Eş zamanlı yapılmış olan milletvekili seçimleri için Türkiye genel seçimleri&#;sayfasına bakınız.
&#;&#;&#;&#;&#; &#;&#;&#;Bir sonraki &#; |
| Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi |
14 Mayıs (Birinci tur)
28 Mayıs (İkinci tur) |
Katılım oranı: %87,04 (Birinci tur)
Katılım oranı: %84,15 (İkinci tur) |
| Kamuoyu yoklamaları |
|
| Recep Tayyip Erdoğan – AK Parti |
|
| 1. turda aldığı oy | |
| 49,52&#;% &#; | 3,1 |
| 2. turda aldığı oy | |
| 52,18&#;% &#; |
|
| Kemal Kılıçdaroğlu – CHP |
|
| 1. turda aldığı oy | |
| 44,88&#;% &#; | |
| 2. turda aldığı oy | |
| 47,82&#;% &#; |
|
| Sinan Oğan – Bağımsız aday |
|
| 1. turda aldığı oy | |
| 5,17&#;% &#; | |
|
|
|
| Muharrem İnce[Not 1] – Memleket Partisi |
|
| 1. turda aldığı oy | |
| 0,43&#;% &#; | 30,24 |
|
|
| Harita |
İllere göre ilk tur sonuçları |
İllere göre ikinci tur sonuçları |
| Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanı |
Önceki
Recep Tayyip Erdoğan
Adalet ve Kalkınma Partisi Seçilen
Recep Tayyip Erdoğan
Adalet ve Kalkınma Partisi |
Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi, Türkiye cumhurbaşkanını belirlemek için birinci turu 14 Mayıs , ikinci turu 28 Mayıs tarihinde yapılmış olan seçimlerdir.[1][2] Birinci turu Türkiye genel seçimleri ile aynı gün yapıldı. CumhurbaşkanıRecep Tayyip Erdoğan bir konuşmasında seçimlerine atıfta bulunarak seçimlerin 14 Mayıs 'te yapılabileceğinin işaretini vermiştir[3] ve bazı muhalif partiler de bu tarihi seçim tarihi olarak kabul etmiştir.[4] Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 10 Mart 'te imzalanan bir kararnameyle seçimlerin yenilenmesine karar verildi.[5] Aynı gün Yüksek Seçim Kurulu genel seçimlerin ve cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turunun 14 Mayıs'ta ve cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turunun da 28 Mayıs'ta yapılmasına karar verdi.[6] Aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti tarihinde tek dereceli seçimlerde ikinci tura kalan ilk cumhurbaşkanlığı seçimidir.[7]
Arka plan
referandumu ve seçimleri
Ana maddeler: Türkiye anayasa değişikliği referandumu ve Türkiye genel seçimleri
Bir önceki Türkiye genel seçimleri ve cumhurbaşkanlığı seçimi, 24 Haziran 'de gerçekleştirildi. Bu yeni sistemin kabul edildiği anayasa değişiklik referandumu, hazırlık aşamasında ve kampanya sırasında siyaset, basın ve halk tarafından tartışıldı. referandumunda anayasa değişikliklerinin seçmenler tarafından az farkla onaylanması ve YSK tarafından mühürsüz oyların geçerli sayılmasının ardından referandum sonucu da tartışıldı.[8] Anayasa değişikliğinin kabul edilmesiyle genel seçimlerin artık cumhurbaşkanlığı seçimleri ile aynı gün yapılmasına karar verildi. 'ten beri görevde olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 'deki seçimde yeniden cumhurbaşkanı seçildi.
genel seçimlerinde partilerin ittifak yapması için seçim kanunu değiştirildi.[9] Bu seçimde Cumhur İttifakı ve Millet İttifakı kuruldu. Ancak AK Parti, genel seçimlerinde TBMM'deki salt çoğunluğunu kaybetti ve bunun sonucunda mecliste ittifak ortakları olan MHP ve BBP'nin desteğine ihtiyaç duydu.[10] 9 Temmuz 'de başbakanlık makamı kaldırıldı. Son başbakan Binali Yıldırım, 12 Temmuz 'de yeni dönemin TBMM başkanı seçildi.[11]
yerel seçimleri
Ana madde: Türkiye yerel seçimleri
Millet İttifakı'nda başı çeken CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu seçim yenilgisinden dolayı eleştirilere maruz kaldı. Bu nedenle 'daki yerel seçimler ana muhalefet için önem kazandı. CHP ve İYİ Parti arasında yapılan görüşmeler sonucunda Millet İttifakı yeniden kuruldu.[12] Yapılan yerel seçimler sonrasında Millet İttifakı, oyların çoğunluğunu alamasa da İstanbul, Ankara, Antalya, Mersin, Adana gibi ülkenin büyük şehirlerini alarak uzun bir süre sonra Erdoğan'a karşı bir başarı elde etti.[13] Ancak AK Parti ve Erdoğan hükûmeti tarafından yapılan itirazlar sonucu Millet İttifakı'nın kazandığı İstanbul Büyükşehir Belediyesi seçimleri, Yüksek Seçim Kurulu tarafından iptal edildi[14] ve seçimler 23 Haziran tarihinde yeniden yapıldı. Yenilenen seçimde de Millet İttifakının adayı Ekrem İmamoğlu, AK Parti adayı Binali Yıldırım'a karşı kazandı ve belediye başkanı oldu.[15]
Parlamenter sistem tartışmaları
Ana madde için Güçlendirilmiş parlamenter sistem&#;sayfasına bakınız.
6 siyasi parti Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem mutabakat metnini imzalıyor (28 Şubat ).
Güçlendirilmiş parlamenter sistem, kavram olarak değilse de terim olarak ilkin yılında Cumhuriyet Halk Partisi seçim bildirgesinde kullanıldı. Burada söz konusu terim, "Yeni Anayasa'nın temel ilkeleri" başlığı altındaki 12 ilkeden biri olarak yer aldı.[16]Güçlendirilmiş parlamenter sistem daha sonraki dönemde, hedeflenen siyasal rejimi tanımlayan, kapsamlı bir şemsiye kavrama dönüşerek CHP bildirgesindeki diğer 11 ilkeyi ve çok daha fazlasını içerdi. Anayasa hukukçusu Prof. Dr. Şule Özsoy Boyunsuz, güçlendirilmiş parlamenter sistemin "yürütmeyi güçlendiren modeller karşısında yasama organının güçlenmesi amacına yönelik" bir kavram olarak ilk kez yılında siyaset bilimci Doç. Dr. Burak Cop tarafından kullanıldığını belirtmektedir.[17]
referandumuyla kabul edilen Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemini Türkiye'deki ekonomik ve siyasal krizlerin sebebi olarak gören muhalefet partileri parlamenter sisteme dönüş talebini dile getirmeye başladılar.[18] Öte yandan öncesindeki sistemin de yetersiz olduğu görüşü, önerilen yeni siyasal düzenin güçlendirilmiş parlamenter sistem olarak adlandırılmasını beraberinde getirdi.[18] Muhalefet partileri seçimlerinin ardından güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçme arzularını kamuoyuyla ayrı ayrı paylaştılar. Kasım 'de Gelecek Partisi,[19] Mayıs 'de İYİ Parti,[20], Ekim 'de DEVA Partisi[21] kendi güçlendirilmiş parlamenter sistem hedeflerini bağımsız olarak ilan ettiler. Bu süreçte güçlendirilmiş parlamenter sistem hakkında siyasi partilerden bağımsız akademik yayınlar da yapıldı.[18]CHP, İYİ Parti, DEVA, Gelecek Partisi, SAADET ve DP, Ekim itibarıyla TBMM'de bir araya gelerek ortak metin çalışmalarına başladı.[22] Altı partinin genel başkan yardımcılarından oluşan ortak komisyon beş başlıklı bir taslak metin üzerinde çalışmaya başladı.[23] Metin, Aralık ayında tamamlandı.[24] 28 Şubat günü yapılan imza töreniyle parti liderleri bu metni onayladı ve kamuoyuna sundu.[25]
Metnin içeriğinde, altı partinin fikir birliğine vardığı ilkeler yer aldı. Eski parlamenter sistemden farklı olarak hükûmet kurmanın kolay, düşürmenin ise zor olması amaçlandı.[23] Bunun için, hükûmet düşüren TBMM üyelerine, yeni hükûmeti de belirleme zorunluluğu getirilmesi hedeflendi. Cumhurbaşkanlığı sisteminden farklı olarak, hükûmetin meclis tarafından kurulması, Cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisinden istifa etmesi ilkeler benimsendi. Bunlar dışında yargı sisteminde, basın özgürlüğünde ve kamu atamalarında değişiklikler öngören ilkeler yer aldı.[23][26]
28 Kasım gününde altı partinin ortak komisyonu tarafından "Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği Önerisi" başlıklı 84 maddelik anayasa değişikliği teklif maddeleri kamuoyuna sunuldu.[27] Değişikliğe konu maddeler mutabakat metninde yer alan ilkelere uygun olarak düzenlendi. Ancak Sürecin işleyişi şeffaf ve tutarlı olmadığı için eleştiriliyor. Metin, geniş toplum kesimleriyle, sivil toplum kuruluşlarıyla, üniversitelerin anayasa kürsüleriyle ve barolarla müzakere edilmemesinden eleştiriliyor. Muhalefetin yılında AK Parti ve MHP tarafından yürütülen anayasa değişiklik sürecine benzer eleştiriler yapıp, ama kendilerinin bunu güçlendirilmiş parlamenter sistem süreci için yapmadıkları tutarsızlık olarak görülüyor.[28]
Anayasa hukuku profesörü Kemal Gözler'e göre, Türkiye altılı masanın önerdiği sistemle arasındaki sisteme geri dönecektir. Yani Cumhurbaşkanının halk tarafından seçildiği ve bir Bakanlar Kurulunun ve bir Başbakanın bulunduğu bir sistem. "Allah aşkına arasında Türkiye’de tek adam rejimi yok muydu? Bu dönemde Başbakan Ahmet Davutoğlu veya Başbakan Binali Yıldırım Cumhurbaşkanına karşı direnebilmiş miydi?"[29]
Ekonomik kriz
Türkiye'deki yıllık enflasyon oranı
Ana madde: Türkiye ekonomik krizi
Türkiye ekonomik krizi, Türkiye'de devam eden ve finansal bulaşma yüzünden uluslararası yansımaları olan bir ekonomik krizdir. Türk lirasının değer kaybı, yüksek enflasyon, artan borç ve karşılık gelen kredi temerrütleri, krizin öne çıkan özellikleridir.
Kriz, liranın dalgalanmalar hâlinde büyük oranda değer kaybetmesiyle yılında görünür olmaya başladı ve sonraki aşamada, ödenemeyen borçlar ve ekonomik daralma ile daha derin bir boyuta ulaştı. Süreç, kredi genişlemesi ve devlet bütçesiyle desteklenen inşaat sektörü patlamasının yarattığı, Erdoğan liderliğindeki ekonomik büyüme döneminin sonunu getirdi. yılına gelindiğinde, cumhuriyet tarihinde ilk defa kamunun faiz borcu, anapara borcunu geçti.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Aralık 'de tüketici fiyat endeksinin (TÜFE) bir önceki aya göre %13,58 ve yıllık bazda %36,08'e yükseldiğini açıkladı. Böylece yıllık enflasyon, Eylül 'den beri en yüksek seviyeye gelmiş oldu.[30]
Enflasyon nedeniyle Türkiye'de ucuz ürün satışlarında uzun kuyruklar görülmeye ve belirli alanlarda ürün yokluğu hissedilmeye başladı. Yurdun dört bir yanında şeker, un, yağ bulunamazken[31] ekmek kuyrukları yeniden baş gösterdi. Ayrıca bazı marketlerde ve bakkalarda temel tüketim maddelerine satış sınırlaması getirildi.[32]
TÜİK'in 3 Kasım tarihli açıklamasına göre yıllık TÜFE %85,51 oldu. Endekste en yüksek artış %,15 yükselişle ulaştırma, ikinci sırada ise %99,05 artışla gıda ve alkolsüz içecekler grubunda görüldü.[33] Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) adlı sivil bir inisiyatife göre ise TÜFE, aynı dönemde %,34 artış gösterdi.[34] Aynı süreçte yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) ise TÜİK tarafından %,69 olarak açıklandı. Bu endekste en yüksek artış %,56 ile elektrik, gaz ve buhar grubunda, ardından %,61 ile enerji grubunda görüldü.[35]
milyar dolar tartışması
Ana madde: milyar dolar tartışması
CHP'nin " milyar dolar nerede?" afişi
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın faizleri düşük tutmak adına dönemin Hazine ve Maliye BakanıBerat Albayrak önderliğinde milyar dolar harcadığı iddiası vardır. Kasım 'de ABD'li yatırım bankası Goldman Sachs'ın tahminlerine göre merkez bankası Türkiye'de faizlerin düşük tutulması için milyar dolardan fazla rezerv harcadı.[36][37]
Kerim Rota'nın tahminlerine göre milyar dolarlık TCMB döviz rezerv satışına Mart 'da yerel seçimler öncesi başlandı. Döviz rezervlerinin satışı Kasım’da dönemin Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak'ın istifası ve dönemin TCMB Başkanı Murat Uysal'ın görevden alınması ile sona erdi.[38][39]
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bu iddiaları yalanladı ve rezerv kaybı olmadığını, bu paranın "Milletin hazinesinde ve Merkez Bankası'nda" olduğunu iddia etti. Ancak bundan önce yaptığı açıklamalarda Erdoğan, “ milyar doların COVID pandemisi ile mücadelede”,[40] ve “Yatırımlara, depreme karşı harcandığını” iddia etmişti. Erdoğan bu açıklamalardan sonra, sorulara cevap verirken “Merkez Bankasının rezervlerinin nerede olduğu sorulur mu?” diye sordu. Gazete Duvar'ın yayımladığı bir manşete göre; “3,5 ayda bu soruya 5 farklı cevap verildi.”[41][42][43]
Göçmen krizi
Ana madde: Türkiye göçmen krizi
Türkiye, yılına kadar "klasik" mülteci kampları kurmadı ve onlara mülteci kampı adını vermedi. Sınırları boyunca Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (FEMA tipi organizasyon) tarafından yönetildiler. Türkiye, Kilis Öncüpınar Barınma Tesisi gibi “Geçici Barınma Merkezleri” kurdu. GEM'lerin dışında ikamet eden Suriyeliler, uyum sağlamak ve ekonomik katkı sağlamak için kısa ve orta vadeli fırsatlar yaratan Türk topluluklarıyla yan yana yaşıyor. Türkiye onlara Adana, Afyonkarahisar, Ağrı, Aksaray, Amasya, Bilecik, Burdur, Çankırı, Çorum, Eskişehir, Gaziantep, Hakkâri, Hatay, Isparta, Kahramanmaraş, Karaman, Kastamonu, Kayseri, Kırıkkale, Kırşehir, Konya, Kütahya'ya yerleşme izni veriyor., Mersin, Nevşehir, Niğde, Sivas, Şırnak, Tokat, Van ve Yozgat[44] ile İstanbul'da ikamet izni vermiştir. Somali'den gelen mülteciler Konya'ya, İranlılar Kayseri ve Konya, Isparta ve Van'a, Irak'tan gelen mülteciler İstanbul, Çorum, Amasya, Sivas'a ve Afganistan'dan gelen mülteciler Van ve Ağrı'ya yerleşti.
Uluslararası mülteci rejimi (Mülteci hukuku) ile karşılaştırıldığında, Türkiye'nin Suriyeli mültecilere yönelik güvenlik merkezli Mülteci yaklaşımı yerine "ahlak odaklı yaklaşım" olarak adlandırdıkları farklı bir yaklaşımı vardır.[45] Türkiye, diğer ülkelerden asgari düzeyde destek alarak, tıbbi harcamalar da dahil olmak üzere, mülteci bakımıyla ilgili yüksek harcamalara (barınma, istihdam, eğitim ve sağlık) katlanıyor.[46]
Türkiye-Suriye sınır bariyeri
Göçmen krizi dünyanın en karmaşık jeostratejik konumunda gelişti, Türkiye Irak'la sınırlarını paylaştığından ( ABD önderliğindeki işgal, Irak Savaşı (–) ve Irak isyanı) durum devam eden aktif, vekalet veya soğutma savaşlarını içeriyordu ( –), İran (İran-İsrail vekalet çatışması), Suriye (Suriye iç savaşı), Gürcistan (Rus-Gürcü Savaşı), Azerbaycan (Dağlık Karabağ sorunu), Yunanistan ve Bulgaristan. Bölgede artan kırılganlık doğrultusunda Türkiye, Ağustos 'da Irak İslam Devleti ve Levant (Türkiye-IŞİD çatışması) ile mücadeleye doğrudan katıldı. Suriye iç savaşının dinamikleri Türkiye topraklarına da sıçradı (IŞİD'in Türkiye'ye roket saldırıları ()). IŞİD, intihar bombacıları kullanarak Türk sivillere yönelik bir dizi saldırı ( Reyhanlı bombalaması, Suruç bombalaması, Mart İstanbul bombalaması) gerçekleştirdi. itibarıyla Türkiye tarihinin en ölümcül terörü, IŞİD'in saldırısıdır. ( Ankara bombalamaları).
COVID pandemisi
Ana maddeler: Türkiye'de COVID pandemisi ve Türkiye'de COVID pandemisi zaman çizelgesi
Dünya geneline yayılan COVID salgınınınTürkiye'de tespit edilen ilk vakası Sağlık Bakanlığı tarafından 11 Mart günü açıklandı. Ülkedeki virüse bağlı ilk ölüm ise 15 Mart 'de gerçekleşti. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 1 Nisan 'de yaptığı açıklamada koronavirüs vakalarının tüm Türkiye'ye yayıldığını açıkladı. 7 Nisan itibarıyla Türkiye'de koronavirüs ile enfekte olmuş toplam hasta sayısının olduğu ve mevcut hastalardan kişinin yoğun bakımda tedavi görmekte olduğu; şimdiye kadar iyileşen hasta sayısının ve ölen hasta sayısının toplam kişi olduğu bildirildi. 26 Nisan itibarıyla Türkiye ülke arasında vaka sayısında, Güney Kore ve İtalya'nın ardından en çok vaka görülen ülke olurken, gerçekleşen ölüm sayılarında ise Güney Afrika'nın ardından sırada yer almaktadır. Salgın Türkiye'de sosyal, ekonomik, siyasi, iktisadi, idari, hukuki, askerî, dinî ve kültürel alanlarda birçok önemli etkilere ve sonuçlara neden olan radikal kararlar alınmasına neden oldu.
Seçim tarihi
Seçimde ilk turda kullanılan oy pusulası
Normal tarih anayasada yazdığı gibi Milletvekili Seçim Kanuna göre son genel seçimin tarihinin beş yıllık süresinin dolmasından önceki son pazar günü işaret edilerek 18 Haziran olarak belirtildi.[47]Devlet Bahçeli, muhalefetin 'ten önce erken seçim yapılması gerektiğine dair beklentilerine birçok konuşmasında karşı çıktı. Bahçeli, Haziran 'te yapılacak olan cumhurbaşkanı seçimlerinde adaylarının Erdoğan olacağını ve MHP'nin onu destekleyeceğini açıkladı.[48] Erdoğan 18 Ocak 'te seçimlerin tek partili CHP iktidarının sona erdiği 14 Mayıs seçimlerine atfen 14 Mayıs'ta yapılacağını belirtti.[49] 26 Ocak 'te Altılı Masa toplantısında yayınlanan bildiride liderler, meclis tarafından seçim kararı alınmadıkça anayasanın ve maddesine göre Erdoğan'ın 3. defa cumhurbaşkanlığına aday olamayacağını belirtti.[50] 10 Mart'ta Erdoğan, milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 14 Mayıs'ta yapılmasına dair karar aldı ve Resmi Gazete'de yayımlandı.[5]
Kahramanmaraş depremleri
Ana madde: Kahramanmaraş depremleri
Kahramanmaraş depremleri ya da Türkiye-Suriye depremleri, 6 Şubat 'te dokuz saat arayla meydana gelen, merkez üsleri sırasıyla Kahramanmaraş'ın Pazarcık ve Ekinözü ilçesi olan, 7,8 Mw (± 0,1) ve 7,5 Mw büyüklüklerindeki iki deprem. Depremler sonucunda Türkiye'de resmî rakamlara göre en az kişi hayatını kaybetti ve 'den fazla kişi ise yaralandı. 22 Nisan günü itibarıyla İçişleri Bakanı Süleyman Soylu tarafından depremde kişinin öldüğü,[51] kişinin yaralandığı açıklandı.[52] Deprem sebebiyle polis, 32'nin üzerinde asker[53] ve en az 14 doktorun öldüğü bildirildi.[54]Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından 27 Nisan tarihinde yapılan açıklamada enkaz altından çıkarılmış refakatçisi olmayan çocuk sayısının olduğu ve bunlardan 'sinin ailesine teslim edildiği belirtildi.[55]
Türkiye'de olağanüstü hal ilan edilen iller.
İlk verilere göre Kahramanmaraş'ta , Hatay'da , Gaziantep'te , Şanlıurfa'da , Osmaniye'de , Malatya'da , Kilis'te 50, Adıyaman'da , Diyarbakır'da 20 ve Adana'da olmak üzere toplam bina yıkıldı. Depremde ağır hasar alan iller sırayla&#;; Hatay, Kahramanmaraş, Adıyaman, Gaziantep, Malatya, Adana, Şanlıurfa, Osmaniye, Diyarbakır ve Kilis'tir.[56] Ayrıca Gaziantep Kalesi,[57]Şirvan Camii, Adana-Gaziantep otoyolu,[58]Kırıkhan-Reyhanlı kara yolu[59] ve Hatay Havalimanı[60] da hasar gören yapılar arasındaydı.[61]İskenderun Limanı rıhtımının deprem nedeniyle çökmesiyle birçok konteyner devrilerek yangına neden oldu.[62][63] Hatay'daki iki devlet hastanesi yıkıldı.[64] Depremin yaşanmasından hemen sonra enkaz altında kalan bazı kişiler, sosyal medya üzerinden video kaydıyla yardım istedi.[65] En az üniversite binası etkilendi ve bunlardan 'sı ağır hasar gördü.[66]Uluslararası Göç Örgütü, tahminen 2,7 milyona yakın kişinin evsiz kaldığını bildirdi.[67][68]Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), depremler sonucu Türkiye'de bin, Suriye'de ise bin çalışanın geçim olanaklarını kaybettiğini duyurdu.[69]
Türkiye'de bu depremlerden 13,5 milyon kişinin doğrudan etkilendiği açıklandı.[70]Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, depremden etkilenen 11 ilde 1 milyon bin binanın hasar tespitini yaptı. bin bağımsız bölümden oluşan bin 27 binanın yıkık, acil yıkılacak ve ağır hasarlı olduğunun tespit edildiğini bildirdi.[71][72]
Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından 18 Mart 'te yayımlanan rapora göre depremlerin Türkiye ekonomisine toplam maliyeti 2 trilyon lira (,6 milyar $) oldu.[73][74]
Seçim sistemi
Türkiye Büyük Millet Meclisi ve cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tam sayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır. Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır. Cumhurbaşkanının ikinci döneminde meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir. Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen meclisin ve cumhurbaşkanının yetki ve görevleri, yeni meclisin ve cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar devam eder. Bu şekilde seçilen meclis ve cumhurbaşkanının görev süreleri de beş yıldır.[75]
Türkiye anayasa değişikliği referandumunda kabul edilen değişikliklere göre cumhurbaşkanı adayının seçilebilmek için geçerli oyların salt çoğunluğunu alması (en az yüzde 50 oran + 1 oy) gerekmektedir. Hiçbir aday salt çoğunluğu sağlayamazsa ilk turda en çok oy alan iki aday arasında ikinci tur yapılır ve ardından salt çoğunluğu alan aday seçilir.[10]
Türkiye anayasa değişikliği referandumunda kabul edilen Anayasa'nın Maddesi'ne göre cumhurbaşkanı, en fazla iki defa olmak üzere 5 yıllık görev süresi için doğrudan halk tarafından seçilir. Ancak Türkiye anayasa değişikliği referandumunda kabul edilen Anayasa'nın Maddesi'ne göre cumhurbaşkanının ikinci döneminde, TBMM üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu (en az vekil) kararıyla seçimler yenilenirse cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir. Cumhurbaşkanı seçimleri kendi yetkisiyle yenilerse 3. kez aday olamaz.[76]
Anayasa'nın Maddesi'ne göre, bir adayın cumhurbaşkanlığı seçimine katılabilmesi için, en son parlamento seçimlerinde tek başına veya birlikte geçerli oyların yüzde 5'ini almış siyasi partiler ya da mecliste grubu bulunan siyasi partiler tarafından aday gösterilmesi gerekmektedir. Ayrıca, ilçe seçim kurullarında en az seçmenin imzasını toplayabilen kişiler de aday olabilir.[77][78]
Tartışmalar
Erdoğan'ın üçüncü kez aday olması konusunda tartışmalar
seçimlerinden önce cumhurbaşkanları parlamenter sistem içinde devlet başkanı olarak görev yapıyorlardı. anayasa referandumundan sonra cumhurbaşkanının yetkileri artarak, başkanlık sistemi içinde hükûmet başkanı ve devlet başkanı oldu. Bazı hukukçular ve muhalif siyasetçiler, ve 'de Erdoğan iki defa cumhurbaşkanı seçildiği için Anayasa'nın Maddesi'nde yazdığı gibi TBMM'nin erken seçim veya seçimlerin yenilenmesi kararı almadıkça bir defa daha aday olamayacağını belirtmektedir.[79] Başka hukukçular ise[80] 'de başkanlık sistemine geçildiği için ve isim benzerliği dışında yeni bir makamın oluşmasını ileri sürerek 'deki seçimin Erdoğan'ın yeni sistemde ilk dönemi olduğunu ve yeniden aday olma hakkına sahip olduğunu belirtmektedirler.[81]
Yüksek Seçim Kurulu kararı
YSK’nın geçici Cumhurbaşkanı adayı listesini yayımlamasının ardından İYİ Parti, Liberal Demokrat Parti, Memleket Partisi ve Zafer Partisi başta olmak üzere bazı siyasi partiler ile hukukçular Turgut Kazan ve Ömer Faruk Eminağaoğlu'nun da arasında olduğu çok sayıda kişi, YSK’ya ve ilçe seçim kurullarına giderek Erdoğan’ın üçüncü kez adaylığına itiraz etti.[82]
30 Mart tarihinde YSK Başkanı Ahmet YenerRecep Tayyip Erdoğan'ın cumhurbaşkanı adaylığına yapılan itirazların reddedildiğini bildirdi. Gerekçeli kararda, "Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın görev süresi Cumhurbaşkanı ve TBMM seçimlerinin birlikte yapıldığı bir önceki seçim tarihi esas alınarak belirleneceğinden ve 'birlikte yapılan ilk seçim' tarihi 24 Haziran olduğundan, birinci dönem beş yıllık görev süresi bu tarihten itibaren başlayacaktır. Bu durumda, yukarıda belirtilen nedenlerle, Recep Tayyip Erdoğan'ın Cumhurbaşkanı adaylığına yönelik itirazların reddine karar verilmesi gerekmiştir" denildi.[83]
Kemal Kılıçdaroğlu'na saldırılar
Adıyaman'da meydana gelen depremde ölen vatandaşların mezarlarını ziyaret eden Kılıçdaroğlu, Fatiha okurken sözlü saldırıya uğradı. Aynı gün başka bir kişi fiziksel saldırı girişiminde bulundu.[84][85]
7 Mayıs'ta İmamoğlu'na yapılan saldırıdan iki gün sonra Sakarya'da Kılıçdaroğlu'nun aracına taşlı saldırı düzenlendi. 15 yaşındaki saldırgan, Kılıçdaroğlu'nun suç duyurusunda bulunmamaya karar vermesi ve çocuğun kimliğinin gizli kalmasını istemesi üzerine serbest bırakıldı.[86]
Erdoğan'ın oy pusulasındaki fotoğrafı
Erdoğan'ın, ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinde kullandığı fotoğrafın yine oy pusulasında yer alacak olması çeşitli tartışmalar yarattı.[87][88]
Ekrem İmamoğlu'na saldırılar
Ekrem İmamoğlu, 7 Mayıs'ta Erzurum'da Kılıçdaroğlu'na destek için yaptığı bir miting sırasında saldırıya uğradı. Kalabalıktan atılan taşlar nedeniyle miting yarıda kesildi.[89] Saldırı, iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi'ne ait Erzurum Büyükşehir Belediyesinin, İmamoğlu'nun mitingi yapmak için gideceği meydanda çok sayıda halk otobüsünü bir araya getirmesinin ardından meydana geldi. Saldırının ardından Kemal Kılıçdaroğlu, Twitter hesabından bir video paylaşarak şunları söyledi:
Mafyalar, militanlar, SADAT'çılardan, Sinan Ateş’i öldüren torbacılardan, beşli çetelerden, domuz bağcılardan oluşan bir militarist koalisyon var. Bugün Ekrem başkanımıza saldıranlar bunlar. Amaçları insanlarımızı korkutmaktır. Sandıktan uzak tutmaktır. Türkiye makul çoğunluğun ülkesi. Çoğunluk bu kötülüğü bitirecek. Sevgili vatandaşlarım. 14 Mayıs’a odaklanın. Başka her şey teferruattır. Sakın kızmayın, sakın küsmeyin. İnsanınızı sevin, bağrınıza basın. O terör gruplarını kahreden de tam olarak budur. Ekrem evladıma da geçmiş olsun. Ülkeye değişim getirmenin bir bedeli vardır bunu da ödemeye hepimiz hazırız.[90]
Saldırının ardından İmamoğlu destekçileri, kendisini karşılamak ve desteklerini göstermek için İstanbul'daki Sabiha Gökçen Havalimanı'na İmamoğlu'nu karşılamaya gittiler.[91]
Paralel seçim takip sistemi iddiaları
İçiçleri Bakanlığı bünyesindeki Bilgi Teknolojileri Genel Müdürlüğü, YSK’ya yaptığı yazılı başvuruda, kendisine bağlı Güvenlik ve Acil Durumlar Koordinasyon Merkezi Başkanlığı (GAMER) tarafından seçim öncesi tatbikatlarda ve seçim sırasında kullanılmak üzere ülke geneli ve yurt dışı sandık bilgilerini talep etti. Bakanlığın uygulaması CHP Hukuk ve Seçim İşlerinden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek tarafından "paralel bir seçim kurulu" oluşturulacağı iddiasıyla eleştirildi. YSK’nın ret kararını da Twitter hesabından paylaşan Erkek, "Kanunsuz emir verenler ve uygulayanlar hesap verecek" dedi. CHP İzmir Milletvekili Murat Bakan da, jandarmadan sandık verilerini bu sistem aracılığıyla iletmesinin istendiğini iddia etti. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu konuya ilişkin 4 Mayıs tarihinde Habertürk kanalında yaptığı açıklamalarda, GAMER’in kaymakamlıkların ve valiliklerin seçim koordinasyon merkezi olduğunu söyledi.
Yüksek Seçim Kurulu kararı
10 Mayıs tarihinde Yüksek Seçim Kurulu, İçişleri Bakanlığının 14 Mayıs seçimlerinde sandık bilgileri ve seçmen sayılarının paylaşılması yönündeki talebini anayasaya aykırı olduğu ve bu bilgileri tutabilecek tek yetkili merciinin kendisi olduğu gerekçesiyle reddetti.[92] 11 Mayıs tarihinde YSK, İçişleri Bakanlığının seçim sandıklarında görevli polis ve jandarmadan alınacak sonuçların dosya halinde GAMER sayfasına kaydedilmesi kararını yasakladı.[93]
Rusya'nın seçimlere müdahalesi iddiası
Kemal Kılıçdaroğlu, Muharrem İnce'nin adaylıktan çekilmeden bir gün önce yayınladığı iddia edilen şantaj kasetinin ardından Rusya'yı seçime müdahale etmekle suçladı.[94]
Adaylık süreci
Ana madde: Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminde adayların belirlenmesi
YSK'nin hazırladığı takvim kapsamında seçim sürecinin başlangıcı 18 Mart olarak belirlendi. Takvime göre, cumhurbaşkanı adaylığı için başvurular 19 Mart, seçmenler tarafından aday gösterilecekler için gerekli bin imzanın toplanmasına 22 Mart'ta başlandı. İmzaların 27 Mart saat 'ye kadar toplanması ve seçmenlerin bu süre içinde ilçe seçim kurullarına giderek imza vermeleri gerekmekteydi.[95]
Resmî adaylar
Yüksek Seçim Kurulu, resmî adayları 31 Mart tarihinde ilan etti. Ertesi gün 1 Nisan tarihinde kura çekimiyle Cumhurbaşkanı adaylarının birleşik oy pusulasında yerleri belirlenmiştir.[96]
Siyasi parti grupları tarafından aday gösterilenler
Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler aday gösterebilir.[97]
- 16 Mart tarihinde AK Parti ve MHP TBMM Grubu, Recep Tayyip Erdoğan'ın cumhurbaşkanı adayı olarak gösterilmesine ilişkin grup kararı aldı.[98] Bu karara Büyük Birlik Partisi Genel Başkanı Mustafa Destici de destek verdi.[99] 24 Mart tarihinde adaylık başvurusu YSK tarafından oy birliğiyle kabul edildi.[][]
- 11 Mart tarihinde Hür Dava Partisi, Erdoğan'ı destekleme kararı aldı.[] 24 Mart tarihinde Fatih Erbakan, Erdoğan lehine Cumhurbaşkanlığı adaylığından çekildi ve Yeniden Refah Partisi olarak Erdoğan'ı destekleyeceklerini açıkladı.[] 7 Nisan tarihinde Demokratik Sol Parti, Erdoğan'ı destekleme kararı aldı.[] 12 Nisan tarihinde Büyük Türkiye Partisi, Erdoğan'ı destekleyeceğini açıklayarak seçime katılmama kararı aldı.[] 19 Nisan tarihinde Doğru Yol Partisi, Erdoğan'ı destekleme kararı aldı.[] 5 Mayıs tarihinde Yeni Dünya Partisi, Erdoğan'ı destekleme kararı aldı.[]
- 26 Şubat tarihinde CHP TBMM Grubu ve Parti Meclisi, cumhurbaşkanı adayını belirleme süreçleri konusunda Genel Başkan Kemal Kılıçdaroğlu’na tam yetki verdi.[] 6 Mart tarihinde Millet İttifakı'nın cumhurbaşkanı adayı CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu oldu.[] 20 Mart tarihinde CHP TBMM grubu, oy birliği ile CHP Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nu partinin cumhurbaşkanı adayı olarak belirledi.[]İYİ Parti 21 Mart tarihinde cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu için TBMM grup kararı aldı. Toplantı sonrası konuşan İYİ Parti Grup Başkanı İsmail Tatlıoğlu, "İYİ Parti Kemal Kılıçdaroğlu'nun adaylığı konusunda grup kararı almıştır ve bu sürecin gereğini yapacaktır" ifadelerini kullandı.[] 24 Mart tarihinde adaylık başvurusu YSK tarafından oy birliğiyle kabul edildi.[][]
- 22 Mart tarihinde Emek ve Özgürlük İttifakı seçim için aday çıkarmama kararı aldı.[] HDP Eş Genel Başkanı Pervin Buldan’ın açıkladığı, ittifakın ortak deklarasyonunda, “Cumhurbaşkanlığı seçiminde, tek adam yönetimine karşı tarihsel sorumluluğumuzu yerine getireceğiz” denildi. Bu ifadeden dolayı ittifakın aday çıkarmama kararı, Millet İttifakının ortak adayı CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'na destek olarak yorumlandı.[] 28 Nisan tarihinde Emek ve Özgürlük İttifakı Kılıçdaroğlu'nu destekleme kararı aldı.[]
- 6 Mart tarihinde Türkiye Değişim Partisi,[] 8 Mart tarihinde Liberal Demokrat Parti[] ve Türkiye İşçi Partisi,[] 14 Mart tarihinde Halkın Kurtuluş Partisi,[] 15 Mart tarihinde Türkiye Komünist Partisi,[] 24 Mart tarihinde Doğru Parti[] ve SOL Parti[] 29 Mart tarihinde Kadın Partisi,[] 31 Mart tarihinde Milliyetçi Türkiye Partisi[] ve Yeşiller Partisi,[] 5 Nisan tarihinde Ahmet Özal liderliğindeki TEK Parti,[] 10 Nisan tarihinde Bağımsız Türkiye Partisi,[] 28 Nisan 'te Emek ve Özgürlük İttifakı Kılıçdaroğlu'nu destekleme kararı aldı.
İmza toplayarak aday olanlar
Ayrıca bakınız: Türkiye cumhurbaşkanlığı seçiminde adayların belirlenmesi §&#;İmza toplama süreci
TBMM'de bulunan parti gruplarınca aday gösterilmedikleri için bizzat başvurmak zorunda olan kişiler, seçmenlerce aday gösterilecek cumhurbaşkanı adayları için son başvuru tarihi olan 20 Mart tarihine kadar Cumhurbaşkanı adaylığı için YSK'ya başvurdu.[] 21 Mart günü eksik belgesi bulunan adaylar saat 'a kadar belgelerini tamamladılar, 'da YSK aday olan 18 kişinin 11'ini onayladı. Bizzat başvuruda bulunanların adaylıklarının resmiyet kazanması için, 27 Mart günü saat 'ye kadar imza toplamaları gerekmekteydi.[]
- Memleket Partisi genel başkanı. Eski Cumhuriyet Halk Partisi milletvekili ve grup başkanvekili. Aday olmak için gerekli olan imzaya 4. günde ulaştı.[] 11 Mayıs tarihinde adaylıktan çekildiğini açıkladı.[]
- ATA İttifakı ortak adayı. Eski Milliyetçi Hareket Partisi milletvekili, Uluslararası İlişkiler ve Stratejik Analizler Merkezi başkanı. Aday olmak için gerekli olan imzaya 5. günde ulaştı.[]
Kampanyalar
Birinci tur
Recep Tayyip Erdoğan
Ana madde: Recep Tayyip Erdoğan'ın cumhurbaşkanlığı seçim kampanyası
Cumhur İttifakı, kampanya süreci boyunca Kahramanmaraş depremleri sebebiyle müzik kullanmayacağını açıkladı.[]
Muharrem İnce
Ana madde: Muharrem İnce'nin cumhurbaşkanlığı seçim kampanyası
11 Mayıs tarihinde adaylıktan çekildiğini açıkladı.[]
Kemal Kılıçdaroğlu
Ana madde: Kemal Kılıçdaroğlu'nun cumhurbaşkanlığı seçim kampanyası
Millet İttifakı, kampanya süreci boyunca Kahramanmaraş depremleri sebebiyle hareketli müzik kullanmayacağını açıkladı.[]
Sinan Oğan
Ana madde: Sinan Oğan'ın cumhurbaşkanlığı seçim kampanyası
İkinci tur
Sinan Oğan ile müzakereler
Sinan Oğan ikinci turda Türk Milliyetçilerinin ve Atatürkçülerin seçimin kaderini belirleyeceklerini belirtti.[] Oğan terör bağlantısı olan hiç bir partinin hükümette yer almaması gerektiğini söyledi.[][] İkinci tur müzakereleri için Oğan beş şart öne sürdü: Anayasanın ilk dört maddesinin değişmezliği, Maddede düzenlenen Türklük tanımının korunması ve tartışılmaması, bütün sığınmacıların ülkelerine geri gönderilmesi, "faiz sebep, enflasyon sonuç" siyasetinden vazgeçilmesi, terör örgütleri ve onların siyasi uzantıları ile araya mesafe konması.[] 19 Mayıs'ta Kemal Kılıçdaroğlu Zafer Partisi genel merkezini ziyaret etti ve başkan Ümit Özdağ ile görüştü.[] Aynı gün Oğan müzakereler kapsamında Erdoğan ile görüştü.[] Görüşme öncesinde Erdoğan CNN International'a verdiği demeçte "Oğan'ın isteklerine boyun eğmem" diyerek pazarlık yapmayacağını ifade etti.[] Devlet Bahçeli yayınladığı 19 Mayıs mesajında Oğan'ı hedef alarak "Olmayan siyasi gücünü varmış gibi gösterip siyaseti at pazarına çevirenler, kamuoyuyla gün aşırı talep listeleri paylaşanlar samimi olmadığı gibi milli ve ahlaki değerlerle ters düşen fırsatçı acizlerdir" dedi.[]
22 Mayıs tarihinde Cumhurbaşkanı Adayı Sinan Oğan, cumhurbaşkanı seçiminin ikinci turda Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı destekleyeceğini açıkladı. Oğan, "Bize oy veren seçmenlerin de Sayın Recep Tayyip Erdoğan'ı desteklemelerini talep ediyorum" dedi.[]
Erdoğan'ın seçim stratejisi
Erdoğan'ın seçim kampanyasında daha birleştirici ve yumuşak bir dil kullacağı ve rakibi Kılıçdaroğlu için kullandığı "Bye bye Kemal" ifadesini terk edeceği ifade edildi. Erdoğan ikinci tur için mitingler düzenlemedi[] ve desteğini göstermek amacıyla depremzedelerle bir araya geldi[]
Kılıçdaroğlu'nun seçim stratejisi
İkinci tur sürecinde CHP'nin kampanya görselleri.
Kılıçdaroğlu'nun, birinci turdaki kampanya dilinin aksine daha sert bir dil kullanacağı belirtildi. AK Parti'nin HÜDA PAR ve Hizbullah ile olan ilişkileri üzerinden hedef alınacağı ve teröre karşı daha sert bir tavır alınarak güvenlik politikalarının vurgulanacağı bir seçim kampanyasının yürütüleceği ifade edildi. Ayırca Suriyeliler ve yasa dışı göçmenler de kampanyada öne çıkarılan konular arasında olacak.[] 17 Mayıs'ta Kılıçdaroğlu verdiği demeçte göçmen akınının beka sorunu olduğunu ve milyonlarca göçmeni ülkelerine geri göndereceğini vurguladı.[] Kılıçdaroğlu, Erdoğan'ın bilerek on milyon mültecinin ülkeye girmesine müsaade ettiğini ve Türk vatandaşlığını satışa çıkararak seçmen devşirmeye çalıştığını söyledi.[]
RTÜK'ün CHP'li Üyesi İlhan Taşcı’nın açıklamasına göre, 1 Nisan Mayıs tarihleri arasında devlet kanalı TRT’de Erdoğan’a 48 saatten fazla yer verilirken diğer cumhurbaşkanı adayı Kılıçdaroğlu için bu süre 32 dakikaydı.
Kampanya sürecinde Cumhur İttifakı’ndan milletvekili adayı olan bakanlar istifa etmediği için kamu gücünün seçim kampanyasında kullanılması iddiaları yoğunlaştı.
2. turda kullanılan oy pusulası
Seçime günler kala AK Partinin dilinde Millet İttifakının terör örgütleriyle ilişkisi olduğu iddiaları yoğunlaştı. Erdoğan 7 Mayıs İstanbul mitinginde, Millet İttifakının 14 Mayıs seçimleri için hazırladığı kampanya filminin üzerine, PKK liderlerinden Murat Karayılan'ın yılındaki konuşmaları montajlandı ve bu tek bir filmmiş gibi gösterildi.[]
Destekler
Siyasi partiler ve ittifaklar
Uluslararası kuruluşlar
Önemli kişiler