MANASTIR – Bir türkü ve Mustafa Kemal’in okulu haricinde fazla bildi&#;imiz bir kent de&#;il Manast&#;r (Bitola*). Hem Kuzey Makedonya dendi&#;inde akl&#;m&#;za Üsküp gelir, ba&#;kent de&#;il mi sonuçta? Oysa Yunanistan s&#;n&#;r&#;nda bulunan bu 95 bin ki&#;ilik küçük &#;ehir, pek çok anlamda ülkenin en ilgi çekici yeri.
Hayat ritminin yava&#; ve insanlar&#;n ba&#;kente göre çok daha s&#;cak oldu&#;u kent, Türkiye’den gelenler için neredeyse tek bir anlam ta&#;&#;yor: Manast&#;r Askeri &#;dadisi. &#;ehrin ma&#;azalarla dolu uzun yaya yolu Mare&#;al Tito Soka&#;&#;’n&#;n sonunda yer alan ve bugün müze olarak kullan&#;lan bu bina, gerçekten de dikkat çekici bir yap&#;. Fakat ayn&#; sokakta ba&#;ka bir bina var ki kentin daha yak&#;n tarihine dair ba&#;ka bir perspektife sahip.
Geçti&#;imiz hafta Üsküp’ten bahsederken, Makedonya’n&#;n eski Yugoslav cumhuriyetleri aras&#;nda bu geçmi&#; döneme en fazla k&#;ymet veren ülkelerden oldu&#;una kabaca de&#;inmi&#;tik. Sonras&#;nda da bu Yugoslavya miras&#;n&#; anlayabilmek için Manast&#;r’dan bahsetmemiz gerekti&#;ini söyleyip, topu bugünkü yaz&#;m&#;za atm&#;&#;t&#;k. Manast&#;r’daki Yugoslavya miras&#; sadece bir sokak isminden ibaret de&#;il. &#;kinci Dünya Sava&#;&#;’n&#;n partizan lideri ve Yugoslavya’n&#;n kurucusu Josip Broz Tito’ya ait bir heykelin de bulundu&#;u sokakta Manast&#;r Makedon Ulusal Kurtulu&#; ve Anti-fa&#;ist Sava&#;ç&#;lar&#; Derne&#;i bulunuyor. Dernek bir aç&#;yla Yugoslavya’n&#;n siyasi ve toplumsal anlamda bir ‘devam&#;’ olma niteli&#;i ta&#;&#;yor. Hem Makedonya’daki partizan miras&#; hem de Manast&#;r üzerine Dernek Ba&#;kan&#; Stefan Bo&#;kov ile konu&#;tuk…
PART&#;ZANLARIN M&#;RAS BEKÇ&#;S&#;
Bize biraz örgütünüzden bahsedebilir misiniz? Kendinizi nas&#;l tan&#;ml&#;yorsunuz?
Belediyeye ait Manast&#;r Makedon Ulusal Kurtulu&#; ve Anti-fa&#;ist Sava&#;ç&#;lar&#; Derne&#;i, 26 Aral&#;k tarihinde kuruldu. Daha sonra y&#;l&#;nda Makedonya’da ulusal çapta kuruldu. Bu örgütün &#;u amaçlar&#; vard&#;:
1- Kurtulu&#; ve anti-fa&#;ist sava&#;tan kazand&#;&#;&#;m&#;z ç&#;karlar&#; korumak. 2- Sa&#; kurtulan yaral&#; sava&#;ç&#;larla ilgilenmek. 3- Hayat&#;n&#; kaybeden sava&#;ç&#;lar&#;n çocuklar&#; ve ailesi ile ilgilenmek ve sosyal durumlar&#;n&#; (emeklilik, i&#; ve bar&#;nma) güvence alt&#;na almak. 4- Tarihsel olaylara ve sava&#;ç&#;lara dair önemli belgeleri, foto&#;raflar&#;, objeleri ve di&#;er önemli &#;eyleri toplamak. 5- Hayat&#;n&#; kaybeden sava&#;ç&#;lar&#;n mezarlar&#; ile ilgilenmek (Manast&#;r’daki Partizan mezarl&#;&#;&#;nda sava&#;ta ve sonras&#;nda hayat&#;n&#; kaybeden yakla&#;&#;k sava&#;ç&#;n&#;n mezar bulunuyor). 6- Manast&#;r’da ve çevresindeki köylerde küçüklü büyüklü toplam heykelin in&#;as&#;.
Örgütümüz bugün Makedonya Cumhuriyeti’ndeki en örgütlü ve aktif örgütlerden. Biz resmi olmayan bir örgütüz ve mütevazi kaynaklarla kendi faaliyetlerimizi gerçekle&#;tiriyoruz. Özellikle de kurtulu&#; sava&#;&#;na ve sava&#;taki insanlara dair heykellerin bak&#;mlar&#; konusunda.
‘B&#;Z&#;M &#;Ç&#;N ÖNEML&#; OLAN HALKLARIN ORTAK MÜCADELE HATTI’
Manast&#;r özelinde konu&#;mak gerekirse, kentin tarihsel miras&#;n&#;n sizin için nas&#;l bir rol oynad&#;&#;&#;n&#; söyleyebilirsiniz? Öyle ki buras&#; geçmi&#;ten bugüne çok kültürlü bir yer olagelmi&#;. Bu renkli etnik/dini demografinin &#;ehirdeki toplumsal mücadele dinamiklerine nas&#;l bir yans&#;mas&#; var?
Manast&#;r hep çe&#;itli etnik ve dini kimlikli bir &#;ehirdi, hâlâ da öyle. &#;ehir, farkl&#; etnik kökenlerin bir aradal&#;&#;&#;n&#; do&#;rulayan köklü bir gelene&#;e ve bugün hâlâ ayakta duran kültürel an&#;tlara sahip. Say&#;s&#;z yap&#;dan bahsedebiliriz. Mesela Osmanl&#; &#;mparatorlu&#;u zaman&#;ndan kalan camiler, müzeler… Hatta Manast&#;r’&#;n hâlâ eski adlar&#;n&#; ta&#;&#;yan pek çok yerle&#;im yeri var: Bair, Jeni Maale, &#;maret, Arnaut Maale, vb… Bunun haricinde Osmanl&#; sonras&#; döneme ait pek çok bina Yahudi, Ulah, Yunan ve Makedon aileler taraf&#;ndan baz&#; Avrupa kentleri model al&#;narak in&#;a edilmi&#;.
Bizim için çok önemli olan bir &#;ey var ki o da &#;u: /42 y&#;llar&#;nda dahi, yerel komünist parti örgütünün bölgedeki tek ilerici güç olarak yapt&#;&#;&#; ça&#;r&#;da Bulgar fa&#;ist i&#;galcilere kar&#;&#; ‘Birlikte ya&#;ad&#;&#;&#;m&#;z Makedonya devleti için’ Makedonyal&#;lar&#;, Türkleri, Arnavutlar&#;, Yahudileri, Ulahlar&#; ve Manast&#;r’&#;n di&#;er yurtta&#;lar&#;n&#; sava&#;a ça&#;&#;rmas&#;d&#;r.
Ek olarak bir bilgi daha aktarmak gerekirse e&#;er, pek çok Makedonya halk &#;ark&#;s&#;n&#;n alt&#;nda bir Türk olan Hayri Demirovski’nin (Hayri Önder) imzas&#; vard&#;r. Ünlü &#;ark&#; Bitola, Do&#;du&#;um Yer’in de ard&#;ndaki isim Demirovski’dir. &#;ark&#;lar&#; Makedon kültürel miras&#;n&#;n bir parças&#;d&#;r ve Manast&#;r’&#;n onursal yurtta&#;&#; ilan edilmi&#;tir.
‘SOSYAL&#;ZM, KAP&#;TAL&#;ZM&#;N NE OLDU&#;U ANLA&#;ILMADAN TERK ED&#;LD&#;’
Sizin örgütünüze dair en önemli noktalardan bir tanesi de anlad&#;&#;&#;m kadar&#;yla tüm eski Yugoslavya ülkelerinde temsilcili&#;i olu&#;u. Peki bu durumun, bahsi geçen ülkeler aras&#;nda yer yer zay&#;flayan ba&#;lar&#; yeniden kurmada bir rol oynad&#;&#;&#;n&#; söyleyebilir misiniz?
Bu do&#;ru, bugün bile Yugoslavya’da çok fazla örgüt bulunuyor. Bizim gibi ayn&#; amac&#; ta&#;&#;yan örgütlerle i&#; birli&#;imiz var. Ancak yine de di&#;er cumhuriyetlerle ba&#;&#;m&#;z ne yaz&#;k ki zay&#;f ve dar ölçekli. Sadece Makedonya Sava&#;ç&#;lar&#; Derne&#;i’nin merkezi ile di&#;er cumhuriyetlerdeki merkezlerin ili&#;kisi var.
Baz&#;lar&#; için Partizanlar ve hatta Yüzy&#;ldaki toplumsal mücadeleler sadece bir ‘tarih’ demek. Ancak söz konusu gündemlere dair günümüz insanlar&#;n&#;n hâlâ ciddi bir ilgisi söz konusu. Sizce bu tarihle bugünü ba&#;layacak köprüler kurulabilir mi?
Partizanlar&#;n tarihi ve yüzy&#;ldaki s&#;n&#;f sava&#;&#; bizim için Makedonya meselesi ve fa&#;izmden kurtulu&#; konusunda do&#;ru tav&#;r alabilmek ad&#;na hayati öneme sahip. Do&#;rudur, tarihi baz&#; kutlamalar&#; (olaylar ve ki&#;iler) kenara koyacak olursak, son 30 y&#;lda mücadelenin özellikle s&#;n&#;fsal karakterindeki kopukluklar ortadan kalk&#;yor gibi.
Beklentiler zaman&#;nda sosyalist sistemde bir de&#;i&#;imden yanayd&#;. Ki bu sosyalist sistemde belki insanlar zengin de&#;ildi ama en az&#;ndan prensipte materyal ve sosyal bir e&#;itlik söz konusuydu. Toplumsal sistemin ve inançlar&#;n de&#;i&#;mesiyle birlikte insanlar daha fazla zenginle&#;ecek. Bugün esamesi okunmayan adalet ve insaf yeniden yüze ç&#;kacak. Yugoslavya'n&#;n dayand&#;&#;&#; ‘insanc&#;l sosyalizm’, ‘insanc&#;l kapitalizm’in ne oldu&#;u anla&#;&#;lmadan terk edildi.
Bir aç&#;yla az önceki sorumuza ek olarak bir mesele hakk&#;nda fikrinizi almak istiyorum. Özellikle Yugoslavya’da son dönemde gündeme gelen bir ‘Yugo-nostalji’ mevzusu var. Yugoslavya dönemine ilgi bazen böylesi bir nostalji kal&#;b&#;na da s&#;k&#;&#;abiliyor. Dolay&#;s&#;yla tarihsel bir bilinç ile nostaljiyi bu noktada nas&#;l birbirinden ay&#;rabiliriz?
Yugoslavya’n&#;n geçmi&#;i ak&#;ll&#;ca okunmal&#;. Sadece ulusal kurtulu&#; ve anti-fa&#;ist sava&#; anlam&#;nda de&#;il; özellikle Yugoslavya -ve tabii Makedonya- Komünist Partisi’nin rehberli&#;inde yarat&#;lan sosyalist sistem nedeniyle. Bizce Yugoslav özyönetim sistemi, gelecekte toplumsal ve siyasi adaleti tesis etmek isteyen toplumlarca tercihen daha fazla uygulanacak bir sistemdir. Bu nedenle günümüzde ya&#;l&#; insanlar aras&#;nda mevcut olan Yugonostalgia’n&#;n sebebinin de daha çok sosyal güvenlik, Yugoslav halklar&#; aras&#;ndaki e&#;it ili&#;kiler, i&#;çilere sayg&#; ve uluslararas&#; ili&#;kilerde genel olarak savunulan ‘ba&#;lant&#;s&#;zlar hareketi’ ile ilgili bir nostalji oldu&#;unu dü&#;ünüyoruz.
Peki ya&#; meselesine dair konu&#;mak gerekirse, sizin savundu&#;unuz yerde duran insanlar&#;n ya&#; gruplar&#;na göre da&#;&#;l&#;m&#; nas&#;l oluyor?
Az önce de söyledi&#;im gibi, bizim taraf&#;m&#;zda duran ve s&#;n&#;f mücadelesiyle ilgili gençlerin say&#;ca az oldu&#;unu itiraf etmeliyiz. &#;lgili gençler var m&#; var, ancak onlar da mücadelenin karakterinde ‘insanc&#;l’ yan yerine ‘a&#;&#;r&#;l&#;k’ bar&#;nd&#;ran yerlerle ilgileniyor.
Bulundu&#;unuz siyasi konumun gelece&#;e dair alternatif olabilece&#;ini dü&#;ünüyor musunuz?
Her halükârda örgüt olarak eylemlerimizle tarihin do&#;ru olan taraf&#;nda kalmaya odakland&#;k ve enternasyonalizmin bizim için &#;art oldu&#;unu göstermeye çal&#;&#;t&#;k. Bugün Bat&#; Avrupa ülkeleri ile ABD taraf&#;ndan öncelik verilen dü&#;ünceler haricinde farkl&#; dü&#;üncelerin ön ko&#;ullar&#;n&#; sa&#;lamak muhtemelen uzun zaman alacakt&#;r.
*Kentin Makedonca ismi.
Kavel Alpaslan Kimdir?
&#;te İzmir&#;de doğdu. İzmir Saint Joseph Fransız Lisesi&#;nden mezun oldu. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi, Gazetecilik Bölümü&#;nde eğitim gördü. Gazeteciliğe yılında Agos’ta başladı. Gelecek/Umut Gazetesi’nde çalıştı. 1+1 Express Dergisi’nde yazıyor. yılından bu yana Gazete Duvar’da yazı ve haberleri yayınlanıyor. "Aynı Öfkenin Çocukları: Dünyadan Devrimci Portreleri" kitabı yılında Sel Yayıncılık tarafından yayınlanmıştır.
