binah, İbranice “
anlayış” demektir.
Devekuth: Tanrı’ya ulaşmak için yapılan bütün çalışmalar için kullanılan bu kavram,
İbranice “yapışmak, bağlı kalmak” anlamlarına gelir. Tanrı’ya bağlanma durumudur.
73
Diaspora: Önce Babil İmparatorluğu, daha sonra ise Romalılar tarafınca, yaşamış
oldukları eski İsrail topraklarından çıkarılmalarının ardından, Yahudilerin diğer
ülkelerdeki yaşamının genel olarak tanımı.
Haggada: Talmud’un hikâyeler, menkıbeler, Tevrat’ın tefsirleri ve sabbat vaazlarını
içine alan kısmı.
Halakah: Yahudi hukuk öğretisine verilen ad; Yahudilikte doğrudan Musa
kanunundan kaynaklanmayan hukuki kurallar dizisi.
Hokmah: Yaşam Ağacı’nın sağ sütununun en üst Sefirasıdır. Hikmet, Bilgelik
demektir.
Kabala: İbranice ”gelenek “ anlamına gelen bu terim Yahudi mistisizminin genel
adıdır.
Kabalist: Ruhani dünyaları edinmiş Yahudi mistiği.
Kavanna: Tek noktaya yoğunlaşmak, odaklanmaktır.
Kavannot: Lurianik Kabala’da tek noktaya yoğunlaşmayı sağlayan sembollerdir.
Keter: Yaşam Ağacı’nın en üst Sefirasıdır. Diğer adı taç’tır.
Malkut: Yaşam Ağacın’daki en aşağı Sefiradır. Karalık anlamına gelmektedir.
Merkabah: İbranice “ araba ” anlamına gelir. Yahudi mistisizminde, mistiklerin
dünyevi sınırları aşarak ilahi arabalar ya da vasıtalarla sırlar hikmetler diyarı olan
ilahi âlemlere yükselme tasavvurudur.
Metatron: Merkabah mistisizminin temel figürü, baş melektir.
Mişna: İbranice anlamı öğretidir. Yahudi geleneğindeki, görüş ve fetvaların Rabbi
Akiba ve Rabbi Yudah tarafından toplanarak sistematik şekilde derlenmesinden
oluşan kitaptır. Mişna altı ana bölümden oluşmaktadır. Bunlar tarımla ilgili hukuk,
şabat ve bayramlar, aile hukuku, sivil ve ceza hukuku, tapınakla ilgili hukuk ve
kurbanlar ve temizlik hukuku konularıyla ilgilidir.
Nefeş: En az edinilen maneviyat, yaratılandaki en küçük ışık.
Partzuf: 10 Sefirottan oluşan ruhani nesne.
Rabbi: Dinsel konularda eğitim veren öğretmenlerdir. M.S. 70’de bu ünvan Yahudi
hukukunda otorite sahibi kimselere verilmekteydi.
Sefarad: Bu terim geniş anlamda, İspanya ve Portekiz kökenli Yahudiler için
kullanılır.
Sefer ha Bahir: Işığın Kitabı, on birinci yüzyılda yazılmış Fransızca mistik el
kitabıdır.
74
KAYNAKÇA
1. Adam, Baki; Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat, Pınar Yayınları, İstanbul
…………… Yahudilerde Din ve Gelenek Üzerine, Ankara İlahiyat Fakültesi
Dergisi, Ankara
…………… Yahudilik Ve Hıristiyanlık Açısından Kuran’ın Tartışmalı Konuları,
Pınar Yayınları, İstanbul
…………… Yahudilik Ve Hıristiyanlık Açısından Diğer Dinler, Pınar Yayınları,
İstanbul
2. Aksu, Hüsamettin; Hurufilik, İslam Ansiklopedisi, Cilt 18, Şamil Yayınevi,
İstanbul
3. Aydın, Mehmet; Din Fenomeni, Din Bilimleri Yayınları, Konya
4. Basalel, Yusuf; Yahudilik Ansiklopedisi, Kabala Maddesi, Cilt 2, Gözlem
Yayınevi, İstanbul
5. Behar, Nisim; İbranilerin Öyküsü, Zvi- Geyik Yayınları, İstanbul
6. Bobaroğlu, Metin; Batıni Gelenek: Hermetik ve Sanskrit Öğretiler, Ayna
Yayınevi, İstanbul
7. Boyce, Mary; Zoroastrians, London
8. Cengil, Arzu; Kabala, Yahudi Gizemi, Ayna Yayınevi, İstanbul
9. Challeye, Felicien; Dinler Tarihi, (Çev: Semih Tiryakioğlu), İstanbul
Cilacı, Osman; Dinler ve İnançlar Terminolojisi, Damla Yayınları, İstanbul
Coudert, A. P; The Impact of the Kabbalah in The Seventeeth Century, Brill
Daud, Ibn Abraham; The Book of Tradition, By Great Britain, London
Çelebi, Ahmet; Yahudilik (Çev: Ahmet M. Büyükçınar, Ömer F. Harman),
Kalem Yayınları, İstanbul
Dinler Tarihi Ansiklepodisi, Gelişim Yayınları, İstanbul
Doğrul, Ömer Rıza; Yeryüzündeki Dinler Tarihi, İnkilap Yayınevi, İstanbul
Eliade, Mircea, Loan P. Couliano; Dinler Tarihi Sözlüğü, (Çev: Ali Erbaş), İnsan
Yayınları, İstanbul
Encyclopedia Of Religion, Qabbalah Maddesi, Cilt 12, Charles Scrıbner’s Sons,
New York
76
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası