Yaşamakta olduğumuz bilgi çağında ortaya çıkan kültür, ilim vb. alanlardaki gelişmeler her varlığı etkilediği gibi dili de etkilemekte ve yeni sözlere ihtiyacı ortaya çıkarmaktadır. Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu ile söz varlığımıza son dönemde giren yabancı sözlere karşılık teklif edilmesi amaçlanmaktadır.
Bu kılavuz yazı dilimizde, bölge ağızlarında, tarihî metinlerde, çağdaş Türk lehçelerinde var olan söz varlığımız gözden geçirilerek oluşturulmuştur.
Bu yazılımda kapsamlı arama yapılabildiği gibi bütün malzeme abece sırasına göre dizilebilmektedir.
Prof. Dr. Şükrü Halûk AKALIN, Prof. Dr. Recep TOPARLI ve Uzm. Belgin TEZCAN AKSU, Uzm. Beyza GÜLTEKİN ve Âdem TERZİ tarafından hazırlanan Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu, Prof. Dr. Recep TOPARLI ve Şefik. Bilâl ÇAVUŞOĞLU tarafından genel ağ ortamına aktarılmış, Türk Dil Kurumunun kuruluş yıl dönümü olan 12 Temmuz günü kullanıma açılmıştır.
Kılavuzumuz Sizlerin Katkılarıyla Gelişecek ve Zenginleşecektir
Dilimize girme eğilimi gösteren yabancı sözlere karşılık bulma çalışmalarına geniş katılımın sağlanması, konuya katkısı olabilecek herkesin görüşlerinin alınabilmesi amaçlanmaktadır.
Sizden gelen teklifler, ilgili kurullarımızca dilimize uygunluğu ve işlerliği açısından değerlendirildikten sonra bu tekliflerden uygun görülenler Türk Dili dergisinde yayımlanacak; daha sonra da Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzuna ve Güncel Türkçe Sözlüke eklenecektir.
Karşılık teklif edilen yabancı sözün kökeni, özgün biçimi ve kullanım alanı mutlaka belirtilmelidir. Ayrıca yabancı sözün anlamı açık olarak verilmeli, mümkünse bu anlam basın yayın organlarından veya edebî metinlerden örnek cümlelerle desteklenmelidir.
Yabancı sözün yardımcı fiillerle veya diğer sözlerle birleşik kullanımları varsa bunlar da verilmeli, bunlar için de karşılık teklif edilmelidir (sürpriz: şaşırtı; sürpriz yapmak: şaşırtmak gibi).
Aynı yabancı sözden türeyen sözler varsa (panorama, panoramik; kaos, kaotik; dejenere, dejenerasyon; kreasyon, kriatif gibi) bunlar da belirtilmeli ve bunlara da birer karşılık teklif edilmelidir.
Dilimize yerleşme eğilimi gösteren yabancı sözlere karşılık teklif ederken bu tür sözlerden bir bölümünün dilimizde zaten bir karşılığı olduğu (bodyguard: koruma; proses: süreç; bold: koyu; natürel: doğal; pozitif:olumlu/artı gibi) unutulmamalı, öncelikle ele alınan yabancı söz için dilimizde herhangi bir karşılık olup olmadığına bakılmalıdır. Bunun için yazı dilimizde, bölge ağızlarında, tarih metinlerinde, çağdaş Türk lehçelerinde var olan söz varlığımız gözden geçirilmelidir. Bu konuda başta Derleme Sözlüğü ve Tarama Sözlüğü olmak üzere diğer ağız çalışmaları ve lehçe sözlükleriyle terim sözlükleri kaynak niteliğindedir. Bu eserlerden bir bölümüne Türk Dil Kurumu genel ağ sayfası üzerinden ulaşılabilmektedir. Bu kaynaktan bir karşılık bulunamazsa Türkçenin zengin ek ve köklerinden uygun bir karşılık türetilmelidir.
Her durumda hem o kavramı tam olarak tanımlayabilecek hem de söyleyiş ve yazımındaki kolaylıkla dilin gelişimi içinde yaşayarak gündelik konuşma diline girebilecek karşılıklar bulma yoluna gidilmektedir.
Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzunda yer alan yabancı sözler, bunların özgün biçimleri, kullanım alanları, anlamları ve karşılıklarına yönelik eleştiri ve tekliflerinizi [email protected] adresine bildirebilirsiniz. Kılavuzumuz sizlerin katkılarıyla gelişecek ve zenginleşecektir.
Türk Dil Kurumu
Günümüz dünyası artık çok daha evrensel. Bu da kültürler arası etkileşimin çok daha yoğun olduğu bir dünya demek. İlerleyen teknoloji ve iletişim alanındaki sınırları ortadan kaldıran gelişmelerin de bunda etkisi büyük. Söz konusu durumun izlerini en iyi gözlemleyebileceğimiz yer ise dil. Bazen farkında dahi olmadan kullandığımız kelimeler yabancı kökenli olabiliyor. Artık bize normal gelen bu Türkçeye giren yabancı kelimeler aslında başka dillerin dilimize uyarlanmış halleri. Dikkat edilmeden kullanılırlarsa, dilde bozulma yaratabiliyor.
Bu çok yeni bir durum değil elbette. Özellikle Türkiye gibi pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış, kıtalar ve denizler arasında kalmış bir ülkede sadece son yıllarda değil geçmişten gelen ve dilimize yerleşmiş yabancı kelimeler çok sayıda bulunuyor. Bu sözcüklerin çoğunun kökenini ya da kelime anlamını tam anlamıyla bilmesek de günlük yaşantımızda ve yazı dilinde çokça kullanıyoruz. Fakat yabancı kökenli sözcüklerin anlamlarını doğru bilmek ve Türkçede karşılıklarını da öğrenerek ana dilimizi geliştirmek oldukça kıymetli. Bu noktada Ali Püsküllüoğlu’nun Türkçedeki Yabancı Sözcükler Sözlüğü kıymetli bir kaynak olarak karşımıza çıkıyor. Yazarın ayrıca Dil Devrimi ile Türkçeye kazandırılmış sözcük ve terimleri öğretmeyi amaçladığı çalışması Öz Türkçe Sözlük de kitaplıkta mutlaka bulunması gereken kaynaklardan biri.
Dilimize giren yabancı kelimeler arasında bazıları geçmişte dile eklenmiş ve çoktan dile yerleşmiş; kimileri ise son yıllarda kullanılmaya başlanmış durumda. Özellikle günlük hayatta kullanılan İngilizce kelimeler bu grupta hatırı sayılır bir yer kaplıyor. Diğer yandan bir kültürün gelişmişlik seviyesi onun dilindeki kendine özgü kelimelerin çokluğu ile ölçülüyor. Hal böyle olunca da dildeki özgünlük bir kat daha önem kazanıyor.
Türkçe özellikle Batı kaynaklı dillerden aldığı sözcüklerin yıllar içinde yoğunlaştığı bir dil. Bu durumu incelerken belli bir dilde yabancı sözcüklerin bilhassa hangi alandaki kelimeler olduğuna dikkat edersek bu dilin milleti ile nasıl bir ilişkiye girildiğini anlamak da kolaylaşıyor.
Örneğin; Türkçe üzerinde en çok etkiye sahip dillerden birisi Fransızcayı ele alalım. Özellikle Cumhuriyet öncesi dönemde dilimize yerleşmiş Fransızca sözler sayıca bir hayli fazla. Bu kelimelerin büyük bir çoğunluğu ise fen ve doğa alanına ait kelimeler. Bunun sebebini şöyle açıklamak mümkün: Bilindiği üzere ’da Tanzimat Fermanı ilan edildi. Bu ferman, yönetimi iyileştirmeye yönelik bir tür çabaydı. Bu değişiklik eğitim ve bilim alanında da önemli girişimleri beraberinde getirdi ve böylece dönemin kültür ve bilim merkezi olan Fransa ile yakın temaslar kuruldu. İşin nihayetinde ise bugün sıkça kullandığımız “ajanda, bronşit, dejenere, disiplin, feodal, geometrik, laik, klinik, meridyen, mesaj, portre, salon, seminer, sekreter, termal, virüs, volt” gibi Fransızca kökenli kelimeler dilimize yerleşti.
Bu konudaki bir diğer saptamayı da İtalyanca özelinden gösterebiliriz. İtalyancadan dilimize geçen sözcüklerin çoğunlukla denizcilik, müzik ve moda alanında olduğunu söylemek mümkün. Bunda Osmanlı döneminde Venedikliler ve Cenovalıların denizcilik alanında oldukça aktif olmalarının etkisi büyük elbette. Bu sebeple Türkçe “Abluka, antika, balo, berber, conta, çimento, dalyan, entrika, filika, fiyonk, forsa, gondol, iskele, kamara, levent, martı, parola, reçine, salamura, toka, vida” gibi İtalyanca kökenli kelimelerle tanışmış ve yıllar içinde bu kelimeleri benimseyerek günlük hayatın bir parçası haline getirdi.
Özellikle son yıllarda İngilizce kökenli kelimelerin Türkçedeki yoğunluğunun artış gösterdiği de bilinen bir gerçek. Bunu hem konuşma dilinde hem de yazı dilinde gözlemlemek mümkün. Bu kelimeler artık o kadar yaygın hale geldi ki kulağa çok sıradan geliyor. Öte yandan bu kadar yaygın kullanılması dilin arılığını giderek bozuyor. Örneğin “tamam” yerine “okey”, “hizmet” yerine “servis”, “bilgilendirme” yerine “briefing” demek ya da “bakkal, çarşı, pazar” gibi farklı kullanımları varken “market” kelimesini kullanmak günlük dilde çokça yapılan hatalar olarak karşımıza çıkıyor.
Peki, yabancı kelimelerin yerine hangi Türkçe karşılıklarını kullanabiliriz? Gelin çok yaygın olarak kullanılan örnekler üzerinden bir liste yapalım
Büyük Türkçe Sözlük dil konusunda kendini ve bilgisini geliştirmek isteyenler, yabancı kökenli sözcüklerin Türkçe karşılığını ararken zorlananlar için kıymetli bir kaynak olarak dikkat çekiyor.
Türk Dil Kurumu’nun yaptığı araştırma raporları gösteriyor ki ’lı yıllarda dilimizde sözcüğün 33’ü Türkçe, 67’si yabancı kökenli sözcüklerden oluşuyordu. Bundan yaklaşık 70 yıl sonra Türk Dil Kurumu’nun kurulması ve dilde sadeleştirme çalışmalarıyla Türkçe sözcük oranı yüzde 43’e ulaştı. Dil Devrimi’nden sonra ise, ’e gelindiğinde, bu oran yüzde 85’i buldu. En son senesinde yapılan çalışmaya göre sözlükteki toplam sözcük sayısı ve bunların tanesi Türkçe. Yani söz konusu oran tekrardan düşmüş durumda.
Eğer Türkçe konusunda kapsamlı bir araştırma isterseniz Yaşar Çağbayır’ın hazırladığı Ötüken Türkçe Sözlük isimli çalışmasını edinebilirsiniz. Türkçeyi doğru ve etkin kullanmak isteyen ve metin çalışmaları yapan herkesin elinin altında bulunması gereken bu eserde Göktürk, Eski Uygur, Hakaniye, Oğuz, Eski Anadolu, Osmanlı, Çağdaş Türkiye Türkçesi ile Anadolu, Rumeli, Kıbrıs ve Kerkük ağızlarından alınan kelimeler sadece bugünkü anlamlarıyla değil, kullanılmaya başlandıkları ilk dönemlerden bugüne kazandıkları bütün anlamlarıyla veriliyor.
Türk Dil Kurumunun Yabancı Sözcüklere Karşılık Bulma Komisyonunun yabancı sözcüklere Türkçe karşılık olarak önerdiği kelimelerin listesi.
Aşağıda yer alan ilk listede Türkçe sözcüklerin yabancı dillerdeki karşılığı, ikinci listede ise yabancı sözcüklerin Türkçe karşılığı alfabetik sıra ile verilmiştir.
Türkçe -> Yabancı Kelime
A
B
-C-
-Ç-
-D-
-E-
-F-
-G-
-H-
-I-
-İ-
-K-
-M-
-N-
-O-
-Ö-
-P-
-R-
-S-
-Ş-
-T-
-U-
-Ü-
-V-
-Y-
-Z-
Diğer Liste: Yabancı Kelime -> Türkçe
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası