عندما نتحدث عن تركيا، تتبادر إلى الذهن صور مدهشة لمدنها الجميلة، وتنوع ثقافاتها وتراثها التاريخي العريق. فهذا البلد الممتد بين أوروبا وآسيا يحتضن العديد من المدن الفريدة، التي تجمع بين التاريخ والحضارة والجمال الطبيعي. إضافة إلى ذلك، تعتبر لوحات السيارات الخاصة بالمركبات المسجلة في تركيا وسيلة مميزة لتعريف هوية السائق والمدينة التي ينتمي إليها.
المدن التركية وارقامها وما تشتهر به كل مدينة تحتضن المدن التركية العديد من الأماكن السياحية الشهيرة التي تجذب الزوار من جميع أنحاء العالم. تتميز إسطنبول، عاصمة تركيا الثقافية والتاريخية، بجسر البوسفور المذهل الذي يربط بين القارتين الأوروبية والآسيوية. كما يمكن للزائرين اكتشاف العديد من المعالم الشهيرة في إسطنبول مثل آيا صوفيا والجامع الأزرق والسلطان أحمد، واستكشاف الأسواق القديمة في البازار الكبير.
بالإضافة إلى ذلك، تحتضن المدينة القديمة العديد من المواقع التاريخية مثل القلعة الرومانية والميناء القديم.
من المستحيل الحديث عن المدن التركية دون ذكر العاصمة التاريخية أنقرة، التي تتميز بالمتاحف والآثار الهامة. يمكن للزوار زيارة ضريح الزعيم التركي الشهير “مصطفى كمال أتاتورك"، واستكشاف قلعة أنقرة القديمة وسوق أوستيم في وسط المدينة.
تتميز كل مدينة تركية بمأكولاتها الخاصة والمتنوعة. يُعتبر "الكباب” من أشهر الأطباق التركية، ويتميز بشرائح اللحم المشوية بتوابلها الخاصة. يُعتبر “البوريك” و “الدولما” أيضًا من الأطباق الشهيرة في تركيا. ولا يمكن نسيان حلوى الباكلابا المعروفة، التي تُعد وجبة حلوة لا تقاوم.
تلك هي بعض المدن التركية الرائعة وأرقام لوحات السيارات الفريدة والأماكن السياحية المشهورة والأطعمة اللذيذة التي تميز كل مدينة. إذا كنت ترغب في استكشاف تركيا، فإن زيارة هذه المدن ستمنحك فرصة رائعة لاكتشاف تراثها الثقافي الغني والتمتع بضيافتها الاستثنائية.
Şehir المدينة Plaka رقم اللوحة Meşhur Yerleri الاماكن المشهورة Meşhur Yemekler المأكولات المشهورة Adana 1 Kebap, Şalgam Suyu, Taş Köprü Adana Kebabı, Şalgam Suyu, İçli Köfte Adıyaman 2 Nemrut Dağı, Arsemia Antik Kenti, Cendere Köprüsü Adıyaman Çiğ Köfte, Yuvarlama, Mumbar Dolması Afyonkarahisar 3 Afyon Kaymağı, Termal Kaplıcalar, Zafer Anıtı Kaymaklı Ekmek Kadayıfı, Sucuklu Mantar, Kaymaklı Lokum Ağrı 4 Ağrı Dağı, İshak Paşa Sarayı, Doğubayazıt Etli Ekmek, Ağrı Tatlısı, Patila Amasya 5 Amasya Evleri, Yeşilırmak Nehri, Hazeranlar Konağı Mıhlama, Elma Kurusu, Çekme Helva Ankara 6 Anıtkabir, Kızılay, Atatürk Orman Çiftliği Ankara Tava, Döner, Çubuk Turşusu Antalya 7 Akdeniz Turizmi, Antik Kentler, Düden Şelalesi Antalya Piyazı, Kaşık Dökmesi, Hibeş Artvin 8 Kaçkar Dağları, Karagöl, Şavşat Kalesi Muhlama, Laz Böreği, Hamsiköy Pidesi Aydın 9 Didim, Kuşadası, Antik Kentler İncir Reçeli, Zeytinyağlı Enginar, Nazar Tatlısı Balıkesir 10 Kaz Dağları, Assos Antik Kenti, Ayvalık İncir Tatlısı, Zeytinli Ekmek, Mihaliç Peyniri Bilecik 11 Söğüt, Osmanlı Devleti'nin Kuruluş Yeri, Orhangazi Türbesi Su Böreği, İçli Köfte, İncir Hoşafı Bingöl 12 Karlıova Gölleri, Elazığ Kalesi, Kiğı Bingöl Köftesi, Karakuş Tatlısı, Tutmaç Çorbası Bitlis 13 Nemrut Krater Gölü, Ahlat Selçuklu Mezar Taşları, Bitlis Kalesi Ayran Aşı, Şilebe, Inci Kefali Balığı Bolu 14 Abant Gölü, Kartalkaya Kayak Merkezi, Gölcük Tabiat Parkı Abant Kebabı, Mengen Pilavı, Bolu Gözlemesi Burdur 15 Salda Gölü, Sagalassos Antik Kenti, İnsuyu Mağarası Keşkek, Gölle, Karakovan Balı Bursa 16 Uludağ, Tarihi Hanlar Bölgesi, İznik İskender Kebap, İnegöl Köfte, İrmik Helvası Çanakkale 17 Truva Antik Kenti, Gelibolu Yarımadası, Çanakkale Şehitleri Çanakkale Ezmesi, Mıhlama, Zeytinli Pilav Çankırı 18 Çankırı Kalesi, Atatürk Evi Müzesi, Ilgaz Dağları Çankırı Leblebisi, Çerkez Tavuğu, İskilip Dolması Çorum 19 Hitit Şehri Hattuşa, Alaca Höyük, Boğazköy Çorum Leblebisi, Mısır Ekmeği, İskilip Cevizi Denizli 20 Pamukkale, Hierapolis Antik Kenti, Laodikeia Denizli Kebabı, Keşkek, Tavas Tava Diyarbakır 21 Diyarbakır Surları, Hevsel Bahçeleri, Hasan Paşa Hanı Çiğ Köfte, Meftune, Kaburga Dolması Edirne 22 Selimiye Camii, Edirne Kalesi, Tunca Nehri Edirne Tava Ciğeri, Peynir Helvası, Pehlivan Tatlısı Elazığ 23 Harput Kalesi, Hazar Gölü, Fırat Nehri Cağırtlak, Harput Köftesi, Çortiği Erzincan 24 Munzur Vadisi, Kemaliye, Çağlayan Köyü Pestil, Kömbe, Tulum Peyniri Erzurum 25 Palandöken Kayak Merkezi, Çifte Minareli Medrese, Tortum Şelalesi Cağ Kebabı, Piti, Ayran Aşı Eskişehir 26 Porsuk Çayı, Odunpazarı Evleri, Eskişehir Atçılık İncir Lokumu, Bici Bici, Eskişehir Şekerlemesi Gaziantep 27 Baklava, Zeugma Mozaik Müzesi, Gaziantep Kalesi Antep Lahmacunu, Baklava, Şıllık Tatlısı Giresun 28 Giresun Adası, Kümbet Evleri, Ordu Boztepe Laz Böreği, Alabalık, Hamsiköy Pidesi Gümüşhane 29 Zigana Dağları, Torul Kalesi, Karaca Mağarası Pestil, Kömbe, Kuymak Hakkari 30 Cilo Sat Dağları, Esendere Sınır Kapısı, Merga Bütan Köyü Hakkari Tava, Sütlü Mıhle, Karanfil Tatlısı Hatay 31 Antakya, St. Pierre Kilisesi, Harbiye Şelalesi Antakya Künefe, İçli Köfte, Humus Isparta 32 Eğirdir Gölü, Lavanta Tarlaları, Yalvaç Isparta Şiş, Pırasa Çorbası, Gülbahçe Salatası Mersin 33 Anamur, Tarsus, Silifke Tantuni, Çağ Kebabı, İçli Köfte İstanbul 34 Ayasofya Camii, Kapalıçarşı, Boğaz Köprüsü,Topkapı Sarayı Müzesi,Yerebatan Sarnıcı, Sultan Ahmet Camii, Dolmabahçe Sarayı, Galata Kulesi, İstanbul Boğazı, Kız Kulesi, Eminönü, Mısır Çarşısı, Taksim Meydanı, İstiklal Caddesi, Süleymaniye Camii, Gülhane Parkı, Ortaköy Camii, Yıldız Sarayı, Fatih Camii İstanbul Pilavı, Balık Ekmek, İskender Kebap İzmir 35 Efes Antik Kenti, İzmir Kordonu, Kadifekale İzmir Köfte, Boyoz, Gevrek Kars 36 Ani Harabeleri, Kars Kalesi, Sarıkamış Kayak Merkezi Kars Gravyeri, Kaşarlı Pide, Kars Baklavası Kastamonu 37 İnebolu, Ilgaz Dağları, Valla Kanyonu Etli Ekmek, Tirit, Cide Mantısı Kayseri 38 Erciyes Kayak Merkezi, Kayseri Kalesi, Sultan Marshes Mantı, Pastırma, Kayseri Yağlaması Kırklareli 39 Vize Kalesi, Pınarhisar Kalesi, Kıyıköy Kırklareli Köftesi, Mıhlama, Arnavut Ciğeri Kırşehir 40 Kaman Kalehöyük, Mucur, Delice Irmağı Kırşehir Tava, Cızlama, Döş Dolması Kocaeli 41 İzmit Körfezi, Gebze, Darıca Zoo Pişmaniye, İzmit Köftesi, Gevrek Kurabiye Konya 42 Mevlana Müzesi, Alaeddin Camii, Selçuklu Tarihi Etli Ekmek, Mevlana Şekeri, Fırın Kebabı Kütahya 43 Kütahya Çinileri, Emet Kaplıcaları, Aizanoi Antik Kenti Kütahya Döneri, Porsuk Çorbası, İncesu Tatlısı Malatya 44 Malatya Kayısısı, Nemrut Dağı, Aslantepe Malatya Kayısı Pastası, Kuluncak Çorbası, Kayısı Dolması Manisa 45 Sardes Antik Kenti, Spil Dağı, Muradiye Şelalesi Manisa Tava, Mesir Macunu, Kabak Tatlısı Kahramanmaraş 46 Kahramanmaraş Kalesi, Ekinözü Mağarası, Göksun Gölü Maraş Dondurması, Kebap, Aşlama Mardin 47 Midyat, Deyrulzafaran Manastırı, Mardin Kalesi Mezopotamya Mutfağı, Kaburga Dolması, Mardin Baklavası Muğla 48 Bodrum, Marmaris, Ölüdeniz Muğla Köfte, Göcek Pidesi, Söğüş Muş 49 Murat Nehri, Malazgirt Savaşı Alanı, Hazarbaba Kayak Merkezi Muş Pilavı, Ciğer Sote, Haşhaşlı Çörek Nevşehir 50 Kapadokya, Peribacaları, Göreme Açık Hava Müzesi Testi Kebabı, Mantı, Nevşehir Pidesi Niğde 51 Aladağlar Milli Parkı, Bor, Gümüşler Manastırı Niğde Tatlısı, Niğde Mantısı, Leblebi Ordu 52 Boztepe, Perşembe Yaylası, Çambaşı Yaylası Fındık, Karadeniz Pidesi, Mısır Ekmeği Rize 53 Ayder Yaylası, Çamlıhemşin, Zilkale Rize Pidesi, Hamsi Tava, Laz Böreği Sakarya 54 Sapanca Gölü, Akyazı, Taraklı Taraklı Pilavı, Pancar Ekmeği, Mahmudiye Samsun 55 Atatürk Anıtı, Bandırma Vapuru, Amisos Tepesi Mıhlama, Ladik Şekeri, İçli Köfte Siirt 56 Siirt Kalesi, Uludere, Botan Çayı Siirt Böreği, Pervari Kabak Tatlısı, Mardin Çöreği Sinop 57 Sinop Kalesi, Boyabat Kalesi, İnceburun Feneri Sinop Mantısı, Sinop Turşusu, Sinop Kurabiyesi Sivas 58 Divriği Ulu Camii, Zara, Kangal Balıklı Kaplıcaları Sivas Kesme Çorbası, Cızlama, Kelecos Tekirdağ 59 Erikli Sahili, Şarköy, Rakoczi Müzesi Tekirdağ Köftesi, Şarköy Tava, Saray Helvası Tokat 60 Tokat Kalesi, Niksar, Ballıca Mağarası Tokat Kebabı, Tokat Pidesi, Keşkek Trabzon 61 Uzungöl, Sümela Manastırı, Trabzon Kalesi Trabzon Hurması, Akçaabat Köfte, Karadeniz Pidesi Tunceli 62 Munzur Vadisi Milli Parkı, Pertek Kalesi, Çemişgezek Tunceli Bükmesi, Bulamacı, Kabak Tatlısı Şanlıurfa 63 Göbekli Tepe, Balıklıgöl, Harran Şanlıurfa Kebabı, Ciğer Pilavı, Şıllık Tatlısı Uşak 64 Karun Hazineleri, Uşak Kalesi, Banaz Uşak Pidesi, Keşkek, İncir Uyutması Van 65 Van Gölü, Akdamar Adası, Van Kedisi Van Kahvaltısı, Murtuğa, Otlu Peşkır Yozgat 66 Bozok Yaylası, Yozgat Kalesi, Şahzade Konağı Yozgat Çöreği, Testi Kebabı, Toyga Çorbası Zonguldak 67 Ereğli, Filyos Koyu, Karadeniz Ereğli Ereğli Köftesi, Pide, İnebolu Pişmaniyesi Aksaray 68 Aksaray Kalesi, Ihlara Vadisi, Ağzıkarahan Caravanserai Aksaray Şiş, Testi Kebabı, Cızlama Bayburt 69 Aydıntepe, Bayburt Kalesi, Demirözü Yaylası Çorti, Bayburt Köftesi, Karakuş Tatlısı Karaman 70 Larende Antik Kenti, Binbirkilise, Ermenek Karaman Kebabı, Cıvıklı, Karaman Helvası Kırıkkale 71 Delice, Balışeyh, Keskin Kırıkkale Kebabı, Hasandağ Talaş Böreği, Çerkeş Tavuğu Batman 72 Hasankeyf, Mor Kiryakus Kilisesi, Kral Mezartları Batman Çorbası, Cevizli Katmer, Hariri Şırnak 73 Cudi Dağı, Beytüşşebap, Uludere Mırra, Haşıl, Şırnak Pilavı Bartın 74 Amasra, Safranbolu, Kurucaşile Hamsi Tava, Amasra Pidesi, Safranbolu Lokumu Ardahan 75 Ardahan Kalesi, Yalnızçam Kayak Merkezi, Şeytan Kalesi Ardahan Çorbası, Çıldır Mıhlaması, Patila Iğdır 76 Aras Nehri, Karakoyunlu Türbesi, Iğdır Kalesi Iğdır Köftesi, Iğdır Pidesi, Hıngel Yalova 77 Termal Kaplıcaları, Sudüşen Şelalesi, Yürüyen Köşk Yalova Çınarı, Termal Kebabı, Kabaklı Pide Karabük 78 Safranbolu Evleri, Karabük Demir-Çelik Fabrikaları, Bulak Mağarası Safranbolu Lokumu, Bulak Tatlısı, Karabük Pidesi Kilis 79 Kilis Kalesi, Elbeyli, Musabeyli Kilis Tava, Zahter Salatası, Kilis Biberi Osmaniye 80 Karatepe Aslantaş, Kastabala Antik Kenti, Toprakkale Osmaniye Kebabı, Tirit, Gülabiye Düzce 81 Düzce Yedigöller, Konuralp Antik Kenti, Akçakoca Akçakoca Hamsisi, İğne Oyası, Aydınpaşa Kavunu
http://www.turkish-learn.com/2023/06/blog-post.html
اللغة التركية تحتوي على العديد من المصطلحات والكلمات المرتبطة بالعبادة والشعائر الدينية الإسلامية. وفهم هذه المفردات يمكن أن يسهم في تعزيز فهمنا للتعاليم والعمل الديني في الثقافة التركية.
سنتعرف على مفردات مثل “صلاة” (Namaz)، و"مسجد" (Mescid)، و"إمام" (İmam)، وغيرها الكثير. سنقدم ترجمة هذه المفردات إلى اللغة العربية، مما سيسهل فهمها واستخدامها في الحياة اليومية.
تابع هذه المقالة لاستكشاف المزيد من المفردات والمصطلحات التركية الإسلامية وترجمتها إلى العربية. ستكون هذه المعرفة قيمة في تعزيز فهمنا للثقافة التركية الإسلامية وتوسيع مجالات التواصل مع المجتمعات المسلمة التركية.
اللغة العربية اللغة التركية صلاة Namaz الأمساك İmsak الشروق Güneşin doğuşu الظهر Öğle العشاء Yatsı العصر İkindi الغروب Güneşin batışı المغرب Akşam إمام İmam (فعل) الصلاة Namaz kılmak هل تصلي؟ Namaz kılıyor musun? انا اصلي Ben namaz kılıyorum هل صليت؟ Namaz kıldın mı? سوف اصلي صلاة العصر İkindi namazını kılacağım جامع Cami أين أقرب جامع؟ En yakın camii nerede? انا ذاهب للجامع Camiye gidiyorum أين المسجد؟ Mescit nerede? الصلاة خير من النوم Namaz uykudan hayırlıdır دورة المياة/ التواليت Tuvalet متى أذان الظهر؟ Öğle ezanı kaçta? متى أذان العشاء ؟ Yatsı ezanı kaçta? متى أذان العصر؟ İkindi ezanı kaçta? متى أذان الفجر؟ Sabah ezanı kaçta? متى أذان المغرب؟ Akşam ezanı kaçta? محل الوضوء Abdest yeri مسجد Mescit مصلي Namaz kılan مؤذن Müezzin الجماعة Cemaat السجود Secde التسبيح Tesbih القبلة Kıble التقويم Takvim الركعة Rekat النافلة Nafile السنة Sünnet الفرض Farz الاستغفار İstiğfar التهجد Teheccüd الوقت Vakit هل حان وقت الصلاة ؟ Namaz vakti oldu mu? هل يوجد مكان للصلاة؟ Namaz kılacak yer var mı? وضوء Abdest (فعل) الوضوء Abdest almak هل توضيت؟ Abdest aldın mı? هل سوف تتوضئ؟ Abdest alacak mısın? الصلاة لذة العمل Namaz bir zevk işi معرفة هذه المفردات الأساسية في اللغة التركية الإسلامية ستفتح لنا الباب لفهم المحادثات والكتب والمقالات ذات الصلة بالدين في اللغة التركية. كما أنها ستساعدنا على التواصل بشكل أفضل مع الناطقين باللغة التركية في سياقات دينية.
http://www.turkish-learn.com/2023/05/turkcede-islami-sozcukler.html
تشجع المسلسلات التلفزيونية التركية الأجانب على تعلم اللغة التركية ، وفقًا لدراسة “المسلسلات التركية واللغة التركية” التي أجراها معهد يونس إمري (YEE) والمجلس الأعلى للإذاعة والتلفزيون (RTÜK).
تأثير المسلسلات التركية على تعليم اللغة التركية للاجانب أجرى YEE و RTÜK بحثًا ميدانيًا بمشاركة 5000 شخص من 125 دولة لفهم كيفية مساهمة المسلسلات التلفزيونية التركية
في الدراسة ، قال 81.8٪ من المشاركين أنهم شاهدوا البرامج التلفزيونية التركية قبل المشاركة بنشاط في دورات اللغة التركية. تظهر النتائج أن البرامج التلفزيونية التركية تجذب انتباه الأشخاص الذين يرغبون في تعلم اللغة التركية وفهم الثقافة.
ذكر ما يقرب من 29٪ من المشاركين أن المسلسلات التلفزيونية التركية حسنت فهمهم السمعي ، بينما قال 27٪ إنهم حسّنوا مهارات التحدث لديهم. ذكر مشاركون آخرون أن المسلسلات ساعدتهم في مجالات أخرى ، بما في ذلك فهم القراءة والكتابة والتعرف على الأمثال والتعابير والمفردات.
اللغة التركية وتطويرها وزيادة تأثيرها على الساحة الدولية.
بحيث قال: “علينا أن نقدم ونشرح الثقافة التركية ومناخ التسامح الذي تخمر في الأناضول للعالم. وفي هذا الصدد ، أعتقد أن المسلسلات والأفلام التركية لها أهمية كبيرة في التعريف بثقافتنا لجمهور أوسع.
وشدد الوزير على أهمية جهود YEE و RTÜK قائلاً: “ذكر معظم المشاركين في هذا المجال أن الدافع الرئيسي الذي دفعهم لتعلم اللغة التركية هو المسلسل التلفزيوني التركي. وذكر المشاركون أن مشاهدة المسلسلات التركية لها بعض الإسهامات الملموسة. لعملية التعلم مثل التحدث بشكل أسرع وفهم الكلمات المنطوقة ونطق الكلمات بشكل صحيح وتعلم كيفية استخدام الكلمات في الحياة اليومية. من ناحية أخرى ، تقدم المسلسلات الثقافة والقيم التركية. لسنوات عديدة ، كانت الثقافة الأمريكية هي الثقافة التي جذبت الأنظار في مناطق جغرافية مختلفة بفضل إنتاجات هوليوود ، والآن تأتي الثقافة التركية في المقدمة ”.
تم سرد العوامل التي تجعل المسلسلات التلفزيونية التركيةالعناصر والأماكن “و” التفاصيل والتجارب التاريخية “.
من بين المسلسلات التلفزيونية التركية الأكثر مشاهدة "Diriliş: Ertuğrul” (قيامة أرطغرل) ، “Barbaros: Akdeniz'in Kılıcı” (البربروس) ، “Kuruluş Osman” (المؤسس عثمان ) و “Yargı” (القضاء) و “Kara Para Aşk” (العشق الأسود).
كما حددت الدراسة أيضًا عددًا من الممثلين الأتراك الذين قيل إنهم “الأكثر تميزًا”.
http://www.turkish-learn.com/2022/10/how-turkish-series-teaching-turkish.html
1 T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 2076 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1110 Anadolu Üniversitesi lâhiyat Önlisans Program ARAPÇA-III Editör Prof.Dr. Ahmet Turan ARSLAN Yazarlar Prof.Dr. Ahmet Turan ARSLAN (Ünite 5, 6, 8) Prof.Dr. Tacettin UZUN (Ünite 1, 2) Doç.Dr. Ali BULUT (Ünite 3, 4, 7) Doç.Dr. Halil brahim KAÇAR (Ünite 9, 10) ANADOLU ÜN VERS TES
2 Bu kitab n bas m, yay m ve sat fl haklar Anadolu Üniversitesine aittir. Uzaktan Ö retim tekni ine uygun olarak haz rlanan bu kitab n bütün haklar sakl d r. lgili kurulufltan izin almadan kitab n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay t veya baflka flekillerde ço alt lamaz, bas lamaz ve da t lamaz. Copyright 2010 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without permission in writing from the University. Genel Akademik Koordinatörler Prof.Dr. brahim Hatibo lu (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi) Prof.Dr. Ali Erbafl (Sakarya Üniversitesi) Program Koordinatörü Doç.Dr. Cemil Ulukan Uzaktan Ö retim Tasar m Birimi Genel Koordinatör Prof.Dr. Levend K l ç Genel Koordinatör Yard mc s Ö retim Tasar mc s Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Ö retim Tasar mc s Yard mc lar Arfl.Gör. Mehmet F rat Arfl.Gör. Nur Özer Grafik Tasar m Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Ö r.gör. Cemalettin Y ld z Ölçme De erlendirme Sorumlusu Ö r.gör. fiennur Arslan Kitap Koordinasyon Birimi Yrd.Doç.Dr. Feyyaz Bodur Uzm. Nermin Özgür Kapak Düzeni Prof. Tevfik Fikret Uçar Dizgi Aç kö retim Fakültesi Dizgi Ekibi Arapça-III ISBN Bask Bu kitap ANADOLU ÜN VERS TES Web-Ofset Tesislerinde adet bas lm flt r. ESK fieh R, Eylül 2010
3 İÇİNDEKİLER Ünite 1: Ünite 2: Ünite 3: 2 الا فعال ال مزيدة Fiiller/ Mezîd 34 أنواع الخبر Türleri/ Haber 64 الاسم ال موصول Mevsûl/ İsm-i 92 الا فع ال ال معتلة وتصريفه ا Çekimi/ Ünite 4: İlletli Fiiller ve Ünite 5: 126 ناي ب ال فاعل Nâibü l-fâil/ 150 ال مفعول فيه Zarfları/ Ünite 6: el-mef ûlü Fîh: Zaman ve Mekân Ünite 7: Ünite 8: Ünite 9: 178 ال مفعول ال مطلق el-mef ûlü l-mutlak/ 202 ال مفعول له Leh/ el-mef ûlü 224 العطف وحروف ه Edatları/ Atıf ve 246 الحال وأنواعه Türleri/ Ünite 10: Hâl ve iii
4 iv
5 ÖNSÖZ Çağdaş insanın iletişim ihtiyaçları artık yalnızca anadille karşılanamamakta, bir ya da daha fazla yabancı dilin öğrenilmesine, günümüzde kaçınılmaz bir zorunluluk gözüyle bakılmaktadır. Ülkemizde yabancı dil öğretimi uzun zamandan beri orta ve yüksek eğitimin ayrılmaz bir parçası olarak ele alınmış, böylece hiç değilse okumuş kişilerin bu değerli bildirişim aracına sahip olmaları tavsiye edilmiştir. Ülkemizde öğretilmesi kararlaştırılan yabancı dillerden birisi de Arapça dır. Bu karar çok yerindedir. Çünkü Arapça çok uzun bir tarihî geçmişe sahip oluşunun yanında, Emevî, Abbasî, Selçuklu ve Osmanlı Devletlerinin yaşadığı çok geniş bir coğrafi alana yayılmış, oralarda yaşayan ve bu coğrafyaya komşu bölgelerdeki insanların dînî, edebî, tarihî ve çeşitli yönlerden kültürel hayatlarını güçlü bir şekilde ilgilendirmiş bir dildir. Bu uluslararası özelliğini Arapça günümüzde de devam ettirmektedir. Nitekim Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, UNESCO, Afrika Birliği, İslam Konferansı Örgütü gibi uluslararası kuruluşlarda çalışma dili olarak kabul edilen önemli dillerden birisi de Arapça dır. Bu önemi dolayısıyla bir asra yakın zamandan beri Arapça, uluslararası yayın kuruluşlarında yerini almış bulunmaktadır. Son olarak TRT de Arapça yayın yapan bir televizyon kanalı kurmuştur. İşte bütün bunlar gösteriyor ki, Arapça dînî, edebî ve kültürel bakımından tarihte oynadığı rol yanında günümüzde de dünyanın pek çok ülkesinde ekonomik, ticarî ve hatta politik alanlarda insanların dikkatini çeken ve yaşayan bir dil olma özelliğini korumaktadır. Arapça nın ülkemiz için önemi ise daha büyüktür. Şöyle ki coğrafî yakınlığı dolayısıyla ülkemizin Arap ülkeleri ile uzun bir geçmişe sahip olan komşuluk ilişkisi söz konusudur. Bununla beraber İslam Dîni nin temel kitabı Kur ân-ı Kerîm in ve onun bir tür yorumu diyebileceğimiz hadislerin dilinin Arapça olması, ayrıca bu iki temel kaynağın açıklanması ve yorumlanması uğrunda oluşturulan İslâmî ilimler alanında ortaya konulmuş bulunan ölümsüz eserlerin bu dille yazılmış olması da bir diğer önemli unsurdur. Öte yandan ülkemiz kültürü için çok sayıda dînî, edebî, tarihî alanlarda Arapça yazılmış bir çok esere de sahip bulunmaktayız. Bütün bunların yanında son yıllarda ekonomik zorunlulukların sonucu olarak vatandaşlarımız Arap ülkeleriyle iletişim kurma ihtiyacı duymaktadırlar. İnsanımız için öneminden kısaca bahsettiğimiz Arapça, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi İlahiyat Önlisans Programında da haklı olarak yerini almıştır. Elinizdeki bu kitap Arapça III dersi konularını içermektedir. Her ünitenin amaçları ve dersin daha kolay ve sağlam bir şeklide öğrenilmesi için v
6 yapılan önerilerden sonra bir okuma parçası verilmiştir. Okuma parçasının ardından parçanın anlaşılması için çeşitli alıştırmalar konulmuştur. Sonra ünitede işlenen dilbilgisi konusu, basit bir anlatımla ve harekeli örnekleriyle birlikte anlamları da yazılmıştır. Örnek cümlelerin doğru bir şekilde anlaşılmasını sağlamak için anlamları da yanlarına yazılmıştır. Üniteyle ilgili çeşitli alıştırmalarla birlikte konunun bir özeti verilmiştir. Bu seviyede anlamına ihtiyaç duyulabileceğini düşündüğümüz kelime ve deyimler alfabetik olarak dizilmiştir. Sıra Sizde ve Kendimizi Sınayalım bölümlerinin yanıt anahtarları da kolaylık sağlamak amacıyla dersin sonuna konulmuştur. Şimdi bu kitapta yazılanları en iyi bir şekilde öğrenebilmek için nasıl çalışalım? İşte şu aşağıda sıraladıklarımızı uyguladığınız takdirde bu amacınızın gerçekleşmiş olacağını göreceksiniz. Önce Arapça yı öğrenebileceğinize kendinizi inandırınız. Öğrenemem korkusunu kalbinizden atınız. Arapça yı öğrenmeye gönülden ve samimiyetle karar veriniz. Okuma parçalarını dikkatli bir şekilde okuyunuz. Anlamlarını bilemediğiniz kelime ve deyimleri ünitedeki ilgili yerinden bulmaya çalışınız. Yine de bilemediğiniz kelime olursa herhangi bir Arapça sözlükten faydalanınız. Dilbilgisi kısmında anlatılanları ve örnek cümleleri kavrayınız. Verilen alıştırmaları istendiği şekilde yapınız. Alıştırmalar için sizin verdiğiniz karşılıkları yanıt anahtarındakilerle kontrol ediniz. Yanlışlarınız varsa konuyu tekrarlayarak noksanlarınızı tamamlayınız. Türkçe den Arapça ya çevirileri yapınız. Siz de benzer cümleleri kurarak çevirmeye çalışınız. Ders çalışırken yanınızda Arapça bir sözlük bulundurmayı alışkanlık haline getiriniz. Bu çok önemlidir, çünkü Arapça metinler şu kitabın iki kapağı arasındakilerden ibaret değildir. Arapça metinleri anlamanız için en başta gelen kelime ve gramer bilginizin yanında Arapça-Türkçe veya Arapça-Arapça sözlüklerdir. Arapça radyo, Tv ve internet yayınlarını takip ediniz. Bir dili dolayısıyla Arapçayı öğrenmenin en iyi yolu AZ DA OLSA SÜREKLİ bir şekilde çalışmaktır. Bu kitabın hazırlanmasında emeği geçen herkese teşekkürü bir borç bilir ve Arapça öğrenmek isteyen herkese üstün başarılar dilerim. Prof. Dr. Ahmet Turan ARSLAN (Editör) vi
7 1
8 Amaçlarımız Bu üniteyi tamamladıktan sonra; Mezîd fiili tanıyabilecek, Sülâsînin mezîdi rubâî, humâsî ve südâsî fiillerle kalıplarını ayırt edebilecek, Rubâî mücerred, rubâînin mezîdi humâsî ve südâsî fiillerle onların kalıplarını tanıyabilecek, Arapçada kalıplar vasıtasıyla yeni cümleler kurabileceksiniz. Anahtar Kavramlar Mezîd fiil Sülâsî Rubâî Sülâsînin mezîdi rubâî, humâsî ve südâsî Rubâî mucerred, rubâînin mezîdi humâsî ve südâsî Öneriler Bu üniteyi daha iyi kavrayabilmek için okumaya başlamadan önce; M. Meral Çörtü nün Arapça Dilbilgisi Sarf Kitabı ndan Sahîh fiil çekimleri konusuna baş vurunuz. Arapça-Türkçe bir sözlükten خرج ve كتب gibi bazı fiillerin türevlerini gözden geçiriniz. Okuyacağınız metinlerde çok ihtiyaç duyacağınız için sözlük kullanmaya alışınız. 2
9 Mezîd Fiiller الا فعال المزيدة GİRİŞ Bitişken dillerde bir kelimeden değişik mânâlar elde etmek için, değişik eklerden istifade edilir. Mesela, bitişken dillerden olan Türkçemiz deki YAZ kökünden değişik mânâlar elde etmek için bu kökün sonuna, aşağıdaki listede görülen ekler getirilir: Yaz-ı Yaz-ıcı Yaz-an Yaz-ar Yaz-ılan Yaz-mak Yaz-dır-mak Yaz-dır-ıl-mak Yaz-ım Yaz-ış :Yazı :Yazıcı :Yazan :Yazar :Yazılan :Yazmak :Yazdırmak :Yazdırılmak :Yazım :Yazış Görüldüğü gibi, ortak kökten yeni mânâlar elde etmek için kökün sonuna getirilen değişik eklerden istifade edilmiştir. Arapça gibi bükülgen dillerde ise, değişik mânâlar elde etmek için isim ve fiillere şamil olmak üzere, ekler ilave etmek yerine, kelimeler değişik kalıplara nakledilir. İşte bu, mücerret birer kök olan (فعل) ile (فعلل) köklerine bazı harfler ilave etmek ya da kök harflerindeki bazı harfleri tekrarlamak suretiyle yapılır. Bu şekilde elde edilen fiillere mezîd yani ilaveli fiiller denir. Arapça kelimeler ve fiil çekimleriyle ilgili daha ayrıntılı örnekler için adresine başvurabilirsiniz. 3
10 OKUMA PARÇASI سبقته السلحفاة الا رنب عندما نام لا أن من با جدادك. لنرى من هذه يكسب السباق صديقته السلحفاة سباق السلحفاة وكيف مع يقرآن جلس الا ر نب مع قصة الا رنب متها ونشاطها. غش وخداع كان على جدتك السلحفاة توقظ جدي أن قال الا رنب : هذا تنتهز ال فرصة وتستمر في لا أرضى أن تخدع ال مسير جدتك جدي. غشا عالية. ضحكت السلحفاة وقالت : هذا ليس بل نشاط وهم ة داي ما عن تدافعين حتى أنت أجدادك وإن كانوا على خطا. عبس الا رنب وقال : هكذا تفتخر قالت السلحفاة : أشعر بال فخر أجدادي عندما أتحدث عن وهذا ح قي من كما أنك :.. حسنا.. ي ا صديقي.. ما رأيك أن نتسابق قالت السلحفاة وه ي تبتسم حسنا هذه ال مرة ثم سيسبق أولا. البعيدة السباق. هي اية قال الا رنب : هيا.. ه يا.. ول تكن تلك الشجرة الانطلاق قالت السلح فاة : إذن غدا صباحا وعند طلوع ال فجر عندما يصيح سيكون الديك الن قطة. هذه السباق غدا. إذن سننام هنا عند الن قطة كي نبدأ قال الا رنب : وغطت في نوم تتا هب عميق كي لسباق يوم غد. تذكر جده الا رنب فخاف أن ينام وتحين ة ساع وما أن ال عالي با صرار بصوته سرعتها. يطرد الن عاس يصيح فتزيد من والا رنب يغط في الن وم. الديك الا رنب وها هو وجه الا رنب الن اي م وفجا ة استيقظ الا رنب الا رنب فوجدته كانت العظيمة. وهناك ال مفاجا ة عيني الا رنب من قوقعتها ال مساء خلت وعند أد السلحفاة رأسها في استلقى الا رنب على الا رض وحاول الن وم ولكنه الا ول. الانطلاق ويخسر السباق كما خسره جده بقليل يداعب وقبل طلوع الشمس أخذ الن عاس طلعت الشمس حتى غط الا رنب في سبات عميق. صاح الديك بدأ معلنا الن هار. استيقظت السلحفاة وفركت عينيها ونظرت إلى صاحت السلحفاة على الا رنب توقظه دون جدوى. تذكرت السلحفاة ال وعد با ن يبدآ السباق عند صياح الديك وليس ذنب السلحفاة. والا رنب لا يستيقظ وهذا ذنبه وهي تتذكر جدتها عندما بدأت السلحفاة بال مسير مة عال ية سبقت الدافي ة السماء توسطت الشمس كبد وأخذت ترمي با شعتها السلحفاة يجدها. ونظر صو ب فلم انطلق الا رنب يعدو حتى وصل الشجرة ال متفق عليها وهي سعيدة بانتصار ه. فقد رأى السلحفاة عند الشجرة تمسح عرقها 4
11 سيحكي أحفادي دون جدوى فلا تلقي باللوم علي وغدا السباق كما خسره جده الا ول. Metni Kavrama Alıştırmaları 1. Aşağıdaki soruları cevaplayınız. السلحفاة وقالت : حاول ت إيقاظك السباق بفخر إن شاء االله تعالى. ضحكت هذا الا رنب حتى احمر أنفه مغاضبا لا نه خسر يندب حظه ال متعث ر. السلحفاة بال مسير عن بكى وذهب.1 كيف بدأت 2. لماذا بكى الا رنب حتى احمر أنف ه أدخلت قوقعتها.3 متى السلحفاة رأسها في.4 متى أخذ الن عاس يداعب عيني الا رنب يصيح الديك.5 لماذا.6 متى تشعر السلحفاة بال فخر.7 عمن كانت السلحفاة تدافع داي ما.8 ماذا لا يرضى الا رنب الانطلاق من أين سيكون.9.10 من كسب السباق 2. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimeler mâzî ise, muzâri ve mastarlarını; muzâri ise, mâzî ve mastarlarını belirtiniz. على. توقظ جدي الا رنب عندما نام. وقالت : حاول ت إيقاظك دون جدوى. ونظر صوب السلحفاة.1 كان على جدتك السلحفاة أن.2 ضحكت السلحفاة فلم يجدها..3 وفجا ة استيقظ الا رنب تذكرت السلحفاة ال وع د با ن يبدآ السباق عند صياح الديك..4 سبات عميق. طلعت الشمس غط الا رنب في.5 وما أن حتى هذه سيسبق أولا..6 ما رأيك أن نتسابق ال مرة لنرى من داي ما تد عن افعين حتى أنت أجدادك وإن كانوا.7 وقال : هكذا أتحدث قالت السلحفاة : أشعر بال فخر عندما عن أجدادي..8.9 وهذا من ح قي كما أنك تفتخر با جدادك. قالت.10 ثم وهي تبتسم : حسنا.. حسنا.. ي ا صديقي السلحفاة 5
12 3. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin eş anlamlılarını parantez arasındaki kelimelerden seçiniz. استعد زلة يجري تغش صاحبة أحس ب ( سباق السلحفاة. يقرآن قصة الا رنب مع السلحفاة الحارة صديقته زهو الا ر نب مع تعالى. (نشاهد - رقد 1. جلس.2 كان على أن توقظ جدي الا رنب عندما نام. جدتك السلحفاة تدافعين عن أجدادك حتى وإن كانوا على خط ا. عليها..3 أنت.4 انطلق الا رنب يعدو حتى وصل الشجرة ال متفق الا رنب الن اي م. من سيسبق أولا. غد..5 لا أرضى أن تخدع جدتك جدي. أشعر بال فخر عندما أتحدث عن أجدادي. الدافي ة وجه.6.7 وأخذت ترمي با شعتها هذه ل نرى.8 ما رأيك أن نتسابق ال مرة وغطت في نوم كي تتا هب عميق لسباق يوم.9 سيحكي أحفادي السباق.10 وغدا عن هذا بفخر إن شاء االله 4. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili mâzî fiilleri, muzârileriyle değiştirerek kurunuz. عميق. الا رنب على الا رض وحاول الن وم ولكنه تذكر جده الا رنب. جدوى. الا رنب. وقالت : حاول ت إ يقاظك دون ونظرت إلى قوقعتها وغطت في ن وم عينيها السلحفاة. رأسها في السلحفاة السلحفاة وفركت.1 استلقى.2 ضحكت استيقظت صديقته جلس الا رنب مع.3.4 ال مساء السلحفاة.5 وعند أدخلت وصل الشجرة ال متفق عليها. أنف الا رنب. احمر وقال : هكذا داي ما أنت. انطلق الا رنب. عبس الا رنب خسر الا رنب السباق Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin zıt anlamlılarını parantez arasındaki kelimelerden seçiniz. الا خر شقي بداية الباردة عدو ( الخافض نقص بكت أمن 6 (القريبة
13 ي ا صديقي. ويخسر السباق كما خسره جده الا ول. ال عالي. السلحفاة. بصوت ه يصيح سرعتها..1 ضحكت فتزيد من وها هو الديك حسنا.. قالت وهي تبتسم : حسنا.. ثم السلحفاة الدافي ة وجه الا رنب الن اي م. ولكنه تذكر جده الا رنب. الانطلاق وأخذت ترمي با شعتها فخاف أن ينام وتحين ساعة وهي سعيدة بانتصاره..8 فقد رأى السلحفاة عند الشجرة تمسح عرقها البعيدة السباق. هي اية ول تكن تلك الشجرة 6. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin çoğullarını tespit ediniz. هذه السباق غدا. إذن سننام هنا عند الن قطة كي نبدأ.1 قوقعتها. ال مساء أدخلت.2 وعند السلحفاة رأس ها في يقرآن قصة سباق الا رنب مع السلحفاة. من هذه الن قطة. السلحفاة الانطلاق صديقته الا رض. الا ر نب مع الا رنب على الديك سيكون الس لحفاة. الدافي ة وجه الا رنب الن اي م. يصيح وليس ذنب ذنب ه الشمس كبد السماء. الا رنب حتى احمر أنف ه جلس.4 استلقى.5 عندما وهذا.6.7 توسطت.8 بكى.9 صاح الديك بدأ معلنا الن هار..10 وأخذت ترمي با شعتها 7. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin tekillerini tespit ediniz..1 تدافعين عن ك حتى أجداد وإن كانوا على خطا. الدافي ة وجه الا رنب الن اي م..2 وأخذت ترمي ب ا شعت ها سيحكي السباق تعالى..3 وغدا أحفاد ي عن هذا بفخر إن شاء االله 7
14 DİL BİLGİSİ MEZİD FİİLLER Mezîd Fiilin Tarifi ve Babları Fiiller en az üç harflidir. Başka bir deyişle fiil kalıpları en az üç harflidir. Bunlara sülâsî (üç harfli) fiiller denilir. Kök harflerinin sayısı dört olan fiiller de vardır. Bunlara da rubâî (dört harfli) fiiller denilir. Bu harflere ilave edilerek elde edilen kalıpların mânâları, harf sayısının artmasına göre değişmektedir. Mezîd bablar, üç harfli fiillere bazen bir, bazen iki, bazen de üç harf; dört harfli fiillere de bazen bir, bazen iki harf ilave edilerek elde edilir. Sülâsînin Mezîdi Rubâî Fiiller Üç harfli olan fiillere bir harf ilave edilerek üç fiil kalıbı elde edilir. Bu kalıplar: فعل fiilinin başına bir hemze ilave etmekle أفعل, ortasına orta harfinin cinsinden bir harf ilave etmekle فعل, baş harfiyle orta harfi arasına elif ilave etmek suretiyle de فاعل kalıpları elde edilmektedir. Bu fiiller muzâri ve masdarlarıyla birlikte bir kalıp oluştururlar. Sülâsînin mezîdi (ilavelisi) olarak meydana gelen rubâî fiillerin (dört harfli) kalıpları veya babları şunlardır: babı أفعل -يفعل -إفعال 1. يوقظ, muzârii أيقظ fiili bu babtandır. Mâzîsi توقظ Okuma parçasında geçen, masdarı da إيقاظ dır. أيقظ nın sülâsîsi يقظ idi ve uyanık ve dikkatli oldu anlamındaydı. Mâzîsinin başına bir hemze ilave edilerek أيقظ oldu. Bu arada anlamı uyandırdı oldu. Bu fiilin hangi babtan olduğu söylenirken kısaca إفعال fiili de أدخلت babındandır denilir. Yine okuma parçasında geçen إفعال babındandır. Mâzî, muzâri ve masdarıyla söylersek, أدخل -يدخل -إدخال olur. أكرم Mesela, babından gelen fiillerin emrinde baştaki hemze, fethalı olur. إفعال (ikram etti) fiilinin emri أكرم (ikram et) dir. Özelliği (Binâsı) babına aktarılan bir fiil genellikle şu yeni mânâlardan birini إفعال kazanır. 8
15 1. Müteaddîlik (Geçişlilik) Fiil, aslında lâzım (geçişsiz) ise إفعال babına nakledilmekle, bir mef ûle müteaddî olur. Yani bir mef ûlun bih sarih (Harf-i cersiz mef ûl) alır. Örnek: çıktı.. Mahmut خرج محمود çıkardı.. Mahmut kalemi cebinden أخرج محمود الق لم من جيبه Eğer fiil bir mef ûle müteaddî ise, إفعال babına nakledilmekle iki mef ûle müteaddî olur. Örnek: anladı.. Halid dersi فهم خالد الدرس anlattı.. Halid Ali ye dersi أفهم خالد عليا الدرس Eğer fiil iki mef ûle müteaddî ise, إفعال babına nakledilmekle üç mef ûle müteaddî olur. Örnek: مطيعا علمت صالحا. Salih in itaatkar olduğunu bildim. مطيعا bildirdim.. Muhammed e Salih in itaatkar olduğunu أعلمت محمدا صالحا 2. Duhûl: Bir zaman veya yere girme anlamı ifade edebilir. sabahladı.. Hasan أ صبح حسن girdi.. Hüseyin Irak a أعرق حسين 3. Sayrûret: Bir halden başka bir hale geçmeyi ifade eder: verdi.. Bahçe meyve أثمر البستان إسماعيل fakirleşti.. İsmail أفقر 4. Haynûnet: Zamanı gelmek anlamını ifade edebilir. Örnek: geldi.. Ekin biçme zamanı أحصد الزرع 5. Bazen sülâsisi ile aynı mânâyı ifade edebilir. Örnek: karıştı.. İş شكل الا مر karıştı.. İş أشكل الا مر babı: فعل -يفعل -تفعيل 2. nin aynı yani orta harfi tekrarlanmak, başka bir ifadeyle şeddelenmek فعل suretiyle bu bab elde edilmiştir. Bu kalıba şu örneği verebiliriz: علم -يعل م-تعليم öğretmek. 9
16 Özelliği (Binâsı) kazanır. babına aktarılan bir fiil genellikle şu yeni mânâlardan birini تفعيل 1. Müteaddîlik (Geçişlilik) Fiil aslında lâzım (geçişsiz) ise تفعيل babına nakledilmekle, bir mef ûle müteaddî olur. Örnek: sevindi. Zeyd.فر ح زيد sevindirdi. Zeyd Ali yi. فرح زيد عليا Fiil aslında bir mef ûle müteaddî ise, تفعيل babına nakledilmekle iki mef ûle müteaddî olur. Örnek: anladı.. Halid problemi فهم خالد ال مسا لة anlattı.. Halid Ali ye problemi فهم ا خالد علي ال مسا لة 2. Teksîr (Çokluk, abartı) bildirir. Bu çokluk bazen fiilin çokça meydana geldiğini bazen de o fiilin fâilinin çok olduğunu ifade eder. Örnek: kapattım.. Kapıyı غلقت الباب kapattım.. Çok kapı غلقت الباب 3. Çok az olarak, sülâsî mücerredi ile aynı mânâyı ifade edebilir. Örnek: etti..bir şeyi tahmin خمن الشيء etti..bir şeyi tahmin خمن الشيء babı: فاعل -يفاعل -مفاعلة 3- يداعب nin fâ sı yani birinci harfiyle ikinci harf i arasına bir elif ilave فعل edilmek suretiyle bu bab elde edilir. يداعب, تدافعين Okuma parçasında geçen تدافعين babtandır. fiilleri bu حاول ت ve -مدافعة şöyledir: kalıp olarak. دافع -يدافع قاتل Mesela, dir. فيعال, diğeri فعال babının iki masdarı daha vardır: Birisi مفاعلة يقاتل مقاتلة قتال قيتال. (Savaşmak) فيعال kalıbında mastar gelmesi sadece bu fiile mahsustur. داعب -مداعبة -يداعب şöyledir: kalıp olarak 10
17 حاول ت حاول -يحاول -محاولة şöyledir: kalıp olarak Özelliği (Binâsı) Bu baba nakledilen bir fiil şu mânâlardan birini kazanabilir. 1. Müşâreket (işteşlik): Bir fiilin birden çok özne tarafından karşılıklı, ortaklaşa yapıldığını belirttiği çatıya müşareket yani işteşlik denir. Örnek: dövdü.. Zeyd Amr ı ضرب زيد عمرا dövüştü.. Zeyd Amr la ضارب زيد عمرا 2. Müteaddîlik (Geçişlilik ifâde etmesi): Örnek: iyileşti. Hasta عفا ال مريض verdi.. Allah hastaya şifa عافى االله ال مريض 3. Nadiren sülâsî mücerredi ile aynı mânâyı ifade edebilir: Örnek: أرسل : يخاطب : عدد : ينزل : قابل : يسلم : geçti.. Bir yeri جاز ال مكان geçti.. Bir yeri جاوز ال مكان Aşağıdaki fiillerin bablarını belirtiniz. Sülâsînin Mezîdi Humâsî Fiiller Sülâsî fiillere iki harf ilave edilerek harf sayıları beşe çıkan fiil kalıpları beştir. Bunlar: babı: انفعل -ينفعل انفعال 1. nin baş tarafına kesreli bir hemze ve sakin bir nun ilavesiyle bu bab فعل elde edilir. 11
18 Okuma parçasında geçen انطلق fiili bu babtandır. Muzâri ve masdarıyla انطلاق denilir: birlikte şöyle. انطلق - ينطلق - Bu bab mutavaat (dönüşlülük) için kullanılır. Mutavaat, öznenin cümlede geçen eylemden nesne gibi etkilendiği fiil çatısıdır. Örnek: kırdı.. O camı كسر الزجاج kırıldı.. Cam انكسر الزجاج babı: افتعل -يفتعل - افتعال 2. nin baş tarafına kesreli bir hemze ve fâsıyla aynı arasına bir tâ فعل ilavesiyle bu bab elde edilir. Okuma parçasında geçen تبتسم, تفتخر, تنتهز fiilleri bu babtandır. Mâzî ve masdarlarıyla birlikte şöyle deriz: انتهز -ينتهز -انتهاز افتخر -يفتخر -افتخار ابتسم -يبتسم -ابتسام Özelliği (Binâsı) kazanabilir: babına nakledilen bir fiil şu anlamlardan birini افتعال 1. Mutavaat: Örnek: toplandılar.. Öğrencileri topladım, onlar da جمعت الطلاب فاجتمعوا 2. Çalışıp çabalama: Örnek: kazandı.. Ali كسب علي çalıştı.. Ali kazanmaya اكتسب علي 3. Müşareket (işteşlik): Örnek: إبراهيم geçti.. Muhammed İbrahim i سبق محمد إبراهيم استبق محمد. Muhammed İbrahim le yarıştı. 4. Edinmek: Bir kimsenin bir şeye sahip olduğuınu ifade eder. Örnek: /taktı.. Ali yüzük edindi اختتم علي 12
19 babı: افعل -يفعل -افعلال 3. nin baş tarafına bir hemze ilavesi ve lâmın tekrarıyla bu bab elde فعل edilir. Okuma parçasında geçen احمر fiili bu babtandır.. Kızardı, Kıpkırmızı oldu احمر -يحمر -احمرار Özelliği (Binâsı) Bu bab, renk ve özürlerin abartılı anlatımı için kullanılır. Örnek: /sarardı. Yapraklar sapsarı oldu اصفرت الا وراق babı: تفعل -يتفعل -تفعل 4. nin baş tarafına bir tâ ilavesi ve aynın tekrarıyla bu bab elde فعل edilmiştir. Okuma parçasında geçen توسطت, تذكر, تتا ه ب, أتحدث fiilleri bu babtandır. Konuştu.. تحدث -يتحدث -تحدث Hazırlandı.. تا هب -يتا هب -تا هب oldu.. Ortaya geldi/ortada توسط -يتوسط -توسط (Binâsı) Bâbının Özelliği تفعل Bu baba nakledilen fiiller aşağıdaki mânâları kazanır: mutavaatı: babının تفعيل 1. كسرته فتكسر: Örnek (Onu kırdım, o da kırıldı). 2. Tekellüf (Güçlükle elde etme): Örnek: kazandım. Cesaret تشجعت 3. Azar azar yapmak: Örnek: içtim.. Suyu yudum yudum تج رعت ال ماء 4. Edinme: Örnek: edindim.. Taşı yastık توسدت الحجر 13
20 babı: تفاعل -يتفاعل -تفاعل 5. nin baş tarafına bir tâ, fâ ile ayn arasına bir elif ilavesiyle bu bab elde فعل edilir. Okuma parçasında geçen نتسابق fiili bu babtandır.. تسابق -يتسابق -تسابق Özelliği (Binâsı) kazanır: babına nakledilen fiiller şu mânâları تفاعل 1. Müşareket: Örnek: yardımlaştılar.. Ali yle Muhammed تناصر علي ومحمد 2. Olmayanı Var Göstermek: Örnek: yaptık. Ölü numarası تماوت ن ا mutavaatı: babının مفاعلة. 3 Örnek: uzaklaştı.. Onu uzaklaştırdım, o da باعدته فتباعد Aşağıdaki bablardan hangilerinin mutâvaat ifade ettiğini belirtiniz. : تفاعل : تفعل : افعلال : افتعال : انفعال Sülâsînin Mezîdi Südâsî Fiiller Sülâsîye üç harf ilave edilerek elde edilen dört bab vardır: استفعل -يستفعل -استفعال 1. babı: ) ilave edilmek suretiyle bu bab است) nin baş tarafına hemze, sîn ve tâ فعل elde edilmiştir. 14
21 Okuma parçasında geçen تستمر ve استيقظ fiilleri bu babtandır. : devam etti. استمر -يستمر -استمرار.: uyandı استيقظ -يستيقظ -استيقاظ Özelliği (Binâsı) Bu baba nakledilen fiiller, genellikle şu mânâları ifade ederler: 1. Taleb (İstemek): Örnek: istedim. Allah tan bağışlanma ا س ت غ ف ر ت االله 2. Bir halden bir hale dönme: Örnek: الطين taşlaştı. Çamur ا ستحجر 3. Bir şeyde fiilin aslının sıfat olarak bulunduğuna inanmak: Örnek: inandım/beğendim.. İşinin güzel olduğuna استحسنت أمرك babı: افعوعل -يفعوعل -افعيعال 2. nin baş tarafına bir hemze, aynıyla (ikinci harfiyle) lâmı (üçüncü فعل harfi) arasına bir vav ve ayın cinsinden bir harf ilave edilmek suretiyle bu bab elde edilir. ح لاي لى ا ء ل örneğidir. (tatlı olmak, tatlı bulmak) bu babın ا ح ل و لى يح ل و Bu bab, mânâya mübalağa (abartma) kazandırmak içindir. babı: افعول- يفعول- افعوال 3. nin baş tarafına bir hemze, aynıyla lâmı arasına şeddeli bir vav فعل ilavesiyle bu bab elde edilir. örnektir. (hızlı yürümek) fiili bu baba اجلوذ - يجلوذ - اجلواذ kullanılır. babı da mübalağa için افعوال -افعيلال 4. babı: افعال -يفعال nin baş tarafına bir hemze, aynıyla lâmı arasına bir elif ilavesi ve فعل lâmın tekrarıyla elde edilir. 15
22 اصفار-يصفار -اصفيرار (sapsarı olmak) fiili bu baba örnektir. Bu bab da, renk ve özürlerin mübalağalı anlatımı için kullanılır. Sülâsînin mezîdi südâsî fiillerden hangisi renk ve özürlerin mübalağalı anlatımı için kullanılır? Rubâî Mucerred Fiiller Arapçada asıl (kök) harfleri dört olan fiillere rubâî mücerred (ilâvesiz dörtlü) fiiller denilir. Rubâî mücerredin bir babı vardır. O da: وفعلال babıdır. فعلل - يفعلل - فعللة örnektir. (yuvarlamak), rubâî mücerrede دحرج - يدحرج دحرجة Bu bab gelen fiillerin çoğu müteaddî, bazıları da lâzımdır. Örnek: اللاعب الكرة yuvarladı.. Oyuncu topu دحرج عسعس الليل Gece karanlığı bastı. Rubâînin Mezîdi Humâsî Fiiller Aslı dört hafli olan Rubâî fiillere (ت) eklenerek elde edilen mezîdi humâsî bir babtır. Bu: babıdır. تفعلل - يتفعلل - تفعلل edilir. nin baş tarafına bir tâ ilavesiyle bu bab elde فعلل rubâîsi, (yuvarlanmak) fiili bu baba örnektir. Bunun تدحرج -يتدحرج -تدحرج fiilidir. (yuvarladı) دحرج Bu bab, mutavaat (dönüşlülük) içindir. Örnek: kımıldadı. Taşı kımıldattım, o da زحزحت الحجر فتزحزح Rubâînin Mezîdi Südâsî Fiiller Rubâînin mezîdi sudâsînin iki babı vardır. babı: افعنلل -يف عنلل -افعنلال 1. nin baş tarafına bir hemze, aynıyla birinci lâmı arasına bir nun ilave فعلل edilmek suretiyle bu bab elde edilir. 16
23 -احرنجام -يحرنجم حرجم rubâîsi, (toplanmak) fiili bu baba örnektir. Bunun احرنجم (topladı) fiilidir. kullanılır. babı, mutavaat (dönüşlülük) için افعنلال babı: افعلل -يفعلل -افعلال 2. nin baş tarafına bir hemze ile ikinci lam cinsinden bir harf ilave فعلل edilerek bu bab elde edilir. اطما ن -يطمي ن -اطمي ن ان طما ن (yatışmak) fiili buna örnektir. Bunun rubâîsi (yatıştırdı) fiilidir. eder. babı, mutavaat (dönüşlülük) ifade افعلال Bablar hakkında daha fazla bilgi almak için Hulusi Kılıç ın Arapça Dilbilgisi Sarf ve Hüseyin Elmalı nın Temrinli ve İ rablı Arapça Sarf adlı kitaplarına başvurunuz. Aşağıdaki fiillerin bablarını belirtiniz. ALIŞTIRMALAR.1 هرول :.2 ترعرع :.3 تمضمض :.4 فرقع :.5 افرنقع :.6 بسمل : 7. اشما ز 1. Aşağıdaki cümlelerde mezîd fiilleri belirtiniz. هذه ال ملاحظات في دفاتركم. سجلوا تلعثم الطفل في كلامه. انهزم فريقنا في الشوط الا ول. 17 تا ثر "صلاح " واغرورقت عيناه. ريح الصحراء فاغبر الجو. هبت سيطر الحكم بح زم على سير ال مباراة. القطار ال محطة في تمام السابعة. يغادر الا نبياء. يهدي البشر فا رسل أراد االله أن ماذا تعلمتم في الن حو حتى الا ن
24 2. Aşağıdaki cümlelerde mâzî fiilleri muzâriye çeviriniz الن ادي. اجتمع أعضاء "عصام آراءنا. عندما تدخل " فبلبل كدنا نتفق السيارات. بلادنا تستورد بعض يصر والدي على أن نتناول العشاء معا. احدودبت ظهور الحمالين. ابياضت وجوههم. اعلوط الرجل البعير أعطيت الصبي الفقير حذاء. هل انزعجت من صراحتي هل شاهدتم ال عرض ال عسكري ال تقطت الدجاجات الحب ال منثور. الامتحان هل أعلمنا الا ستاذ بم وعد صارع الفارس عدوه بشجاعة. يختلس نقود رفيقه. وسوس له الشيطان أن الساعة الرابعة. انصرف ال عمال في كثيرة. تزل زلت الا رض وانهارت أبنية اطما نت جدتي إلى صحة جدي. 3. Aşağıdaki cümlelerde muzâri fiilleri mâzîye çeviriniz. 18 نسافر إلى القرية في العطلة الصيفية. "ناجي " ناجحة. تمثيليات يخرج الكهرباي ي. ينقطع التيار يحمر وجهها حياء. يعتقل رجال الا من ال مجرم. تنفجر قارورة الغاز. الرياضيين على الثلج. يتزلج بعض أحب أن أكرم الضيوف.
25 ط ر م ج م يحدثنا بما جرى له. أستريح قليلا. 4. Aşağıdaki parçada mezîd masdarların bablarını belirtiniz. قيل لا عرابي : بم يسود الرجل فيكم قال : بالدين والكرم والشجاعة الكذب والاشمي زاز منه وتج ن ب معهم باحترام والاستماع والابتعاد عن جلساء السوء والتقرب إلى الن اس الكبار إلى آراي هم والتشاور والاستفادة من تج ار م على الصغير بذي والعطف والاعتناء الحاجة. 5. Aşağıdakilerde boşluğu iki örnekten yararlanarak doldurup sonra okuyunuz. ث م لا ن قول : أحسن : يحسن إحسان. أسدل : يسدل إسدال ون ق ول : أكرم :... أكمل :... أسلم :... أذ عن :... أر فد :... أ ق دم :... أسعد :... أ م عن :... أ ل طف :... أنذر :... أخرج :... أنعم : Aşağıdaki cümlelerde humâsî fiillerle mastarların altını çiziniz. د ل حت س اب ا. له ا ا ح ت س ب ال اه ا ن ه ز م جن ود الا د ع ز اء ا اما. ان تج اد لا ش ديد ا. د تج ا ل الخ م ص ا ن ه م ر ال ا م ار ا. ف طا. في ال ط م ن ا ق ال ر ت م ت س اق ة ع ت س اق ط الث ل ج 19
26 7. Aşağıdaki südâsî fiillerin masdarlarını yazınız. ي س ت غ ف ر :... ا س ت ج ار...: ا ض م ح ل :... ا س ت ق ل :... ا س ت حسن...: ا س ت ف ه م :... ا ق ش ع ر : Aşağıdaki mâzî fiillerin muzâri ve mastarlarını yazınız. ترجم...:...: ساعد جفف :... خاطب...: مضمض...:...: سامح رتب :... هرول...:...: آخذ :... صور كسر :......: قهقه عالج :......: ناقش 9. Aşağıdaki masdarların mâzî ve muzârilerini yazınız. ابتسام...: إبداء...: ابتع اد:... إتباع :... مبادرة...: تا جيل...: ترجمة...: جهاد...: تخفيف...: اطلاع...: ابتلاع...: إبصار...: إتخاذ :... مباركة...: تا خر :... تظاهر...: محاولة...: مراقبة...: 20
27 استحس ان:... اشتداد...: إصغاء...: إطعام...: إطاعة...: استحقاق...: اشتهار...: إضافة...: 10. Aşağıdakilerden hangisi sülâsînin mezîdi rubâî; hangisi rubâî mücerreddir? أنقذ : بايع : أورق : قدم : بعثر : أثمر : هاجر : أظلم : أوعى هذرم : حشرج : حرجم : خضرم : دربخ : لعثم : هذرم : جول : ميمن : غلق : كردح : 11. Aşağıdaki fiillerin rubâî mücerredlerini belirtiniz: تبعثر : اشما ز : : اقعنسس احرنجم : تسيطر : تدحرج : اقشعر : اطما ن : اشمعل : تدغفق : 12.Aşağıdaki parçada mezîd fiillerin bablarını belirtiniz. كيسا من الطرابيش ونام. ولما الهند يحمل. وفي الطريق أحس بالجوع فنزل وتغدى كان ساي ق سيارة في وسمع ضحكات الكيس فارغا استيقظ رأى طربوشا على الا رض فتعجب وأسرع إلى سطح السيارة فوجد فصار القرود. وكان يعرف أن القرود تقل د إليها وجد على رأس كل منها طربوشا الا نسان.. ولما ال تفت وأخيرا رفع طربوشه وألقاه على الا رض فرفعت يصفر ويرقص ويقفز والقر ود تقلده فرحة. يصفق و 21
28 ر ق ر يم ك ر ق ع ج ز ة م الطرابيش وأل قتها على الا رض فجمعها وانصرف. انظروا! فكر تمك ن أن كيف أن الشخص إذا القرود صاي ب. يتغلب على ال م 13. Aşağıdaki metinde geçen mezîd fiilleri ve bablarını belirtiniz. المعجزة الخالدة س ول منجما (مفرقا ( عليه وسلم أنزله االله سبحانه وتعالى عليه صلى االله ا لق ر آن ال كريم : ا لق ر آن ة ز ج ع م الر ال مسلمين ذلك تثبيت قلب الرسول صلى االله عليه وسلم وقلوب الحوادث. والحكمة من حسب وليكون حفظه سهلا عليهم. قال تعالى لنثبت : "وقال جملة الذين كفروا لولا نزل عليه ال قرآن واحدة كذلك به فو ادك ورتلناه ترتيلا." عليه وسلم معجزات أخرى ومنها انشقاق ال قمر وخروج ال ماء من بين أصابعه. ل س ر ول صلى االله - كان ت ل معجزة موسى عليه السلام والن اقة معجزة صالح معجزات كال عصا كما كانت للر سل عليهم السلام قبله للعب أ ما وبقيت أخبارها فيهم عليه السلام وقد ذهبت تلك ال معجزات بذهاب من ظهرت رة. باقية إلى يوم ال قيامة نحن س ول صلى االله عليه وسلم الخالدة فهي. قال تعالى : "إنا ال آن ال وهي الر والجن ليا توا بمثله فلم يستطيعوا "قل. قال تعالى : ال لا نس نزل نا الذكر وإنا له لحافظون " وقد تحدى ال قر آن الا نس والجن على أن يا تو ظهيرا." اجتمعت بمثله ولو كان بعضهم لبعض ا بمثل هذا ال قر آن لا يا تون ل ي ن ال قرآن. ه ومعانيه كما أن هناك أمورا كثيرة تدل على إعجاز - إ ج ع از ال آن : ا لق ر آن ز ج ع م ب ا سل وب وأل فاظه جديدة تو يد هذا الا عجاز جاء. ومن أهم صو ر هذا الا عجاز : أن ال قرآن وكلما تقدم ال علم ظهرت صور من ال علوم وال معارف التي لم يعرفها الن اس من من أخبار الا مم السابقة وقصصهم كما شمل قدرا كبيرا بكثير والسياسية والاقتصادية. وعبادا م وحياتهم الا جتماعية قبل كما جاء ال قرآن بما يصلح ع قاي د الن اس تبيانا لكل شيء." قال تعالى : "ونزل نا عليك ال كتاب ال قرآن : نزل ال قرآن منجما السلام. قال عليه وسلم بواسطة جبريل عليه الرسول ص لى االله - نزول على بلسان عربي م ينب ". الا مين على قلبك به الروح ال منذرين من لتكون تعالى : "نزل ل قرآن ما هو مكي ومنه ما هو مدني نزل. وال قرآن ال مكي هو ما وال قرآن ال مدني : من ا ال قرآن ال مكي - وإن ك ان وإن كان نزوله ال مدينة الهجرة إلى الهجرة خارج مكة. أما ال قرآن ال مدني فهو ما نزل بعد قبل. تناول ال قرآن ال غالب مما جعل حفظها سهلا ال مكي وقد جاءت السور ال مكية قصيرة في نزوله داخل مكة. موضوعات عديدة مثل : ويوم ال السابقين توحيد االله والدعوة إلى الا سلام قيامة وقصص الا نبياء والرسل ال قرآن ويبلغ ال قرآن ال مكي نحو ثلثي. أما ال قرآن ال مدني فجاءت سوره - عليهم السلام - وغير ذلك. ال غالب وق د تناول موضوعات جديدة مثل والحدود والحقوق والجهاد وغير ذلك. : ال فراي ض طويلة في وآياته 14. Aşağıda yazılı olan fiillerle istenilen cümleleri kurunuz. indirdi. ) Baba çocuğunu arabadan أنزل) uyuttu. Anne çocuğu ( نوم) katıldım. ) Konferansa اش ترك ( uğradı. ) Düşman bozguna انهزم) tokalaşıyor. ) Ali Muhammed'le صافح) 22
29 yayıldı. ) Haber mahallede انتشر) çarpıştı. ) Trenle otobüs تصادم) değişti. ) Etin tadı تغير) kullanırız. ) Çay içmek için bardakları استخدم) أكرم أكرما أكرموا çekilir: fiilinin emri (emr-i hazırı) şöyle أكرم 15. أكرمي أكرما - أكرمن çekiniz. fiilinin emrini أحسن fiilini örnek alarak أكرم 16. Aşağıdaki cümleleri Arapçaya çeviriniz. Senin beni saat beşte uyandırmanı istiyorum. Emine kendi görüşlerini savunuyor. Dedelerinden bahseder misin? Çocuk uyandı. Sözünü hatırlıyor musun? Halid Salihle mektuplaştı. İki boksör yumruklaşıyor. Top sahada yuvarlanıyor. Rüzgâr yaprakları dağıtıyor. Memur raporu teslim alıyor. Bu kitabı tercüme edeceğim. Hastayı sakinleştirdim. Uçakta birisiyle tanıştım. Kitapları kapatın. Devletler niye savaşırlar? Kelimeler ve Deyimler ابتسم يبتسم ابتسام Gülümsemek ابياض يبياض ابييضاض Ağarmak 23
30
31
32 سطح Yüzey, çatı, arabının üstü Kaplumbağa السلحفاة Hakim olmak, kontrol altına almak سيطر يسيطر سيطرة يصيح صياح (Horoz için) Ötmek صاح Yere yıkmak, güreşmek صارع يصارع مصارعة صوب e doğru طربوش (ج) ط رابيش Fes Kovmak طرد يطرد طرد Sırt ظهر (ج) ظهور Suratını asmak س عبس عبس يعب Koşmak عدا يعدو عدو Düşman عدو (ج) أعداء Gösteri, tören ال عرض Tanımak, bilmek عرف يعرف عرفان العشاءyemeği Akşam Üye عضو (ج) أعضاء العطف على Acımak, şefkat etmek Terketmek, ayrılmak غادر يغادر مغادرة Hile, aldatma غش Dalmak غط يغط غط Boş فارغ فرح فرك يفرك فرك Ovalamak (tüpü) Gaz şişesi قارورة الغاز Maymun قرد (ج) قرود Zıplamak, atlamak قفز يقفز قفز (Kaplumbağa için) Kabuk القوقعة Kazanmak يكسب كسب كسب كيس Torba, çuval İyi gitmeyen ال متعث ر ال متفق عليه Üzerinde anlaşmaya varılan مرتفع Yüksek 26
33 Ovalamak, dokundurmak مسح يمسح مسح المسير Yürüyüş المطر Yağmur Duyuran, ilan eden معلن Kızgın, bozuşan مغاضب Sürpriz ال مفاجا ة ال ملاحظات Notlar Bölge, yöre منطقة (ج) مناطق الن اديKlüp Uyuklama الن عاس Esmek هب يهب هبوب Gayret هم ة Hindistan الهند وسوس يوسوس وسوسة Fısıldamak, vesvese vermek Özet Mezîd fiili tanıyabilmek Fiiller en az üç harflidir. Başka bir deyişle fiil kalıpları en az üç harflidir. Bunlara sülâsî fiiller denilir. Kök harflerinin sayısı dört olan fiiller de vardır. Bunlara da rubâî fiiller denilir. Bu harflere ilave edilerek elde edilen kalıpların mânâları, harf sayısının artmasına göre değişmektedir. Mezîd bablar, üç harfli fiillere bazen bir, bazen iki, bazen de üç harf; dört harfli fiillere de bazen bir, bazen iki harf ilave edilerek elde edilir. Sulâsînin mezîdi rubâînin kalıplarını ayırt edebilmek Üç harfli fiillere bir harf ilave edilerek üç fiil kalıbı elde edilir. Bu kalıplar:, ortasına orta harfinin أفعل fiilinin başına bir hemze ilave etmekle فعل cinsinden bir harf ilave etmekle فعل, baş harfiyle orta harfi arasına elif ilave etmek suretiyle de فاعل kalıpları elde edilmektedir. Bu fiiller muzâri ve masdarlarıyla birlikte bir kalıp oluştururlar. Sulâsînin mezîdi rubâî fiillerin kalıpları veya babları şunlardır: babı: أفعل -يفعل -إفعال 1. Örnek: أيقظ يوقظ - إيقاظ- Uyandırdı. Genellikle, bu baba aktarılan bir fiil geçişsizse geçişli hale gelir; geçişliyse iki mef ûle geçişli hale gelir. 27
34 babı: فعل -يفعل -تفعيل 2. Örnek: ( علم -يعلم -تعليم öğretmek. kullanılır. babı da, üç harfli fiilleri geçişli yapmak için تفعيل Sülâsînin mezîdi humâsî fiillerle kalıplarını ayırt edebilmek Sulâsî fiillere iki harf ilave edilerek harf sayıları beşe çıkan fiil kalıpları beştir. Bunlar: babı: انفعل -ينفعل انفعال 1. انطلاق Örnek: Hareket etmek انطلق - ينطلق - Bu bab mutavaat (dönüşlülük) için kullanılır. babı: افتعل -ي فتعل - افتعال 2. Örnek: ابتسم -يبتسم -ابتسام Gülümsemek. Bu bab da, افتعال babı gibi mutavaat için kullanılır. babı: افعل -يفعل -افعلال 3. Örnek: احمر -يحمر -احمرار Kızarmak. Bu bab, renk ve özürlerin mübalağalı anlatımı için kullanılır. babı: تفعل -يتفعل -تفعل.4 Örnek: تحدث -يتحدث -تحدث Konuşmak, anlatmak. Bu bab da genellikle alındığı babın fiillerini dönüşlü yapmak için kullanılır. babı: فاعل -يفاعل -مفاعلة 3. -مدافعة Örnek: Savunmak دافع -يدافع Bu babtan gelen fiiller müşâreket (işteşlik) ifade ederler. babı: تفاعل -يتفاعل -تفاعل 5. Örnek: تسابق -يتسابق -تسابق Yarışmak babı genellikle müşâreket (işdeşlik) için kullanılan bablardandır. Bu تفاعل babdan gelen fiiller, olmayan bir şeyi göstermek için de kullanılır. تماوت fiili, ölüymüş gibi davrandı anlamına gelir. Sülâsînin mezîdi südâsî fiillerle kalıplarını ayırt edebilmek Sulâsîye üç harf ilave edilerek elde edilen dört bab vardır: 28
35 Bu bab, genellikle, mânâya mübalağa (abartma) kazandırmak içindir. babı: افعول- يفعول- افعوال 3. Örnek: اجلوذ - يجلوذ - اجلواذ hızlı yürümek. kullanılır. babı da mübalağa için افعوال Bu bab da, renk ve özürlerin mübalağalı anlatımı için kullanılır. Rubâî mücerredi tanıyabilmek Arapçada dört tane kök harfi olan fiillere, rubâî mucerred fiiller denilir. Rubâî mucerredin bir babı vardır. O da: وفعلال 1. babıdır. فعلل - يفعلل - ف عللة Örnek: دحرج - يدحرج دحرجة Yuvarlamak. Rubâînin mezîdi fiillerle onların kalıplarını tanıyabilmek Rubâînin mezîdi humâsî bir babtır. Bu: babıdır. تفعلل - يتفعلل - تفعلل 1. Örnek: تدحرج -يت دحرج -تدحرج Yuvarlanmak Bu bab, mutavaat (dönüşlülük) içindir. Rubâînin mezîdi südâsî fiillerle onların kalıplarını tanıyabilmek Rubâînin mezîdi sudâsînin iki babı vardır. استفعل -يستفعل -استفعال 1. babı: Örnek: استيقظ -يستيقظ -استيقاظ Uyanmak. Bu bab genellikle istek ifade eder. غ ف ر bağışladı, anlamındadır. bağış istedi anlamına gelir. babı: افعوعل -يفعوعل -افعيعال 2. ح لاي Örnek: bulmak. Tatlı olmak, tatlı ا ح ل و لى يح ل و لى ا ء ل -افعيلال 4. babı: افعال -يفعال اصفار-يصفار -اصفيرا Örnek: olmak. sapsarı ر babı: افعنلل -يفعنلل -افعنلال 1. Örnek: احرنجم-يحر نجم -احرنجام Toplanmak. 29 ise, ا س ت غ ف ر
36 kullanılır. babı, mutavaat (dönüşlülük) için افعنلال babı: افعلل -يفعلل -افعلال 2. اطما ن -يطمي ن -اطمي نان Örnek: Yatışmak. eder. babı, mutavaat (dönüşlülük) ifade افعلال Kendimizi Sınayalım 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde rubâî mucerred fiil vardır? "نجيب " كتبه على الا رض. a. يبعثر هل يركبك "رمزي " دراجته الجديدة b. أدب ابنك! c. ألم تدرك معنى الجملة d. قيكل شيء في موضعه. e. أنا أب 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sulâsînin mezîdi rubâî fiil yoktur? أبلغ أهلك سلامنا! a. أثمرت أشجار ال برتقال في البستان. b. أريد للن اس الخير. c. متى يحاكم القاض ي ال متهم d. الدخان. e. الفرن من يسود سقف 3. Aşağıdakilerden hangisi انفعال babındandır? انتشر a. انتزح b. انتشق c. انكسر d. انتسب e. 4. Aşağıdaki bablardan hangisi mutavaat (dönüşlülük) için kullanılmaz? افتعال a. افعلال.b تفعلل c. 30
37 افعنلال d. افعيلال e. إفعال 5. Aşağıdaki yanlıştır? babında olan muzâri fiillerden hangisinin harekesi يخ رج a. يدخل b. يسند c. يكرم d. يسمع e. Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı 1. a "نجيب " كتبه على الا رض يبعثر 2. e الدخان الفرن من يسود سقف 3. d انكسر 4. e افعيلال يخ رج 5. a Sıra Sizde Yanıt Anahtarı Sıra Sizde 1 إفعال مفاعلة تفعيل تفعيل مفاعلة إفعال أرسل : يخاطب : عدد : ينزل : قابل : : يسلم Sıra Sizde 2 eder. : Mutavaat ifade تفاعل eder. : Mutavaat ifade تفعل 31
38 etmez. : Mutavaat ifade افعلال eder. : Mutavaat ifade افتعال eder. : Mutavaat ifade انفعال Sıra Sizde 3 Sülâsînin mezîdi südâsî fiillerden افعلال renk ve özürlerin mübalağalı anlatımı için kullanılır? Sıra Sizde 4 فعللة هرول : ترعرع : تفعلل تمضمض :تفعلل فعللة فرقع : افرنقع : افعنلال فعللة بسمل : افعلال اشما ز : Yararlanılan Kaynaklar Galâyînî, M (1982) Câmi u d-durûsi l-arabiyye, Beyrut. Sezer, İ. Hakkı ve diğerleri (2009) Sarf Bilgisi, Konya. Kılıç Hulusi (2005) Arapça Dilbilgisi Sarf, İstanbul. Hüseyin Elmalı (2009) Temrinli ve İ rablı Arapça Sarf, İzmir. 32
39 33
40 Amaçlarımız Bu üniteyi tamamladıktan sonra; İsim cümlesinin yapısını ifade edebilecek, İsim cümlesinin öğelerini belirleyebilecek, İsim cümlesinin öğelerinden olan haberi belirleyebilecek, Haberin türlerini tanımlayabileceksiniz. Anahtar Kavramlar İsim cümlesi Haber Fiil cümlesi Şibh-i cümle Zarf Harf-i cerle mecrûru Öneriler Bu üniteyi daha iyi kavrayabilmek için okumaya başlamadan önce; Cümle çeşitleri konusuna başvurunuz. İsim cümlesinin öğeleri konusunu inceleyiniz. Harf-i cerler ve zarfları tanıyınız. 34
41 Haber Türleri أنواع الخبر GİRİŞ Maksadımızı tam olarak anlatan söz dizilerine cümle diyoruz. Kelimelerin cümledeki görevlerine cümlenin öğeleri denir. Bir cümlede en az iki öğe bulunur. Cümlede yapılan işi, oluşu ya da eylemi bildiren kelimeye yüklem denir. Yüklem cümlenin temel öğelerinden biridir. Genellikle cümlenin sonunda bulunur. "Annen sofrayı kurmaya hazırlandı" cümlesinde "hazırlandı", yüklemdir. Yüklemin bildirdiği işi, hareketi yapan ya da bir oluş içinde bulunan varlığa özne denir. Cümleler, kendini oluşturan sözcüklerin anlamlarına, cümlede bulundukları yerlere, türlerine göre değişik özellikler gösterir. İşte bu özelliklere göre cümleler değişik gruplar hâlinde incelenir. Türkçede cümleler yüklemlerine göre de incelenir. Buna yükleminin türüne göre de denilebilir. Çünkü cümleyi yüklemine göre incelerken yüklemi oluşturan sözcüklerin türüne bakılır. Yüklem durumunda bulunan söz, çekimlenmiş bir fiilse, cümle fiil cümlesidir. Soğuk günler artık geride kaldı cümlesinde kaldı yüklemdir. Bu yüklem kalmak fiilinin bilinen geçmiş zamanda çekimlenmesiyle oluştuğundan, cümle, yüklemine göre fiil cümlesi olur. Yüklem çekimli bir fiil değilse, ister isimden ister edattan isterse fiilimsiden oluşsun isim cümlesi sayılır. Bu roman, yazarın okuduğum ilk kitabıydı cümlesinde yüklem, kitabıydı sözü üzerine kuruludur ve kitap ismi idi ekfiilini alarak yüklem olmuştur. Arapçada da iki tür cümle vardır: İsim cümlesi ve fiil cümlesi. İsim cümlesinde, söze kendisiyle başlanan kelimeye mübteda المبتدأ) ) denir. Mübteda, isim cümlesinin öznesidir. Özneyi niteleyen, öznenin durumunu haber veren kelimeye haber الخبر) ) denir. Haber, isim cümlesinin yüklemidir. 35
42 ه د ل ى ع Bu ünitemizde, Arapça isim cümlesinin yüklemi olan haber türlerinden bahsedileceğinden, cümle yapısı hakkında bu bilgilerin verilmesi uygun görülmüştür. Arapça kelimeler ve fiil çekimleriyle ilgili daha ayrıntılı örnekler için adresine başvurabilirsiniz. OKUMA PARÇASI العامل أعمدة خشبية تسنده خشية الا يار حارتنا بيت ترابي جدرانه متهدمة وسقفه متصدع متحامل على في العالية الصغيرة فقد غطيت برقاي ق من الن ايلون الشفاف لا ن زجاجها ال متوقع بين لحظة وأخرى. أما نواف ذه محطم وخشبها متكسر. عيشة يعيشون فقير يدعى أبا سعيد مع أسرته ال مكونة من زوجة طي عامل بة وطفلين صغيرين يسكن هذا البيت بيوم. الكفاف يوما اللون له شاربان سعيد رجل في العقد الرابع من العمر مربوع القامة عريض ال منكبين قوي الزندين أسمر وأبو بيته مع بزوغ شمس كثيفان متهدلان وعينان سوداوان واسعتان وبسمة رضى لا تفارق وجهه يخرج من باهت قميص رما ويلبس سروالا أسود فوقه عمله ظهره كيسا يحوي عدة حاملا على دي ومعطفا الصباح طلبات اللون مهتريء الا كمام ويتوجه إلى السوق حيث يعمل حم الا ينتقل بين ال مخازن الكبيرة وينفذ والفاكهة القادمة من القرى مقابل أجر زهيد لسيارات الشحن التي من تحميل أو تفريغ تحمل الخضار أصحا ا يتقاضاه. ويعمل أبو سعيد طوال الن هار دون كلل ولا ملل فكم من ال مرات تناول طعامه البسيط واقفا أو مسندا البيت من لوازم سعيد أدوات عمله في الكيس ويشتري جدار دكان وما إن يحل الظلام حتى يضع أبو ظهره إلى فوق عرب ال مستعملة. قميصا وبنطالا لابنه أو ثوبا لابنته من ات ال ملابس وشراب وقد يبتاع طعام بابتسامة لطيفة وكلمة حلوة ويركض نحوه طفلاه الصغيران بيته متعبا تستقبله زوجه وحين يرجع إلى الكيس م على من بسرور شاكرين االله الطعام الجميع فيقبلهما فرحا ثم يخرج لهما ا أحضر من طعام فيتناول نعمه قانعين بما قسم لهم من رزق. سعيد تعبه وشقاءه طوال اليوم ويقضي مع أسرته سهرة لطيفة ل بجد عمله يعاود في الصباح وينسى أبو ونشاط. الوحيد الذي يعطي للا نسان قيمته الحقيقية وما أفضل العامل يك د! الذي ما أروع العمل! لا نه الشيء يكفيها مو نته صلى االله أسرته من أجل ا ويمنعها من السو ال فتحيا كريمة عزيزة وصدق رسولنا الكريم ويتعب د أ هل ه وول كال مج د ط سبيل الله ". حين قال : "الع عليه وسلم اي اه ال مر اب في Metni Kavrama Alıştırmaları 1. Aşağıdaki soruları cevaplayınız كيف جدران البيت.2 من يسكن هذا البيت
43 ملبس (.3 ممن تتكون أسرة أبي سعيد.4 كم عمر أبي سعيد كيف عينا أبي سعيد.5.6 كيف قامة أبي سعيد.7 كيف منكبا أبي سعيد.8 كيف زندا أبي سعيد.9 كيف لون أبي سعيد.10 كيف شاربا أبي سعيد.11 متى يخرج أبو سعيد من بيته.12 ماذا يحمل أبو سعيد على ظهره.13 كيف تستقبله زوجه.14 من يركض نحوه.15 أي عمل أروع 2. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin eş anlamlılarını parantez arasındaki kelimelerden seçiniz. يعود متجر يجري معسر حيطان يشتري (يقيم عاي لة أكل قد منزل شبابيك.1 في حارتنا بيت ترابي جدران ه متهدمة. العالية الصغيرة فقد غطيت برقاي ق من الن ايلون الشفاف...2 أ ما نوافذ ه.3 يسكن هذا البيت عامل فقير. ه ال مكونة من زوجة طيبة وطفلين سع صغيرين..4 يدعى أبا يد مع أسرت القامة. سعيد رجل في العقد الرابع من العمر مربوع وأبو.5 قميص رمادي. ويلبس سروالا أسود فوقه.6 جدار مسندا ظهره إلى من ال مر ات تناول طعامه البسيط واقفا أو.7 فكم قميصا وبنطالا لابنه أو ثوبا لابنته..8 وقد يبتاع وحين يرجع إلى بيته متعبا تستقبله زوجه بابتسامة لطيفة..9 طفلاه الصغيران..10 ويركض نحوه دكان. 37
44 3. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin zıt anlamlılarını parantez arasındaki kelimelerden seçiniz. حزينا يتذكر الن هار- ملء تموت مرة يرتدي ضي قتان بيضاوان قليل - يبيع ( فرحا. (كافرين فيقبلهما.2 وينسى أبو سعيد تعبه وشقاءه طوال اليوم. وعينان سوداوان واسعتان..3 له شاربان كثيفان متهدلان سعيد أدوات عمله في الكيس..4 وما إن يحل الظلام حتى يضع أبو من تحميل أو الشحن. طلبات أصحا ا تفريغ لسيارات.5 وينفذ.6 فتحيا كريمة عزيزة. قميص رمادي. يلبس سروالا أسود فوقه.7 طعام وشراب. البيت من.8 يشتري ل وازم بابتسامة لطيفة وكلمة حلوة..9 تستقبله زوجه بسرور شاكرين االله على نعمه. الجميع الطعام.10 فيتناول 4. Aşağıdakilerin hangi tür cümle olduklarını ve temel öğelerini belirtiniz..1 في حارتنا بيت ترابي. يعمل أبو سعيد طوال الن هار دون كلل ولا ملل..2 ونشاط. لطيفة ليعاود في الصباح عمله بجد يقضي مع أسرته سهرة.3 م من طعام..4 ثم يخرج لهما ن الكيس ما أحضر العالية الصغيرة فقد غطيت برقاي ق من الن ايلون الشفاف..5 أما نوافذه من أجل أسرته يكفيها مو نتها ويمنعها من السو ال. الذي يك د ويتعب.6.7 جدرانه متهدمة..8 وسقفه متصدع. قميص رمادي..9 فوقه.10 له شاربان كثيفان متهدلان. 5. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin çoğullarını tespit ediniz. بيت ترابي. عامل فقير يدعى أبا سعيد مع أسرت ه ال مكونة من زوجة طيبة وطفلين صغيرين..2 يسكن هذا البيت في حارتنا
45 39. العمر يحوي عدة حاملا على ظهر ه ك يسا عمله. صباح سبيل الله." ه كال مجاهد ال مرابط في : "العاي د على أ هل ه وولد باهت اللون. رمادي ومعطفا سعيد من.3 وأبو رجل في العقد الرابع من بيته مع بزوغ شمس ال.4 يخرج حين قال.5 وصدق رسولنا الكريم قميص يلبس سروالا أسود فوقه.6 عيشة الكفاف يوما يعيشون.7 بيوم. قسم لهم من رزق. نعمه قانعين بما شاكرين االله على الجميع الطعام بسرور.8 فيتناول 6. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin tekillerini tespit ediniz. طلبات أصحا ا من تحميل أو تفريغ ل سيارات من والفاكهة القادمة الشحن التي تحمل الخضار.1 وينفذ مقابل أجر زهيد يتقاضاه. القرى يعيشون نعم ه قانعين بما قسم لهم من رزق. من طعام وشراب. لوازم البيت الجميع الطعام بسرور شاكرين االله على.2 فيتناول من الن ايلون الشفاف. غطيت ب رقاي ق.3 أ ما نوافذ ه العالية الصغيرة فقد سعيد أدوات عمله في الكيس ويشتري.4 وما إن يحل الظلام حتى يضع أ بو قميصا وبنطالا لابنه أو ثوبا لابنته من فوق ع ربات ال مستعملة. ال ملابس وقد يبتاع.5 أعمدة خشبية تسنده خشية الا يار ال متوقع بين لحظة وأخرى. امل على.6 وسقفه متصدع متح 7. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili fiillerin mâzî ise muzâriini, muzâri ise mâzîsini belirtiniz. أعمدة خشبية.1 في حارتنا بيت ترابي ج درانه متهدمة وسقفه متصدع متحامل على الا يار ال متوقع بين لحظة وأخرى. سند ه خشية ت.2 أما نوافذه العالية الصغيرة فقد غطيت برقاي ق من الن اي لون الشفاف لا ن زجاجها محطم وخشبها متكسر. سعيد مع أسرته ال مكونة من زوجة طيبة وطفلين صغيرين.3 يسكن هذا البيت عامل فقير يدعى أبا عيشة ا بيوم. الكفاف يوم من بيته مع واسعتان وبسمة رضى لا سوداوان متهدلان وعينان شاربان كثيفان تفارق وجهه يخرج.4 له كيسا رمادي قميص حاملا على ظهره يحوي عدة عمله ويلب س سروالا أسود فوقه بزوغ شمس الصباح اللون مهتريء الا كمام و السوق حيث باهت يتوجه إلى يعمل حم الا ي نتقل بين ال مخازن الكبيرة. ومعطفا سعيد طوال الن هار د ال مرات أو ون كلل ولا ملل فكم من تناول طعامه البسيط واقفا.5 ويعمل أبو
46 جدار دكان. مسندا ظهره إلى طلبات أصحا ا من تحميل أو تفريغ لسيارات الشحن التي من تحمل الخضار والفاكهة القادمة.6 وينفذ زهيد يتقاضا ه. القرى مقابل أجر سعيد أدوات عمله في الكيس. يضع أبو 7. وما إن يحل الظلام حتى قميصا وبنطالا لابنه أو ثوبا لابنته من فوق ال مستعملة. عربات ال ملابس.8 وقد يبتاع وحين يرجع إلى بيته متعبا ت ستقبل بابتسامة لطيفة وكلمة حلوة وي الصغيران طفلاه ركض نحوه ه زوجه.9 الكيس ما أ حضر على من من طعام ف يتناول بسرور شاكرين االله الجميع الطعام ف يقبل هما فرحا ثم يخرج لهما نعمه قانعين بما قسم لهم من رزق. لطيفة ل بجد قضي سهر عمله اليوم وي أسرته سعيد تعبه وشقاءه طوال مع ة يعاود في الصباح.10 وينسى أبو ونشاط. الوحيد الذي يعطي العامل يك د للا نسان قيمته الحقيقية وما أفضل! الذي ما أروع العمل! لا نه الشيء من أجل أسرته يك فيها مو نتها و يمنع ها من السو ال فت حيا كريمة عزيزة وصدق رسولنا الكريم صلى االله ويتعب حين قال : "العاي د على أهله وولده كال مجاهد ال مرابط في سبيل الله ". عليه وسلم DİL BİLGİSİ HABER TÜRLERİ 40 أبو de, cümlesinde İsim cümlesinde, söze kendisiyle başlanan kelimeye mübteda المبتدأ) ) denir. Mübteda, isim cümlesinin öznesidir. Özneyi niteleyen, öznenin durumunu haber veren kelimeye haber الخبر) ) denir. Haber, isim cümlesinin yüklemidir. الكتاب مفتوح Kitap açıktır. ), kapının ne المبتدأ) kelimesi mübteda الكتاب cümlesinde, الكتاب مفتوح durumda olduğunu bildiren مفتوح kelimesi ise haber الخبر) )'dir. Haber, Müfred Olabilir Haber, müfred olabilir. Burada müfredden kastedilen, cümle veya şibh-i cümle olmamasıdır. Mesela, جدرانه متهدمة bir isim cümlesidir. جدران mübteda, ne cümledir, ne متهدمة denilir. ise haberdir. Bu tür habere müfred haber متهدمة de şibh-i cümledir. سقفه متصدع cümlesinde متصدع haberdir. Birinci cümle için söylenenler bunun için de geçerlidir. أبو سعيد رجل mübteda, رجل müfred haberdir.
47 Haber(ism-i fail ve ism-i mef ul gibi) sıfat mânâlı kelimelerden olursa, mübteda ile haber arasında müzekkerlik, müenneslik; müfred, tesniye ve cemi olma yönlerinden uyum vardır. sevilir. Çalışkan (erkek) الم جت ه د مح ب و ب sevilir. Çalışkan (bayan) ا م ج ت ه د ل ة مح ب وب ة ان مح ب وب نا sevilir. İki çalışkan (erkek) ا م ج ت ه د ل sevilir. İki çalışkan (bayan) ا نل م ج ت ه د ت ا ب وب ت مح نا sevilirler. Çalışkan (erkekler) ا م ج ت ه د ل ون مح ب وب ون sevilirler. Çalışkan (bayanlar) ا م ج ت ه د ل ات مح ب وب تا Ancak mübteda, gayr-i âkıl (insanın dışında) bir ismin çoğulu olursa, haber genellikle müfred müennes olarak gelir. faydalıdır. Kitaplar الكتب مفيدة Haber, sıfat mânâlı bir kelime değilse, o zaman uyum aranmaz. (Cümle iki çeşittir). Bu cümlede mübteda müennes ve الجملة نوعان müfreddir. Haber ise müzekker ve tesniyedir. Haber, sıfat mânâlı bir kelime olmadığı için, belirtilen hususlarda mübtedaya uymamıştır. Aşağıdaki âyetlerde geçen müfred haberleri belirtiniz: Haber, Cümle Olabilir الله ذو فضل على ال مو منين. الله أحق أن تخشوه. بال مهتدين. يضل عن سبيل ه وهو أعلم هو أعلم من ستقيم. هذا صراط م تلك أمة. ينفع الصادقين صدقهم. هذا يوم الحج أشهر م علومات. إلهكم إله واحد. والا خرة خير ل من اتقى. A. İsim Cümlesi B. Fiil Cümlesi İsim cümlesinin ikinci öğesi olan haber, cümle olabilir. Bilindiği üzere, Arapçada iki çeşit cümle vardır. a. İsim cümlesi b. fiil cümlesi. 41
48 جديد örnek: Haberi, isim cümlesi olan cümleye خالد ثوبه Halid'in elbisesi yenidir. ثوبه جديد bir isim cümlesidir. ثوب mübteda, جديد ise haberdir. Bu cümle bir bütün olarak, خالد mübtedasının haberidir. Ancak böyle olabilmesinin bir şartı vardır: Haber olan cümlede mübtedaya giden bir zamir bulunur. Bu cümlede o zamir, ه dür. Bu zamire, haberi mübtedaya bağladığı için râbıt denilir. ) رابط) ال واجب örnek: Haberi fiil cümlesi olan cümleye Kardeşin ödevi أخوك يكتب yazıyor. ال واجب Bu cümlede olarak, ile birlikte fiil cümlesi هو müstetir faili يكتب mübteda olan أخو nun haberidir. Dikkat edilecek olursa, أخو mübtedadır, fail değildir. Fail asla fiilden önce gelmez. Mustetir هو aynı zamanda râbıttır. Aşağıdaki ayetlerde haber olan cümleleri belirtiniz. Haber, Şibh-i Cümle Olabilir من دون الله. للن اس اتخذوني وأمي إ لهين أأن ت قلت ال محسنين. والله يحب ن الله. آبا ؤكم وأب ن اؤكم لا تدرون أيهم أقرب لكم نفعا فريضة م وأكثرهم لا يعقلون. يرضعن أولادهن حولين كاملين. وال والدات تلك الرسل فضلنا بعضهم على بعض. نحن نرزقكم وإياهم. منكم يو من بالله وال يوم الا خر. ذلك يوعظ به من كان وال مطلقات يتربصن با نفسهن ثلاثة قروء. وال موتى يبعثهم الله. ينفقون. أ وعينهم تفيض من الدمع حزنا ألا يجدوا ما ال بلد الطيب يخرج نباته با ذن ربه. A. Zarftan Oluşan Şibh-i Cümle B. Harf-İ Cerle Mecrûrundan Oluşan Şibh-i Cümle İsim cümlesinde haber, şibh-i cümle olabilir. Şibh-i cümle, ya zarftan, ya da harf-i cerle mecrurundan meydana gelir. 42
49 Haberi, zarftan oluşan şibh-i cümle olan isim cümlesine örnek:, şibh-i فوق (Çiçekler masanın üzerindedir). Bu cümlede الا زهار فوق ال منضدة cümle olarak haberdir. Haberi, harf-i cerle mecrurundan oluşan şibh-i cümle olan isim cümlesine örnek: في (Kişinin helaki kendini beğenmededir). Bu cümlede هلاك ال مرء في ال عجب haberdir., şibh-i cümle olarak ال عجب Şibh-i cümlelerdeki zarf ve harf-i cerler, mahzûf (hazfedilmiş/atılmış) bir müteallaka bağlıdırlar. Aslında haber olan, şibh-i cümleler değil, mahzuf olan bu müteallaklardır. Örnek olarak verdiğimiz cümleler, bu durumda, takdirindedir. هلاك ال مرء (كاي ن ( في ال عجب ve الا زهار (كاي نة ( فوق ال منضدة Okuma parçasında geçen شاربان,( bıyıklı )له قميص olan) (üstünde bir gömlek فوقه cümleleri de, şibh-i cümle olan العاي د على في أهله وولده كال مجاهد ال مرابط سبيل الله قميص ve له شاربان habere örnektir. Ancak cümlelerinde başka bir kural فوقه sebebiyle haber önce, mübteda sonra gelmiştir. Bu kural şöyledir: Mübteda nekre, haber de harf-i cerle mecrurundan veya zarftan meydana gelen şibh-i cümle olursa, haberin öne geçmesi, mübtedanın da sonra gelmesi gerekir. Haber cümle ve şibh-i cümle olduğunda, mahallen merfu olur. Haber türleri hakkında daha fazla bilgi almak için adlı İsmail Hakkı Sezer ve diğerlerinin Anlatımlı Arapça kitabına başvurunuz. Aşağıdaki âyetlerde şibh-i cümle olan haberleri belirtiniz.. والصالحين 43 والصديقين والشهداء من الن بيين الله مع الصابرين. الذين أنعم الله عليهم أولي ك مع ال قيامة. الذين اتقوا فوقهم يوم الركب أسفل منكم. فهي كالحجارة أو أشد قسوة. أنت فيهم. هذا لشركا ي نا. والرسول. الا ن فال لله
50 الحق من ر بك وال عاقبة للمتقين. بال عدوة الدنيا. أنتم ذلك ال ف ضل من الله. ALIŞTIRMALAR 1. Aşağıdaki parçada haberleri belirtiniz. الهاتف خادم أمين, وصديق وفي وهو الطبيب إن مرضت تكلمه فيا تيك بالطبيب وهو الدواء إن شكوت بالد ال برد والسلام إن عندما يقتحم اللص وهو عندما تفاجي الولادة والشرطي تخبره فيجيي ك واء والقابلة إسعاف وإنجاد وت وحدة وال مسلي إن كنت في ضيق فهو الا نيس إن كنت في سلية وأنس. نشب حريق وهو نصف الليل نومك أمين وصديق وفي ولكن ه خادم أحمق وصديق مجنون يدخل الغليظ إلى غرفة خادم هو ليزعجك بحديثه البارد ويدخل الثقيل إلى مكتبك ساعة عملك ليشغلك بكلامه الفارغ. فيوقظك 2. Aşağıdaki parçayı okuyup sonra altı çizili olan mübtedanın haberini belirtip türünü söyleyiniz. بواسطة سلاح يقتل ال مرض الا مراض نتوقى. ويقال: "ال وقاية خير من ال علاج " أي أننا الن ظافة أقوى الفراش الن ظافة خير من أن نمرض ثم نعالج ال مرض. الن ظافة الجسم كله والملابس والمسكن وفي تكون في من الن ظافة الا ولى وهي نظافة اللسان أي والشراب وحتى في الط ريق. وهن اك نظافة أخرى أثمن الطعام وفي هي قاذورات توسخ سمعة القبيحة الوسخ والا عمال الكلام الا عمال لا ن نظافة الكلام وكذلك نظافة صاحبها وتحقره. جميلا ويحبه الجميع الن ظيف يكون منظره قبيحا ويكرهه والشخص القذر يكون منظره والشخ ص من كل أذى أذى ا لجسم وأذى الن فس. يحمينا بكل أشكال الن ظافة لا نها سور قوي الجميع. فعلينا أن نهتم 3. Aşağıdaki cümlelerde haberin türünü belirtiniz..1 ال مدرس عند ال مدير. 2. النية محلها القلب..3 االله غفور. 4. الدين يسر. الا مهات..5 الجن ة تحت أقدام ال مسك أطيب الطيب..6 44
51 45.7 السلام عليكم..8 الصبر عند الصدمة الا ولى..9 العلم شا نه عظيم. وخيم..10 الجهل وقعه 11 الطاي رة صوتها مرتفع..12 الحديقة أمام ال بيت..13 البرتقال طعمه لذيذ..14 سيارتنا محركها جديد..15 الجريدة أخبارها صادقة. بال مدعوين..16 القاعة امتلا ت.17 الفلاح يزرع القمح. 18. العيادة في الطابق الا ول. الحقيبة..19 الفاتورة في الصديق يساعد ص ديقه Aşağıdakilerden her ismi haber yapınız ناجحون كيف أين ما من متى عند فوق. مغلقتان جميلة مفتوحتان 5. İki örnekte olduğu gibi, gerekli değişiklikleri yaparak müfred haberi cümle habere çeviriniz. دروسه. دروسه الطالب مجتهد في --- الطالب يجتهد في ال مثالان : الشجرة كثيرة الشجرة أغصانها كثيرة. الا غصان.1 الا طباء متوجهون إلى ال مستشفى..2 الجنود عاي دون من أرض ال معركة..3 البحيرة عذبة ال ماء..4 ال مو من متوكل على االله. رخيص الثمن..5 الثوب.6 الساي حون منتظرون في الصالة..7 محمد قادم اليوم من القرية.
52 .8 حسين مسافر بعد أسبوع إ لى الا ردن..9 الحرارة شديدة في الصيف..10 ال مصلون جالسون في ال مسجد. 6. Misalde olduğu gibi, gerekli değişikliği yaparak cümle haberi müfred habere çeviriniz. الساي ق يسرع في سيره ---- الساي ق مسرع في سيره المثال : تقف على الشاطي..1 السفينة 2. الطلاب يذهبون إلى الكلية..3 الفندق يطل على البحر..4 السعادة تنبع من السعادة. داي ما..5 ال مسلم يصدق.6 الشبان يسبحون في ال مسبح. الطالبات ينجحن. 7. ال مسلمون يصومون..8 مبكرا..9 العامل يخرج سعيد يزورنا İki örnekte olduğu gibi, aşağıdaki sorulara parantez arasındakilerden yararlanarak, haber, cümle veya şibh-i cümle olacak şekilde isim cümleleriyle cevap veriniz. (في الدار ) (شركة ( (جامعة الا ردن ( (فوق ال مكتب ( (شوارعها نظيفة ) (في فصل الخريف ( ال مثالان : أين محمد محمد في الدار. ال مهندس أين يعمل ال مهندس يعمل في شركة..1 أين يدرس الطالب.2 أين القلم.3 ما رأيك في بغداد.4 متى يزرع الفلاح الا رض.5 أين الكرسي (خلف ال مكتب ( 46
53 (سعره مرتفع ( (في ال مطار ( (في العطلة ( (في الربيع ) ) في السينما (.6 ما رأيك في الذهب.7 أين ال مسافرون.8 متى يعود الطلاب إلى بلادهم 9. متى تتفتح الا زها ر.10 أين الصديقان 8. A grubundaki her Mübteda için, B grubundan uygun haberi seçip sonra her cümledeki haberin türünü belirtiniz. B يوم الا حد لحمه لذيذ حالته مطمي ن ة يطوفون بال كعبة من مخترعات العصر الحديث دقيقة تنير الغرفة وسط ال م دينة تذهب إلى فهمها صعب خلف البيت A ال مريض الحج اج الكهرباء الدجاج العطلة ال مصابيح الساعة الحديقة الحافلة القصيدة 9. Aşağıdaki metinlerde geçen isim cümlelerini tespit edip haberlerini ve türlerini belirleyiniz. ف ال ط ط ق ت ف ل ت ك ا ك ر ة ل و ت ن ام و الط ي ور تن ام م د ن ع ا ي ا تي - الن ض ر و م ور ة ل كل ا ك ل اي ن تا الحي ة للا نسان ضرورة حياتية. وقد نفى االله تعالى عن نفسه صفة الن وم فهو لا يحتاج إليه. سنة ولا نوم." إله إلا هو الحي ال قيوم لا تا خذه والن وم الل ي ل. قال تعالى : "االله لا نومهم ساعات تنخفض الجسد من الن وم قد يسبب له كثيرا من الا خطار حتى إن كثيرا ممن حرمان - من وتير شيء مهما الن اتجين بسبب التعب والتوتر ة الحياة ال عصرية يتمن ون الن وم ال مريح لليلة مقابل أي نشاط يعطي للجسد فرصة للراحة بعد التعب فعندما ينام الشخص ينخفض كل فالن وم كان الا مر. وتصير سرعة دقات ال قلب والتنفس بطيي ة. ومن أكثر وظاي ف الن وم أهمية أن ال عضلات وتس ترخي الذي حدث له وقت ال يقظة. الجهاز ال عصبي يعود له نشاطه بعد التعب 47
54 ب ء ي ش لا ر د ق ف ي ك ون في ع ض و لا ي ه دي ر ل ه وق د يت ك ل م ن ف س في إ ت ه دا م د ق ف ي في ال غ ال ب الت ح ك م - والن اي د ع ب ت ي س الا قاظ م ا يحب و م ا لا يحب ول ذ ا ف د ق ج اء الا م ر ب غ ل س ال ي د ن الا حلا م ي ر ي د ظ ه ور ه وق د ي ر ى م ثلاثا يغسلها نومه فلا يدخل يده في الا ناء حتى استيقظ أحدكم من كما قال صلى االله عليه وسلم : "إذا ناقض للوضوء كما قال فا ن أحدكم لا يدري أين باتت يده " ولهذا فالن وم. حقا إن الن وم نوع من ال وفاة الذي يتوفاكم بالليل كما." وإذا استيقظ الا نسان حمد االله تعالى على الحياة من جديد تعالى : "وهو الذي أحيانا بعد أماتنا وإليه الن شور ". "الحمد الله أرشد الرس ول صلى االله عليه وسلم : 10. Aşağıdaki cümlelerin türlerini ve temel öğelerini (isim cümlesinde mübteda ve haberi; fiil cümlesinde de fiille faili) belirtiniz. ال كاي نات الحية. لكل.1 الن وم ضرورة.2 ال قطط تلتف كال كرة وتنام. الطيور تنام عندما يا تي الليل قد نفى االله تعالى عن نفسه صفة الن وم. الن وم قد يس الا خطار. حرمان الجسد من بب له كثيرا من.5 للجسد فرصة للراحة بعد التعب. يعطي الن وم.6 وإليه الن شور. الذي أحيانا بعد أماتنا الحمد الله.7 ناقض للوضوء..8 الن وم لنفسه..9 قد يكون في وضع لا ي ريده.10 إذا استيقظ الا نسان حمد االله تعالى على الحياة من جديد. 11. Aşağıda, haberi isim cümlesi olan cümleleri, örnekte olduğu şekilde, yeniden kurunuz. Örnek: 48 الجو حرارته شديدة حرارة الجو شديدة.1 فروع الشجرة طويلة ال متحف كثيرون.2 زاي رو جميل.3 صوت ال مو ذن عنوان الشركة معروف.4.5 أخبار الجريدة صادقة حالة ال مريض سيي ة.6.7 مح رك السيارة جديد
55 راي حة الزهرة طيبة.8.9 فواي د ال ماء كثيرة.10 أبواب ال محل مغلقة الا ستاذ صعبة.11 أسي لة الكتاب متنوعة موضوعات تج ار ب الطبيب كثيرة الكتابين معتدل.14 ثمن.15 مختبر كليتنا حديث 12.Aşağıdaki fiil cümlelerini örnekte olduğu gibi, haberi fiil cümlesi olan isim cümlelerine çeviriniz. Örnek: جارنا انتقل جارنا إلى بي ت جديد انتقل جارنا إلى بيت جديد الا ساتذة نتاي ج الامتحانات.1 أعلن الخادمة الغرفة جيدا.2 نظفت مكتبة جديدة.3 تقيم الجامعة بسرعة غادرت الحاف لة ال موقف.4 من طابقين.5 يتكون منزلنا الحديقة الولدان في.6 يتنزه الكعبة ال مسلمات حول.7 تطوف.8 أجابت خالدة عن الا سي لة 9. فر الل صان من السجن الطعام في الثلاجة.10 وضعت أختي صدمت السيارة العابرين.11 لس الطالبتان تحت الشجرة.12 تج الشمس.13 أشرقت ال مسافر القط ار أدرك.14 ال معلمون لواء الحق رفع.15
56 13. Aşağıdaki isim cümlelerini Arapçaya çeviriniz. 1. Okulda bir kütüphane vardır. 2. Benim bir problemim var. 3. Apartmanın kapıları kapalıdır. 4. İşçi fabrikada çalışıyor. 5. Tiyatro severler çoktur. 6. Bahçelerin havası hoştur. 7. Otelin odaları temizdir. 8. Ormanda yaşayan bir fil var. 9. Dostların en iyisi, kitaptır. 10. Türkiye nin başşehri Ankara dır. 11. Su, insan, hayvan ve bitki için zorunludur. 12. Muhammed, tartışmayı seven gayretli bir çiftçidir. 13. İstanbul'un tarihte özel bir yeri vardır. 14. Yeşil renk, renklerin en iyisi ve en tatlısıdır. Kelimeler ve Deyimler 50 Satın almak ابتياع ابتاع يبتاع Gülümsemek ابتسامة Getirmek أتى يا تي إتيان ب Daha değerli أثمن أجر أحضر يحضر إحضار Hazırlamak, getirmek Ahmak أحمق Çıkarmak أخرج يخرج إخراج Başka أخرى مو نث آخر İçeri almak يدخل إدخال أدخل İş aletleri أدوات العمل أرض ال معركة Savaş alanı Rahatsız etmek أزعج يز عج إزعاج استقبل يستقبل استقبال Karşılamak Hızlı gitmek, koşmak أسرع يسرع إسراع إسعافyardım İlk
57 51 Esmer renkli Desteklemek bakmak, nazır olmak Vermek Dalmak, içeri girmek اللون يسند إسناد أسمر أسند أطل يطل إطلال على أطيب En iyi أعطى إعطاء اقتحام يعطي اقتحم يقتحم أقوى En güçlü الهاتف Telefon Dolmak امتلا يمتلي امتلاء إنارةAydınlatmak أنار ينير Gezmek, dolaşmak انتقل ينتقل انت قال Yardım etmek إنجاد Samimiyet göstermek أنس Yıkılmak, çökmek انهار ينهار ا يار الا نيسDost Önem vermek, ilgi göstermek اهتم يهتم اهتمام Birinci الا ولى مو نث الا ول olarak) Soğuk (sıfat البارد ب اهت اللون Soluk renkli Ciddiyet ve gayretle ونشاط بجد Göl البحيرة Soğuk ال برد بسرور Sevinç ve neşeyle Gülümseme بسمة Basit, mütevazı البسيط بنطال Pantalon Vasıtasıyla... بواسطة... Sürekli, az sonra بين لحظة وأخرى تحميل Yükleme Topraktan ترابي تسلية Eğlendirmek, teselli etmek Yorgunluk تعب
58 52 Açılmak Almak Yemek Yönelmek, gitmek Korunmak تفتح يتفتح تفتح تفريغ Boşaltma تقاضى يتقاضى تناول يتناول تناول توجه يتوجه توجه توقى يتوقى توق الثقيل Ağır الثمن Fiyat, değer جديد Yeni الجريدةGazete الجسم Beden الجميع Herkes Asker جند (ج) جنود Mahalle حارة الحافلة Otobüs Hal, durum حالة حامل Taşıyan, yüklenen Yangın حريق Alçaltmak, düşürmek حقر يحقر تحقير Gelmek, (karanlık) çökmek حل يحل حلول Tatlı حلو Korumak حم ى يحمي حماية İhtiva etmek, içermek حوى يحوي حواية zaman dığı حين... Yaşamak حيي يحيا حياة Hizmetçi خادم Haber vermek خبر يخبر تخبير خشبية Ağaçtan, ahşap خشية Korkmak, endişe etmek الخضارSebze Dakik, hassas دقيق الدواء
59 53 Bıkıp usanmadan İnce levha Koşmak دون كلل ولا ملل الذهبAltın الربيع İlkbahar رخيص Ucuz رقاي ق رقيقة (ج) ركض ركض يركض رمادي Gri زار يزور زيارة زرع يزرع زرع زهيد الساي حTurist Ziyaret etmek Ekin ekmek Önemsiz, az Yardım etmek Yüzmek الساي ق Şoför, sürücü مساعدة سباحة يساعد يسبح ساعد سبح سروال Pantalon سعر Fiyat السفينة Gemi Çatı, tavan سقف (ج) سقوف Oturmak, ikamet etmek سكن يسكن سكن Nam, saygınlık سمعة سهرة لطيفة Güzel/hoş bir gece Yük arabaları سيارات الشحن شاربان Bıyıklar Cadde شارع (ج) شوارع Sahil, kıyı الشاطي Önem شا ن شديد Şiddetli, çok, fazla شراب İçecek Polis الشرطي Şirket شركة Meşgul etmek شغل يشغل شغل Zahmet, sıkıntı شقاء
60 54 Şikayet etmek, acı çekmek Şekil İşveren, patron, dost شكاية أشكال أصحاب يشكو (ج) (ج) شكا شكل صاحب صادق Doğru الصالة Salon صدق يصدق صدق Doğru olmak الصدمة الا ولى İlk darbe صعب Zor ضيق Sıkıntı الطابق Apartman katı طاف يطوف طواف Tavaf etmek, dolaşmak طعم Tad (ج) طلبات İstek, sipariş الن هار Gün boyu Gün boyu طلب طوال طوال اليوم الطيب Koku الظلام Karanlık Sırt ظهر العاي د (Dönen (para kazanarak dönen Yaşamak يعيش عيش عاش Yeniden başladı عاود Takım عدة عذب Tatlı Geniş omuzlu عريض ال منكبين Modern çağ الحديث الع صر Onlu sayılar العقد العلاج Tedavi etmek gerekir Bizim mız علينا أن... Direk عمود (ج) أعمدة العيادة Muayenehane Yatak odası غرفة النوم Dal غصن (ج) أغصان
61 55 Örtmek غطي يغطي تغطية الغليظ Kaba olan Ansızın gelmek فاجا يفاجي مفاجا ة الفارغ Boş Ayrılmak فارق يفارق فراق Neşeli, sevinçli فرح فصل الخريفmevsimi Sonbahar القابلة Ebe قادم Gelen قاذورة Pislik القاعة Salon Kanaat eden, razı olan قانع Öpmek قبل ي قبل تقبيل القبيح Çirkin, kötü Kirli, pis القذر Ayırmak, pay vermek قسم يقسم قسم (zamanı) Geçirmek قضى يقضي قضاء القمح Buğday قوي الزندين Kolları güçlü Güçlü قوي كثيف Sık, gür Çok sıkı çalışmak كد يك د كد Sandalye الكرسي Sevmemek, istememek كره يكره كراهة Konuşmak كلم يكلم تكليم yen) Elbisede) كم (ج) أكمام Elektrik الكهرباء Torba, çuval كيس Et لح م اللص Hırsız لوازم البيت Ev ihtiyaçları Yiyecek, erzak مو نة
62 56 ما أروع! harika! Ne kadar ما أفضل! iyi! Ne kadar ما رأيك dersin? Görüşün nedir? Ne متحامل Duran, yükselen متصدعçatlak Yarık, متعب Yorgun متكسرparçalanmış Kırık, متهدلSarkık متهدم Yıkık متوجه Yönelen, yönelik, giden ال متوقع Muhtemel, olası متوكل Dayanıp güvenen, tevekkül eden مح رك Motor محطم Kırık مخترع İcat مخزن (ج) مخازن Ambar, depo المدعو Davetli ال مرابط Sınırda nöbet tutan asker مربوع القامة Orta boylu مرتفع Yüksek مرض (ج) أمراض Hastalık مرض يمرض مرض Hasta olmak مسافر Yolcu المسبح Yüzme havuzu المستشفى Hastane مستعمل Kullanılan مسرع Hızlı giden, koşan ال مسلي Rahatlatıcı, teselli edici مسند Dayamış, dayayan مصباح (ج) مصابيح Lamba المصليkılan Namaz مطمي نRahat
63 57 مع بزوغ شمس الصباح Güneş doğarken مغلق Kapalı مقابل... karşılığında المكتبsıra Büro, yazıhane (okulda) مكون Oluşmuş, meydana gelmiş من أجل... için من تظر Bekleyen منع يمنع منع Engel olmak مهتريء Eski, yıpranmış نبع ينبع نبوع Doğmak, çıkmak نحو... doğru e نشب ينشب نشوب (Yangın) çıkmak نصف الليل Gece yarısı نظيف Temiz نفذ ينفذ تنفيذ Yapmak, yerine getirmek النفس Ruh, gönül وحتى... bile وحدة Tek/yalnız olmak الوحيد Tek, biricik وخيم Kötü, tehlikeli وسخ يوسخ توسيخ Kirletmmek, pisletmek الوسخ Kirli, pis وسط المدينة Şehrin merkezi يضع وضع Koymak Vefalı Hastalıktan korunma Durmak Kıt kanaat geçiniyorlar Etki يقف وقوف وضع وفي الوقاية وقع وقف الولادة Doğum يدعى ( adlı) Çağrılıyor يسر Kolaylık عيشة الكفاف يعيشون
64 Özet İsim cümlesinin öğelerinden olan haberi ifade edebilmek Arapçada isim cümlesinin ikinci öğesi olan haber, müfred olabilir. Burada جدرانه Mesela, müfredden kastedilen, cümle veya şibh-i cümle olmamasıdır. ise haberdir. Bu tür habere متهدمة mübteda, جدران cümlesidir. bir isim متهدمة müfred haber denilir. متهدمة ne cümledir, ne de şibh-i cümledir. Haberin türlerini tanımlayabilmek Haber, Cümle Olabilir: A. İsim Cümlesi B. Fiil Cümlesi. İsim cümlesinin ikinci öğesi olan haber, cümle olabilir. Bilindiği üzere, Arapçada iki çeşit cümle vardır. a. İsim cümlesi b. fiil cümlesi. جديد örnek: Haberi, isim cümlesi olan cümleye خالد ثوبه (Halid'in elbisesi yenidir). ثوبه جديد cümlesi bir isim cümlesidir. ثوب mübteda, جديد ise haberdir. Bu cümle bir bütün olarak, خالد mübtedasının haberidir. Ancak böyle olabilmesinin bir şartı vardır: Haber olan cümlede mübtedaya giden bir zamir bulunur. Bu cümlede o zamir, ه dür. Bu zamire, haberi Mübtedaya bağladığı için râbıt رابط) ) denilir. ال واجب örnek: Haberi, fiil cümlesi olan cümleye (Kardeşin ödevi أخوك يكتب yazıyor). ال واجب Bu cümlede olarak, ile birlikte fiil cümlesi هو müstetir faili يكتب mübteda olan أخو nun haberidir. Dikkat edilirsi, أخو mübtedadır, fail değildir. Fail asla fiilden önce gelmez. Müstetir هو aynı zamanda râbıttır. Haber, Şibh-i Cümle Olabilir. A. Zarftan Oluşan Şibh-i Cümle B. Harf-i Cerle Mecrûrundan Oluşan Şibh-i Cümle İsim cümlesinde haber, şibh-i cümle olabilir. Şibh-i cümle, ya zarftan, ya da harf-i cerle mecrurundan meydana gelir. Haberi, zarftan oluşan şibh-i cümle olan isim cümlesine örnek: şibh-i,فوق (Çiçekler masanın üzerindedir). Bu cümlede الا زهار فوق ال منضدة cümle olarak haberdir. Haberi, harf-i cerle mecrurundan oluşan şibh-i cümle olan isim cümlesine örnek:, في ال عجب (Kişinin helaki kendini beğenmededir). Bu cümlede هلاك ال مرء في ال عجب şibh-i cümle olarak haberdir. 58
65 ش ط م ل د ه م. ل م. ع ث م ر ة ر ه Kendimizi Sınayalım 1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde haber, isim cümlesi değildir? ا لم س ل م ون ن كا س ن ا ال..a ا ل خ ل ة ن ثم ار ه ا ي ان عة..b ا لم د ر س ة ف ص وله اك ث يرة..c د ب ع وه االله أ ب يم ر ك..d ا ل لني م اؤ ه ب ذ ع..e 2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde haber, fiil cümlesi değildir? الا م ه تا ي ر ب ين الا ب ن اء..a الت ل و ث ذ و ي ى الحي اة..b الج ن ود يخ م د ون ال ط ن. و.c ا لم س اف ر ون ع اد وا إ لى ب.d الع ص ف ور ق و ف الش ج ر ة..e 3. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde haber, şibh cümle değildir? ا ن لب ست ا ب ب ر ق الن..a حام د في الد ار..b الف لا ح تح ت الش ج ر ة..c ب يح ب ال.d الط ال ان لا م س الا. e. الص و م ن م أ ر ك 4. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde haber, müfred değildir? ان م نا.a الو ل د ذ ب ه الص لا ة م ع اد الد ين.b لا ء نج د و ت ي و جا ب ه ا.c الا شجار م d. ا م د ل ير و ن ون ر ضا ح.e 5. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin haberinde eksiklik vardır? الح د يق ة س ور ه ا ع لا.a جميل b. محمد خط الق اه رة م ا ذ ن ه اك ث ير ة.c الدار حديقتها واسعة.d ير ك لا م ه سم مم ت ع.e 59
66 ش ط م Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı ا لم س ل م ون ن كا س ن ا ال a.1 ل م ع لا ء نج جا 2. e ج ر الع ص ف ور ق و ف الش ة d.3 ب يح ب ال.الط ال c.4 د و ت ي و ب ه ا 5. b جميل محمد خط Sıra Sizde Yanıt Anahtarı Sıra Sizde 1 أعلم haberdir. ذو haberdir. أحق الله ذو فضل على ال مو منين. الله أحق أن تخشوه. بال مهتدين haberdir. kelimeleri سبيله وهو أعلم هو أعلم من يضل عن ستقيم. haberdir صراط هذا صراط م تلك أمة. haberdir أمة يوم ينفع الصادقين صدقهم. haberdir هذا يوم الحج أشهر م علومات. haberdir أشهر إلهكم إله واحد. haberdir إله خير والا خرة خير ل من اتقى haberdir. Sıra Sizde 2 قلت ن الله. نفعا فريضة م من دون الله haberdir.. ile başlayan cümle للن اس اتخذوني وأمي إلهين أأن ت قلت 60 يحب ال محسنين haberdir.. ile başlayan cümle والله يحب ن اؤكم لا تدرون أيهم أقرب لكم haberdir. ile başlayan cümle لا تدرون haberdir. cümlesi لا يعقلون م وأب آبا ؤك وأكثرهم لا يعقلون. يرضعن أولادهن حولين كاملين. وال والدات
67 haberdir. fiiliyle başlayan cümle يرضعن تلك الرسل فضلنا بعضهم على بعض. haberdir. ile başlayan cümle فضلنا نحن نرزقكم وإياهم. haberdir. ile başlayan cümle نرزقكم ذلك يوعظ به من كان منكم يو من بالله وال يوم الا خر. haberdir. ile başlayan cümle يوعظ وال مطلقات يتربصن با نفسهن ثلاثة قروء. haberdir. ile başlayan cümle يتربصن وال موتى يبعثهم الله. haberdir. ile başlayan cümle يبعثهم ينفقون. أ و عينهم تفيض من الدمع حزنا ألا يجدوا ما تفيض ile başlayan cümle haberdir. ال بلد الطيب يخرج نباته با ذن ربه. haberdir. ile başlayan cümle يخرج Sıra Sizde 3 الله مع الصاب رين. haberdir. zarf, şibh-i cümle olarak مع الذين أنعم الله عليهم والصديقين والشهداء من الن بيين أولي ك مع والصالحين. haberdir. zarf, şibh-i cümle olarak مع الذين اتقوا فوقهم يوم ال قيام ة. haberdir. zarf, şibh-i cümle olarak فوق الركب أسفل منكم. haberdir. zarf, şibh-i cümle olarak أسفل فهي كالحجارة أو أشد قسوة. 61
68 harf-i cer mecrûruyla birlikte şibn-i cümle كالحجارة olarak haberdir. أنت فيهم. harf-i cer mecrûruyla birlikte şibn-i cümle olarak فيهم haberdir. هذا لشركا ي نا. harf-i cer mecrûruyla birlikte şibn-i cümle لشركا ي نا olarak haberdir. والرسول. الا ن فال لله harf-i cer mecrûruyla birlikte şibn-i cümle olarak لله haberdir. الحق من ر بك. harf-i cer mecrûruyla birlikte şibn-i cümle من ر بك olarak haberdir. وال عاقبة للمتقين. harf-i cer mecrûruyla birlikte şibn-i cümle للمتقين olarak haberdir. بال عدوة الدنيا. أنتم harf-i cer mecrûruyla birlikte şibn-i cümle ب ال عدوة olarak haberdir. ذلك ال فضل من الله. harf-i cer mecrûruyla birlikte şibn-i cümle من الله olarak haberdir. Yararlanılan Kaynaklar el-galâyînî, M (1982) Câmi u d-durûsi l-arabiyye, Beyrut. Sezer, İsmail Hakkı ve diğerleri (2009) Anlatımlı Arapça, Konya. 62
69 63
70 Amaçlarımız Bu üniteyi tamamladıktan sonra; İsm-i mevsûlleri mânâlarına göre gruplandırabilecek, Sıla cümlesini ve çeşitlerini tanıyabilecek, Âid zamirini belirleyebilecek, İsm-i mevsûllerde mebni mu rab ayırımını yapabilecek, İsm-i mevsûllerin cümlenin hangi ögesi olduğunu belirleyebileceksiniz. Anahtar Kavramlar İsm-i mevsûl Sıla cümlesi Âid zamiri Hâs ism-i mevsûl Müşterek ism-i mevsûl Öneriler Bu üniteyi daha iyi kavrayabilmek için okumaya başlamadan önce; Metin içerisinde geçen mânâsını bilmediğiniz kelimeler için Arapça- Türkçe sözlüğe başvurunuz. İlahiyat Önlisans Programı Arapça 1 kitabından Cinsiyet Yönünden İsimler ve Sayı Yönünden İsimler ünitelerini tekrar gözden geçiriniz. Mehmet Maksudoğlu nun Arapça Dilbilgisi adlı kitabından İsm-i Mevsûl konusunu okuyunuz. 64
71 İsm-i Mevsûl الاسم الموصول GİRİŞ İsm-i mevsûl, peşinden gelen cümleyi öncesindeki cümle ya da kelimeye bağlayan lafızdır. Türkçedeki karşılığı ise ilgi zamiridir. Tek başına bir anlam ifade etmeyen ism-i mevsûl, ancak kendisinden sonra bulunan ve sıla cümlesi adı verilen cümleyle birlikte bir mânâ kazanmaktadır. Ayrıca bu sıla cümlesinde ism-i mevsûle uygun olarak gelen ve âid zamiri adı verilen bir الذي "Sevdiğim hoca" ifadesinde الا ستاذ الذي أحبه zamir bulunmaktadır. Meselâ lafzı ism-i mevsûl, أحبه sıla cümlesi ve أحب fiiline bitişmiş olan ه zamiri de âid zamiridir. Türkçede bu ism-i mevsûl+sıla cümlesi+âid zamiri toplamının karşılığı ise ortaç terimidir. Bazı kaynaklarda sıfat-fiil terimiyle de ifade edilen ortaçlar, fiil kök veya gövdelerinden yapım ekleriyle türetilmiş sıfatlardır: Tanı kökünden tanıdık denmesi gibi. Bunlar -en, -ecek, -esi, -dık, -miş, -r, mez ekleriyle türetilirler. Ortaçlar, ismi nitelemesi yönünden sıfat; özne, nesne ve tümleç alması yönünden de fiil sayılan (fiilimsi) kelimelerdir. Meselâ kitap okuyan çocuk ifadesinde ortaç olan okuyan lafzı, fiil gibi nesne olarak kitap, özne olarak da çocuk kelimesini alırken, diğer taraftan sıfat olarak da çocuk kelimesini nitelemiştir. Bu örnekte de görüldüğü gibi Türkçede ortaç, Arapçadaki karşılığının aksine tek bir kelimeden oluşur. Ayrıca Türkçede ortaç, nitelediği isimden önce gelirken Arapçada ise ism-i mevsûl ve sılası dâima nitelediği isimden sonra gelir. Bunun yanında Türkçedeki bütün ortaçlar değil de bunların bir kısmı ism-i mevsûl ve sıla cümlesinin karşılığıdır. Bu nedenle ism-i mevsûl ve sıla cümlesi Türkçeye genellikle ortaçlarla tercüme edilir. Ancak ortaçların her zaman ism-i mevsûl ve sıla ile birlikte Arapçaya tercüme edilmesi mümkün değildir. Meselâ yukarıdaki örnek "Sevdiğim bir hoca" şeklinde ifade edilse, bunun Arapça karşılığı ism-i mevsûl ve sıla cümlesiyle değil, nekra bir isim ve peşinden gelen sıfat cümlesiyle أستاذ أحبه" " şeklinde " طالب جالس" olur. Yine Oturan bir öğrenci dense bunun Arapça karşılığı da şeklinde sıfat tamlamasıyla elde edilir. İsm-i mevsûllerin Türkçedeki ortaçlarla olan ortak ve farklı yönleriyle ilgili olarak internet adresinden Emrullah İşler'e ait "Arapça ve Türkçede Ortaçlar Karşıtsal Çözümleme " isimli makaleye başvurabilirsiniz. 65
72 ص 2 OKUMA PARÇASI أسرتي من خالد أن يتحدث عن بالم درسة الابتداي ية أسرته فقال : خالد تلميذ. طلب الا ستاذ سعيدة ترعى البيت صغيرة العدد ولكن ها الذي يتعب من أجلنا وأمي هي التي أسرتي. فا بي هو الكبيران حسن وحسين هما اللذان يساعدانني في فهم الدرس أختي. كما أن وتعمل على راحتنا. وأخوا ي اللتان تنصران أمي في إعداد الطعام وتنظيف ال بيت أعمامي الذين وعاي شة هما. ويسكن بجوارنا خديجة ولكن عماتي وخالاتي اللاتي يقمن في مدن أخرى يحضرن إلى منزلنا في الا عياد الدينية وهذا كثيرا. يحبوننا أسرتنا. الاجتماع العاي لي يزيد الحب بين أفراد من فضله وكرمه تامة بم لزيار ا وتشكر االله بما رزقها تعيش في سعادة ولهذا. وتفرح أسرتي ن يا تي والحمد الله. (43 (بتصرف من : القواعد العربية الميسرة ج Metni Kavrama Alıştırmaları 1. Aşağıdaki soruları yukarıdaki okuma parçasına göre cevaplandırınız..1 أين يدرس خالد.2 ماذا طلب الا ستاذ منه.3 هل تحدث خالد عن أسرته.5 أسرة خالد كبيرة ال عدد 4. أ من الذي يتعب من أجل الا سرة يساعد خال ال درس.6 من دا في فهم خديجة وعاي شة في الا سرة.7 ماذا تفعل خالد في الا سرة 8. ما مهمة أم أين يسكن أعمام خالد.9 سعادة تامة لماذا تعيش أسرته في Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin eş anlamlılarını parantez içindeki kelimeler arasından seçiniz. يقيم تسعد يتكلم عاد عمات ( ينصران أقسام (تقدم أعضاء أراد.1 طلب الا ستاذ من خالد أن يتحدث عن أسرته. 66
73 يساعدان الدرس..2 حسن وحسين خالدا في فهم.3 تحضر إلى منزلنا عماتي وخالاتي. زيارة عماتي وخالاتي الحب بين أفراد الا سرة..4 تزيد.5 يسكن بجوارنا بي كثيرا. أعمامي الذين يحبون أ.6 أخوات أبي يقمن في مدن أخرى. أسرتي بمن يا تي لزيار ا..7 تفرح 3. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin zıt anlamlılarını parantez içindeki kelimeler arasından seçiniz. (تلوثان يكرهون جميلة تترك تكفر تموت تدع يستريح كبيرة تعيسة ( DİL BİLGİSİ İSM-İ MEVSÛL صغيرة ال عدد. لكن ها أسرتي.1.2 أسرتي صغيرة ال عدد سعيدة. أعمامي الذين.3 يسكن بجوارنا تنظفان ال بيت..4 خديجة وعاي شة.5 أبي يتعب من أجلنا..6 تشكر أسرتي بما رزقها االله من فضله. تعيش أسرتي في سعادة تامة..7 يحبون أبي كثيرا. İsm-i mevsûl, tek başına bir anlamı olmayan, ancak kendisinden sonra gelen cümleyle birlikte bir mânâ ifade eden marife isimdir. İsm-i mevsûl genelde marife bir isimden sonra onun sıfatı olarak gelir. Ancak cümlenin bir ögesi olarak mübteda, haber, fâil, mef'ûl vb. bir konumda da gelebilir. İsm-i mevsûller hâs ve müşterek olmak üzere ikiye ayrılır. 1. Hâs İsm-i Mevsûl Müzekker ve müennesi, tekil ve çoğulu için ayrı ayrı lafzı bulunan ism-i mevsûle hâs ism-i mevsûl denir. Bunlara özel ism-i mevsûller de denebilir. Bunlar, cümlenin bir ögesi olarak gelebildikleri gibi, cümledeki marife bir ögenin sıfatı olarak da gelebilirler. Bu durumda ism-i mevsûl, öncesindeki isme, hem müzekkerlik müenneslik hem de sayı bakımından uyar. 67
74 Çoğul الجمع (Mebnî) İkil ال مثنى (Mu rab) Tekil ال مفرد (Mebnî) Müzekker الذي المذكر اللذان / اللذين الذ ين Müennes المو نث التي اللواتي اللاي ي اللتان / اللتين اللاتي kullanılır. :Bu ism-i mevsûl tekil müzekker isim için الذي الطالب الذي ذهب إلى ا ل مكتبة. رأيت Kütüphaneye giden öğrenciyi gördüm. رأيت الطالب Aslında burada iki ayrı cümle bulunmaktadır. Birincisi الطالب ذهب إلى ال مكتبة Öğrenciyi gördüm, ikincisi ise Öğrenci kütüphaneye gitti cümlesidir. İsm-i mevsûl bu cümleleri birbirine bağlamış ve kendisi kelimesinin harekesi الطالب kelimesinin sıfatı olmuştur. Mef ûl olan الطالب üstün olmasına rağmen, onun sıfatı olan الذي ism-i mevsûlünün harekesinde bir değişiklik olmamıştır. Çünkü mebnîdir. Ref, nasb ya da cer hâlinde harf veya harekesinde herhangi bir değişiklik olmaz. Oysa normalde sıfatların murab olduğunda öncesindeki isme hareke yönünden uyması gerekir. :Bu ism-i mevsûl, tesniye (ikil) müzekker isim için kullanılır. Bunların اللذ ان i râbı diğer ikil kelimeler gibidir, yani mebnî değil, murabdırlar. Ref hâli iledir. şeklinde yâ اللذين şeklinde elifle, nasb ve cer hâli ise اللذان الطالبان اللذان ذهبا إلى ال كلية döndü.. Fakülteye giden iki öğrenci عاد Bu cümlede ism-i mevsûl fâil olan الطالبان kelimesinin sıfatı olarak gelmiştir. Fâil ref konumunda olduğu için, ism-i mevsûl de onun sıfatı olarak gelmiştir. ile ref konumunda (ا) şeklinde elif اللذان الطالبين اللذين ذهبا إلى ال كلية gördüm.. Fakülteye giden iki öğrenciyi رأيت Bu cümlede ise ism-i mevsûl mef ûl olan الطالبين kelimesinin sıfatı olarak gelmiştir. Mef ûl nasb konumunda olduğu için, ism-i mevsûl de onun sıfatı olarak اللذين şeklinde nasb konumunda gelmiştir. الطالبين اللذين ذهبا إلى ال كلية verdim. Fakülteye giden iki öğrenciye selam.سلم ت على 68
75 الطالبين harfi cerri ile mecrûr olan على Bu cümlede ise ism-i mevsûl اللذين kelimesinin sıfatı olarak gelmiştir. İsm-i mevsûl de onun sıfatı olarak şeklinde cer konumunda gelmiştir. الذين الذين kullanılır. Bu ism-i mevsûl ise çoğul müzekker isim için : de mebnîdir Cümlede hangi konumda bulunursa bulunsun harf veya harekesinde herhangi bir değişiklik olmaz.. Giden öğrencileri gördüm رأيت الطلاب الذين ذهبوا mebnîdir. :Bu ism-i mevsûl tekil müennes isim için kullanılır ve التي gördüm.. Giden (kız) öğrenciyi رأيت الطالبة التي ذهبت :Bu ism-i mevsûl ikil müennes isim için kullanılır. İ rab yönünden الل ت ا ن aynen اللذان ism-i mevsûlü gibidir. ذهبتا اللتان الطالبتان döndü.. Giden iki (kız) öğrenci عادت ذهبتا الطالبتين اللتين gördüm.. Giden iki (kız) öğrenciyi رأيت اللتين ذهبتا إلى ال كلية سلمت على الطالبتين. Fakülteye giden iki (kız) öğrenciye selam verdim. mebnîdir. : Bu ism-i mevsûl ise çoğul müennes isim için kullanılır ve اللاتي الطالبات اللاتي ذهبن gördüm.. Giden (kız) öğrencileri رأيت Hâs İsm-i Mevsûlün Cümlenin Bir Ögesi Olması: Yukarıda da ifade edildiği gibi hâs ism-i mevsûller mübtedâ, haber, fâil, mef'ûl vb. bir şekilde cümlenin bir ögesi olarak da gelebilirler. Mübteda oluşu: Kerim dir. Ödülü kazanan. الذي نال الجاي زة كريم نال haberidir. lafzı da كريم mübtedâ, Bu bir isim cümlesidir. İsm-i mevsûl cümlesidir. kısmı ise ism-i mevsûlün sıla الجاي زة Haber Oluşu هي التي ترعى ال بيت annemdir. Evle ilgilenen. أمي هي haberidir. lafzı mübtedâ, ism-i mevsûl ise أ مي Burada ise ise fasıl zamiri, ترعى ال بيت kısmı ise sıla cümlesidir. 69
76 Fâil Oluşu الامتحان geldi.. Sınavda başarılı olan وصل الذي نجح في Bu cümlede ise ism-i mevsûl وصل fiilinin fâilidir. Mef ûl Oluşu يشترك ال مو تمر الذين gördüm.. Kongreye katılanları رأيت ون في Burada ise ism-i mevsûl رأيت fiilinin mef ûlüdür. Cümledeki bir Ögenin Sıfatı Olması Yukarıda da belirtildiği gibi hâs ism-i mevsûller cümlenin ögelerinin sıfatı olarak da gelebilirler. Bu durumda niteledikleri isme sayı ve müzekkerlikmüenneslik bakımından uyarlar. Mübtedanın Sıfatı الامتحان حسن. الطالب الذي نجح في Sınavda başarılı olan öğrenci Hasan'dır. Haberin Sıfatı الامتحان الطالب الذي نجح في. هذا هو Bu, sınavda başarılı olan öğrencidir. Fâilin Sıfatı الامتحان. وصل الطالب الذي نجح في Sınavda başarılı olan öğrenci geldi. Mef'ûlün Sıfatı الامتحان. رأيت الطالب الذي نجح في Sınavda başarılı olan öğrenciyi gördüm. İkil (müsennâ) olanlar hariç bütün ism-i mevsûller mebnîdir. İkil olanlar ise mu rabdır. Verilen örneklerde de görüldüğü üzere, diğer ikil lafızlarda olduğu ا للذين iledir( ), nasb ve cer hâli ise yâ اللذان اللتان ( elif le gibi bunların da ref hâli. Ayrıca ikillerle müennes çoğul için kullanılan ism-i mevsûller çift ) اللتين lâm la yazılırken, diğerleri tek lâm la yazılır. 70
77 Yukarıda verilen örnek cümleler ışığında siz de aşağıdaki cümlelerdeki ism-i mevsûllerin ikil ve çoğul hâllerini, gerekli değişiklikleri yaparak yazınız الطفل الذي يقرأ ال قرآن ال كريم. Kur ân-ı Kerîm okuyan (erkek) çocuğu gördüm رأيت. Arkadaşına yardım eden kızı gördüm رأيت ال بنت التي تنصر صديقتها 2. Müşterek İsm-i Mevsûl Müzekker ve müennesi, tekil ve çoğulu için ayrı ayrı lafzı bulunmayıp hepsi için ortak kullanılan ism-i mevsûle müşterek ism-i mevsûl denir. Bunlara genel ya da ortak ism-i mevsûller de denebilir. Bunların başlıcaları iki tanedir: من ve. ما Her ikisi de mebnîdir yani ref, nasb ve cer durumlarında şekilleri, yapıları değişmez. Müşterek ism-i mevsûller, hâs olanlardan farklı olarak sadece cümlenin bir ögesi olarak gelebilirler. : من Bu ism-i mevsûl akıllılar için kullanılır. Mebnî olduğu için ref, nasb ya da cer konumu aynıdır. Ref konumu: geldi.. Kur ân-ı Kerim i ezberleyen جاء من حفظ القرآن الكريم جاء Burada ism-i mevsûl Nasb konumu: fiilinin fâili olarak ref konumunda gelmiştir. gördüm.. Kur ân-ı Kerim i ezberleyeni رأيت من حفظ القرآن الكريم رأيت Burada ise ism-i mevsûl gelmiştir. fiilinin mef ûlü olarak nasb konumunda Cer konumu: uğradım.. Kur ân-ı Kerim i ezberleyene مررت بمن حفظ القرآن الكريم Burada ise ism-i mevsûlün başında ب harfi cerri gelmiştir. Harfi cerler normalde murab bir ismin başına geldiğinde son harekesini esre yapmaktadır. Ancak من ism-i mevsûlü mebnî olduğu için, harfi cerden dolayı son harekesinde herhangi bir değişiklik meydana gelmemiştir. Aşağıdaki cümlelerde ise ism-i mevsûl ref konumunda tekil-çoğul, müennes-müzekker için ortak olarak kullanılmıştır. (Erkek).. Allah a kulluk eden kurtuldu نجا من عبد االله (Erkek).. Allah a kulluk edenler kurtuldu نجا من عبدوا االله 71
78 ت نج ت نج من عبد ت االله من عبد ن االله : ما. Allah a kulluk eden kurtuldu (Bayan).. Allah a kulluk edenler kurtuldu (Bayan). Bu ism-i mevsûl ise akılsızlar için kullanılır ve bu da mebnîdir söylüyor.. Adam yapmadığını يقول الرجل ما لا يفعله anlattı.. Mahmut gördüğünü حكى محمود ما شاهده Cümlenin Bir Ögesi Olması Mübteda Oluşu doğrudur. Söylediğim. ما قلته هو الصواب الصواب gelmiştir. Burada ism-i mevsûl mübtedâ olarak ref konumunda lafzı da haberidir. Haber Oluşu المسلم من سلم ال مسل من لسانه ويده مون. Müslüman diğer Müslümanların dilinden ve elinden güvende olduğu kimsedir. Burada ise المسلم lafzı mübtedâ, ism-i mevsûl de onun haberidir. Fâil Oluşu çıktı.. Ödülü kazanan öne تقدم من حصل على الجاي زة Mef ûl Oluşu ettim.. Bana yardım edene teşekkür شكرت من نصرني İsm-i mevsûllerin cümlenin bir ögesi ya da sıfat olarak kullanılmasıyla ilgili örnekler için İ. Güler - H. Günday - Ş. Şahin'in Arapça Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi) kitabına bakınız. Müşterek ism-i mevsûllerden من akıllılar, ما da akılsızlar ve cansız varlıkları belirtmek için kullanılırken, hâs ism-i mevsûllerin tekil ve ikilleri hem akıllılar hem de akılsızlar için ortak kullanılır. 72
79 ال كتاب الذي اشتريتها okudum.. Satın aldığım kitabı قرأت ال كتابين اللذين اشتريتهما okudum.. Satın aldığım iki kitabı قرأت güzeldir.. Gördüğüm bahçeler الحداي ق التي رأيتها جميلة جميلتان اللتان رأيتهما الحديقتان. Gördüğüm iki bahçe güzeldir. geldi.. Tanıdığım öğrenci وصل الطالب الذي أعرفه الطالبان اللذان أعرفهما geldi.. Tanıdığım iki öğrenci وصل geldi.. Tanıdığım (kız) öğrenci وصلت الطالبة التي أعرفها الطالبتان اللت أعرفهما ان geldi.. Tanıdığım iki (kız) öğrenci وصلت Yukarıda geçen cümlelerde, hâs ism-i mevsûl ilk dördünde akılsızlar için, son dördünde ise akıllılar için kullanılmıştır. 3. Sıla Cümlesi İsm-i mevsûlden sonra gelen cümleye sıla cümlesi denir. Sıla cümlesi ism-i mevsûlün ayrılmaz bir parçasıdır ve dâima ism-i mevsûlden sonra yer alır. Sıla cümlesiz kullanılan ism-i mevsûl herhangi bir mânâ ifade etmemektedir. الذي كتب الدرس dense bu ifade noksandır, bunu جاء الذي Meselâ Dersi جاء yazan geldi. şeklinde tamamladığımızda mânâ da tamam olmaktadır. Sıla cümlesi de isim cümlesi, fiil cümlesi ve şibhi cümle olarak üç şekilde gelebilir. Fiil Cümlesi gitti.. Gördüğüm adam ذهب الرجل الذي رأيته İsim Cümlesi geldi.. Babası âlim olan çocuk جاء ال ولد الذي أبوه عالم Şibhi Cümle tanıdım.. Yanındaki genci عرفت الشاب الذي عندك Yukarıda verilen örnekler ışığında siz de aşağıdaki cümlelerdeki sıla cümlesini ve türünü tespit ediniz.. نصرت ال م رأة ال عجوز التي تعمل في ال بستان Bahçede çalışan yaşlı kadına yardım ettim. الصديق الذي في ال مستشفى ettim.. Hastanedeki arkadaşı ziyaret زرت severim.. Güzel ahlâklı insanı أحب الا نسان الذي خلقه حسن 73
80 Sıla cümleleri ism-i mevsûlleriyle birlikte Türkçe'ye genelde -en, -ecek, -miş, - diği ekleri alarak çevirilir. Bu yönüyle Türkçedeki bazı ortaçlara benzemektedirler. Ali'dir. Gördüğüm. الذي رأيته علي ال كتاب الذي أعطيت ني. Bana verdiğin kitabı okudum قرأت ettim.. Bana yardım eden kız çocuğuna teşekkür شكرت الطفلة التي ساعدتني 4. Âid Zamiri Sıla cümlesinde bulunup onu ism-i mevsûle bağlayan zamire âid zamiri denir. Bu zamir, ism-i mevsûle uygun olarak, gizli ya da açık bir şekilde gelebilir. Fiillerin çekiminde yer alan merfû muttasıl zamirlerle müstetir olanlar da âid zamiri olarak gelmektedir. geldi.. İsmi Ali olan hoca حضر الا ستاذ الذي اسمه علي ال كتاب الذي أرسلته okudum.. Gönderdiğin kitabı قرأت. وصل الطالب الذي نصر ال مرأة ال عجوز Yaşlı kadına yardım eden öğrenci geldi. الطالبان اللذان نصرا ال مرأة ال عجوز. وصل Yaşlı kadına yardım eden iki öğrenci geldi. الذين نصروا ال مرأة ال عجوز. وصل ال طلاب Yaşlı kadına yardım eden öğrenciler geldiler.. وصلت الطالبة التي نصرت ال مرأة ال عجوز Yaşlı kadına yardım eden (kız) öğrenci geldi.. وصلت الطالبات االلاتي نصرن ال مرأة ال عجوز Yaşlı kadına yardım eden (kız) öğrenciler geldi. اسمه Yukarıdaki cümlelerden birincisinde âid zamiri, altı çizili olan kelimesinde muzâfun ileyh olan ه zamiridir. İsm-i mevsûl, müzekker ve tekil olduğu için zamir de ona uygun olarak gelmiştir. ه fiilinin mef'ûlü olarak ona bitişmiş olan أرسلته İkinci cümlede zamiridir. âid Geri kalan cümlelerde ise âid zamiri, üçüncü cümlede, نصر fiilinin gizli (müstetir) fâili olan هو zamiri, dördüncüde merfû muttasıl zamir olan tensiye هي altıncıda gizli,(و) beşincide cemi vâvı,(ا) (ikil) elifi zamiri ve yedincide de nûn-u nisve (cem-i müennes) (ن) dir. 74
81 Merfû muttasıl zamirler hakkında ayrıntılı bilgi için AÖF İlahiyat Önlisans Programı Arapça II kitabından "Zamirler" ünitesine bakınız. Yukarıda verilen örnek cümleler ışığında siz de aşağıdaki cümlelerde geçen âid zamirlerini tespit ediniz. الذي طلبته ال كتاب buldum.. Aradığım kitabı وجدت الامتحان فرحت الطالبة التي نجحت في. İmtihanda başarılı olan öğrenci sevindi. İsm-i mevsûle dair örnekler için ve adreslerine başvurabilirsiniz. ALIŞTIRMALAR 1. Aşağıdaki cümlede geçen ism-i mevsûlü parantez içinde verilenlerle değiştirerek cümleyi buna göre yeniden yazınız. علمنا اللغة ال عربية. جاء ال مدرس الذي.1 (اللذان (... (الذين ( (التي )... (اللتان )... (اللاتي ( Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları hâs ism-i mevsûllerle doldurunuz رجع الولد... ذهب إلى السوق. الحديقة..2 وصلت ال بنت... تلعب في ال فتيان... مسابقة الشعر..3 حضر نجحا في.4 رأيت النساء... فعلن الخير..5 سلمت على ال عمال... يعملون في الحد يقة. زميلا ا. هي ال فتاة... تفوقت على.6 تلك الطبيبات عالجن أمي..7 شكرت... الطالبتان... تنظمان الرحلة. هاتان هما.8 اشتريتهما..9 قرأت ال كتابين... الطفلتان... فقدتا لعبتهما. بكت.10
82 من 3. Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları doldurunuz. veya ما ism-i mevsûlüyle دروسه..1 فاز... اجتهد في.2 أفعل... تفعله..3 قرأت... كتبته..4 وصل... أعرفه..5 شكرت... نصرني. فعلتموه. 6. سرني... الحديقة. يجلس في.7 رأيت... عندكم ينفد و... عند االله باق سا حضر لك... تريده. ينفع الن اس..10 خير الن اس Aşağıdaki cümlelerde geçen ism-i mevsûllerin cümledeki görevini, örnekteki gibi, tespit ediniz. المثال : شاهدت ال مرأتين اللتين تفعلان الخير.صفة للمفعول.... الذي بنى ال عمارة إلى بلاده ال مهندس.1 سافر... الذين اجتهدوا.2 أفلح... حفظت ال قرآن الكريم..3 رأيت البنت التي جاء من بنته مهذبة نكرم من عندنا.... الذي علمني هو رجل كريم أحب أمي التي ربتني Aşağıdaki cümlelerde geçen sıla cümlelerinin altını çizip, türünü belirtiniz. الذين يطوفون حول ال كعبة. لمسلمين رأيت.1.2 عادت الطال بات اللاتي قضين ال عطلة في ال قرية. ال وردة..3 استمعت إلى تغريد ال بلبل الذي على 76
83 .4 بكت الفتاة التي سعت بين الصفا وال مروة. خطبت ال فتاة التي خلقها حسن..5 إن االله يفعل ما يريد..6 الخير. اللاتي يشرفن على جمعية.7 هو لاء هن النساء.8 جاء من فازوا في ال مسابقة. الذي في بيته..9 عدت ال مريض أرسلت ال فتى الذي أبوه نجار إلى ال محاضرة Aşağıdaki cümlelerde parantez içinde verilen fiilleri ism-i mevsûle uygun bir şekilde yazınız سلمت على المدرسين الذين (خرج) من المدرسة. الفلاحان اللذان الحقل..2 استراح (عمل ( في الفتيات اللاتي (يذهب) إلى المكتبة..3 رأيت 4. سلمت المدرسة على الطالبة التي (دخل) المسجد. الذين عمل..5 حضر الشبان (يبحث) عن الن جاران اللذان (يجلس) متعبان..6 تحت الشجرة.7 شكرنا المرأتين اللتين (طبخ ( الطعام..8 نام الضيوف الذين (وصل) إلى الفندق. اللتان (أكل) زينب وعاي شة. البنتان الطعام هما.9.10 شكرت الطبيب الذي (فحص) أخي. 7. Aşağıdaki cümlelerdeki âid zamirlerini tespit edip, açık olanların altını çiziniz..1 أخذت ال قصة التي قرأتها. 2. ذه ب ال ولد الذي أكرمته. الجاي زة. ال معلمة التي أخذت رأيت.3 كويت ال قمصان التي اشتريتها..4 الذين يسعون في الخير. أحب الن اس.5.6 تحب الا م ال بنت التي تساعدها في ال بيت.
84 الذي يشرف على الرحلة. هذا هو الشاب.7 سلمت على الطبيب الذي فحصني السيارة التي مرت سريعة. أكرموني..10 وصل الرجال الذين 8. Aşağıda parantez içinde verilen kelimelerin tamamını kullanarak anlamlı birer cümle oluşturunuz. 1. (المدير شكر في الذين الطلاب الامتحان نجحوا ( (إبراهيم الصواب يقوله ما هو (....3 (من أعرف التقرير كتب هذا (... (شرطي المرور الساي قين خالفا اللذين عاقب إشارة المرور ( (استقبلنا الذي الوزير من إستانبول وصل (....6 (أمسكت بمن هذا قتل الرجل الشرطة (... هي سليمان ( 7. (الرواية هذه ألفها الجديدة التي... من الغرق )..8 (شكرت أنقذ صديقي من... (سا حضر ما لك تريده إن شاء االله (.9... لزيارتنا اللذين الساي حين على وصلا ).10 (سلمت Aşağıdaki cümleleri birbiriyle eşleştiriniz. سرقوا أموال الن اس. سافرن إلى إستانبول. 78 ال مهندس الذي.1 هذا هو هي الطبيبة التي.2 هذه
85 وصل من أنقرة. اشتريته ما. يحبها ال مرضى. أرسلهم االله. يعملان في الحقل. اشتريتها. أهديته إلي. دروسهم. اجتهدوا في بالرجال الذين.3 أمسكت الشرطة 4. عادت ال ممرضات اللاتي اللتان الهديتان هاتان هما.5.6 هذا هو ال قلم الذي هي ال كتب التي.7 هذه ال عاملان اللذان.8 وصل الذين.9 نجح الط لاب بالا نبياء الذين.10 آمنت 10. Aşağıdaki cümleleri örnekte olduğu gibi uygun bir ism-i mevsûlle birleştiriniz.. الطالب أخذ الجاي زة المثال : رأيت الطالب. - رأيت الطالب الذي أخذ الجاي زة..1 آمنت باالله. - االله خلق السماوات والا رض.... ال عمارة..2 سافر. -ال مهندسان بنيا ال مهندسان... أبيض..3 اشتريت ال وردة. - ال وردة لونها... ال قصيدتين. ال قصيدتين. - كتبت.4 قرات....5 شكر ال وزير. - الموظفات يعملن في ال موظفات ال وزارة.... الحديقة..6 قطفت الزهرة. - الزهرة في... البنت أحسنت إلى ال فقراء. حضرت ال بنت الطلاب نجحوا. كافا ت الطلاب..8 79
86 ... البنت تنظف ال بيت. 9. الا م تحب ال بنت.... الا طفال لعبوا كرة ال قدم..10 تعب الا طفال Aşağıdaki âyet-i kerîmelerde geçen ism-i mevsûlleri ve türünü tespit ediniz. ويهدي من يشاء (النحل 93).1 يضل من يشاء الذين سبقونا بالا يمان (الحشر (10.2 ربنا اغفر لنا و لا خواننا م خاشعون (المو منون (2-1.3 قد أفلح ال مو منون. الذين هم في صلا.4 لا أعبد ما تعبدون (الكافرون (2.5 هو الذي خلقكم (التغابن (2 والذين آمنوا (البقرة 9).6 يخادعون الله الذين آمنوا قالوا آمن ا (البقرة 14).7 وإذا لقوا.8 هذا ما وعدنا الله ورسوله حزاب (22 السماوات ومن في الا رض (الزمر (68.9 فصعق من في يمحو الله ما يشاء ويثبت (الرعد (39.10 لا ا( 12. Aşağıdaki Türkçe cümlenin en uygun Arapça karşılığını tespit ediniz. Konferansı dinleyen öğrenciler evlerine döndüler." A. عاد الط لاب الذين اشتركوا في المحاضرة إلى بيو م. B. رجع الطالب الذي استمع إلى المحاضرة إلى بيوته. C. رجع الطلاب الذين استمعوا إلى المحاضرة إلى بيو م. D. يرجع الطلاب الذين استمعوا إلى المحاضرة إلى بيو م. E. عاد الطلاب الذين اشتركوا في الم و تمر إلى بلادهم. 13. Aşağıdaki Arapça cümlenin en uygun Türkçe karşılığını tespit ediniz. سلمت على الطالب الذي ينتظر الحافلة في الموقف. 80
87 ج( ج( ج( ج( A. Durakta otobüs bekleyen öğrenciye selam vereceğim. B. Durakta otobüs bekleyen öğretmene selam verdim. C. Yolda otobüs bekleyen öğrenciye selam verdim. D. Caddede otobüs bekleyen gence selam verdim. E. Durakta otobüs bekleyen öğrenciye selam verdim. 14. Aşağıdaki cümleleri Arapçaya çeviriniz. 1. Bahçede oynayan çocuklar yoruldular. 2. Sevdiğim arkadaşa ikramda bulunurum. 3. İşini iyi yapan insandan Allah razı olur. 4. Hastanede çalışan iki doktor gitti. 5. Camileri ziyaret eden turistleri gördüm. 6. Yemeği yiyen iki kız çocuğu geldi. 7. Derslerine çalışan öğrenciler başardılar. 8. Oyuncaklarını kaybeden kızlar ağladılar. 9. Tanıdığım arkadaşlar terbiyelidirler. 10. Hasta kadına yardım eden çocuğa teşekkür ettim. Kelimeler ve Deyimler 81 بيض : Beyaz أبيض ( أثبت يثبت - إثباتا : bıraktı Sabit اجتماع (ج) اجتماعا ت : Toplantı أحب يحب إحبابا : Sevdi أحسن يحسن إحسانا إلى : bulundu İyilik yaptı, ihsanda أخ ( إخوة إخوان : kardeş Erkek أخت ( أخوات : kardeş Kız استراحة : etti İstirahat يستريح - استراح استقبل يس تقبل - استقبالا : Karşıladı استماعا إلى : verdiutlu Dinledi, kulak يستمع استمع أسرة ( أسر : Aile أشرف يشرف إشرافا على : oldu Yönetti, sorumlu إشارة المرور : işareti Trafik
88 ج( ج( ج( ج( ج( ج( ج( ج( ج( ج( Kurtuldu, felaha erdi : أضل يضل - إضلا لا : Saptırdı أعد يعد إعدادا : Hazırladı - إفلاحا - إقامة : oturdu İkamet etti, إمساكا ب : tuttu Yakaladı, أفلح يفلح يقيم أقام يمسك أمسك أنقذ ينقذ - إنقاذ ا من : Kurtardı بجوار... : Yakınında - بكاء : Ağladı Bina etti, kurdu, dikti : Üstün oldu, geçti : (Kadına) evlenme teklif etti Aldattı, aldatmaya çalıştı : - بناء يبكي يبني بكى س ر يسر - سرورا : etti Sevindirdi, mutlu سرق يسرق - سرقة : yaptı (Birinin malını) çaldı, hırsızlık 82 بنى تحدث يتحدث تحدثا : Konuştu تعب يتعب تعبا : Yoruldu تعيس ( تعساء : üzgün Mutsuz, تق رير ( تقارير : Rapor يتفوق تفوقا على ( جواي ز : Ödül يحضر حضورا : Geldi ( حقول : Tarla يخطب - خطبة : خالات : Teyze مخادعة خداعا ( تفوق جاي زة حضر حقل خطب خالة خادع يخادع خالف يخالف - مخالفة : etti Aykırı davrandı, muhalefet ر بى يربي - تربية : yetiştirdi Terbiye etti, رحلة ( رحل : seyahat Yolculuk, tur, Yaya kaldırımı رعى أرصفة : رعاية : gözetti Baktı, ( يرعى ( روايات : Roman زميلات : arkadaş (Kız) ( زهرات : Çiçek ( رصيف رواية زميلة زهرة زاد يزيد - زيادة : arttı Artırdı, سبق يس بق - سبقا : geçti Önce geldi,
89 ج( ج( ج( ج( ج( ج( ج( ج( ج( ج( ج( ج( - سعيا : yaptı Koştu, hızlı hareket etti, sa y Mutlu : 83 سكنا : Oturdu, İkamet etti يسعى ( سعداء سياح : Turist يسكن ساقة ساي ق ون : Şoför مساعدة : etti Yardım ( ( يساعد سعى سعيد سكن ساي ح ساي ق ساعد سافر يسافر سفرا : yaptı Yola çıktı, yolculuk سوق ( أسواق : pazar Çarşı, شرطة : Polis شرطة المرور : polisi Trafik شاهد يشاهد - مشاهدة : Gördü صعقا صعقة : oldu Öldü, helak صعق يصعق ( ضيوف. : Misafir -طبخا. : Pişirdi ضيف طبخ يطبخ طاف يطوف - طوافا : attı Tavaf etti, dolaştı, tur عجاي ز عجز : kadın) Yaşlı (özellikle عجوز ( عضو ( أعضاء : organ Üye, عطلة ( عطلات عطل : Tatil علم يعلم - تعليما : Öğretti عم (ج) أعمام : Amca عمة ( عمات : Hala عاي لي : ait Aileyle ilgili, aileye عاد يعود - عيادة : etti (Hastayı) ziyaret عيد (ج) أعياد : Bayram عيشة : Yaşadı يعيش عيشا عاش معاقبة عقابا : Cezalandırdı عاقب يعاقب معالجة : etti Muayene etti, tedavi عالج يعالج - عامل ( عمال : çalışan İşçi, غرد يغرد - تغريدا : şakıdı (Kuş) öttü, غرق يغرق غرقا في : battı Boğuldu, suya فتيان : (erkek) Genç فتية فتى ( فتاة ( فتيات : (kız) Genç
90 ج( ج( ج( ج( ج( ج( ج( ج( ج( ج( ج( ج( Muayene etti : فقدا فقدانا : Kaybetti يفحص - فحصا فنادق. : Otel فح ص فقد يفقد فندق ( قدم يقدم - قدوما : Geldi قرية ( قرى : Köy يقضي قضاء : geçirdi (Tatil vb.) قضى - يقطف قطف ا قطوفا : topladı (Çiçek, meyve vb.ni) kopardı, قطف أقمصة : Gömlek قميص ( قمصان كرها كراهة : sevmedi Hoşlanmadı, كره يكره كرة القدم : Futbol - كيا : dağladı Ütüledi, - مكافا ة : ödüllendirdi Mükâfat verdi, كوى يكوي كافا يكافي لوث يلوث - تلويثا : Kirletti لعب يلعب - لعبا : Oynadı لعبة ( لعب : Oyuncak لقي يلقى - لقاء : buluştu Karşılaştı, yüzyüze geldi, لون ( أل وان : Renk مو تمر ( مو تمرات : Kongre مح ا يمحو - محوا : kaldırdı Sildi, yok etti, hükmünü محاضرة ( محاضرات : Konferans المدرسة الابتداي ية : İlkokul مدينة (ج) مدن : Şehir المريض ( المرضى : Hasta ممرضة ( ممرضات : Hemşire من أجل : için المنزل ( المنازل : Ev مهذب : Terbiyeli مهمة ( مهام : Görev مات يموت - موتا : Öldü نجار ( نجارون : Marangoz نصر ينصر - نصرا : etti Yardım نظف ينظف تنظيف ا : Temizledi 84
91 ج( ج( ج( Organize etti, düzenledi : Tükendi, bitti : Doğru yolu gösterdi, rehberlik etti : - تنظيما - نفادا هداية إلى نظم ينظم نفد ينفد هدى يهدي ودع يدع - ودعا : etti Terk etti, veda ( وردات : ağacı Gül, gül ( وزارات : Bakanlık ( وزراء : Bakan يصل وصولا وصلا : birleştirdi Vardı, ulaştı, geldi, يعد - وعدا : vâdetti Söz verdi, وردة وزارة وزير وصل وعد Özet İsm-i mevsûlleri mânâlarına göre gruplandırabilmek. İsm-i mevsûl, mânâsı peşinden gelen cümleyle açıklanan ve bu cümleyi öncesindeki kelime veya cümleye bağlayan marife bir isimdir. İsm-i mevsûlller hâs ve müşterek olmak üzere ikiye ayrılır. 1. Hâs İsm-i Mevsûl Müzekker ve müennesi, tekil ve çoğulu için ayrı ayrı lafzı bulunan ism-i mevsûle hâs ism-i mevsûl denir. Bunlara özel ism-i mevsûller de denebilir. Çoğul الجمع (Mebnî) İkil ال مثنى (Mu rab) Tekil ال مفرد (Mebnî) الذين اللذان / اللذين Müzekker الم ذ كر الذي Müennes المو نث التي اللواتي اللاي ي اللتان / اللتين اللاتي Bu tür ism-i mevsûller, marife bir ismin sıfatı olarak gelmişse ona, hem teklik - çokluk hem de müzekkerlik-müenneslik bakımından uyar. gördüm.. Başarılı öğretmeni رأيت المدرس نجح المدرسين رأيت. Başarılı öğretmenleri gördüm. الذي الذين نجحوا 85
92 gördüm.. Başarılı (bayan) öğretmeni رأيت المدرسة التي نجحت المدرسات نجحن gördüm.. Başarılı (bayan) öğretmenleri رأيت اللاتي 2. Müşterek İsm-i Mevsûl Müzekker ve müennesi, tekil ve çoğulu için ayrı ayrı lafzı bulunmayan ism-i mevsûle müşterek ism-i mevsûl denir. Bunlara genel ya da ortak ism-i. ما ve من tanedir: mevsûller de denebilir. Bunların başlıcaları iki : من Bu ism-i mevsûl akıllılar için kullanılır. geldi.. Kazanan جاء من فاز geldi.. Kazanan (bayan) جاءت من فازت : ما Bu ism-i mevsûl ise akılsız ve cansız varlıkları için kullanılır. okudum.. Yazdığını قرأت ما كتبته oldu.. Dediğin حدث ما قلته Sıla cümlesini ve çeşitlerini tanıyabilmek. İsm-i mevsûlden sonra gelen cümleye sıla cümlesi denir. Bu da isim cümlesi, fiil cümlesi ve şibhi cümle olarak gelebilir. büyüdü. Diktiğim ağaç نمت الشجرة التي زرعتها geldi.. Çocuğu terbiyeli olan adam جاء ال رجل الذي ولده مهذب الكتاب الذي عندك okudum.. Sendeki kitabı قرأت Yukarıdaki üç örnekte, altı çizili olan sıla cümlelerinden birincisi fiil, ikincisi isim cümlesiyken, üçüncüsü de şibh-i cümledir. Âid zamirini belirleyebilmek. Sıla cümlesinde bulunup onu ism-i mevsûle bağlayan zamire âid zamiri denir. Bu zamir, ism-i mevsûle uygun olarak gizli ya da açık bir şekilde gelebilir. aldım.. Fiyatı ucuz olan ilacı اشتريت الدواء الذي ثمنه رخ يص ال مهندس الذي بنى ال عمارة geldi.. Apartmanı inşa eden mühendis وصل Birinci cümlede âid zamiri, altı çizili olan ثمنه kelimesinde muzâfun ileyh olan fiilindeki gizli fâil بنى zamiridir. İkinci cümlede ise âid zamiri altı çizili olan ه zamiri olan هو dir. 86
93 İsm-i mevsûllerde mebni mu rab ayırımını yapabilmek. Bu hâs ism-i mevsûllerden ikil olanlar mu rab, diğerleri mebnîdir. Müşterek ism-i mevsûllerden من ve ما mebnîdir. Mu rab olanların irabı, aynen diğer ikil kelimeler gibidir. Bunların ref hâli elif le ( اللذان اللتان ), nasb ve cer hâli ise. ) اللذين اللتين ( iledir yâ Ref hâline misâl:. هما المهندسان التركيان اللذان يعملان في هذه الشركة O ikisi, bu şirkette çalışan Türk mühendislerdir. Nasb hâline misâl: يجلسان في المسجد. أعرف الشابين اللذين Camide oturan iki genci tanıyorum. Cer hâline misâl: يكتبان الدرس اللذين سلمت على الطالبين. Dersi yazan iki öğrenciye selam verdim. İsm-i mevsûllerin cümlenin hangi ögesi olduğunu tespit edebilmek. Hâs ism-i mevsûller, mübteda, haber, fâil, mef ûl şeklinde cümlenin bir ögesi olarak gelebildikleri gibi, cümledeki marife bir ögenin sıfatı olarak da gelebilirler. Bu durumda ism-i mevsûl, öncesindeki isme, hem müzekkerlik müenneslik hem de sayı bakımından uyar. Fâil Olma Durumu الذي اشترى السيارة gitti.. Arabayı satın alan ذهب Sıfat Olma Durumu الذي اشترى السيارة gitti.. Arabayı satın alan adam ذهب الرجل Müşterek ism-i mevsûller ise sıfat olarak gelmeyip, sadece cümlenin bir ögesi olarak gelirler. Fâil Olma Durumu ذهب من اشترى السيارة gitti.. Arabayı satın alan Mef ûl Olma Durumu gördüm.. Arabayı satın alanı رأيت من اشترى السيارة 87
94 Kendimizi Sınayalım 1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde ism-i mevsûl vardır? ما تقوله هو الصواب. a. هذه ال قصة b. من قرأ ما اسمك c. من يجتهد ينجح. d. الطبيب إلى المستشفى. e. ما ذهب 2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde sıla cümlesi şibh-i cümledir? مشي ال مرأة ال عجوز في الرصيف الذي نظفه ال عمال. a. سرني خلق الطفل الذي يلعب في الحديقة. b. قراءة الرواية التي عندك. c. أريد الذي يجلس أمام ال مسجد. d. سلمت على ال فتى الملابس التي غسلتها. e. كوت ال فتاة 3. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde âid zamiri gizli olarak gelmiştir? ال كتاب الذي اشتريته. a. قرأت الصديقا ت اللاتي رأيتهن مهذبات..b وصل الرجل الذي أعرفه. c. الجاي زة. d. ال معلمة التي أخذت رأيت الطالب الذي كافا ته..e جاء 4. İsm-i mevsûl ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? a. İsm-i mevsûlün tek başına mânâsı yoktur. b. İsm-i mevsûlden sonra gelen cümleye sıla cümlesi denir. c. Sıla cümlesinde ism-i mevsûle ait açık ya da gizli bir zamir bulunur. d. İsm-i mevsûller marifedir. e. İsm-i mevsûllerin tamamı mu rabdır. 5. "Müdür, etkin bir şekilde çalışan iki öğretmene teşekkür etti." Cümlesinin Arapça karşılığı aşağıdakilerden hangisidir? بنشاط. a. ال مدير ال مدرسين اللذين يعملان سيشكر بنشاط. b. ال مدير الطالبين اللذين يعم لان شكر ال مدير ال مدرسين اللذين يعملان ببطء. c. يشكر بنشاط. d. ال مدير ال مدرسين اللذين يعملان شكر شكر ال مدير ال عاملين اللذين يعملان ببطء. e. 88
95 Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı 1. a Yanıtınız doğru değilse, Müşterek İsm-i Mevsûl konusunu yeniden okuyunuz. 2. c Yanıtınız doğru değilse, Sıla Cümlesi konusunu yeniden okuyunuz. 3. d Yanıtınız doğru değilse, Âid Zamiri konusunu yeniden okuyunuz. 4. e Yanıtınız farklıysa Hâs İsm-i Mevsûl konusunu yeniden okuyunuz. 5. d Yanıtınız doğru değilse, Hâs İsm-i Mevsûl konusunu yeniden okuyunuz. Sıra Sizde Yanıt Anahtarı Sıra Sizde 1 Tesniye (İkil) : يقرآن ال قرآن ال كريم رأيت الطفلين اللذين. Kur ân-ı Kerîm okuyan iki çocuğu gördüm.. رأيت ال بنتين اللتين تنصران صديقتهما Arkadaşlarına yardım eden iki kızı gördüm. Cemi (Çoğul) : الذين يقرؤون ال قرآن ال كريم. رأيت الا طفال Kur ân-ı Kerîm okuyan çocukları gördüm صديقتهن ال بنات اللاتي ينصرن. رأيت Arkadaşlarına yardım eden kızlar gördüm Sıra Sizde 2 cümlesi. : Fiil. يعمل في الحقل cümle. : Şibhi. في ال مستشفى cümlesi. : İsim. خلقه حسن 89
96 Sıra Sizde 3 Birinci cümlede âid zamiri طلبته fiilindeki mansub muttasıl ه zamiridir. هي fiilinde fâil olan gizli نجحت İkinci cümlede âid zamiri zamiridir. Yararlanılan Kaynaklar Abdürrahim, F. (1415). Durûsu l-lugati l-arabiyye li-gayri n-nâtikîne bihâ, Medine. Çörtü, M. Meral (1998). Arapça Dilbilgisi Nahiv, İstanbul. Güler İ. - Günday, H. Şahin, Ş., (2001). Arapça Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi), İstanbul. Komisyon, (1985) Ta limu l-arabiyye li-gayri n-nâtıkîne bihâ el- Kitabu l-esâsî, Mekke. Maksudoğlu, Mehmet (1992). Arapça Dilbilgisi, İstanbul. Sînî, Mahmud İsmail vd., (ts.). el-kavâidu l-arabiyyetu l-muyessera, İstanbul. Yaşar, Ahmet (1996). Arapça'nın Temel Kuralları, İzmir. 90
97 91
98 Amaçlarımız Bu üniteyi tamamladıktan sonra; İlletli fiilleri sahîh fiillerden ayırt edebilecek, İlletli fiil türlerini tanıyabilecek, İlletli fiillerin mâzî, muzârî ve emir çekimlerini yapabilecek, İlletli fiilleri merfû muttasıl ve munfasıl zamirlerle birlikte kullanabileceksiniz. Anahtar Kavramlar Mu tel fiiller Misâl fiil Ecvef fiil Nâkıs fiil Lefîf fiil Öneriler Bu üniteyi daha iyi kavrayabilmek için okumaya başlamadan önce; Metin içerisinde geçen mânâsını bilmediğiniz kelimeler için bir Arapça- Türkçe sözlüğe başvurunuz. İlahiyat Önlisans Programı Arapça 1 kitabından Sahîh Fiil Çekimleri ve Zamirler ünitesini tekrar gözden geçiriniz. Mehmet Maksudoğlu'nun Arapça Dilbilgisi adlı kitabından Fiillerin Bölümleri konusunu inceleyiniz. 92
99 İlletli Fiiller ve Çekimi الا فعال المعتلة وتصريفها GİRİŞ Arapça da fiiller, aslî harflerinin türüne göre sahîh (illet harfi bulunmayan) ve mu tel (illetli/illet harfli) olmak üzere ikiye ayrılır. Aslî harfleri arasında illet harfi denilen elif, vâv ve yâ و ي) (ا harflerinden herhangi birisi bulunmayan fiile sahih fiil denir. كت ب yazdı, قرأ okudu, مد yardım etti örneklerinde olduğu gibi. Aslî harflerinden bir veya ikisi illet harfi olan fiile ise mu tel (illetli) fiil denir. وجد buldu, قال dedi, رمى attı, وقى korudu fiilleri gibi. Türkçe de ise fiiller çatısı, yapısı vb. yönlerden gruplandırılırken, harflerinin türüne göre herhangi bir gruplandırma yapılmamaktadır. Çünkü Türkçede Arapçadaki gibi illet harfi ya da ona karşılık olacak herhangi bir unsur bulunmamaktadır. Bu nedenle Arapçadaki illetli fiillerin Türkçedeki karşılığını ifade etmek mümkün değildir. OKUMA PARÇASI أشعب الطماع بالطمع. وكان الن اس يلومونه وينادونه ب "أشعب الطماع." ومن الحكايات كان أشعب بن جبير مشهورا التي تدل على شدة طمعه : يتخلص منهم فقال لهم : غضب وأراد أن إن بعض الصبيان جاؤوا إليه ووقفوا يضحكون منه حتى بيت فلان حفل زواج فجروا إلى هناك. ولما ذهب الصبيان وتركوه قال في نفسه لعل الذي قلته : إن في البيت الصبيان هناك فشدوه من لهم حقيقة. فا سرع خلفهم نحو. ولما وصل إلى هناك لم يجد شيي ا وقابله ملابسه وضربوه. يا كلان من قدر فقال أشعب لولا كثرة وروى بعض الن اس أن أشعب وامرأته جلسا مرة : ما ألذ الطعام الجمهور. فقالت امرأته : أين الجمهور وليس على الطعام إلا أنا وأنت قال أشعب : وددت واالله لو كنت أنا والقدر فقط. (بتصرف من : القواعد العربية الميسرة ج 2 ص 243) 93
100 Metni Kavrama Alıştırmaları 1. Aşağıdaki soruları yukarıdaki okuma parçasına göre cevaplandırınız..1 بم كان أشعب مشهورا.2 لماذأ يلوم الن اس أشعب يتخلص من الصبيان لماذا أراد أشعب أن.3 تخلص أشعب من الصبيان.4 كيف.5 لما ذهب الصبيان ماذا قال أشعب في نفسه.6 ماذا فعل أشعب عندما ذهب الصبيان.7 ماذا فعل الصبيان حينما قابلوا أشعب الطعام مع زوجته.8 ماذا تمنى أشعب عندما يا كل هذه ال قصة على طمع أشعب.9 هل تدل.10 ما رأيك في أشعب 2. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin eş anlamlılarını parantez içindeki kelimeler arasından seçiniz. (قدموا مكان أسرع أمام يدعون ينجو وصل وراء دار معروف (.1 كان أشعب رجلا مشهورا بالطمع. با شعب..2 كان الن اس ينادونه الصبيان جاؤوا إليه..3 إن بعض يتخلص من الصبيان. أراد أشعب أن.4 إن في ت بي فلان حفل زواج جر ي الصبيان إلى هناك..7 أسرع أشعب خلف الصبيان نحو ال بيت. 3. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin zıt anlamlılarını parantez içindeki kelimeler arasından seçiniz. (يمدحون يب كون يرمون قام قلة أمام وقف كذب عاش القناعة (.1 كان أشعب رجلا مشهورا بالطمع..2 كان الن اس يلومون أشعب. 94
101 وقف الصبيان يضحكون أشعب لعل الذي قلته لهم حقيقة..5 أسرع أشعب خلف هم نحو ال بيت. أشعب وامرأت ه مرة يا كلان من قدر..6 جلس 7. ما ألذ الطعام لولا كثرة الجمهور. DİL BİLGİSİ İLLETLİ FİİLLER Aslî harflerinden bir veya ikisi illet harfi olan fiile mu tel (illet harfli) fiil رمى dedi, قال buldu, وجد (ا و ي). denir. Bu illet harfleri de elif, vâv ve yâ'dır attı, وقى korudu fiilleri gibi. Bunlar da illet harfinin türü ve bulunduğu yere göre dörde ayrılır: 1. Misâl fiil. 2. Ecvef fiil. 3. Nâkıs fiil. 4. Lefîf fiil. 1. Misâl Fiil Misâl fiil, aslî harflerinden ilki vâv ya da yâ harfi olan fiildir. Bu tür fiillerde vâv ile başlayanlar çoğunluktadır. Vâv ile başlayanlara misâl-i vâvî, yâ ile başlayanlara da misâl-i yâî denir. söz verdi وعد oldu, mirasçı ورث bağışladı, وهب durdu, وقف يي س يبس oldu, ümitsiz يسر uyandı, يقظ kurudu, 2. Ecvef Fiil kolay oldu Ecvef fiil, aslî harflerinden ikincisi illet harfi olan fiildir. Bu ortadaki harf de ya vâv (و) ya da yâ. harfidir (ي) Misâl fiilde olduğu gibi ecvef fiilde de orta harfi vâv olana ecvef-i vâvî, yâ olana da ecvef-i yâî denir. Ecvef fiilin قال anlaşılır. vâvlı mı yoksa yâlı mı olduğu muzârisinden ve mastarından şeklindekiler ise yâlı باع يبيع - بيع iken, şeklinde olanlar vâvlı يقول قول ecveftir. Ancak خاف يخاف - خوف korktu ve نال ينال - نيل elde etti örneklerinde olduğu gibi mâzî ve muzârisi فعل يفعل sıygasında gelen fiillerde vâv'lı mı yoksa yâ'lı mı olduğu muzârisinden değil, mastarından ) ا ( elif anlaşılır. Ancak aslı vâv ya da yâ olan bu illet harfleri mâzî fiilde olarak yazılır. 95
102 korktu خاف öldü, مات etti, ziyaret زار dedi, قال elde etti نال, aktı سال yürüdü, سار sattı, باع سا ل karıştırılmamalıdır. Ecvef fiiller orta harfi hemze olan mehmûz fiillerle sordu fiili mehmûzken, سال aktı fiili ecveftir. 3. Nâkıs Fiil Nâkıs fiil, aslî harflerinden sonuncusu illet harfi olan fiildir. kurtuldu نج ا etti, şikayet شكا affetti, ع فا çağırdı, dua etti, دعا attı, رمى رضي لقي oldu, razı 4. Lefîf Fiil verdi, şifa شفى karşılaştı, ağladı بكى etti, bina بنى نسي خفي unuttu, gizli oldu Lefîf fiil, aslî harflerinden iki tanesi illet harfi olan fiildir. Bu illet harflerinin bulunduğu yere göre de lefîf fiil, lefîf-i makrûn (illet harfleri bitişik lefîf) ve lefîf-i mefrûk (illet harfleri ayrı lefîf) olmak üzere ikiye ayrılır. a. Lefîf-i Makrûn İllet harflerinin birisi fiilin ortasında, diğeri de sonunda ise buna lefîf-i makrûn denir. ütüledi كوى katladı, طوى etti, rivâyet روى etti, niyet نوى b. Lefîf-i Mefrûk İllet harflerinin birisi fiilin başında diğeri de sonunda ise buna da lefîf-i mefrûk denir. tuttu, sözünü وفى korudu, وقى hükmetti, sorumlu oldu izledi, ولي ezberledi, aklında tuttu, وعى İLLETLİ FİİLLERİN ÇEKİMİ 1. Misâl Fiil Mâzî Misâl fiilin mâzîleri, sâlim fiil gibi çekilir. 96
103 Vâv'lı Misâl Fiil Cemi الجمع (Çoğul) Müsennâ ال مثنى (İkil) Müfred ال مفرد (Tekil) وعد : verdi Söz وعدوا وعدا وعد ال غاي ب / Gâib 3. Şahıs Erkek وعدن وعدت وعدتا ال غاي بة / Gâibe 3. Şahıs Dişi وعدت وعدتما وعدتم ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek وعدت وعدتما وعدتن ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi وعدنا وعدت ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak Muzâri Vâv'lı Misâl Fiil Vâv ile başlayan misâl fiilerin muzârileri elde edilirken genelde ilk harf وجل يوجل gibi. Sadece ورث يرث koydu ve وضع يضع, و عد يعد düşer. فعل - ve فعل يفعل vakarlı oldu örneklerinde olduğu gibi وقر - يوقر korktu ve sıygalarında gelen fiillerin muzârisinde vâv harfi genelde sabit kalır. Bu يفعل durumda misâl fiilin muzârisi, sâlim fiil gibi çekilir. Cemi الجمع Müsennâ ال مثنى Müfred ال مفرد يعد : / veriyor Söz verir / verecek (Çoğul) (İkil) (Tekil) يعدان يعدون يعد ال غاي ب / Gâib 3. Şahıs Erkek يعد ن تعدان تعد ال غاي بة / Gâibe 3. Şahıs Dişi تعدان تعدون تعد ال مخاطب / Muhatab 97
104 2. Şahıs Erkek تعدن تعدان تعدين ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi نعد أعد ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak Yâ'lı Misâl Fiil Bu tür fiillerin muzârileri de, mâzîleri gibi sâlim fiil gibi çekilir. Cemi الجمع Müsennâ ال مثنى Müfred ال مفرد ييسر : / oluyor Kolay olur / olacak (Çoğul) (İkil) (Tekil) ييسر ييسران ييسرون ال غاي ب / Gâib 3. Şahıs Erkek تيسر تيسران ييسرن ال غاي بة / Gâibe 3. Şahıs Dişi تيسر تيسران تيسرون ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek تيسرين تيسران تيسرن ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi نيسر أيسر ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak Emir Emir fiili, muzârinin muhatab ve muhataba sıygalarından elde edilir. Şu yollar takip edilir: Önce muzârinin başındaki muzârilik harfi olan tâ (ت) atılır ve sonu cezimli yapılır: تعد عد عد Emirde müfred muhatabın sonu cezim olurken, cemi muhataba mebnî olduğu için sonu aynen kalır, geri kalanlarda ise cezim alâmeti olarak sonlarındaki nûn harfleri düşer. 98
105 Cemi Müsennâ Müfred Söz ver عد : الجمع ال مثنى ال مفرد (Çoğul) (İkil) (Tekil) عدوا عدا عد ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek عدن عدا عدي ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi Vâv lı misâl fiillerin emirlerinin çekiminde, فعل يفعل ve فعل - يفعل sıygalarında gelenler hariç vâvlar düşer. يي س durdu ve وقف Yukarıdaki tabloya uygun olarak siz de ümitsiz oldu fiillerinin أنت, أناbaşlarına ve نحن zamirlerini getirerek mâzî çekimlerini yapınız. 2. Ecvef Fiil Mâzî İster vâv'lı olsun ister yâ'lı, mâzî çekiminde, harekeli merfû muttasıl zamirlere bitiştiklerinde ecvef fiillerin ortasındaki illet harfi düşer. Bunlar da nun-u nisveye bitişen ve ondan sonra gelen sıygalardır. قلت, قلن gibi. Vâv lı Ecvef Fiil Cemi الجمع (Çoğul) قالوا Müsennâ ال مثنى (İkil) قالا Müfred ال مفرد (Tekil) قال Dedi, söyledi ال غاي ب / Gâib قال : 3. Şahıs Erkek قلن قالتا قالت ال غاي بة / Gâibe 3. Şahıs Dişi قلتم قلت قلتما ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek قلتن قلت قلتما ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi قلنا قلت ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak 99
106 Yâ lı Ecvef Fiil Cemi الجمع (Çoğul) باعوا Müsennâ ال مثنى (İkil) باعا Müfred ال مفرد (Tekil) باع Sattı باع : ال غاي ب / Gâib 3. Şahıs Erkek بعن باعت باعت ا ال غاي بة / Gâibe 3. Şahıs Dişi بعتم بعت بعتما ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek بعتن بعت بعتما ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi بعنا بعت ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak Fiilinin Mâzî Çekimi خاف Cemi Müsennâ Müfred Korktu خاف : الجمع ال مثنى ال مفرد (Çoğul) (İkil) (Tekil) خافوا خافا خاف ال غاي ب / Gâib 3. Şahıs Erkek خفن خافت خافتا ال غاي بة / Gâibe 3. Şahıs Dişi خفتم خفت خفتما ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek خفتن خفت خفتما ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi خفنا خفت ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak 100
107 Muzâri Ecvef fiilin muzârisinde ortadaki illet harfi aslına dönüşür. قال يقول gibi. Ancak خاف يخاف örneğinde olduğu gibi, فعل - يفعل sıygasında olanlar bu kuralın dışındadır. Bunların muzârisinde illet harfi aslına dönüşmez. Ayrıca يقلن düşer. ecvef fiillere nûn-u nisve bitiştiğinde ise hepsinde de illet harfi gibi. Vâv lı Ecvef Fiil Cemi الجمع Müsennâ ال مثنى Müfred ال مفرد يقول : / der Diyor / diyecek söylüyor, söyler, söyleyecek (Çoğul) (İkil) (Tekil) يقول يقولان يقولون ال غاي ب / Gâib تقول تقولان يقلن 3. Şahıs Erkek ال غ اي بة / Gâibe 3. Şahıs Dişi تقول تقولان تقولون ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek تقولين تقولان تقلن ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi نقول أقول ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak Yâ lı Ecvef Fiil Cemi الجم ع Müsennâ ال مثنى Müfred ال مفرد Satıyor, satar, satacak يبيع : (Çoğul) (İkil) (Tekil) يبيع يبيعان يبيعون ال غاي ب / Gâib 3. Şahıs Erkek يبعن تبيع تبيعان ال غاي بة / Gâibe 3. Şahıs Dişi 101
108 تبي ع تبيعان تبيعون ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek تبعن تبيعين تبيعان ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi نبيع أبيع ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak Fiilinin Muzâri Çekimi خاف Cemi الجمع Müsennâ ال مثنى Müfred ال مفرد يخاف : Korkuyor, korkar, korkacak (Çoğul) (İkil) (Tekil) يخاف يخافان يخافون ال غاي ب / Gâib 3. Şahıs Erkek يخفن تخاف تخافان ال غاي بة / Gâibe 3. Şahıs Dişi تخاف تخافان تخافون ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek تخفن تخافان تخافان ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi نخاف أخاف ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak Emir Ecvef fiillerin emirleri elde edilirken şu yol takip edilir: تقول قول قل Cezim alâmeti, müfred muhatab ve cemi muhataba sıygalarında illet harfinin düşmesi قلن) ve قل gibi ), diğer sıygalarda ise sondaki nûn ların düşmesidir. 102
109 Vâv lı Ecvef Fiil Mâzî ve muzârisi قال يقول şeklinde gelen fiillerin emrinde ilk harfin harekesi ötre olur. قل gibi. Cemi الجمع (Çoğul) قولوا قلن Yâ lı Ecvef Fiil Müsennâ ال مثنى (İkil) قولا قولا Müfred ال مفرد (Tekil) قل قولي De, söyle قل : ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi Mâzî ve muzârisi باع يبيع şeklinde gelen fiillerin emrinde ilk harfin harekesi esre olur. بع gibi. Cemi الجمع (Çoğul) بيعوا بعن Müsennâ ال مثنى (İkil) بيعا بيعا Fiilinin Emir Çekimi خاف Müfred ال مفرد (Tekil) بع بيعي Sat بع : ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi Mâzî ve muzârisi خاف يخاف şeklinde gelen fiillerin emrinde ilk harfin harekesi üstün olur. خف gibi. Cemi الجمع (Çoğul) خافوا Müsennâ ال مثنى (İkil) خافا Müfred ال م فرد (Tekil) خف Kork خف : ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek خفن خافا خافي ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi 103
110 سار kalktı ve قام Yukarıdaki tabloya uygun olarak siz de ve هم zamirleriyle birlikte muzârî çekimlerini yapınız. 3. Nâkıs Fiil هم ا, هو yürüdü fiillerinin Nâkıs fiillerin çekiminde, illet harfinden önce fetha varsa 3. erkek şahsın çoğulu söylenirken vâv harfi sâkin (harekesiz) gelir. دعا - دعوا, رمى رموا gibi. Ancak mâzînin müfred gâib sıygasında illet harfinden önce kesra varsa vâv, رضي رضوا bulunur. harf-i med şeklinde gibi. Aynı durum emir ve muzâride ارم - ارموا de geçerlidir. Emirde يرمي - ise şeklinde, muzâride ارض - ارضوا ve olur. şeklinde يرضى - يرض ون ve يرمون Mâzî Cemi الجمع (Çoğul) Müsennâ ال مثنى (İkil) Müfred ال مفرد (Tekil) Dua etti, davet etti دعا : دعوا دعوا دعا ال غاي ب / Gâib 3. Şahıs Erkek دعون دعتا دعت ال غاي بة / Gâibe 3. Şahıs Dişi دعو تم دعوتما دعوت ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek دعوتما دعوتن دعوت ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi دعونا دعوت ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak Cemi الجمع (Çoğul) Müsennâ ال مثنى (İkil) Müfred ال مفرد (Tekil) رمى : Attı رموا رميا رمى ال غاي ب / Gâib 3. Şahıs Erkek رمين رمتا رمت ال غاي بة / Gâibe 3. Şahıs Dişi 104
111 رميتم رميت رميتما ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek رميتما رميتن رميت ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi رمينا رميت ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak Cemi الجمع (Çoğul) Müsennâ ال مثنى (İkil) Müfred ال مفرد (Tekil) Razı oldu : رضي رضوا رضي رضيا ال غاي ب / Gâib 3. Şahıs Erkek رضين رضيت رضيتا ال غاي بة / Gâibe 3. Şahıs Dişi رضيت رضيتما رضيتم ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek رضيتن رضيت رضيتما ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi رضينا رضيت ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak şeklindeyse, fiilinde olduğu gibi, nâkıs fiilin mâzîsinin son harfi uzun elif دعا دعا دعوا çıkar. onun aslı vâv demektir ve bu harf fiilin çekiminde ortaya örneğinde olduğu gibi. Muzâri Cemi الجمع (Çoğul) Müsennâ ال مثنى (İkil) Müfred ال مفرد (Tekil) يدعو : / ediyor Dua eder / edecek يدعو يدعوان يدعون ال غاي ب / Gâib 3. Şahıs Erkek 105
112 تدعو تدعوان يدعون ال غاي بة / Gâibe 3. Şahıs Dişi تدعو تدعوان تدعون ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek تدعين تدعوان تدعون ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi ندعو أدعو ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak Cemi الجمع (Çoğul) Müsennâ ال مثنى (İkil) Müfred ال مفرد (Tekil) Atıyor / atar / atacak يرمي : يرمي يرميان يرمون ال غاي ب / Gâib 3. Şahıs Erkek ترمي ترميان يرمين ال غاي بة / Gâibe 3. Şahıs Dişi ترمي ترميان ترمون ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek ترمين ترميان ترمين ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi نرمي أرمي ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak Cemi الجمع (Çoğul) يرضون Müsennâ ال مثنى (İkil) يرضيان Müfred ال مفرد (Tekil) يرضى Razı uyor / olur / olacak ال غاي ب / Gâib 3. Şahıs Erkek يرضى : ترضى ترضيان يرضين ال غاي بة / Gâibe 3. Şahıs Dişi 106
113 ترضى ترضيان ترضون ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek ترضين ترضيان ترضين ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi نرضى أرضى ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak Emir Cemi الجمع (Çoğul) أدعوا Müsennâ ال مثنى (İkil) أدعوا Müfred ال مفرد (Tekil) ادع ادع : Dua et, davet et ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek أدعي أدعوا أدعون ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi Cemi Müsennâ Müfred At ارم : الجمع ال مثنى ال مفرد (Çoğul) (İkil) (Tekil) ارميا ارموا ارم ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek ارميا ارمين ارمي ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi Cemi Müsennâ Müfred Razı ol ارض : الجمع ال مثنى ال مفرد (Çoğul) (İkil) (Tekil) ارض ارضيا ارضوا ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek ارضي ارضيا ارضين ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi 107
114 Yukarıdaki tabloya uygun olarak siz de - رج ا umdu, - كفى yeterli oldu ve نسي هي unuttu fiillerinin mâzî çekimlerini zamirleriyle birlikte هن ve هم ا, yapınız. 4. Lefîf Fiil Mâzî Lefîf fiilin mâzî çekimi nâkıs fiillerle aynıdır. Lefîf-i Makrûn Cemi الجمع (Çoğul) نووا Müsennâ ال مثنى (İkil) نويا Müfred ال مفرد (Tekil) نوى نوى : etti Niyet ال غاي ب / Gâib 3. Şahıs Erkek نوين نوتا نوت ال غاي بة / Gâibe 3. Şahıs Dişi نويتم نويت نويتما ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek نويتن نويت نويتما ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi نوينا نويت ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak Lefîf-i Mefrûk Cemi الجمع (Çoğul) Müsennâ ال مثنى (İkil) Müfred ال مفرد (Tekil) وقى : Korudu وقوا وقيا و ق ى ال غاي ب / Gâib 3. Şahıs Erkek وقين وقتا وقت ال غاي بة / Gâibe 3. Şahıs Dişi 108
115 وقيتما وقيتم وقيت ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek وقيتما وقيتن وقيت ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi وقينا و قيت ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak Muzâri Lefîf fiilin muzâri çekimi de nâkıs fiil gibidir. Lefîf-i Makrûn Cemi الجمع (Çoğul) ينوون Müsennâ ال مثنى (İkil) ين ويان Müfred ال مفرد (Tekil) ينوي ينوي : / ediyor Niyet eder / edecek ال غاي ب / Gâib 3. Şahıs Erkek تنوي تنويان ينوين ال غاي بة / Gâibe 3. Şahıs Dişi تنوي تنويان تنوون ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek تنوين تنويان تنوين ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi ننوي أنوي ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak Lefîf-i Mefrûk Bunlarda, vâv'lı misâl fiillerin çoğunda olduğu gibi, muzârisi elde edilirken gibi. وفى - يفي düşer. sıygasında olanlar hariç, baştaki vâv harfi فعل - يفعل Cemi تقين يقي : / korur Müsennâ Müfred Koruyor / الج تقيان ال مثنى تقي ال مفرد ال غاي بة / Gâibe koruyacak (Çoğul) (İkil) (Tekil) 3. Şahıs Dişi تقون يقون تقيان يقيان تقي يقي ل مخاطب ال غاي ب // Gâib Muhatab ا Şahıs Erkek 109
116 تقين تقيان تقين ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi نقي أقي ال متكلم / Mütekellim 1. Şahıs Ortak Emir Lefîf-i Makrûn Cemi Müsennâ Müfred Niyet et ا نو : الجمع ال مثنى ال مفرد (Çoğul) (İkil) (Tekil) انويا انووا انو ال مخاطب / Muhatab 2. Şahıs Erkek انويا انوين انوي ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi Lefîf-i Mefrûk Cemi Müsennâ Müfred ق: Koru الجمع ال مثنى ال مفرد (Çoğul) (İkil) (Tekil) ق وا ال مخاطب / Muhatab ق قيا قين قي قيا 2. Şahıs Erkek ال مخاطبة / Muhataba 2. Şahıs Dişi Yukarıdaki tabloya uygun olarak siz de طوى katladı ve وفى sözünü tuttu fiillerinin muzârî çekimlerini أنتما, أنت ve أنتن zamirleriyle birlikte yapınız. 110
117 المثال الا جوف الناقص اللفيف رضي نوى وقى هو وعد يسر قال باع دعا رمى هم ا وعدا يسرا قالا باعا دعوا رميا رضيا نويا وقيا هم وعدوا يس روا قالوا باعوا دعوا رموا رضوا نووا وقوا هي وعدت يسرت قالت باعت دعت رمت رضيت نوت وقت هم ا وعدتا يسرتا قالتا باعتا دعتا رمتا رضيتا نوتا وقتا رضين نوين وقين هن وعد ن يسرن قلن بعن دعون رمين رضيت نويت وقيت أنت وعدت يسرت قلت بعت دعوت رميت وقيتما أنتما وعدتما يسرتما قلتما بعتما دعوتما رضيتما رميتما نويتما أنتم وعدتم يسرتم قلتم بعتم دع وتم رميتم رضيتم نويتم وقيتم أنت وعدت يسرت قلت بعت دعوت رميت رضيت نويت وقيت وقيتما أنتما وعدتما يسرتما قلتما بعتما دعوتما رضيتما رميتما نويتما رضيتن وقيتن نويتن رميتن دعوتن بعتن قلتن أنتن وعدتن يسرتن رضيت نويت وقيت أنا وعدت يسرت قلت بعت دعوت رميت نحن وعدنا يسرنا قل ن ا بعنا دعونا رمينا رضينا نوينا وقينا Tablo 4.1: İlletli Fiillerin Munfasıl Zamirlerle Mâzî Çekim Tablosu. 111
118 المثال الا جوف الناقص اللفيف هو يعد ييسر يقول يبيع يدعو يرمي يرضى ينوي يقي يعدان ييسران يقولان يبيعان يدعوان يرميا ن يرضيان ينويان يقيان هم ا هم يعدون ييسرون يقولون يبيعون يدعون يرمون يرضون ينوون يقون هي تعد تيسر تقول تبيع تدعو ترمي ترضى تنوي تقي تعدان تيسران تقولان تبيعان تدعوان ترميان ترضيان تنو يان تقيان هم ا هن يعدن ييسرن يقلن يبعن يدعون يرمين يرضين ينوين يقين أنت تعد تيسر تقول تبيع تدعو ترمي ترضى تنوي تقي تعدان تيسران تقولان تبيعان تدعوان ترميان ترضيان تنويان تقيان أنتما أنتم تعدون تيسرون تقولون تبيعون تدعون ترمون ترضون تنوون تقون تعدين تيسرين تقولين تبيعين تدعين ت رمين ترضين تنوين تقين أنت تعدان تيسران تقولان تبيعان تدعوان ترميان ترضيان تنويان تقيان أنتما أنتن تعدن تيس رن تقلن تبعن تدعون ترمين ترضين تنوين تقين أنا أعد أيسر أقول أبيع أدعو أرمي أرضى أنوي أقي نحن نعد نيسر نقول نبيع ندعو نرمي نرضى ننوي نقي Tablo 4.2: İlletli Fiillerin Munfasıl Zamirlerle Muzâri Çekim Tablosu. 112
119 المثال الا جوف الناقص اللفيف أنت عد قل بع ادع ارم ارض انو ق أنتما عدا قولا بيعا ادعوا ارميا ارضيا انويا قيا أنتم عدوا قولوا بيعوا ادعوا ارموا ارضوا انووا ق وا أنت عدي قولي بيعي ادعي ارمي ارض ي انوي قي أنتما عدا قولا بيعا ادعوا ارميا ارضيا انويا قيا أنتن عدن قلن بعن ادعون ارمين ارضين انوين قين Tablo 4.3: İlletli Fiillerin Munfasıl Zamirlerle Emir Çekim Tablosu. İlletli fiil çekimleriyle ilgili daha ayrıntılı örnekler için adresine başvurabilirsiniz. İlletli fiillerin çekimiyle ilgili daha ayrıntılı bilgi için ayrıca M. Meral Çörtü nün Arapça Dilbilgisi Sarf adlı kitabındaki Aksâm-ı Seb a adlı 7. bölümden Mu tel fiil konusuna bakınız. ALIŞTIRMALAR 1. Aşağıdaki parağrafta boş bırakılan yerleri parantez içindeki kelimelerden uygun olanını seçerek doldurunuz. يقضي يدعو قام وعد - هدى ( (رضي ينهى بالجن ة.... ال مسلم وقته في ال عمل والعبادة. وهو المسلمين إلى الدين الحق و...هم...االله... إلى الخير و... عن المنكر. وقد... االله عنه عندما... بما أمر به. 2. Okuma parçasında geçen mu tel fiilleri ve türünü aşağıdaki boşluklara yazınız. نوعه الفعل ال معتل نوعه الفعل ال معتل
120 3. Aşağıdaki cümleyi verilen zamirlerle başlatarak yeniden yazınız. ال باب. هو وقف أمام.A أنا....B أنتم....C هم....D نحن... هي....E 4. Aşağıdaki cümleyi verilen zamirlerle başlatarak yeniden yazınız. نحن نقوم الن وم قبل أذان من ال فجر..A أنتما....B هو....C أنت....D هن....E أنتن Aşağıdaki cümlelerde geçen mâzî nâkıs fiilleri muzâriye çeviriniz. 114.A دعوت الا صدقاء إلى بيتي.... ال قميص.... كوت ال مرأة.B.C تلا الا مام سورة ال فاتحة.....D عفا ال مدرس عن الطالب.... مسرعات.....E مشت ال بنات إلى بيو ن 6. Aşağıdaki cümlelerde parantez içindeki fiilleri muzâriye çevirerek doğru şeklini yazınız. (رجا ( مغفرة االله. (قضى ( ال عطلة في ال قرية. نىب( ( ال عمارة في سنتين. بين الصفا وال مروة. الحديقة. ( في المسلمون الطالبات.A.B المهندسان.C (سعى ( (بكى.D الفتاة البنتان.E
121 7. Aşağıdaki cümlelerde bulunan fiilleri emir sıygasına çevirerek yazınız. تبيع بضاعتك نظيفة..A أنتم تصومون رمضان..B.C أنت تمشي كل صباح. ال ملابس..D أنت تكوين.E أنتن تسعين في الخير. 8. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde illetli fiil yanlış kullanılmıştır? إن الناس يدعون االله في المسجد. كان محمود وكريم يعودان إلى الجامعة. جاءت من تسعى في الخير. رأيت الشاب الذي تج ري في شاطي البحر. خال أحمد أن المسا لة سهلة..A.B.C.D.E 9. Aşağıdaki âyet-i kerîmelerde geçen illetli fiilleri ve türünü tespit ediniz. وسع كرسيه السماوات والا رض (البقرة (255/2.A.B ألهاكم التكاثر. حتى زرتم ال مقابر (التكاثر (2-1/102 والسيي ات (الا عراف 168/7) بالحسنات وبلوناهم.C.D يوم نطوي السماء كطي الس جل للكتب (الا نبياء (104/21 ويرجون رحمته ويخافون عذابه (الا سراء (57/17.E 10. Aşağıdaki Arapça cümlenin en uygun Türkçe karşılığını tespit ediniz.. تكوي عاي شة الث ياب التي غسلتها أمها أمس A. Ayşe, annesinin dün yıkadığı elbiseleri ütüledi. B. Ayşe, dün yıkadığı elbiseleri ütülüyor. C. Ayşe, annesinin bugün yıkadığı elbiseleri ütülüyor. D. Ayşe, annesinin dün yıkadığı elbiseleri ütülüyor. E. Ayşe, annesinin yıkadığı elbiseleri ütüleyecek. 115
122 11. Aşağıdaki Arapça cümlenin en uygun Türkçe karşılığını tespit ediniz. يجب علينا أن نخرج من الفصل دوء بعد انتهاء الدرس. A. Ders bittikten sonra sınıftan sessi çıktık. B. Öğrencilerin dersten sonra sınıftan sakin bir şekilde çıkmaları gerekir. C. Ders bittikten sonra sınıftan sakin bir şekilde çıkmamız uygun olur. D. Ders bittikten sonra sınıftan sakin bir şekilde çıkmanız gerekir. E. Ders bittikten sonra sınıftan sakin bir şekilde çıkmamız gerekir. 12. Aşağıdaki Arapça cümlenin en uygun Türkçe karşılığını tespit ediniz.. كان الن بي (ص) يتوب إلى االله في اليوم أكثر من سبعين مرة A. Nebi (sav) Allah a günde yetmiş defadan fazla tövbe ederdi. B. Nebi (sav) Allah a günde yetmiş defa tövbe ederdi. C. Hz. Peygamber (sav) günde yetmiş defadan fazla tövbe ediyordu. D. Nebi (sav) Allah a günde yetmişe yakın tövbe ederdi. E. Nebi (sav) Allah a günde yetmiş defadan fazla tövbe etmeyi severdi. 13. Aşağıdaki Arapça cümlenin en uygun Türkçe karşılığını tespit ediniz. الا مام سورة الضحى في الركعة الا ولى وسورة الانشراح في الركعة الثانية. تلا A. İmam ilk rekatta Duha sûresini, ikinci rekatta da İnşirah sûresini okur. B. İmam ilk rekatta İnşirah sûresini, ikinci rekatta da Duha sûresini okudu. C. İmam ilk rekatta Duha sûresini, ikinci rekatta da İnşirah sûresini okudu. D. İmam ikinci rekatta Duha sûresini, ilk rekatta da İnşirah sûresini okuyor. E. İmam ilkinde Duha sûresini, ikincisinde de İnşirah sûresini okudu. 14. Aşağıdaki Arapça cümlenin en uygun Türkçe karşılığını tespit ediniz.. صديقي أحمد دعاني إلى بيته هذا الصباح لتناول الفطور A. Arkadaşım Ahmet kahvaltı etmek için bu sabah beni evine davet etti. B. Arkadaşım Ahmet kahvaltı etmek için bu akşam beni evine davet etti. C. Arkadaşım kahvaltı etmek için dün sabah beni evine davet etti. 116
123 ص ) D. Arkadaşım Ahmet kahvaltı etmek için bu sabah beni yurda çağırdı. E. Ahmet kahvaltı etmek için bu sabah beni evine davet edecek. 15. Aşağıdaki Türkçe cümlenin en uygun Arapça karşılığını tespit ediniz. Nebi (sav) hicretten sonra Medine-i Münevvere de 10 sene yaşadı. المنورة عشر سنوات قبل الهجرة..A عاش الن بي (ص) بالمدينة المنورة عشر سنوات بعد الهجرة. B. عاش ال ن بي (ص) بالمدينة سنوات بالمدينة المنورة عشر قبل الهجرة. C. يعي ش الن بي (ص) بمكة المكرمة سنوات.D عاش الن بي (ص) عشر بعد الهجرة. الهجرة. سنوات قبل المنورة E. عاش رسول االله ( ب المدينة تسع 16. Aşağıdaki Türkçe cümlenin en uygun Arapça karşılığını tespit ediniz. Kur ân-ı Kerim bize değerli peygamberlerin kıssalarını aktarır. يروي لنا القرآن الكريم قصص الا نبياء..A قصص الا نبياء الكرام..B يروي لنا القرآن الكريم.C روى لنا القرآن الكريم سير الا نبياء الكرام. قصص الا نبياء الكرام..D لا يروي لنا القرآن الكريم يروي لنا القرآن الكريم تاريخ الا نبياء الكرام..E 17. Aşağıdaki Türkçe cümlenin en uygun Arapça karşılığını tespit ediniz. İnsanların en hayırlısı ömrü uzun, ameli de güzel olandır. 18. Aşağıdaki cümleleri Arapçaya çeviriniz. A. Çocuklar bahçede yürüdüler. B. Arkadaşları kahvaltıya davet ettik. 117.A شر الن اس من طال عمره وحسن عمله..B خير الن اس من قصر عمره وحسن عمله. خير الن اس من طال عمره و ساء عمله..C.D خير كم من ط ال عمره وحسن عمله. خير الن اس من طال عمره وحسن عمله..E
124 ج( ج( ج( C. Yatsıdan sonra Bakara sûresini okudum. D. Hacılar Kabeyi tavaf ediyorlar. E. Gelecek yaz İstanbul camilerini ziyaret edeceğiz. F. Çöpü caddeye atmam. G. Mekke ye gittim ve orada iki ay kaldım. H. Arkadaşın seni öğretmene şikayet etti mi? I. Arkadaşları evime çağırdım. J. Adem yeni arabayı satıyor. Kelimeler ve Deyimler أسرع يسرع - إسراعا إلى : oldu Koştu, acele etti, çabuk ألهى يلهي - إلهاء : oyaladı Meşgul etti, بضاي ع : eşya Mal, mülk, ticari ( بضاعة بكى يبكي - بكاء : Ağladı بلا يبلو - بلاء : etti Denedi, tecrübe - تخلصا من : Kurtuldu يبيع - بيعا : Sattı يتخلص ب ع ا تخلص تكاثر يتكاثر - تكاثرا : oldu Çok sayıda تلا يتلو - تلاوة : Okudu Temenni etti تمنى يتمنى : - تمنيا جرى يجري - ج ريا : Koştu الجماهير : Halk جامعات : Üniversite ( ( الجمهور جامعة حفل : Tören حينما : dığında dığı zaman, iken, خال يخال - خيلا : sandı Zannetti, دعا يدعو دعاء دعوة : etti Dua etti, çağırdı, davet دل يدل - دلالة على : Gösterdi رجا يرجو - رجاء : etti Umdu, ümit 118
125 ج( ج( ج( ج( ج( ج( - رميا : Attı - رواية : etti Rivâyet - سعيا : yaptı Koştu, hızlı hareket etti, sa y يرمي يروي يسعى رمى روى سعى سهل : Kolay ساء يسوء - سوءا : oldu Kötü شد يشد - شدا : Bağladı شاب (ج) شبان شباب : Genç شواطي : kenarı (Deniz vb. ) kıyısı, شاطي ( صبي (ج) صبيان : Çocuk صياما : tuttu Oruç صوما - ضح كا : Güldü صام يصوم ضحك يضحك الطماع : tamahkâr Çok Tamahkârlık : ( عطلات عطل : Tatil عفوا عن : Affetti عمارات عماي ر : Apartman ( عودة إلى : döndü Geri يعفو الطمع عطلة عفا عمارة عاد يعود غضب يغضب - غض ب ا : Kızdı فتيات : kız Genç فتاة ( قدور : Tencere قدر ( 119 قدم - يقدم قدوما : Geldi قرى : Köy قرية ( قصر يقصر - قصرا : oldu Kısa يقضي قضاء : geçirdi (Vakit, tatil vb.lerini) قضى (وقتا ( - قمامة (ج) قمام : süprüntü Çöp, قام يقوم - قياما : dikildi Kalktı, لام يلوم - لوما : Kınadı
126 ج( ج( Övdü, methetti : Yürüdü : - مدحا مشيا - مدح يمدح يمشي ملابس : Elbise ( ( المنكرات : kötülük Çirkinlik, مشى ملبس المنكر ما ألذ الطعام! : yemek! Ne lezzetli نجاة من : Kurtuldu - نداء : Çağırdı نهيا عن : alıkoydu Yasakladı, هداية إلى : etti Doğru yolu gösterdi, rehberlik ينجو ينادي ينهى يهدي نج ا نادى نهى هدى وجد يجد - وجودا : Buldu ودا ودا مودة : hoşlandı İstedi, diledi, arkasında يسع - سعة : Kuşattı وقفا وقوفا : oldu Durdu, dikildi, bir konuya vâkıf و د - يود وراء : يقف وسع وقف Özet İlletli fiilleri sahîh fiillerden ayırt edebilmek. Arapça da fiiller, asıl harflerinin türüne göre sahîh (illetsiz) ve mu tel (illetli) olmak üzere ikiye ayrılır. Asıl harfleri arasında illet harfi denilen elif, vâv ve yâ و ي) (ا harflerinden herhangi birisi bulunmayan fiile sahih fiil denir. yardım etti örneklerinde olduğu gibi. Asıl مد okudu, قرأ yazdı, كتب harflerinden bir veya ikisi illet harfi olan fiile ise mu tel (illetli) fiil denir. gibi. korudu fiilleri وقى attı, رمى dedi, قال buldu, وجد İlletli fiil türlerini tanıyabilmek. İlletli fiiller illet harfinin çeşidi ve bulunduğu yere göre misâl, ecvef, nâkıs ve lefîf olmak üzere dörde ayrılır: 1. Misâl Fiil Misâl fiil, asıl harflerinden birincisi vâv ya da yâ harfi olan fiildir. Bu tür يي س durdu, وقف çoğunluktadır. fiillerde vâv ile başlayanlar ümitsiz oldu gibi. 2. Ecvef Fiil Ecvef fiil, asıl harflerinden ikincisi illet harfi olan fiildir. Ortadaki bu harf de ya vâv ya da yâ harfidir. قال dedi, سال aktı gibi. 120
127 3. Nâkıs fiil Nâkıs fiil, asıl harflerinden sonuncusu illet harfi olan fiildir. دعا dua etti, رضي ağladı, بكى çağırdı, razı oldu gibi. 4. Lefîf Fiil Lefîf fiil, asıl harflerinden ikisi illet harfi olan fiildir. Bu illet harflerinin bulunduğu yere göre de lefîf fiil lefîf-i makrûn ve lefîf-i mefrûk olmak üzere ikiye ayrılır. İllet harfleri fiilin ortasında ve sonunda bulunuyorsa buna lefîf-i makrûn denir. نوى niyet etti gibi. İllet harflerinin birisi fiilin başında diğeri de sonunda ise buna da lefîf-i mefrûk denir. وقى korudu gibi. İlletli fiillerin mâzî, muzârî ve emir çekimlerini yapabilmek. Misâl Fiil Misâl fiilin mâzîleri ister vâv'lı ister yâ'lı olsun, sâlim fiil gibi çekilir. وعد düşer. Muzârisini elde ederken ise vâv ile başlayanlarda genelde ilk harf وقر korktu ve وجل يوجل gibi. Sadece ورث يرث koydu ve وضع يضع, يعد فعل - يفعل ve فعل يفعل - vakarlı oldu örneklerinde olduğu gibi يوقر sıygasında gelen fiillerin muzârisinde vâv harfi genelde sabit kalır. Bu durumda misâl fiilin muzârisi, sâlim fiil gibi çekilir. Vâv'lı olanın emrinin çekiminde muzârisinde olduğu gibi yine فعل يفعل ve düşer. sıygasında gelenler hariç vâv harfi فعل - يفعل Yâ'lı misâl fiillerin muzârileri ise, mâzîleri gibi sâlim fiil gibi çekilir. Ecvef Fiil İster vâv'lı olsun ister yâ'lı, mâzî çekiminde, harekeli merfû muttasıl zamirlere bitiştiklerinde ecvef fiillerin ortasındaki illet harfi düşer. Bunlar da nun-u nisveye bitişen ve devamında gelen sıygalardır. قلت, قلن gibi. Ecvef fiilin muzârisinde ise ortadaki illet harfi aslına dönüşür. قال يقول gibi. Ancak خاف يخاف örneğinde olduğu gibi, فعل - يفعل sıygasında olanlar bu kuralın dışındadır. Bunların muzârisinde illet harfi aslına dönüşmez. Ayrıca يقلن düşer. ecvef fiillere nûn-u nisve bitiştiğinde ise hepsinde de illet harfi gibi. Ecvef fiillerin emrinde müfred muhatab ve cemi muhataba sıygalarında illet harfi düşerken, diğer sıygalarında قلن. düşmez ve قل gibi. Nâkıs Fiil Nâkıs fiillerin mâzî çekiminde, illet harfinden önce fetha varsa 3. erkek şahsın çoğul kipinde vâv harfi sükûn üzere gelir. دعا - دعوا, رمى رموا gibi. رضي bulunur. Ancak illet harfinden önce kesra varsa vâv, harf-i med şeklinde fiilinde olduğu دعا geçerlidir. gibi. Aynı durum emir ve muzâride de ر ضوا gibi, nâkıs fiilin mâzîsinin son harfi uzun elif şeklindeyse, onun aslı vâv 121
128 demektir ve bu harf fiilin çekiminde ortaya çıkar. دعا دعوا örneğinde olduğu gibi. İlletli fiilleri merfû munfasıl zamirlerle birlikte kullanabilmek. İlletli fiillerin merfû munfasıl zamirlerle birlikte kullanılması mâzî, muzârî ve emir fiil için ayrı ayrı olarak ünite içerisindeki tablolarda (tablo 4.1, 4.2., 4.3) verilmiştir. Munfasıl zamir ve peşinden bir fiil kullanıldığında isim cümlesi oluşur ve başta bulunan zamir mübtedâ, fiil de onun haberi olur. Örnek: haberidir. da onun ندعو mübtedâ, نحن. Biz dua ederiz. Burada نحن ندعو Kendimizi Sınayalım 1. Aşağıdakilerden hangisi illetli fiildir? شد.a ضرب b. نصر c. سا ل d. ودع e. 2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde vâvlı ecvef fiil vardır? يسير خالد في الشارع الا ن. a. أمتعتهم في السوق. b. يبيعون التجار أنا أنام كل ل يلة بعد العشاء. c. المسلمون ربهم بعد كل صلاة. d. يدعو ملابس أولاده. e. طوت ال مرأة المدرسون... إجازة ممتعة في الصيف السابق. 3. Cümlede boş bırakılan yeri aşağıdakilerden hangisi doğru şekilde tamamlar? رضوا. a قضوا. b رموا c. بكوا d. غزوا. e 122
129 أولادهن. 4. لتربية النساء... Cümlede boş bırakılan yeri aşağıdakilerden hangisi doğru şekilde tamamlar? يسعى a. يسعون b. تسعين c. يسعين d. تسعى e. 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisi lefîf fiil içermektedir? خالد و أحمد نويا أن يذهبا إلى السوق. a. الحقاي ب على المكاتب. b. الطالبات وضعن لصلاة الجمعة. c. المسجد الشاب سعى إلى الحجاج يطوفون حول الكعبة. d. العلوم الا سلامية..e دراسة قضى الرجل معظم حياته في Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı 1. e Yanıtınız doğru değilse, Misâl Fiil konusunu yeniden okuyunuz. 2. c Yanıtınız doğru değilse, Ecvef Fiil konusunu yeniden okuyunuz. 3. b Yanıtınız doğru değilse, Nâkıs Fiil konusunu yeniden okuyunuz. 4. d Yanıtınız farklıysa Nâkıs Fiil konusunu yeniden okuyunuz. 5. a Yanıtınız doğru değilse, Lefîf Fiil konusunu yeniden okuyunuz. Sıra Sizde Yanıt Anahtarı Sıra Sizde 1 نحن وقفنا أنت وقفت - أنا وقفت - نحن يي سنا أنت يي ست - أنا يي ست - Sıra Sizde 2 - هم يقومون يسيرون هم - هما يقومان هما يسيران - - هو يقوم يسير هو 123
130 Sıra Sizde 3 هن رجون هن كفين نسين هن - هما رجتا - هما كفتا - هما نسيتا هي رجت - هي كفت - هي نسيت - Sıra Sizde 4 - أنتن تطوين أنتن تفين أنتما تطويان أنتما تفيان - أنت تطوين - أنت تفين - Yararlanılan Kaynaklar Abdürrahim, F. (1415). Durûsu l-lugati l-arabiyye li-gayri n-nâtikîne bihâ, Medine. Çörtü, M. Meral (1995). Arapça Dilbilgisi Sarf, İstanbul. Maksudoğlu, Mehmet (1992). Arapça Dilbilgisi, İstanbul. Sînî, Mahmud İsmail vd., (ts.). el-kavâidü l-arabiyyetü l-müyessera, İstanbul., el-arabiyye li n-nâşiîn, İstanbul. el-dahdah, Antoine (1991). Mu cemü Tasrîfi l-ef âli l-arabiyye, Beyrut. Yaşar, Ahmet (1996). Arapça'nın Temel Kuralları, İzmir. 124
131 125
132 Amaçlarımız Bu üniteyi tamamladıktan sonra; Arapçadaki nâibu l-fâil terimini açıklayabilecek, Nâibu l-fâilin cümle içindeki görevini ve i râbını ifade edebilecek, Nâibu l-fâil olabilecekleri belirleyebilecek, Lâzım, müteaddî, ma lûm, mechûl fiil kavramlarını tanımlayabileceksiniz. Anahtar Kavramlar Fâ il Nâibu l-fâil Ma lûm ve mechûl fiil Lâzım ve müteaddî fiil Öneriler Bu üniteyi daha iyi kavrayabilmek için okumaya başlamadan önce; Bir Türkçe dilbilgisi kitabından Türkçedeki etken, edilgen fiil, özne, sözde özne konularını tekrar ediniz. Mehmet Maksudoğlu veya M. Meral Çörtü nün Arapça Dilbilgisi Nahiv kitaplarından nâibu l-fâil konularını okuyunuz. 126
133 Nâibu l-fâil ناي ب الفاعل GİRİŞ Bilindiği gibi her insan kendi anadilini içinde yaşayıp büyüdüğü, aile ve mahalle gibi yakın ve uzak çevresinden tabiî olarak öğrenir. Bunun için özel bir çaba göstermez bile. Ancak okullarda öğrenim görenler, kendi konuştukları dilin bile bir dilbilgisi ve kuralları olduğunun farkına sonradan varırlar. Kendi anadillerinin dilbilgisine ait kavramları zihinlerine iyice yerleştirmiş olanlar öğrenmek istedikleri bir yabancı dilin kurallarını da kolayca kavrayabilirler. Bu yüzden bu ünitede öğreneceğiniz Nâibu l-fâil konusunu kolayca anlayabilmek için önce bunun dilimizdeki karşılığını kısaca hatırlamamız faydalı olacaktır. Her insan duygularını, düşündüklerini ve çevresindeki olayları sözlü veya yazılı olarak, cümleler kurarak anlatır. Bu cümlelerde işi yapana özne (fâil), öznenin yaptığı işten etkilenen varlığa da nesne (mefûl) denir. Edilgen bir كسر الغصن Meselâ: fiille kurulmuş cümlelerde ise nesne, özne gibi görünür. Dal kırıldı cümlesinde dal kelimesi özne gibi görünmekte ise de, bu kırma işini yapan değil, kırılandır. Bu sebeple özne (fâil) gibi görünen nesneye sözde özne (nâibu l-fâil) deriz. Bu sözde özneler kelime ya da kelime öbekleri şeklinde olabilirler. İşte bunların Arap dilbilgisinde (nahiv/sentaks/cümle yapısında) örneklere dayanan geniş açıklamaları ileriki sayfalarda görülecektir. Bu ünitede önce içinde Arapçadaki nâibu l-fâillerden çok sayıda bulabileceğiniz bir okuma parçasında ve alıştırmalarda öğrenci için yeni sayılabilecek kelime ve deyimlerin anlamları yer alacaktır. Yine de ihtiyaç olursa bir sözlüğe başvurulmalıdır. Metni kavrama alıştırmalarından sonra nâibu l-fâil konusu geniş bir şekilde anlatılacaktır. Ardından konunun zihinlerde yerleşmesine yardımcı olacak ve daha çok öğrencinin uygulamasına yönelik çeşitli ve çok sayıda alıştırmalar bulunacaktır. Amaç ve ümidimiz bunları uygulaya uygulaya ilerlemelerini beklediğimiz öğrencilerin konuyu kavramış olmalarıdır. Nâibu l-fâil ilgili daha ayrıntılı örnekler için adresine başvurabilirsiniz. 127
134 OKUMA PARÇASI الخ ليفة الما مون عنايته للعلم المجالس وال علماء فوجهت للهجرة وكان محبا للعلم وتسعين الخلافة سنة ثمان تولى وعقدت العلمية في بغداد وقد استخدم في تلك ال مجالس ال منهج ال علمي. ملك الروم شدة حبه للكتب صالح حاكم قبرص على أن يرسل خزانةكتب اليونان إليه كما صالح ومن ال قدماء التي عنده بالا ضافة إلى ما حم إليه منكتب الشرق وال غرب فتكونت لديه ل على أن تو خذ كتب مكتبة عظيمة سماها دار الحكمة. وقت وتقام ال من اقشات لتزار في كل ال مكتبات حكمه على أن ينشر ال علم وتبنى خلال عمل ال ما مون العلمية بين العلماء وقد توفي في السنة الثامنة عشرة بعد ال ماي تين. (القواعد العربية ال ميسرة ج 2 ص (229 Metni Kavrama Alıştırmaları 1. Aşağıdaki soruları parçaya göre cevaplayınız من كان ال ما مون.2 متى وأين عاش الما مون.3 هل كان ال ما مون يحب ال علم عقدت ال مجالس العلمية.4 أين.5 أي منهج استخدم في تلك ال مجالس.6 كيف يكرم ال علماء يرسل ترسل.7 من خزانة كتب اليونان إلى من.8 هل تصان الكتب في بلدكم مكتبة دار الحكمة.9 كيف تكونت.10 متى تزار ال مكتبات.11 متى توفي ال ما مون 2. Aşağıdaki kelimelerin eş anlamlılarını parantez içindeki kelimeler arasından seçiniz. علاوة على... ال مشرق ال مغرب عند ( أمير محبه تبعث كبيرة (عهده حفظت الكتب. وصينت.1
135 ال ما مون أكرم ال علماء..2 وفي زمن الما مون مكتبة عظيمة..3 تكونت لدى شدة حب ال ما مون للكتب صالح حاكم قبرص على أن اليونان إليه. ترسل كتب.4 من حمل إليه من كتب الشرق وال غرب. بالا ضافة إلى ما.5 3. Aşağıdaki kelimelerin zıt anlamlılarını parantez içindeki kelimeler arasından seçiniz. أسيء إلى حارب تهدم ربح يكتم تعطى ( (مبغض الجهل الجهلاء.1 عمل الما مون على أن ينشر العلم..2 وكان محبا لل علم و ال علماء. نه.3 وفي زم أكرم ال علماء. الروم على أن الكتب..4 صالح ال ما مون ملك تو خذ للعلم والحضارة. عظيمة.5 وكانت وفاته خسارة 4. Aşağıda verilen cümlelerden ilk gruptakilerde mâzî fiiller ma lûm yapıda olup merfû ları fâilleridir. İkinci gruptakilerde fiiller meçhul yapıya dönüştürülmüş olup merfûları nâibu l-fâileridir. Her iki grubu dikkatle inceleyerek cümlelerde oluşan değişiklikleri ve fâil ve nâibu l-fâilleri tespit ediniz. اجملموعة الا ولى اجملموعة الثانية أكرم ال ما مون ال علماء.1 أكرم العلماء الشرق وال غرب إليه حمل الن اس كتب حملتكتب الشرق والغرب إليه.2 صان الما مون الكتب..3 صينت الكتب. وجه ال م ا مون عنايته للعلم.4 وجهت عنايته للعلم. ال مجالس العلمية. عقد الما مون ال مجالس ال علمية..5 عقدت استخدم العلماء المنهج العلمي..6 استخدم ال منهج العلمي. 5. Aşağıda verilen cümlelerden ilk gruptakilerde muzârî fiiller ma lûm yapıda olup merfû ları fâilleridir. İkinci grptakilerde fiiller meçhul yapıya dönüştürülmüş olup merfûları nâibu l-fâileridir. Her iki grubu dikkatle inceleyerek cümlelerde oluşan değişiklikleri ve fâil ve nâibu l-fâilleri tespit ediniz. اجملموعة الا ولى عمل ال ما مون على أن ينشر العلم. اجملموعة الثانية.1 عمل ال ما مون أن ينشر العلم 129
136 ال مكتبات. يبني ال ما مون ال مكتبات. يزور الطلبة يا خذ ال ما مون كتب القدماء..2 تبنى ال مكتبات.3 تزار ال مكتبات..4 ترسل خزانة ال كتب 6. Aşağıdaki Arapça cümlelerin en yakın Türkçe karşılığı hangisidir? الجزيرة قبرص على أن يرسل خزانة اليونان إليه والي ال ما مون للكتب صالح من شدة حب كتب. a. Me mûn kitapları çok seviyordu. Kıbrıs adası valisiyle, Yunan kütüphanesini kendisine göndermesi şartıyla anlaşma yaptı. b. Me mûn kitapları çok sevdiğinden dolayı Kıbrıs adası valisiyle, Yunan kütüphanesini kendisine vermesi için anlaşma yaptı. c. Me mûn kitapları çok sevdiğinden dolayı Kıbrıs adası valisiyle, Yunan kütüphanesini kendisine göndermesi şartıyla anlaşma yaptı. d. Me mûn kitapları çok sevdiğinden dolayı Bizans imparatoruyla, Yunan kütüphanesini kendisine göndermesi şartıyla anlaşma yaptı. e. Me mûn kitapları çok severdi. Kıbrıs adası valisiyle, Yunan kütüphanesini kendisine göndermesi şartıyla anlaşma yapmayı teklif etti. 7. Aşağıdaki Arapça cümlelerin en yakın Türkçe karşılığı hangisidir? عمل ال ما مون خلا ل حكمه على أن ينشر العلم وتنبى ال مكتبات وتقام ال مناقشات ال علمية بين ال علماء. a. Me mûn hükümdarlığı sırasında, ilmin yayılması kütüphanelerin yapılması ve âlimler arasında ilmî tartışmaların yapılması için çalıştı. b. Me mûn hükümdarlığı sırasında, kütüphanelerin yapılması ve âlimler arasında ilmî tartışmaların yapılması için çalıştı. c. Me mûn hükümdarlığı sırasında, ilmin yayıldı kütüphanelerin yapıldı ve âlimler arasında ilmî tartışmaların yapılması için çalıştı. d. Me mûn hükümdarlığı sırasında, ilmin yayılması kütüphanelerin yapılmasını istedi ve âlimler arasında ilmî tartışmaların yapılması için emir verdi. e. Me mûn hükümdarlığı sırasında, ilim yayıldı kütüphanelerin yapıldı ve âlimler arasında ilmî tartışmaların yapılması için çalışanlara yardımcı oldu. DİL BİLGİSİ NÂİBU L-FÂİL (SÖZDE ÖZNE) Konumuz nâibu l-fâil olmakla birlikte aralarında çok yakın bir ilgi bulunduğu için fâil hakkındaki bilgilerimizi kısaca hatırlamamız faydalı olacaktır. 130
137 Biz bir işi, bir oluşu anlatırken işi yapanı biliyorsak fiille birlikte fâili (öznesini) de zikrederiz. Yani o eylemi kimin yaptığını belirtmiş, fiili fâile nispet etmiş oluruz. Aşağıdaki cümleleri bu açıdan inceleyiniz: فهم علي درسه anladı. Ali dersini Özne (fâil) Yüklem/Fiil fâil/özne fiil/yüklem خرج محمود من الدار çıktı. Mahmut evden Özne (fâil) Yüklem/Fiil fâil/özne fiil/yüklem Burada bir hususa dikkat etmeliyiz. Arapça cümle yapısıyla Türkçe cümle yapısında görünüşte bir zıtlık vardır. Türkçe açısından buna özellikle dikkat edilmelidir. Türkçe bir cümlede özne (fâil) cümlenin başında, yüklem sonunda gelirken; Arapçada önce fiil (yüklem), sonra fâil yer almaktadır. Yukarıdaki iki örnekte bu özellik açıkça görülmektedir. Fâil (özne) bilindiği ve cümlede zikredildiği zaman fiilin yapısı/çatısı ma lûm yapıda olarak söylenir. Not: Bu konun açıklanmasına geçmeden önce, Arapça gramer derslerinde sıkça kullanılan ma lûm fiil المعلوم) bilinenالفعل fiil) teriminin aslı hakkında kısa bir uyarıda bulunmak yararlı olacaktır. Bu terimin aslı الفعل المعلوم فاعله yani (fâili bilinen fiil) şeklindedir. Aslı bu şekildeyken uzunca bir terimi tekrar etmekten الفعل ال معلوم kurtulmak için kısaltılmış ve kısaca (ma lûm/bilinen fiil) şeklini almıştır. Oysa tam ve doğru şekil yukarıda belirttiğimiz şekildir. Zira burada ma lûm olan fiil değil, fâildir. Bu açılımını bilmeden kitaplarda bu ifadeyi okuyan ve Türkçe olarak anlamaya çalışanlar, yanılmakta ve şaşırmaktadırlar. Bir cümlede fâili (özne) nasıl bulacağız? Aslında fâili bulmak çok kolaydır. Türkçe bir cümlede özneyi bulmak için, yüklemden önce kim? ya da ne? sorularından biri sorulur; alınan cevap öznedir. Örnek olarak şu atasözümüzü ele alalım: At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır. Şimdi, bu iki cümlenin birinci kısımları için kim ölür? diye sorunca at ve yiğit cevaplarını alırız. Şu halde bu kelimeler öznedir. Aynı şekilde atasözündeki ikinci kısımlar için Ne kalır? diye sorduğumuzda meydan ve şan cevaplarını alırız ki, bunlar da o iki cümlenin öznesidir. Bu öğrendiğimizi Arapça bir cümle üzerinde uygulayalım: كسر الولد القلم Çocuk kalemi kırdı كسر القلم kırdı? Bu cümlede aynı soruları soralım. Kalemi kim من الولد yani çocuk tur. Demek ki cümlemizdeki fâil/özne الولد Alınacak cevap kelimesidir ve önceki derslerden hatırladığımız üzere fâil i râb bakımından merfûdur. Karşımıza çıkacak Arapça cümlelerin hepsinde bu yöntemi uygulayarak fâili kolayca bulabiliriz. 131
138 Fâillle ilgili bazı özellikleri kısaca hatırladıktan sonra nâibu l-fâil (sözde özne) konusuna girebiliriz. Nâibu l-fâilin yer aldığı cümlelerde yukarıda gördüğümüz cümle yapılarından bazı farklılıklar görülür. Bu değişikliklere dikkat edildiği takdirde nâibu l-fâil konusu da kolayca anlaşılacaktır. Görüldüğü gibi yukarıdaki cümlelerin ögeleri Arapça normal kurallı cümle yapısına uygun olarak sıralanmıştır. Yani; Fiil + Fâil + Mefûl الفعل+ الفاعل +المفعول به Yüklem + Özne + Nesne (düz tümleç) Öğrenci yazı tahtasını sildi. مسح الطالب السبورة Nâibu l-fâilin Tanımı Arapça fiil cümlelerin bu normal sıralanışında bazen değişiklikler olur. Şöyle ki insanlar anlatmak istedikleri fiilin fâilini bilmemeleri veya başka bir sebeple kurdukları cümlede zikretmezler. İşte bu durumlarda kullanılan fiilin yapısı ma lûmdan (etken çatı) mechûle (edilgen yapıya) dönüşür. Fâil zikredilmemiş olunca cümledeki mef ûlün bih sarîh (nesne/düz tümleç) onun yerine geçer ve fâilin irâbını alır. Böylece gerçekte mefûlun bih sarîh (nesne/düz tümleç) olan ve görünüşte fâil yerine geçmiş olan kelimeye nâibu l-fâil (fâilin vekili/sözde özne) denir. Adam kapıyı açtı Öğretmen dersi yazdı Ahmet Kur ân ı ezberledi Misafir, kahve içti. فتح الرجل الباب كتب المدرس الدرس حفظ أحمد القرآن. شرب الضيف القهوة ال مرأة رسالة. yazıyor Bu kadın bir mektup تكتب هذه Şimdi bu cümlelerdeki fiillerin yapısını mechûl kalıba çevirir ve fâilleri de kaldırırsak mefûlün bihler nâibu l-fâil olur ve i râb bakımından da merfû duruma gelir: Kapı açıldı Ders yazıldı Kur ân ezberlendi فتح الباب كتب الدرس حفظ القرآن Fiili, ma lûm yapıda (etken çatı) olan bir cümlede birden fazla mefûlün bih varsa, fiil mechûl (edilgen) kalıba çevirilince birinci mefûlün bih, nâibu lfâil olur, i râb bakımından mansûb iken merfû a dönüşür; diğer mef ulün bihler olduğu gibi kalır, onlarda değişiklik olmaz. 132
139 Öğrenciye yazı yazma öğretildi. Öğrenciye yazı yazma öğretildi. Baba çocuğa Salih adını verdi. Çocuğa Salih adı verildi. Adam fakire bir dinar verdi. Fakire bir dinar verildi. 2. Mefûl 1. Mefûl Fâil Fiil (malûm yapıda) صالحا علم التلميذ الكتابة. Mefûl Nâibu -fâil Fiil سم ى الوالد الولد 2. Mefûl 1. Mefûl Fâil Fiil (malûm) صالحا سمي الولد أعطى الرجل الفقير دينارا 2. Mefûl 1. Mefûl Fâil Fiil (malûm) الفقير دينارا الكتابة أعطي Mefûl Nâibu -fâil التلميذ Şimdi nâibu l-fâille ilgili kâideleri örnekleriyle daha geniş bir şekilde anlatalım: Fiil علم المدرس Sülâsî Mücerred Fiillerin Nâibu l-fâilleri Sülâsî mücerred bir fiil, mâzî mechûl kalıbına alınırken, fiilin ilk harfi dammeli (zammeli), ortadaki harfi kesralı yapılır. Meselâ كتبت المقالة Makâle yazıldı gibi. Aynı sülâsî fiil, mechûl muzârî kalıbına alınırken muzâraat harfi dammeli, aynu l-fiili fethalı yapılır. Meselâ böyledir. Makâle yazılıyor cümlesinde تكتب المقالة Ef âl-i kulûb un (bilmek ve zannetmek gibi kalbin yaptığı işleri bildiren حسبت Meselâ, fiiller) ikinci mef ûlleri, nâibu l-fâil durumuna getirilemezler. ذاهبا Muhammed i gidiyor sandım, ifâdesinde, ikinci mef ûl محمدا ذاهبا kelimesidir ve nâibu l-fâil yerini alamaz. Mezîd Fiillerin Nâibu l-fâilleri Mezîd fiil, (ت) ile başlıyorsa mâzînin ikinci harfi birinci harfi gibi dammeli, تعلمت السباحة sondan bir önceki harfi de kesralı yapılır. Meselâ Yüzme ال ميدان öğrenildi ve Meydanda savaşıldı gibi. Aynı kalıptakilerin تقوتل في muzâri mechûlleri, muzâraat harflerinin dammeli, aynu l-fiillerinin (ikinci harflerinin) fethalı, sondan bir önceki harfin de fethalı olmasıyla yapılır. Meselâ تتعلم السباحة Yüzme öğrenilir ve يتقاتل للشرف Şeref için savaşılır. Mezîd fiiller vasıl hemzesi (hemzetu l-vasl) ile başlıyorsa, mâzîde fiilin birinci ve üçüncü harfleri damme, sondan bir önceki harfi de kesra olur. 133
140 Meselâ احت فظ بال كتاب Kitap muhâfaza edildi gibi. Muzârîde ise muzâraat harfi damme ve sondan bir önceki ise fetha olur. Meselâ هو يحافظ عليه O, muhâfaza edilir gibi. Mâzî fiil, استجاب kabul etti gibi, vasıl hemzesiyle başlayıp sonundan bir استجيب الدعاء harfine dönüştürülür. Meselâ ي önceki harf elif ise, bu elif Dua kabul edildi gibi. Muzârîde ise muzâraat harfi dammeli olur. Fakat bu sıygada elif, olduğu gibi muhâfaza edilir. Üç mef ûle geçişli olan أعلم bildirdi fiilinin üçüncü mef ûlleri de nâibu l-fâil olarak kullanılmazlar. Malûm yapıdaki müteaddî (geçişli) bir fiil, mechûl yapıya dönüştürülünce, cümledeki mefûlün bih sarîh(nesne: düz tümleç) nâibu l-fâil olur ve mansûb iken nâibu l-fâil ناي ب الفاعل) ) yerine geçtiği için merfû olur. Önceki derslerde öğrenmiş olduğumuz fiil-fâil uygunluğu, fiil ile nâibu l-fâil arasında da aynen geçerlidir. Örnekleri inceleyiniz: Halil dersi yazdı. Ders yazıldı. كتب خليل الدرس كتب الدرس Fatma pencereyi açtı. فتحت فاطمة الن افذة Pencere açıldı. فتحت الن افذة ال كلمات oluşturdum. Cümleyi bu kelimelerle. كونت الجملة ذه Cümle oluşturuldu.. كونت الجملة Fâil Hazfedildikten Sonra Fâilin Yerine Geçen Ögeler: Cümlede fâil hazfedildikten sonra yerine geçen ögeler şunlardır: 1. Mef ûlün bih: Birden fazla mefûl alan ma lûm yapıdaki fiil, mechûl yapıya çevrilince, ilk mefûlün bih, nâibu l-fâil olur. كتابا verdi. Hoca, öğrenciye bir kitap أعطى الا ستاذ الطالب أعطي الطالب كتابا verildi. Öğrenciye bir kitap سمت الا م البنت صالحة verdi. Anne kıza Saliha adını Kıza Saliha adı verildi. سميت ال بنت صالحة خليلا edindi. Allah, İbrahim i dost إبراهيم اتخذ االله İbrahim, dost edinildi. خليلا إبراهيم اتخذ 2. Câr ve Mecrûr: Cümledeki fiil, lâzım (geçişsiz/mefûlün bih sarîh almayan) bir fiil ise, mechûl yapıya dönüştürülünce, câr ve mecrûr nâibu l- 134
141 ص( fâil olur. Böyle durumlarda nâibu l-fâil lafzan değil, mahallen (yani bulunduğu yer itibariyle) merfû sayılır. Örneklerini inceleyiniz: جلس الطلاب على الكراسي oturdular. Öğrenciler sandalyelere. Sandalyelere oturuldu. جلس على الكراسي. Çocuk kalemi getirdi. Kalem getirildi. Hind e uğradım.. جاء الولد بالقلم. جيء بالقلم. مررت ند Hind e uğranıldı. Araplar, Arap tarzını muhâfaza ettiler. Arap tarzı muhâfaza edildi. احتفظ العرب الطابع العربي. احتفظ الطابع العربي. مر ند Nâibu l-fâil, câr ve mecrûr olduğu zaman dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta vardır. Bu mechûl (edilgen) yapı içinde baştaki fiil dâimâ müfredmüzekker olarak kalır. Nâibu l-fâilin, müsennâ (ikil), mecmû (çoğul), müzekker (eril), müennes (dişil) şekillerine aktarılmasını sağlayan kısım cer harfinden sonra gelen isim ve zamirlerdir. Başka bir ifadeyle, nicelik ve cinsiyet konusundaki değişiklikler, fiilde değil, cer harfinden sonra gelen, bu isim ve zamirde yapılacak değişikliklerle elde edilir. Örnekleri inceleyiniz: برجال برجل مر برجلين مر مر بامرأة مر بامرأتين مر بالنساء مر به مر ما مر م مر بك مر بكما مر بكم مر 3. Masdar: Cümlede câr ve mecrûr yoksa, masdar nâibu l-fâil olur. İki kere vurdum.. ضربت ضربتين İki kere vuruldu. ضرب ضربان صام النبي ( صوما كاملا tuttu. Peygamber (s.a.v.) tam bir oruç Tam bir oruç tutuldu. صيم صوم كامل ال مصيف geçirdi. Öğrenci, yazlıkta bir ay الطال ب شهرا في قضى قضي شهر في ال مصيف geçirildi. Yazlıkta bir ay 4. Zaman zarfı الزمان),(ظرف nâibu l-fâil olabilir. يصوم المسلمون يوم الاثنين. tutarlar Müslümanlar Pazartesi günü oruç ي صام يوم الاثنين tutulur. Pazartesi günü oruç 135
0
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
اجلزء األول
مستوى مبتدئ1-
1
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
2
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
3
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
4
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
5
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
.اضطرتني الظروف إلى اإلقامة في تركيا في مدينة استانبول في عام , 2012حيث تعلمت اللغة التركية وأتقنتها
وقمت بتأليف سلسلة " الموسوعة الشاملة في اللغة التركية " والتي تحتوي على أكثر من عشرون كتابا في مفردات ,
وجمل وقواعد اللغة التركية ومن أهمها كتاب "الشامل في قواعد اللغة التركية " بأجزائه األربعة
6
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
مقدمة الكتاب
اضطرتني الظروف لكي أقيم في تركيا في مدينة استانبول عام , 2012فقررت أن أتعلم اللغة
التركية لحاجتي الماسة إليها في ممارسة حياتي وأعمالي ,وخالل هذه الفترة اطلعت على العديد
من الكتب التعليمية والمواقع اإللكترونية والقواميس المتخصصة في هذا المجال ,وقد واجهت
صعوبات كبيرة بسبب تنوع هذه المصادر وتشتتها وقلة توفر هذه المصادر باللغة العربية إضافة
إلى غموض في الشرح ,لذلك قررت أن أترجم ما قد جمعته وتعلمته خالل تواجدي في تلك الفترة
وأجمعها ضمن كتاب واحد ليكون مرجعا قيما ومساعدا للذين يريدون تعلم اللغة التركية باللغة
العربية .وإغناء المكتبة العربية الفقيرة نوعا ما لمثل هذه الكتب.
وقد اعتمدت في كتابي هذا على عدد من المصادر من الكتب العربية واألجنبية والصحف
والمجالت والمواقع اإللكترونية في اقتباس القواعد واألمثلة المرافقة لها وقد وضعت صفحة
خاصة ألسماء هذه المصادر مع خالص الشكر ألصحابها.
هذا الكتاب :يتألف من أكثر من 1600صفحة موزعة ضمن أربعة أجزاء حيث يضم على
شرح مفصل لقواعد اللغة التركية مع آالف األمثلة المرافقة المترجمة إلى اللغة العربية
واإلنكليزية والتي توضح هذه القواعد ليسهل على الطالب فهم كل قاعدة منها ,وهذا الكتاب يتميز
عن غيره من الكتب التعليمية بأنه ليس أكاديميا أو مدرسيا وإنما هو مرجع شامل يضم بين دفتيه
جميع قواعد اللغة التركية ,فقد صنفت هذه القواعد حسب وظيفتها فهناك فصل لألفعال
وتصريفاتها وفصل للصفات وفصل للضمائر وفصل لظروف الزمان والمكان وغيرها العديد من
الفصول األخرى ,فهذا الكتاب يؤهلك لتصبح قادرا على فهم قواعد اللغة وبالتالي يمكنك من
القراءة والكتابة بشكل صحيح .وقد استغرق مني تأليف هذا الكتاب ما يقارب الثالث سنوات من
العمل المتواصل والدؤوب .حيث تم إصدار الجزء األول منه في شهر آذار عام 2014وكان
انتظار وإصرار الكثير من األصدقاء والطالب على المواقع والصفحات التعليمية في الفيس بوك
لبقية أجزاء الكتاب هو الذي كان يشعرني بالمسؤولية تجاههم والتزامي بالوعد الذي قطعته على
نفسي بإصدار مثل هذا الكتاب .وسأترك لكم الكتاب لكي يتحدث عن نفسه ,أرجو من هللا تعالى
أن يكون عملي هذا خالصا لوجه هللا تعالى وأن يحقق هذا الكتاب الهدف المرجو منه ليكون معينا
ومساعدا للطالب الراغبين في تعلم هذه اللغة ,مع تمنياتي لكم بالنجاح والتوفيق.
7
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
-1الدروس في هذا الكتاب متفاوتة في صعوبتها وبساطتها ولتسهيل فهمها على الدارس لهذه
اللغة وخاصة المبتدئ فقد تدرجت بها من السهل إلى الصعب حيث تم تقسيم الكتاب إلى أربعة
أجزاء ضمن ثالثة مستويات وهي مستوى المبتدئ والمتوسط والمتقدم .لذلك أنصح المبتدئين
والراغبين بدراسة اللغة التركية أن يبدأوا بدراسة هذا الكتاب ضمن خطة منهجية يضعها لنفسه
حسب تسلسل األجزاء والدروس في هذا الكتاب ,ولمزيد من الفائدة يجب قراءة القسم النظري
لكل درس واستيعابه ثم قراءة قسم من التمارين الموجودة في نهاية كل درس ,وبعدها القيام
بترجمة القسم الباقي بنفسه من التركية إلى العربية ومن العربية إلى التركية ومقارنة هذه الترجمة
مع الترجمة الموجودة لهذه األمثلة ,ألن هذه األمثلة الكثيرة هي تعتبر بمثابة تمارين محلولة ,لذلك
استغنيت عن وضع النصوص النظرية والتمارين والتدريبات في هذا الكتاب واستبدلتها بأمثلة
مترجمة كبديل عنها.
-2التذكير والتأنيث (المذكر والمؤنث) في اللغة التركية ال وجود له ,لذلك أغلب الشرح واألمثلة
تكون الترجمة فيها تخاطب المذكر فقط وهي تنطبق على المؤنث في نفس الوقت إن كان بصيغة
المفرد والجمع ولم يتم وضع الترجمة بصيغة المؤنث لقلة سعة الخانة المخصصة في الجداول
ومنعا من ازدحام الكلمات مثال:
أنت تقرأين
ِ أنت تقرأ – sen okursun You read
هو يقرأ – هي تقرأ o okur He/she reads
َّ
أنتم تقرأون – أننت تقرأن siz okursunuz You read
َّ
هم يقرأون – هن يقرأن onlar okurlar They read
تم اختصار الجدول السابق بحذف ترجمة حالة التأنيث لعدم وجود التأنيث في اللغة التركية حيث
أن الترجمة تخاطب الجنسين معا .كما في الجدول أدناه:
يقرأ Okumak -
-3هناك قواعد لغوية تارة تجدها بأنها تنتسب إلى أحد التصنيفات وتارة أخرى تجدها تنتسب إلى
تصنيف آخر ,ومنعا من تكرار شرح هذه القاعدة أكثر من مرة فقد تم باالكتفاء إلى اإلشارة إلى
هذه القاعدة ومكان تواجد شرحها سابقا .مثال الالحقة ( )arak – erekهي الحقة تضاف على
جذر المصادر واألفعال تجدها في بحث (لواحق األفعال) وكذلك هي تشير إلى الحالة والهيئة
لذلك أيضا تجدها أيضا في بحث (اللواحق الدالة على الحال والهيئة).
-4تم استخدام التلوين في الدروس والجمل المرافقة لتسهيل عملية الفهم واالستيعاب وبالنسبة
لألمثلة المرافقة لكل درس تم تلوين الكلمات أو العبارات المتعلقة في الدرس نفسه وتم ترجمة
أغلب األمثلة إلى اللغتين العربية واإلنكليزية حيث تم تلوين خانة الجملة التركية باللون األصفر
(كوداك) ووضع نص الترجمة اإلنكليزية بخط مائل وتلوينها باللون البرتقالي الفاتح وإلى
يسارهما تم وضع الترجمة العربية ,إضافة إلى ذلك قمت بابتكار طريقة لوضع النصوص
باللغات الثالث تسهل على القارئ عملية القراءة مختلفة كليا عن الطريقة التقليدية وهي أن تنطلق
من القراءة من نقطة منتصف الصفحة ثم باتجاه السطر المكتوب بدال من االنطالق من اليمين إلى
اليسار بالنسبة للغة العربية ومن اليسار إلى اليمين بالنسبة للغة األجنبية كما هو موضح في
المثال أدناه فهي أسهل لتحريك حدقة العين ,وقد استخدمتها في جميع كتب الموسوعة الشاملة في
اللغة التركية أرجوان تنال إعجابكم.
اتجاه القراءة
اتجاه القراءة
9
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
نظرا لكثرة وتشعب قواعد اللغة التركية والكم الهائل لألمثلة المرافقة لها في هذا الكتاب فقد
بعض من المصادر الموثوقة في تأليف هذا الكتاب واقتباس الكثير من الشروحات
ٍ اعتمدت على
و األمثلة منها لتوضيح الدروس وفهمها واستيعابها .حيث قمت بترجمة قسم كبيرمن هذه األمثلة
من اللغة التركية إلى اللغة العربية واإلنكليزية .وأتقدم بخالص الشكر والعرفان ألصحاب هذه
المصادر ,جزاهم هللا عنا خيرا .
-1موقع : Manisa Turkish
http://www.turkishlanguage.co.uk/index.htm
-2موقع Learn Turkish
http://learnturkish.pgeorgalas.gr
-3السلسلة التعليمية İstanbul Yabancılar İçin Türkçe
10
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
انتشرت اللغة التركية في محيط زماني ومكاني عظيم بين الشرق والغرب ونطقت بها شعوب
كثيرة ,وكتبت بأبجديات متباينة ,وشاركت في صياغة حضارات عديدة ,فأثرت بها ,وسجل بها
تراثا إنسانيا ال يزال بيننا حتى اليوم.
واللغة التركية الحديثة هي وليدة الجمهورية التركية الحديثة ,اعتبرت آخر مراحل تطور اللغة
التركية الشرقية ,وشهدت خالل هذه المرحلة تطورا فريدا في الشكل والمضمون ,فكتبت
باألبجدية الالتينية ,وانفتحت على المفردات األوروبية ,ولم يقف هذا التطور حتى يومنا هذا.
وتحتل اللغة التركية موقعا متميزا في مجموعة األسرات اللغوية (أورال – ألتاي) حيث تتصدر
أسرة لغات األلتاي التي تجمع بينها سمات أهمها :أنها لغات التصاقيه ذات لواحق بناء وأن
لواحقها تأتي في نهاية الكلمات وال تأخذ أية لواحق في بداية الكلمة وأنه ال يطرأ أي تغيير على
أصل الكلمة فيها عند تصريفها أو بناء اشتقاقات منها بإضافة لواحق في نهايتها ,فأصل االسم
والفعل والصفة فيها ,وأن أصل الكلمة يتشكل من مقطع واحد فقط وأن هذا األصل يكون غالبا
المادة األصلية للفعل .ويمكن القول بأن الكلمات في هذه اللغات تشتق من هذه المادة األصلية
للفعل مع وجود بعض االستثناءات ,وأن أصل الكلمة يمثل االسم في حالة التجريد والفعل في
صيغة األمر الحاضر المفرد ,وأن الكلمة فيها ال تميز بين المذكر والمؤنث أي أنه ال يطرأ أي
تغيير عليها عند اإلشارة إلى أي من الجنسين.
وتتميز الكلمة في هذه اللغات بالتوافق الصوتي أي أنه إذا بدأت الكلمة بمقطع ذا حرف صوتي
خفيف فإن مقاطع الكلمة التي تأتي بعدها البد أن تكون خفيفة وإذا بدأت الكلمة بمقطع ثقيل تكون
المقاطع التالية ثقيلة ,كما أنه إذا انتهت الكلمة بمقطع خفيف أو ثقيل فإن اللواحق ذات األحرف
الصوتية التي تأتي بعدها البد أن تتوافق معها صوتيا أيضا ,وأنه يتم ترتيب اللواحق في كلمات
لغات هذه األسر اللغوية بحيث تأتي لواحق البناء بعد أصل الكلمة مباشرة ثم تأتي بعد ذلك لواحق
التصريف ,وأن العناصر المساعدة في ترتيب الكالم مثل المضاف إليه والمضاف تأتي قبل االسم
والعناصر األصلية في الكالم مثل المضاف والموصوف تأتي بعد االسم ,وأن الفعل أو ما ينوب
عنه في الجملة (المسند) يقع في نهاية الجملة حيث تبدأ الجملة بالفاعل أو المبتدأ (المسند إليه)
وتنتهي بالفعل أو الخبر (المسند) ,وتحتل متممات الجملة موقعها بين المسند والمسند إليه.
المركز الرئيسي للغة التركية هو بالد ما وراء النهر " تركستان ".
في القرن الـ 19تم اكتشاف حجارة سكنت عندها شعوب عرفت باسم شعوب الترك ,وفي عهد
الدولة األموية تم فتح بالد ما وراء النهرين .ومع بداية ظهور اللغة التركية كانت هذه اللغة
منطوقة فقط ولم تكن مكتوبة ثم بدأ أهلها بالتنقل وكلما تنقلوا إلى بلد كتبوا اللغة التركية بلغة البلد
التي ينتقلون إليها.
مع العلم أن األتراك لم يستقروا في وسط أسيا ولكنهم تنقلوا إلى المناطق المحيطة بهم.
ثم انقسمت اللغة التركية إلى قسمين (لغة تركية شرقية ولغة تركية غربية)
سنتناول هنا بإذن هللا تعالى اللغة التركية الغربية وهي التي نقلها السالجقة إلى األناضول ثم اتخذ
الترك من األناضول موطن جديد لهم ,أما اللغة التركية الشرقية فمقرها أوزباكستان.
11
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
وفي الربع األخير من القرن الـ 11أي في عام 1071م فتح السالجقة األناضول في معركة
كبيرة دارت بين الروم والسالجقة باسم " معركة مالذ جرت ".
ومنذ ذلك الحين أصبحت األناضول هي المركز األصلي للغة التركية حيث كانت تكتب وقتها
بالحروف العربية وكانت لغة تخاطب فقط ولم يكن هناك حروف تسمى بالحروف التركية.
وقد احتفظ سالجقة األناضول باللغة التركية وبدأوا في كتابتها باللغة العربية في القرن الـ 13
حيث قامت بذلك دولة كيرميان في األناضول ودولة آل عثمان عن طريق العلماء والكتاب ومن
ثم بدئ بترجمة اللغة العربية واللغة الفارسية إلى اللغة التركية حيث بدأت تنشط عملية الترجمة
عندما تبنتها الدول المجاورة من خالل أشعارهم وترجماتهم.
وقد كانت اللغة التركية في القرن الـ 16والـ 17لغة صعبة حيث كانت تعرف باسم لغة
وأدب الديوان لصعوبتها وعدم فهمها ولم يكن الشعب يفهمها آنذاك.
وعندما حل القرن الـ 17أصبحت نسبة اللغة العربية %70واللغة الفارسية %20أما اللغة
التركية فقد وصلت نسبتها إلى %10في الشعر حيث كانت لغة تعبر عن اللغات الثالث.
ومع بداية القرن الـ 19حدث تطورهام ,حيث ضعفت الدولة العباسية وبدأ الغزو األوروبي
والغزو الغربي وبدأت اللغة التركية تفتح أبوابها للغات األوروبية والغربية األخرى من إنجليزية
وفرنسية وإيطالية ............إلخ نظرا الحتكاكها بالغرب ووفقا لعمليتي التأثير والتأثر.
ومع نهاية القرن التاسع عشر وبداية القرن العشرين بدأ األتراك يالحظوا أن لغتهم قد تغيرت
فعزموا على تنقيتها من التعابير واأللفاظ والكلمات ..........إلخ وخاصة من العربية
والفارسية التي دخلت عليها إلحيائها من جديد وحتى ذلك الحين بقيت عادات وتقاليد األتراك كما
هي .ومع دخول الربع األول من القرن الـ 20انتقلت اللغة التركية نقلة كبيرة حيث قام كمال
الدين أتاتورك بثورة أدت إلى:
انقالب حروف اللغة عام 1928م حيث أقر كمال الدين أتاتورك أن الحروف التركية يجب
أن تكتب بالالتينية.
انقالب اللغة عام 1928م حيث كانت اللغة التركية تحتوي على كلمات غريبة و كان يجب
تنقيتها من اللغة العربية و الفارسية فقام كمال
الدين أتاتورك بتشكيل " مجمع اللغة التركية " عام 1937م وهدفه تطوير وتنقية اللغة التركية.
وعندما فتحت الدولة العثمانية أصبحت نسبة األتراك في:
-1شرق أوروبا ال تقل عن .%30
-2أذربيجان .%50
-3أوزباكستان وكزاخستان .%100
ومنذ القرن الـ 18وهم تحت الكابوس الروسي.
وقد ظهرت اللغة التركية الحديثة منذ انقالب كمال الدين أتاتورك عام 1928م.
سوف نحاول في أثرنا هذا أن نتعرف على اللغة التركية الحديثة من خالل استعراض أبجدياتها
األولى مع نماذج من التطبيقات الالزمة للمتعلم المبتدئ
تعد الحروف التركية هي نفسها الحروف العربية والفارسية ولكن مع زيادة " كاف نوني " و "
كاف يائي ".
12
اجلزء األول حممد عامر اجملذوب: الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس
معىنAnlam meaning
موسوعةAnsiklopedi Encyclopaedia
طبعةBaskı Edition
مجلةCümle Sentence
مجعÇoğul Plural
درسDers lesson
13
اجلزء األول حممد عامر اجملذوب: الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس
وثيقةDoküman Document
ملحقEk Appendix
فقرةFırka Paragraf
فهرستFihrist İndex
فعلFiil Verb
األفعالFiiller Verbs
14
اجلزء األول حممد عامر اجملذوب: الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس
الزمن احلاضر املستمر يف املستقبلGelecek Devam Eden Zaman Future Continuous Tense
صيغة الرواية يف زمن املستقبلGelecek Zamanın Rivayeti The Fuyure tense in the past
فهرسİçerik İndex
حمتوياتİçindekiler Contents
اسمİsim Noun
األمساءİsimler Nouns
15
اجلزء األول حممد عامر اجملذوب: الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس
غالفKapak Cover
مرجعKaynak Eser
مراجعKaynaklar References
كلمةKelime Word
هامشKenar Margin
كتابKitap Book
كتيبKitapçık Booklet
موضوعKonu Subject
نصMetin Text
نقطةNokta Point
نسخةNüsha Version
16
اجلزء األول حممد عامر اجملذوب: الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس
الالشهودي- النقليHikâyesi
قصةÖykü Story
روايةRoman Novel
صفحةSayfa Page
رقمSayı Number
الصفاتSıfatlar Adjectives
كلمةSöz Word
شعرŞiir Poem
17
اجلزء األول حممد عامر اجملذوب: الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس
تاريخTarih Date
مفردTekil Single
مسرحيةTiyatro Play
فاصلةVirgül Comma
@ إشارةYet At
الضمائرZamirler Pronouns
الظروفZarflar Adjectives
18
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
19
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
20
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
Türk Alfabesi
21
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
تتكون الحروف األبجدية التركية الحديثة من 29حرف وهي عبارة عن األبجدية اإلنجليزية بعد
أن حذفنا بعض األحرف منها وأضفنا مجموعة أحرف جديدة إليها:
حذف إضافة
وهذه األحرف استحدثها علماء اللغة التركية الحديثة للتعبير عن األصوات التركية الموجودة في
األبجدية اإلنجليزية أو لدمج بعض األصوات فيها .وهي على النحو التالي:
23
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
Hizmet خدمة
ِ Izgara شواية İslam إسالم
24
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
Örnek مثال – عرض Para مال -نقود Robot روبوت ,إنسان آيل
Un حني
د ِقيق ,ط ِ Üçüncü الثالث Vazo فازة ورد
25
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
Y-y Z-z
Yabancı أجنبي Zil جرس
26
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
A
وهو حرف صائت(متحرك) مفخم ويلفظ (ألفا) في أول الكلمة مثل:
وفي نهاية الكلمة يلفظ (هاء) صامتة (غير ملفوظة) مفخمة ومفتوحة مثل:
َّ
masa طاولة hala العمة
ويحل محل حركة حرف العين في الكلمات العربية (العين المفتوحة) مثال:
ْ
arap عرب alaka عالقة
ً ْ
asap عص ب kura قرعة
وإذا كان ممدودا في كلمة عربية أو فارسية توضع أعاله إشارة (^) مثال:
27
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
ْ
kâfi كايف âlim عالم
ِ
ْ
selâm سالم -حتية misâl مثال -مثل
B
ويلفظ باء خفيفة مثال:
C
ويلفظ (جيما) مشددة وأغلب الكلمات التي تبدأ بها غير تركية األصل مثال:
Ç
ويلفظ مثل لفظ (تشه) حرف chفي اللغة اإلنكليزية مثال:
28
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
D
ويلفظ (دال) مع الحروف الصائتة المرققة مثال:
ويلفظ قريبا من حرف الضاد بالعربية عندما تأتي مع الحروف الصائتة المفخمة مثال:
ِّ
damar شريان dar ضيق
E
حرف صائت مرقق ,يعادل الحرف aويلفظ في أول الكلمة همزة مفتوحة مرققة مثال:
ّ ْ ْ
eser أ ثر elem ألم
ْ
eski قديم ecel أ جل
29
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
F
ويلفظ (فاء) والكلمات التي تبدأ به غير أصيلة في اللغة التركية مثال:
G
وله شكالن في اللفظ :فهو يلفظ (غين) مع الحروف الصائتة المفخمة ويأتي في أول الكلمة مثال:
30
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
ويلف جيما غير مشددة (مصرية) مع الحروف المرققة ويكون في أول الكلمة مثال:
وهذا الحرف غالبا ال يتوسط الكلمة وال تنتهي به إال في الكلمات الدخيلة مثال:
Ğ
هو الحرف التاسع من أحرف األبجدية التركية واسمه" يوموشاك چه " وهذا الحرف كان يلفظ
قديما في اللغة التركية القديمة مثل حرف غ باللغة العربية وباللهجة المصرية ولكن بشكل مخفف,
وال يأتي أبدا في بداية أي كلمة ,انظر " مالحظات حول الحرف "ğفي هذا الفصل صفحة 66
H
ويلفظ (هاء) ملفوظة ,وهو يقابل الحروف العربية (ح – خ – ه) وهو حرف دخيل مثال:
I
وهو حرف صائت حلقي ,مفخم حيث يلفظ في أول الكلمة همزة مكسورة مفخمة مثال:
وفي وسط الكلمة وآخرها يلفظ ياء ويمثل حركة الكسرة المفخمة مثال:
وأحيانا يمثل حركة حرف العين المكسورة في عدد قليل من الكلمات العربية:
32
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
ْ ْ ْ ْ
Irz عرض -شرف ِ Irk عرق -ساللةِ
İ
وهو حرف صائت مرقق يعادل الحرف السابق ,ويمثل حركة الكسرة المرققة ويكون همزة
مرققة في أول الكلمة ,ويكون (ياء)في وسطها ونهايتها مثال:
ويمثل الياء الممدودة في الكلمات العربية وتوضع أعاله اإلشارة (^) مثال:
33
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
J
وهو حرف دخيل على اللغة التركية ويلفظ كما في اللغة اإلنكليزية جيما مشددة بقوة ,وهي قليلة
االستعمال مثال:
K
إذا صاحبته حروف صائتة مفخمة فهو يلفظ قاف مثال:
34
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
L
يلفظ (الم) وال خالف على لفظه إال أنه يفخم ويرقق مع الحروف المصاحبة له مثال:
M
ال خالف في لفظه سوى مراعاة تفخيمه وترقيقه حسب الحروف المصاحبة له مثال:
N
يM
ستخدم أحيانا حرف وقاية مثال:
35
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
O
M
وهو حرف صائت مفخم ,يلفظ (أو) ويعبر عن حركة الضمة المبسوطة في أول الكلمة مثال:
Ö
وهو حرف صائت مرقق يناظر الحرف السابق ويلفظ (أو ) مرققة مثال:
L
kömür فحم حجري ön أمام
ِّ
öğretmen معلم köfte كفتة
والحرفان o – öدائما يأتيان في المقطع األول من الكلمة وال يتكرران في الكلمة التركية ,وال
تكتب بهما الكلمات العربية المضمومة إال نادرا جدا.
36
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
P
يلفظ كما في اإلنكليزية باء ثقيلة مثال:
L
posta بريد para مال -نقود
ً
Peki حسنا pudra بودرة
R
L
يغلب عليه الترقيق في اللفظ مثال:
S
إذا جاء مع حروف صائتة مفخمة فهو (صاد) مثال:
O
37
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
وكذلك يمثل حرف (الثاء) في الكلمات العربية والتي يلفظ بها (سين) مثال:
Ş
وهو حرف الشين والخالف على لفظه وهو جديد على األبجدية الالتينية مثال:
O
şeker سكر şey شيء
T
O
ويلفظ (طاء) إذا جاء مع حروف صائتة مفخمة مثال:
38
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
U
Rأحد األحرف الصوتية المفخمة ويلفظ في أول الكلمة همزة مضمومة مقبوضة (أ) مثال:
وهو
وفي وسط الكلمة يلفظ ضمة مقبوضة أو واوا ممدودة إذا وضعت أعاله اإلشارة (^) مثال:
وهو كذلك يمثل حركة الضمة التي تأتي مع العين المضمومة في الكلمات العربية مثال:
39
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
Ü
R
وهو يناظر الحرف السابق إال أنه مرقق ويلفظ أيضا همزة مضمومة مرققة في أول الكلمة أو
ضمة خفيفة في وسط الكلمة وآخرها مثال:
V
R
وهو يمثل حرف الواو الغير ممدودة ,والتي تكون من أصل الكلمة مثال:
Y
Tوهو يلفظ ياء غير ممدودة وهو حرف ساكن ,وال يمثل حركة الكسرة أبدا ويستعمل كحرف وقاية
مثال:
40
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
Z
Y
هو حرف (الزاي) وأيضا يحل محل ثالثة أحرف عربية أخرى وهي (ذ – ض – ظ) مثال:
-2ال تحتوي هذه األبجدية على حرف غير ملفوظ أو ال لزوم له ,فكل حرف البد من ظهوره في
اللفظ.
-3ال يوجد حرف يلفظ مركبا من حرفين كما في اإلنكليزية مثال sh – ch – ph :
-4ال يوجد في التركية تشديد في أصل الكلمة إال كلمة – أم anneوهي في األصل ,ana
وكلمة elliخمسون وأصلها eliğوأما الكلمات العربية المشددة فقد خفف منها التشديد مثال:
َّ َّ ّ
Kere - kerre كرة -مرة Kasp- kassap قصاب – حلام
َّ ِّ َّ
Hamal- hammal محال Ama- amma أما -لكن
41
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
-5ال تبدأ كلمة تركية أصيلة بحرفين صامتين ,والذي يبدأ بحرفين يعتبر دخيال.
-6ال يتجاوز في كلمة تركية أصيلة حرفان صائتان (متحركان) ويوجد هذا في الكلمات الدخيلة
مثال:
ً
şiir شعر
ِ Tabii طبيعي -طبعا
-7الحروف الصائتة في الكلمات التركية تلفظ بدون مد ,ويجوز ذلك في بعض الكلمات الدخيلة
ويعبرعن ذلك في الكتابة باإلشارة (^) أعلى الحرف الممدود .مثال:
-8الكلمات العربية التي تحتوي على الحروف :ذ – ض – ظ ال تلفظ بالشكل العربي ,ولكن
تلفظ
مثال:
ْ
akıl عقل ilim ع لم ِ
ْ
umûmî عمومي ömür عمر
42
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
şiir شعر
ِ zaif ضعيف
وأما الهمزة على ياء في وسط الكلمة فقد حولت إلى yكتابة ولفظا في بعض األحيان مثل:
43
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
– 12حرف التاء المربوطة في آخر الكلمات العربية كثيرا ما يلفظ هاء صامتة وتكتب بأحد
الحرفين – a – eمثال:
وأحيانا يلفظ تاء مفتوحة وال توجد قاعدة محددة لذلك وتكتب at – etمثال:
44
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
-1وتتكون من ثمانية أحرف حيث تقسم إلى مجموعتين حروف صوتية ثقيلة وهي غير
منقطة وحروف صوتية خفيفة وهي منقطة كما هو موضح في الجدول التالي:
anneاألم
kardeşاألخ
arkadaşالصديق
atاحلصان
sınıfالفصل
adاالسم
وتنقسم من حيث االستواء واالستدارة (أي حركة الشفتين عند اللفظ) إلى:
-1حروف صائتة مستويةa - e - ı - i :
-2حروف صائتة مستديرة o - ö - u - ü :
وتنقسم من حيث االنبساط واالنقباض (أي حركة الفك األسفل أثناء اللفظ) إلى:
-1حروف صائتة مبسوطةa - e - o - ö :
-2حروف صائتة مقبوضة ı - i - u - ü :
ونجمل صفات كل حرف ضمن الجدول أدناه على النحو التالي:
45
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
مستو مستدير
46
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
مالحظة هامة
يعبر كل حرف من الحروف المتحركة عن صوت معين دون االستعانة بحرف أخر.
األحرف الصوتية التركية تكون قصيرة دائما ,أي أنها غير ممدودة ,أما األصوات
الممدودة فتكون ضمن كلمات من أصل غير تركي مثال:
zekâزكاة
ihtilâfاختالف
ahlâkأخالق
iâdeإعادة
47
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
المقطع هو الوحدة الصوتية التي تحتوي على حرف صوتي واحد وتتكون من مجموعة هذه
الوحدات الصوتية كلمات تختلف في عدد وحداتها فإذا اشتملت الكلمة على حرف صوتي واحد
كانت أحادية المقطع ,وإذا تعددت الحروف الصائتة في الكلمة تعددت مقاطعها تبعا لذلك فالمقطع
ال يحتوي على أكثر من حرف صائت واحد وليس هناك عدد محدد للمقاطع في الكلمة ويمكن
تقطيع الكلمة اعتمادا على النبرات وبالطريقة نفسها في األدب العربي والتركي ,ويجب عند
الكتابة عدم تجزئة المقطع ,فإذا انتهى السطر مثال ,يجب الوقوف عند نهاية المقطع .وينقسم
المقطع في اللغة التركية إلى قسمين:
كلمات " مفخمة – ثقيلة " وكلمات " مرققة – خفيفة "
أمثلة على المقاطع في الكلمات التركية:
masa pencere
nar
كلمة تتألف من مقطع واحد كلمة تتألف من مقطعني كلمة تتألف من ثالث مقاطع
inanmak anne
سينما حديقة
sinema bahçe
ْ ْ
غواصة دمع
denizaltı gözyaşı
49
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
تعد قواعد التوافق الصوتي أهم قواعد اللغة التركية ,فهي لغة مقطعية تتوالى فيها المقاطع حسب
نظام ثابت .وهذا النظام هو الذي يحدد كيفية إضافة المقاطع إلى ما قبلها .ويرتكز هذا النظام على
الحروف الصائتة التي تشكل المقطع أساسا .فلكي نضيف أي مقطع (الحقة ) إلى أي كلمة ما ,
البد أن ننظر إلى آخر حرف صائت في تلك الكلمة ونختار المقطع (الالحقة ) الذي يحتوي على
حرف صائت مناسب لذلك الحرف الذي انتهت به الكلمة من حيث الترقيق والتفخيم ,واالستواء
واالستدارة وهذه هي قواعد التوافق الصوتي:
50
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
-1إذا بدأت كلمة بمقطع ثقيل أي تحتوي على حرف صوتي ثقيل فيجب أن يكون باقي مقاطع
الكلمة حروف صوتية ثقيلة
أمثلة:
املفرد اجلمع
اإلسم الصفة
51
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
-2إذا بدأت الكلمة بمقطع خفيف -رقيق أي يحتوي على حرف صوتي خفيف فيجب أن
يكون باقي مقاطع الكلمة تحتوي على حروف صوتية خفيفة مثال:
املفرد اجلمع
اإلسم الصفة
شواذ قواعد التوافق الصوتي :هناك بعض الحاالت التي تشذ عن القاعدة السابقة:
أ-الحقة صيغة الزمن الحالي – المضارع المستمر ( )yorلها شكل واحد ال يتغير نلحق بمادة
المصدر دون مراعاة لقواعد التوافق الصوتي مثال:
52
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
ْ
يكتب يضحك
yazıyor gülüyor
ً ً
sabah-leyin صباحا akşam- leyin مساء
ً
çocuk-ken عندما كان طفال Yazar- ken عندما كان يكتب
ثانيا :الكلمات الدخيلة المنتهية بحرف Lوالمسبوق بحرف صائت مفخم ممدود (يوجد أعاله
إشارة ^ ) يتبع هذا الحرف دائما حرف صائت مرقق مثال في حالة الجمع:
53
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
املفرد اجلمع
ثالثا :بعض الكلمات العربية أحادية المقطع التي حرفها الصائت هو aيعقبها حرف صائت
مرقق مثال لو أردنا إضافة أحد الحرفين a- eيكون كالتالي:
رابعا ا :الكلمات المركبة :ال يشترط عند تركيبها – للحصول على إصطالح معين – أن تتفق مع
قواعد التوافق الصوتي مثال :كلمة bugünهي مؤلفة من كلمتين bu + günوهي تكتب مع
بعضها رغم عدم توافق حروفها مع القواعد السابقة ومثلها الكلمات المركبة التالية :
54
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
خامسا :بعض الكلمات العربية التي تنتهي بالتاء المربوطة والتي تحولت إلى مفتوحة في هذه
اللغة ,يعقبها دائما حرف صائت مرقق ,مثل saat – saatlerوهكذا في الكلمات التالية :
(لو أضيف إليها أحد الحرفين , a – eوهذا اليشمل األسماء التي جمعت جمعا مؤنثا سالما:
إال أن هذه األخيرة بدأت تفقد هذه الخاصية وتنسجم مع قواعد التوافق الصوتي.
تنقسم الحروف الساكنة ( الصامتة ) أيضا إلى أربعة أقسام يمكن إجمالها على النحو التالي :
ِّ
النوع أحرف صامتة شديدة أحرف صامتة لينة
مالحظة هامة
-1الحروف الساكنة ال يصدر عنها أي صوت ,وال يمكن نطقها بمفردها ,بل البد أن تنطق مع
حرف صوتي يتبعها .
55
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
مثال
ْ
ق دم Ayak Foot
بارد Soğuk Cold
شارع Sokak Street
سالح Silah Weapon
ذبابة Sinek Fly
سياسة Siyaset politics
أول :عندما تلحق الكلمات المنتهية بإحدى الحروف الشديدة غير المستمرة
Ç – K – P – Tبأحد األحرف الصوتية المتحركة تتحول هذه الحروف إلى حروف لينة
غير مستمرة
قلب احلروف
T D
P B
K g, ğ
Ç C
أمثلة
Çiftçi ağacı kırdıالفالح كسر الشجرة. شجرة ağaç ağacı
ْ
Benim kitabı alخذ كتابي. كتاب kitap kitabı
ْ ّ ّ ْ
سرت ساقي. Ayağımı kırıldıك ِ قدم ayak ayağı
َّ ّ
Bu ekemeği تذوق tatmak tadıyor
أنا أتذوق هذا الطعام.
tadıyorrum طعام yemek yemeği
Bu benim çocuğumهذا ولدي ولد -طفل çocuk çocuğum
56
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
p b
جيب cep cebim جيبي
وعاء kap kabım وعائي
كتاب kitap kitabım كتابي
ç c
تاج taç tacım تاجي
شجرة ağaç ağacım شجرتي
ربح kazanç kazancım رحبي
قوة güç gücum قوتي
دجاج piliç pilicim دجاجتي
مصفاة süzgeç süzgecim مصفاتي
كرباج kırbaç kırbacım كرباجي
k ğ
ولد çocuk çocuğum ولدي
كثري çok çoğu أغلبيته
t d
ْ
مسكن yurt yurdum مسكني
جناح kanat kanadım جناحي
َّ
ممر geçit gecidim ممري
ذئب kurt kurdum ذئبي
وتشذ عن هذه القاعدة بعض الكلمات التركية ذات المقطع الواحد ,وبعض الكلمات غير التركية.
مالحظة :بالنسبة للكلمات التي تنتهي بحرف tفال يقلب إلى dإل َّ إذا كان أصله دال dفي
لغته األصلية خاصة الكلمات العربية مثل:
57
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
بعد اتصاهلا
أصل الكلمة بعد التحويل
حبرف صائت
itimad itimat itimadı اعتماد
nakid nakit nakidi نقد
kağid kağit kağıdı ورق
ümid ümit ümidi أمل
ْ
derd dert derdi هم -أمل
وهناك األفعال األربعة التي يقلب فيها الحرف tإلى dبعد اتصالها بحرف صوتي في حالة
بعض األزمنة وهذه األفعال:
-1بعض الكلمات التركية األصل ذات المقطع الواحد التي آخرها أحد الحروف ç – k – p -
tال تتغير فيها هذه الحروف إذا اتصل بها حرف صائت مثل:
58
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
:2الكلمات العربية األصل التي تنتهي بحرف tالتاء المربوطة أو المفتوحة at – etفحرف
التاء هنا من أصل الكلمة وليس منقلبا عن حرف الدال ( )dكما هو في كلمة – – Ahmet
Mehmetفهنا حرف التاء مقلوبا عن الحرف األصلي وهو d
ويمكن أن نشمل في هذه القاعدة جميع الكلمات التركية المنتهية بحرف tالتتغير فيما عدا
بعض الكلمات .
كلمات ذو أصل تركي
غيمة -سحابة bulut bulutu
-3بعض الكلمات العربية األصل التي تنتهي بحرق القاف أو الكاف ال تتغير مثل:
59
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
ثانيا :
1-2إذا انتهت كلمة بأحد الحروف الثمانية التالية وهي األحرف التالية وهي موجودة ضمن
العبارة:
شهاب
- FısTıKÇı ŞeHaPفستكشي ِ
F – S – T – K – Ç– Ş – H – P
ولحقت بها الحقة تبدأ بحرف من الحروف التالية c - d - gتتحول هذه الحروف التي بدأت
بها الالحقة إلى الحروف التالية ç - t - k
مثال :الحقة المفعول فيه da - deلو أردنا أن نضيفها إلى األسماء التالية يجب قلب الحرف d
إلى tمثال:
2-2وكذلك لو أضفنا الحقة النسبة للمهنة cı- ci – cu – cüإلى اسم من هذا النوع يتحول
الحرف cإلى ç
60
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
: 3-2يمكن أن ندرج ضمن قواعد األحرف الصامتة الكلمات العربية أحادية المقطع التي في
آخرها تشديد وتكتب بدونه ,يظهر هذا التشديد في آخر الكلمة إذا اتصل بها حرف صائت مثال:
61
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
- 1بعض األسماء الدخيلة على التركية – خاصة العربية – تغير شكلها المقطعي حسب قواعد
هذه اللغة ومن أهم هذه التغيرات ما حدث لبعض األسماء العربية ثالثية األحرف ,والتي
وسطها وآخرها حرف ساكن ( أولها فقط متحرك .فهي أحادية المقطع) ,فقد حرك الوسط
بالكسرة أو الضمة ,أي أشيف حرف ساكن صائت مقبوض – i – ı – u – üبعد الحرف
الصامت الثاني .وبذلك أصبحت ثنائية المقطع ,وفصل بين الساكنين في آخر االسم .وهذا الشكل
هو المستخدم في التركية ,مثال:
من الكلمات العربية:
ism isim اسم
-2الكلمات التي أضيف لها مقطع لكي يفصل بين الصامتين في نهايتها وصارت ثنائية
المقطع,إذا اتصل بها حرف صائت بدأت به الحقة ما يجب إسقاط المقطع الثاني المقبوض
i – ı – ü – uمن الكلمة ,أي تعود إلى أصلها أحادية المقطع ,وسطها ساكن مثال:
62
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
مثال
63
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
اللواحق هي مقطع أو مقاطع تضاف إلى الكلمات لتصريفها وللحصول منها على صيغ مختلفة.
واللغة التركية كما هو معروف لغة التصاقيه غير منصرفة ,وتلعب اللواحق فيها الدور المهم.
وتقسم اللواحق حسب الحروف الصائتة المكونة لها إلى:
-1لواحق ذات شكل واحد ال يتغير :وهذا النوع من اللواحق ال يشترط فيه التمشي مع قواعد
التوافق الصوتي إذا أضيف إلى أي كلمة ,ومن األمثلة على هذه اللواحق القليلة :
-2لواحق ذات شكلين ,ويتكون أصلها من الحرفين الصائتين a - eوعند إضافة هذه الالحقة
يجب مراعاة قواعد التوافق الصوتي من حيث التفخيم والترقيق فقط ,ومنها:
-3لواحق ذات أربعة أشكال :ويتكون أصلها من الحروف الصائتة المقبوضة ()i – ı- ü- u
وعند إضافة هذه اللواحق إلى أي كلمة يجب مراعاة قواعد التوافق الصوتي من حيث التفخيم
والترقيق ثم االستواء واالستدارة لكي تحصل على الشكل المطلوب منها ,ومن أمثلة هذه اللواحق:
-4قد تتكون الالحقة من حرف صائت واحد ,وقد يصاحبه حرف صامت أو حرفان .وقد تبدأ
الالحقة بحرف صائت أو بحرف صامت.
64
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
-5في حالة اللواحق التي تبدأ بحرف صائت يجب االنتباه إلى الكلمة السابقة عليها من حيث :
أ -هل هي منتهية بحرف صائت؟ إذا كانت كذلك نستخدم حرف وقاية.
ب – هل هي من الكلمات التي تشملها قاعدة سقوط المقطع؟ عندئذ يجب إسقاط المقطع الثاني.
جـ -هل هي من الكلمات التي تنتهي بأحد الحروف الصامتة ç - k - p - tبعد الكلمات المنتهية
بحرف من الحروف الصامتة الثمانية ç – f – h – k – p – s – ş – tويظهر كل هذا من
خالل الدروس القادمة .
في ختام هذا الفصل أود أن أنوه إلى أمرهام ,بأن جميع القواعد السابقة ال يمكنك أن ترجع إليها
في كل مرة تريد أن تكتب أو تقرأ ,ولكن مع كثرة القراءة والكتابة ستجد نفسك بأن أكثر هذه
القواعد قد رسخت في ذهنك بشكل تلقائي وأصبحت جميع هذه القواعد في حكم البديهيات فعندما
تريد أن تكتب إحدى الكلمات مثال çocukوتريد أن تصلها بحرف صوتي كما مر معنا سابقا
فلن تنتظر لتطبق القاعدة عليها في كل مرة تكتبها ولكن أنت تكون مع الممارسة قد عرفت بأن
هذه الكلمة يجب أن تصبح çocuğuبعد اتصالها بالحرف الصوتي المناسب ,وشأنها شأن
جميع قواعد اللغة فعندما تقرأ هذه القواعد وتفهها ولو لمرة واحدة فقط فلن تضطر ألن تعود إليها
إال في حاالت خاصة مستعصية ,مثلها مثل لغتنا العربية فعندما تريد أن تكتب فإن دماغك هو
الذي يوجهك نحو الكتابة الصحيحة ويختار لك الكلمات المناسبة وخاصة عندما تكتب موضوعا
خطابيا أو إنشائيا فأن عشرات الكلمات تتوافد أمام عينيك ثم تختار الكلمة أو العبارة المناسبة ,كل
ذلك بسبب ما خزنه دماغنا على مر سنوات من القراءة والكتابة ,فاإلنسان المتعلم غير اإلنسان
الجاهل وكذلك األمر بالنسبة لإلنسان القارئ أو الكاتب فهو يختلف عن اإلنسان المتعلم فكثير من
المتعلمين ال يعرفون أن يكتبوا موضوعا إنشائيا أو عبارات خطابية فكثرة القراءة والكتابة هي
التي تصقل لك موهبتك وتغذي دماغك بأحلى وأعذب العبارات ,لذلك نصيحتي لك بأن ال ترتبك
من مشاهدة عشرات قواعد اللغة فكلها مع الزمن ستبقى عبارة عن قواعد ال أقل وال أكثر ولكن
كما ذكرت سابقا الذي يرسخ في دماغك هو المرجع األول واألخير لك ,وهو الذي تستدعيه عند
القراءة والكتابة والمحادثة .
65
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
هو الحرف التاسع من أحرف األبجدية التركية واسمه" يوموشاك چه " وهذا الحرف كان يلفظ قديما في اللغة
التركية القديمة مثل حرف غ باللغة العربية وباللهجة المصرية ولكن بشكل مخفف ,وال يأتي أبدا في
بداية أي كلمة ,وعندما تم تعديل اللغة التركية واستبدلت أحرفها بحروف التينية عوضا عن العربية تم
إسقاط هذا الحرف من اللفظ ,ولكنه حافظ على وظيفته كما يلي:
-1عندما يأتي بين حرفين صوتيين خفيفين من األحرف الصوتية الخفيفة ( )e – i - ü – öفإن لفظه يصبح
كحرف yمع مد الحرف الذي تبعه ,وهو يأتي نتيجة لقلب الحرف kإذا جاء بعد هذا الحرف حرف صوتي:
فإن لفظه -2عندما يأتي بين حرفين صوتيين ثقيلين من األحرف الصوتية الثقيلة ()a - u- o - I
يصبح مطابق للحرف الذي تبعه مع مد الحرف الذي قبله :
مازال هذا الحرف يلفظ كما كان قديما غ مخففة في بعض القرى والنواحي التركية وفي بعض اللهجات
التركية والكردية.
66
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
`
67
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
ترتيب الجملة :من أهم المواضيع التي يجب أن تعرفها وتتقنها فترتيب الجملة يلعب دورا كبيرا
في تحديد معنى الجملة وهو الذي يحدد المعنى الدقيق لها فعندما يكون ترتيب الجملة صحيحا
يكون المعنى صحيحا والعكس بالعكس.
فطالما كان هناك جمل كان ترتيبها خاطئا أدى ذلك إلى الخطأ في ترجمتها أو معناها .فأحيانا
تخطئ في ترتيب الفاعل فيصبح محله من اإلعراب مفعول به فيتحول معنى الجملة إلى معنى
آخر وهكذا.
-1اجلملة الفعلية
الجملة السليمة تبدأ بالفاعل أو المبتدأ وتنتهي بالفعل أو فعل الكينونة .وبين الفعل والفاعل تأتي
مكمالت الجملة من مفاعيل وظروف وأدوات وغيرها.
وهذا النوع من الجمل تتألف من ( فعل +فاعل ) أو من (فعل +فاعل +مفعول به)
وفي اللغة التركية الفاعل يسبق الفعل على عكس الترتيب في اللغة العربية ويكون الترتيب األمثل
كالتالي (من اليسار إلى اليمين) كما هو موضح في المثال أدناه:
مثال2- مثال1-
68
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
إذا كان الفاعل مفردا يكون الفعل مفردا أيضا وإن كان الفاعل جمعا فيكون الفعل بحالة الجمع
أو اإلفراد أيضا بالنسبة للعاقل .
أما إذا كان الفاعل جمعا وداال على طير أو حيوان فالفعل يبقى مفردا
Kuşlar uçtu.
طارت الطيور.
إذا كان الفاعل داال على اسم علم فيكون الفعل جمعا أو مفردا أيضا مثال :
Ahmet geldi/
جاء أمحد.
Ahmet ve Mehmet geldi – geldiler.
جاء أمحد وحممد.
املفعول به:
يتوسط المفعول به الفعل والفاعل ,حيث أن الفاعل يتقدم الجملة ويليه المفعول به ثم الفعل
مثال2- مثال1-
ٌ
ش ِرب أمحد املاء كسر الطالب الباب
69
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
-2اجلمل املركبة:
الجملة المركبة تحوي إضافة إلى الفعل والفاعل والمفعول به ظرف الزمان أو المكان أو الحال
أو الصفة ويتم ترتيب هذه الجملة كما يلي:
مثال
ً
أنا كل صباح أذهب إىل مدرسة بعيدة ماشيا
الصفة يجب أن تأتي قبل الموصوف سواء كان هذا الموصوف فاعال أو مبتدأ أو كان مفعوال أو
خبرا:
70
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
في حال كانت الجملة المركبة والتي تتألف من جملة رئيسية وعدة جمل فرعية يجب أن تأتي
الجملة الرئيسية أوال ثم تليها الجمل الفرعية حسب أهميتها وسياق ومعنى الجملة المطلوب مثال:
وغالبا يعود ترتيب الجملة إلى متطلبات المعنى المطلوب أو التأكيد على األحداث في الجملة.
فأحيانا يتم وضع الفعل قبل المفعول به :كما نفعل ذلك أحيانا باللغة العربية
ذهب الولد إلى المدرسة .أحيانا يمكن أن نقول :إلى المدرسة ذهب الولد ( هنا نؤكد على مكان
الذهاب للولد)
أمثلة
! bunu yapmaال تفعل ذلك هنا يؤكد على الفعل بأن ال يفعله -المفعول به قبل الفعل
! yapma bunuهذا ال تفعله هنا الفعل قبل المفعول به ,هنا يؤكد على الشيء بأن ال تطبق الفعل عليه
! Beni sevأحبني هنا أؤكد على الفعل بأن أطلب من الشخص المخاطب أن يحبني
! Sev beniأحبني أنا هنا أؤكد على نفسي بأن يقوم الشخص المخاطب بأن يحبني أنا دون غيري
Affet beniاغفر يل هنا أؤكد من الشخص المخاطب بأن يقوم بفعل الغفران تجاهي
Beni affetيل اغفر هنا أؤكد على الشخص المخاطب بأن يغفر لي دون غيري
71
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
في هذا النوع من الجمل تتألف الجملة من أسماء تكون على شكل صفة وموصوف أو مبتدأ وخبر:
مثال
-2الجملة الخبرية :وهي عبارة عن مبتدأ وخبر حيث يأتي المبتدأ أوال في بداية الجملة ثم يتبعه
الخبر ويجب أن نضيف للخبر الالحقة " dir- dır - dur- dürللتأكيد على معنى الجملة كما
سنشاهدها في درس الجمل اإلسمية.
مثال
-4اجلمل االستفهامية
وهي الجمل التي تحوي على أدوات االستفهام وصيغ األفعال في حال االستفهام حيث يكون
ترتيب الجملة تبعا ً لمتطلبات المعنى فأحيانا" تكون أداة االستفهام في بداية الجملة أو في آخرها .
72
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
أمثلة
? Ne olduماذا حدث؟ أداة االستفهام في بداية الجملة
? Bana anlat neden bunu yaptınاشرح يل ملاذا فعلت ذلك؟ أداة االستفهام وسط الجملة
ْ
? Bu Kimمن هذا؟ أداة االستفهام في نهاية الجملة
? Eve gittin miهل ذهبت إىل البيت؟ هنا تأكيد السؤال على الذهاب
? Eve mi gittinهل إىل البيت ذهبت؟ هنا التأكيد على البيت بأنه ذهب إليه
-5اجلمل السببية
في حال الجملة السببية يمكننا أن نضع السبب في بداية الجملة أو في نهايته كما هو موضح في
هذين المثالين:
الحالة األولى
مل أذهب إىل املدرسة األسبوع املاضي ,ألنني كنت مريضا ً.
الحالة الثانية
ً
كنت مريضا ,هلذا السبب مل أذهب إىل املدرسة األسبوع املاضي.
73
السبب Neden - النتيجة – Sonuç
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
في الختام أريد أن أقول لكم بأن ترتيب الجمل يتبع عنصر التعبير واإلنشاء في الكتابة فترتيب
الجملة الجيد يسهل فهم المعنى للقارئ بشكل أجمل وأسهل وأوضح .ويضفي على مقالتك الجمالية
والبالغة والفصاحة .وهذا تكسبه عن طريق اإلكثار من قراءة الكتب والروايات والمقاالت األدبية
حيث تصقل معلوماتك اللغوية وتتعرف إلى عبارات لغوية تستخدمها ضمن مقالتك أو موضوعك
الذي تنوي كتابته .وكما أن هناك مقاييس ونظم معينة لطريقة كتابة هذه المقاالت مثل الرسائل
التجارية وطلبات التقدم للعمل مثال فهي تتطلب نموذجا خاصا حيث يكون هناك عناوين علوية
وعبارات معينة تبدأ بها رسالتك وكذلك عبارات أخرى تنهي بها تلك الرسالة.
74
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
األمساء
Nouns - İsimler
75
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
توجد األسماء على عدة أشكال منها المذكر والمؤنث والمعرفة والنكرة والمفرد والجمع.
-1في اللغة التركية األسماء معرفة مسبقا بطبيعتها والتحتاج إلى أداة تعريف
مثال
Sınıf الصف Kapı الباب
أما إذا أردنا تحويل األسماء إلى أسماء نكرة غير معرفة فنضع كلمة Birقبل االسم المراد
تحويله إلى اسم نكره
و Birأيضا تأتي بمعنى رقم 1كعدد
مثال
Bir sınıf صف a class
Bir kitap كتاب a book
Bir ev منزل a house
Bir otel فندق a hotel
Bir kapı باب a door
Bir adam رجل a man
Bir kalem قلم a pen
Bir öğrenci طالب -تلميذ a student
Bir çocuk طفل -ولد a child
Bir taksi سيارة أجرة a taxi
-2أداة التنكير birتأتي بعد الصفة وقبل االسم الموصوف مثال:
76
اجلزء األول حممد عامر اجملذوب: الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس
مثال
. بنت مجيلةgüzel bir kız.
ٌ
. منزل كبريbüyük bir ev.
أمثلة
َّ
Nasıl bir kız(dır)?
أي بنت؟
Güzel bir kız(dir).
.بنت مجيلة
What kind of a girl
َّ
Nasıl bir ev(dir)?
أي منزل؟
Büyük bir ev(dir)
.منزل كبري
What kind of a house?
ٌ
Bir güzel kız güldü.
بنت مجيلة ضحكت
a beautiful girl laughed
ٌ ٌ
Büyük beyaz bir ev(dir)
.بيت أبيض كبري
It is a big white house
ٌ
Yaşlı bir adam
رجل عجوز
an old man
77
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
ٌ
Boş bir kutu
علبة فارغة
an empty box
-3االسم الجمع يجب أن تسبقه الحقة التنكير إذا كان فاعال أو مفعوال به مثال:
Ahmet bir haberler getirdi.
ً
أحضر أمحد أخبارا.
يوجد في اللغة التركية كثير من األسماء مثل بقية لغات العالم وهي على أنواع:
-1األشياء والجماد مثل (تفاحة ,سرير ,قلم .ممثل)
-2أسماء العلم (أحمد ,مصطفى ,إرهان .النيل ,لندن ,باريس ,إستانبول).
-3أسماء مركبة :وهي تتألف من إسميين أو عدة أسماء اتحدت بطريقة ما لتشكل اسما
واحدا يدل على اسم أو اصطالح معين مثل (مؤسسة االتصاالت ,وزارة الصحة ,رئيس
الوزراء ).وهذه األسماء تكون بشكل مضاف ومضاف إليه والذي سندرسه في فصول
قادمة حيث يكون االسم األول هو المضاف واالسم الثاني هو المضاف إليه حيث يتم
إضافة الحقة المضاف إليه .ولسنا في أغلب األحيان مضطرين ألن نقوم بتركيب هذه
األسماء بل هي مركبة سابقا من القدم وتم اعتمادها وتثبيتها وقد تم أيضا وضع جداول
للمصطلحات الحديثة التي تم تركيبها لكي تتناسب مع التقدم والتكنولوجيا وكثير من
األسماء ال يمكننا فهمها في حال قمنا بفصل كل اسم على حدى لذلك يجب علينا أن نقوم
بحفظها كما جاءت إلينا .ويجب أن نقوم بكتابة هذه األسماء متصلة بغض النظر عن
قواعد التوافق الصوتي.
78
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
79
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
80
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
81
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
-1عند اتصال األسماء المركبة مع لواحق حاالت االسم (المفعول به – المفعول فيه – المفعول
منه – ..إضافة )...فإننا نضع حرف الوقاية nكما فعلنا في األسماء العادية.
82
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
مثال
yılbaşındanمن رأس السنة Yılbaşı+n+dan
-2هناك أسماء مركبة تداخلت حروفها مع الزمن وتم حذف بعض الحروف نتيجة التداول مثال:
83
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
ال توجد في اللغة التركية أداة تدل على التذكير والتأنيث كماهو في اللغة العربية ,وليس لهذا أي
قيمة أو اعتبار في الجملة.
هناك أسماء تدل على مذكر ومؤنث في ذاتها ولكن هذا اليؤثر على الجملة ,فمن األسماء
المذكرة في أصلها:
84
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
وعندما ال نستطيع أن نميز المذكر من المؤنث نستخدم عندها الحقة التذكير والتأنيث وهي
تستخدم للعاقل ,فإذا أردنا تذكير أو تأنيث كلمة ما نضع كلمة erkekقبل االسم المذكر وكلمة
kızأو Bayanقبل االسم المؤنث.
للمذكر للمؤنث
85
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
وبالنسبة لغير العاقل كالحيوانات نستخدم كلمة dişiقبل االسم المراد تأنيثه مثال:
ال يوجد أداة أوالحقة للتثنية في اللغة التركية فكل مازاد عن واحد يكون بصيغة الجمع وإذا أردنا
أن نحدد بالضبط بأن االسم هو مثنى نضع رقم 2أوiki
مثال
iki masaطاولتني Two tables
iki evمنزلني Two houses
iki arabaسيارتني Two cars
iki kapıبابني Two doors
iki çalışkan öğrencilerطالبني جمتهدين Two hardworking students
İki odaغرفتني Two rooms
İki kalemقلمان Two pens
86
اجلزء األول حممد عامر اجملذوب: الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس
وإذا أردنا أن نستخدم صيغة المثنى مع الملكية حيث شنبحث لواحق الملكية والمضاف إليه في
:هنا على سبيل المثال. فصل الحق
مثال
قلمنا İkimizin kalemi
87
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
أمثلة
? bu ikisi iki fincan midirهل هذان كالهما فنجانان؟
أمثلة
İki öğretmen kısadırاملعلمان قصريان
88
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
مالحظة هامة
Yusuf’larعائلة يوسف
Ahmet’lerعائلة أحمد
-3ال يستحسن تكرار الحقة الجمع في الجملة ,فعندما تلحق بالفاعل يجب أن تسقط من الفعل
وإذا لحقت بالمبتدأ يفضل أن تكون لواحق فعل الكينونة مفردة مثال:
Çocuklar geldiler.األوالد جاؤوا ويمكن أن نقول عوضا عن ذلك:
Çocuklar geldiجاء األوالد
-5عند كتابة الحقة الجمع مع أسماء العلم يجب وضع الفاصلة العليا بين االسم والالحقة :
Türk’lerاألتراك
Arap’larالعرب
90
اجلزء األول حممد عامر اجملذوب: الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس
91
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
92
اجلزء األول حممد عامر اجملذوب: الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس
93
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
-1لجمع األسماء المركبة نأخذ السم الثاني المضاف ونترك المضاف إليه بدون جمع
مثال
Gözyaşlarıدموع العني Eye tears
مثال
السكك احلديدية demiryolu demiryolları demiryol+lar +ı
-4إال أن بعض األسماء المركبة التي اندمجت أجزاؤها مع كثرة االستعمال والتداول تشذ عن
القاعدة السابقة لجمع األسماء فتأتي الحقة الجمع بعد الحقة المضاف ,
94
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
مثال
kahvaltılarطعام اإلفطار kahvaltı+lar
ayakkabılarاألحذية ayakkabı+lar
مالحظات هامة
3 evler 3 ev ثالث بيوت ال يجتمع العدد مع الجمع
Çok ev ler Çok ev بيوت كثرية
-2عندما يأتي في الجملة صفة +اسم ,استخدم الصفة بصيغة المفرد بينما السم بصيغة الجمع.
مثال
Güzel kızlar.بنات مجيالت. Beautiful girls
İyi çocuklar.أوالد جيدون. Good boys
-3عندما يكون الفعل يشير إلى أشخاص يمكن أن نصيغ الجملة بالنسبة للشخص الثالث والسادس
(المفرد الغائب والجمع الغائب) كما يلي حيث يمكن أن نضع الفعل في حالة الجمع أو حالة
المفرد :
95
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
مثال
أو Misafirler geldi .الضيوف جاؤوا. Misafirler geldiler.
İşçiler çalışıyor.العمال يعملون. أو İşçiler çalışıyorlar.
-4أماعندما يشير الفعل في الجملة إلى الحيوانات أو الجماد عندها نستخدم الفعل فقط للشخص
الثالث والسادس (المفرد الغائب والجمع الغائب) بصيغة المفرد.
مثال
Kediler su içiyor.القطط تشرب املاء.
96
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
اشتقاقات األمساء
Nouns Formations
97
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
يمكننا في اللغة التركية اشتقاق كثير من األسماء والصفات بإضافة لواحق مختلفة على األسماء
لنحصل على أسماء وصفات جديدة:
يتم اشتقاق الصفات من األسماء عن طريق إضافة أحد لواحق هذه المجموعة إلى اسم الصفة
] [ lik - lık -luk - lükوذلك حسب آخر حرف صوتي موجود بالكلمة قبل التحويل
güzel güzellik
beautiful beauty
مجيل مجال
mutlu mutluluk
happy happiness
سعيد سعادة
iyi iyilik
good goodness
جيد جودة
çocuk çocukluk
child childhood
طفل الطفولة
zor zorluk
difficult difficulty
صعب صعوبة
genç gençlik
young youth
شاب مرحلة الشباب
yaşlı yaşlılık
old age
هرم الشيخوخة
إنسان اإلنسانية
kişi kişilik
person/individual personality/identity
شخص شخصية
bakan bakanlık
Minister Ministry
وزير الوزارة
يمكننا بنفس الطريقة السابقة أن نحول األسماء إلى أسماء لألدوات :
tuz tuzluk
ملح مملحة
biber biberlik
فلفل رشاشة فلفل
göz gözlük
عني نظارات
yağmur yağmurluk
مطر معطف مطري
99
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
100
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
101
اجلزء األول الشامل يف قواعد اللغة الرتكية – تأليف و إعداد وترمجة املهندس :حممد عامر اجملذوب
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası