Sarılıkta Mavi Işık Tedavisinin Zararları

Perde Arkası

Bebeğimiz dünyaya geldikten sonra mutlu mesut eve döndük. Fakat dördüncü günden sonra yüzünde hafif bir sararma ortaya çıktı. Bu sararma sonraki günlerde arttı. Zaten doğumdan sonra rutin kontroller oluyor. Rutin kontrol zamanı geldiğinde bebeğimizin sarılık olduğunu öğrendik. Sarılık için topuktan kan alıp bilirubin değerini ölçüyorlar. Buradaki değerlerin önemi büyük yani bilirubin miktarı çok fazla ise bizim durumumuzda olduğu gibi fototerapi uygulanması gerekiyor. Benim mücadele hikayem de burada başladı.

Fototerapi, bebeğe mavi florasan tüplü lambanın altında ışın verilmesi demek. Ara ara ölçüm yapıp seviyesi düşük bir değere geldiğinde yeni doğan taburcu ediliyor. Fakat taburcu olduktan sonra bilirubin miktarı bir süre sonra tekrar artıyor ve tavsiye olarak annenin emzirmesi söyleniyor. Burada hikayeyi biraz bölüp ilginç bir olaya da değinmek gerek. 70&#;li yıllarda Türkiye&#;deki doktorlar anne sütünün sarılık yaptığını düşünüyorlarmış. O nedenle yeni doğanları mamaya yönlendiriyorlarmış. Sarılık aslında bebeğin kandaki bilirubini kendi başına zararsız hale getiremeyeği durumda ortaya çıkıyor. Anne sütü veya mama alarak bebek böbreklerini çalıştırıyor ve bilirubini zararsız hale getirip idrar yardımıyla vücuttan uzaklaştırıyor.

Araştırma ve Uygulama

Fototerapi sürecinden sonra bebeğimizin sarılık durumunda bir artma olduğunu hissettik. Hastenedeki ölçümlerde de yüksek çıkıyordu fakat fototerapi pahalı olduğu için belirli seviyenin altındaysa emzirerek geçirilmesi sağlanıyor. Doktorlar genelde bu yönde karar veriyorlar. Fakat her yeni bebeveyn gibi ben de heyecanlandım. Durumumuza üzüldüm ve makaleleri araştırmaya başladım. Türk doktorların hazırladığı funduszeue.info yayına denk geldim. Hastanede gördüğüm cihaz sadece mavi ışık ve küvez gibi bir yapıdan oluşuyordu ve yapımı bana basit geldi. Sonradan, kullanılan ışık tüplerinden dolayı, cihazın çok pahalı olduğunu öğrendim. Yayındaki doktorlar, geleneksel yöntemlere karşı, led ile düşük maliyetli bir fototerapi öneriyorlardı. Yayında bilirubinin parçalanmasına yardımcı olacak dalga boyu miktarının nm arasında olduğu yazılıydı.

Yayın ve referanslarından aldığım bilgilerle evde fototerapi cihazı yapmaya karar verdim. İnternetten şerit ledlerin teknik dokümanlarını inceledim. Aşağıda görüldüğü gibi mavi ledlerin dalga boyu nm arasında yani fototerapi için çok uygun.

Bu tip outdoor mavi bir şerit led aldım. Aldığım ledler 12 V ile çalıştığı için adaptör de aldım. Fakat ledleri uygulayabileceğim standım yoktu. Bu nedenle evde ne yapabilirim incelemeye başladım. En sonunda ledleri bir karton kutu üzerine yapıştırıp, kutuyu da vantilatörün kafasına geçirmek suretiyle stand yaptım.

Şekil 1&#;de uygulamanın çalışan hali görülmektedir. Daha sonra fototerapinin etkili olması için bebeğin cildine bu ışık ışınlarının değmesi gerektiğinden Şekil 2&#;de görüldüğü gibi gözüne koruyucu gözlük takarak(ben tülbent kullandım) ve bebeği soyarak mavi ışığa maruz bıraktım.

Başarısız Sonuç

Fototerapi uygulanırken uygun iklimin yeni doğan için oluşturulması gerekir. Yani soyduğunuzdan dolayı ortamı sıcak tutmalısınız. Aksi taktirde hastalık durumuyla karşılaşabilirsiniz. İkinci olarak sürekli vücut sıcaklık kontrolü yapılmalıdır. Ortam sıcak olduğundan dolayı(ledler çok ısınmıyor ama ortamı ısıttığımızdan dolayı emin olamadık) dehidrasyona uğramaması için de gerek görüldüğü durumda serum verilebilir.

Sürekli vücut sıcaklığını kontrol etmeseniz de evde saatlik aralıklarla yeni doğanın sıcaklığını ölçebilirsiniz. Mavi ışığı da daha önceden yaptığımız şerit ledle sağladık. Fakat beni bu uygulamada rahatsız eden nokta iklimlendirmeyi sağlayamamak oldu. İklimlendirmeyi sağlasam bile dehidrasyon için elimde sadece anne sütü vardı ve yeterli olup olmayacağından emin değildim. Gözünü açmaması için bebeği sürekli gözlem altında tutmak gerekiyordu. Tüm bunları denemeden bu işin zorluklarını fark etmemiştim. Sadece prototip yapmakla olmuyor maalesef. İki saat uyguladıktan sonra bunu sürdürmenin bebeğe zararlı olabileceğini düşündüm. İlkel fototerapimi sonlandırdım.

Geleneksel Fototerapi Cihazları İçin Öneriler

Eski cihazlar küçük revizyonlarla daha kullanışlı hale gelebilir.

Eğer özel tüplerle ledler aynı sonucu veriyorsa mutlaka led kullanılmalı. Çünkü ürettikleri ısı çok farklı.

Led kullanmak bakım maliyetini de düşürür. Kırılma, darbe vs. gibi çevresel tehditlere karşı daha dayanıklı olur

Bebeklerin ateşini ölçmek için sensör var fakat gözünü korumak için sensör yok. Bence ateş ölçmek dışarıdan aralıklarla da yapılabilir fakat çocuk gözünü açmasın diye sürekli kontrol etmek yorucu. Kamera veya basit bir anahtar devresi bile iş görebilir. Belki de yapışkan göz bandı kullanılabilir.

Tüm bunlardan farklı olarak fototerapi yapan giysiler kullanılabilir. Böyle yerli bir ürün vardı sanırım. Yeteri kadar test edildikten sonra kullanılabilir.

Öğrendiklerim

Yeni doğan sarılığı yaşıyorsanız telaş etmeye gerek yok, bol bol emzirmek gerekiyor. Emzirmek yetmiyorsa mama takviyesiyle bebeği beslemek gerekiyor. Yetip yetmediğini ancak annenin sütünü sağarak öğrenebiliyorsunuz maalesef. Yeni doğanlarda tepkiye göre doyup doymadığını anlamak çok zor. Erken doğumların yüzde sekseninde sarılık ile karşılaşılıyor. İlk değilsiniz, son da olmayacaksınız.

Araştırmalarda görülen dalga boyları beyaz florasan ışıkta yeteri kadar olmadığından, yeni doğan sarılığı geçiren bebeğinizi, beyaz florasan ışığı altında uyutmanın hiç bir faydası yok. Hatta zararı var. Tam karanlık ortamda büyüme hormonları salgılandığından dolayı aydınlıkta uyutmanın negatif etkisi olabilir.

Bebeğin üzerine sarı veya beyaz bir örtüler koymanın hiçbir faydası yoktur. Zararı da olmadığı için büyüklerinizi bu konuda kırmayabilirsiniz.

Bebeğin topuğundan kan aldırmak üzücü ve kötü bir işlem, damardan kan vermesi daha da zor. Tübitak bunun için çözüm geliştirmiş. SOBE isimli ürün bilirubin miktarını ölçüyor ve bu doktorlara sarılık hakkında fikir veriyor. Bebeğin topuğunu delmeniz gerekmiyor. Doktorlar mutlaka kullanmalı.

Son yıllarda mavi ışık ile ilgili olarak yararları ve faydaları konusunda özellikle LED ışık kaynakları ile yapılan aydınlatmalar gündeme geldiğinde birçok görüş ve hararetli tartışmalar var.

Mavi Işık İle İlgili Akla takılan sorular;

• Mavi ışık zararlı mıdır?
• Mavi ışığa ihtiyacımız var mı?
• Ne zaman ve nasıl mavi ışıktan koruma önlemi almalıyız?
• Yapay ışık kaynaklarında mavi ışık var mıdır?

Görülebilir ışık, gözümüzde bir duyum uyandıran ışık enerjisidir ve spektrumda çok küçük bir yer kaplayan nm ve nm dalga boyundaki ışımalardır. nm ve daha kısa dalga boyunda olan UV ışıkların insan gözü ve cildine zararlı olduğu bilinmektedir.

Tartışma konusu olan nm ve daha uzun dalga boyundaki bizim mor ve mor mavi olarak algıladığımız ışık yayımlarıdır. Tabii dalga boyu uzadıkça zararlı etkileri azalmaktadır.

Şu dalgaboyu sınır noktasıdır demek bir eşik belirlemek çok olası değildir. Başka bir deyişle ila nm arasındaki dalga boyundaki ışıklar HEV (High Energy Visible) olarak tanımlanıyor, Biz buna yüksek enerjili görülebilen ışık diyebiliriz.

Bu bölgedeki ışık yayılımında özellikle nm ve nm aralığı insan gözünde retina hasarına neden olduğu düşünülmektedir. Mavi ışık zararlıdır deyip hayatımızdan çıkarmak çok doğru bir yaklaşım olamaz, olumsuz etkileri yanında birçok olumlu ve etkileri de düşünülmelidir. Öncelikle mavi ışığın bize faydalarından ve olası zararlarından söz edebiliriz.

Mavi Işığın Bize Sağladığı Faydalar

Bir defa mavi ışık olmadan renkleri doğru algılayamayız, özellikle beyaz renk ve siyah algılamamızda mavi ışığın önemi büyük. Bilimsel çalışmalara göre mavi ışık vücut hormonlarını dengeleyerek biyolojik ritmimizi düzene sokuyor.

Gündüz aldığımız mavi ışık melatonin salınımını bastırarak uyuma/uyanma durumumuzu ayarlayarak faydalı oluyor. Gözümüzle algıladığımız mavi ışık aktif kaldığımız süreçte dikkatimizi üst seviyeye çıkarıyor, çalışanlar için iş kazalarının önlenmesine yardımcı oluyor.

Özellikle kuzey ülkelerinde ışığın (Burada mavi ışığın önemi büyük) kısa süreli olduğu zamanlarda depresyon vakaları artıyor. Bu tip depresif vakaları tedavi için doktorlar mavi ışıktan da istifade ediyorlar.

Yaşa bağlı uykusuzluklar hepimizin bildiği bir durumdur, ileri yaşlarda gözde oluşan katarakt mavi ışığın göze girmesini engellemektedir. Aslında olay mavi ışığı algılamadıkları için gece gündüz ritminde karışılıklar olduğu ve bu sebeple uykusuzluk çektikleridir.

Yine yenidoğanlarda görülen, yenidoğan sarılığı olarak tanımlanan karaciğerin aktif hale gelmesi ve bilirubin seviyesinin dengelenmesi için bebekler mavi ışıkla tedavi ediliyor. Cilt uzmanı doktorlar akne tedavisinde mavi ışığı kullanıyorlar.

Vücudumuzun vitamin üretimine ve aktive edilmesinde mavi ışığın rolu büyük. Özellikle bireylerde görülen D vitamini esikliği ışıkla ilgili. D vitamini güneşin UV-A ve mavi dalga boyundaki ışıkları vasıtasıyla vücudumuz tarafından üretiliyor. Bu bağlamda vücudumuzun mavi ışığa ihtiyacı var.

Mavi Işığın Zararlı Etkileri

Yüksek miktarda UV ve mavi ışık insan gözüne zarar verebilir. Göz hekimlerine göre konjonktiva ve kornea enfeksiyonuna sebep olabileceği gibi, katarakt oluşmasını tetikler ve retina tabakasına zarar verebiliyor. Bunun önüne geçilmesinin en iyi yöntemi güneş ışığının yoğun olduğu zamanlarda % UV korumalı gözlükler kullanmak.

Yine özellikle UV ışığın yoğun alınması ciltte problemlere sebep olabiliyor, bunun için de uygun güneş koruma kremleri/yağları kullanmak, güneşin çok yoğun olduğu zamanlarda güneşlenmemek doğru çözümlerdir.

Yeni nesil ışık kaynaklarının (beyaz LED’ler dahil) özellikle soğuk beyaz ışık verenler daha fazla mavi ışık ihtiva etmektedir. Günümüzde akıllı telefonlar, tabletler, dijital ekranlar, TV’ler dahil hepsi LED yapay ışık kaynaklarını kullanmaktadır.

Bunların karşısında uzun saatler geçirmek bizim mavi ışığa uzun süre maruz kalmamız anlamına geliyor. Yüksek oranda mavi ışık içeren ışık kaynakları bizleri geceleri uykusuz bırakabileceği akıldan çıkarılmamalıdır.

Tedbir olarak filtreler ve uygun gözlükler kullanmak önerilebilecek en iyi çözümdür. Ancak son yıllarda cihaz üreticileri de bazı tedbirler almaktadır; örneğin mavi ışığı azaltılmış ekranlar çok yaygın hale geldi. Yine bazı tablet ve akıllı telefonlarda renk sıcaklığı ayarlanarak, ekran aydınlatması sıcak beyaz yapılarak mavi ışık azaltılabiliyor.

Sonuç olarak mavi ışık olmadan bir yaşam düşünülemez. Mavi ışık zararlıdır düşüncesiyle, LED ışık kaynakları ve bunları ihtiva eden cihazları kullanmaktan vazgeçelim demek doğru bir çözüm değil.

Aksine doğru zaman ve miktarda alınan mavi ışığın bizim yaşamımıza faydası var. Önmeli olan mavi ışıktan en iyi şekilde istifade etmek ve özellikle gece vakitlerinde daha az mavi ışık bulunan ortamlarda bulunmak.

Dinlenmeye çekildiğimizde, uyku zamanına yaklaştığımızda ışık seviyelerini azaltmak ve mavi ışıktan kaçınmak önemlidir. Uyuduğumuz mekanlarda hiç ışık olmaması öneriliyor, küçük bir ışığa ihtiyaç duyuyorsak bunun amber veya kırmızı olması idealdir.