Lityum Tuzu Içeren Ilaçlar

Lityum içerikli ilaçlar, bipolar bozukluk, manik depresif bozukluk ve şizofreni gibi ruhsal hastalıkların tedavisinde kullanılan bir grup ilaçtır. Lityum, periyodik tabloda bulunan bir elementtir ve beyindeki nörotransmitterlerin dengesini etkileyerek ruh hali bozukluklarını kontrol altına alır.

Lityum ilaçları, birçok farklı marka adı altında piyasaya sürülmüştür ve sıklıkla uzun süreli kullanım gerektirir. İlaçlar, genellikle oral yolla alınır ve vücutta biriken bir maddedir. Bu nedenle, lityum düzeylerinin düzenli olarak izlenmesi gereklidir. Aşırı dozda lityum, ciddi yan etkilere neden olabilir, bu nedenle ilacın dikkatli kullanılması önemlidir.

Lityum ilaçlarının etkisi, genellikle birkaç hafta ile birkaç ay arasında değişebilir. İlaçlar, ruh hali değişiklikleri, aşırı enerji, uykusuzluk, anksiyete, depresyon ve benzeri belirtileri kontrol altına alır. Ancak lityum ilaçlarının kullanımı bazı kişilerde bazı yan etkileri de beraberinde getirebilir.

Bu yan etkiler arasında titreme, bulantı, ishal, kilo alımı, böbrek sorunları ve tiroid fonksiyonlarında değişiklikler yer alabilir. Bu nedenle, lityum ilaçlarının kullanımı öncesinde mutlaka bir doktorla görüşmek ve düzenli olarak izlenmek önemlidir.

Lityum İçerikli İlaçlar Hangi Durumlarda Kullanılır?

Lityum içerikli ilaçlar, ruh hali bozuklukları için kullanılır. Bunlar arasında bipolar bozukluk, manik depresif bozukluk ve şizofreni gibi psikiyatrik bozukluklar yer alır. Lityum ilaçları, bu hastalıkların semptomlarını kontrol altına alarak kişinin duygusal durumunu stabilize etmeyi amaçlar.

Bipolar bozukluk, manik depresif bozukluk olarak da bilinir ve kişinin aşırı yüksek veya aşırı düşük ruh hali yaşamasına neden olur. Bu hastalık, genellikle 20&#;li yaşların başında başlar ve yaşam boyu devam edebilir. Lityum, bipolar bozuklukta sıklıkla kullanılan bir ilaçtır ve mani (aşırı yüksek ruh hali) semptomlarını kontrol altına almada etkilidir.

Şizofreni, gerçeklikle bağlantının kaybedildiği bir psikiyatrik bozukluktur. Kişide halüsinasyonlar, yanılsamalar, düzensiz düşünce ve davranışlar görülür. Lityum, şizofreni tedavisinde de kullanılır ve hastanın semptomlarını kontrol altına alabilir.

Kısaca özetlemek gerekirse; lityum içerikli ilaçlar, bipolar bozukluk, manik depresif bozukluk ve şizofreni gibi ruh hali bozuklukları tedavisinde kullanılan etkili bir tedavi seçeneğidir. Ancak bu ilaçların kullanımı öncesinde mutlaka bir doktorla görüşmek ve düzenli olarak izlenmek önemlidir.

Lityum İçerikli İlaçların Zararları Nelerdir?

Lityum içerikli ilaçların kullanımı bazı olası yan etkileri beraberinde getirebilir. Bu yan etkiler, genellikle ilacın dozuna, kullanım süresine ve kişinin vücut kimyasına bağlı olarak değişebilir. Lityumun yan etkileri arasında şunlardır;

1. Nörolojik etkiler: Lityum kullanımı, titreme, konuşma güçlüğü, kas zayıflığı, baş dönmesi ve hatta nöbetler gibi nörolojik etkilere neden olabilir.
2. Metabolik etkiler: Lityum, idrarın daha az üretilmesine ve tuzun vücutta tutulmasına neden olabilir. Bu durum, böbrek fonksiyonlarında problemlere neden olabilir ve elektrolit dengesizliği riskini artırabilir.
3. Tiroid etkileri: Lityum, tiroid bezinin çalışmasını yavaşlatabilir veya hatta tiroid bezinin büyümesine neden olabilir. Bu durum, tiroid hormonlarının dengesizliği ve hipotiroidizm gibi durumlara neden olabilir.
4. Kalp etkileri: Lityum kullanımı, kalp ritminde değişikliklere neden olabilir ve kalp kasının işlevini etkileyebilir.
5. Gebelik etkileri: Lityum kullanımı, gebelik sırasında fetüsün gelişimini etkileyebilir. Bu nedenle, hamile kadınlar için genellikle önerilmez.

Ayrıca, lityum ilaçları diğer ilaçlarla etkileşime girebilir ve bazı sağlık durumlarını kötüleştirebilir. Örneğin, böbrek hastalığı olan kişilerde lityum kullanımı böbrek işlevlerinde ciddi sorunlara neden olabilir. Lityum içerikli ilaçlar etkili bir tedavi seçeneği olsa da, yan etkileri de dikkate alınmalıdır. Bu nedenle, bu ilaçları kullanmadan önce mutlaka bir doktorla görüşmek ve düzenli olarak izlenmek önemlidir.

Bir şeyi anlamadan onu düzeltemezsiniz.

Lityumun ABD&#;deki hastaları tedavi etmek için ilk onaylanışından neredeyse 50 yıl sonra, bilim insanları nihayet onun bipolar bozukluk belirtilerini tedavi etmedeki etkisinin ardında yer alan moleküler işleyişi belirlediler.

Bu büyük bir olay çünkü daha güvenli ve daha etkili bipolar ilaç tedavileri arayışındaki en büyük engellerden birisi, halihazırda sahip olduğumuz tedavileri anlamamak olmuştu.

Sanford Burnham Prebys Tıbbi Keşif Enstitüsü&#;nden baş araştırmacı Evan Snyder, &#;Bir tedaviyi daha iyi yapmanın tek yolu, ilk önce onun nasıl çalıştığını anlamaktır,&#; diyor.

Bipolar bozukluk, sadece ABD&#;de yaklaşık milyon yetişkini etkiliyor ve dünyada önde gelen altıncı yetersizlik sebebi. İnsanı alıkoyan durum, duygusal çıkışlar (mani) ve tahrip edici düşüşler (bunalım) arasında aşırı ruh hali değişimlerine sebep oluyor ve bu durum kişilerin normal hayat yaşamasını engelleyebiliyor.

Ayrıca, mevcut tedavilerin nispeten ilkel ve güvenilmez olması işleri daha kötü hale getiriyor.

Lityum hastaların sadece yaklaşık üçte birinde işe yarıyor. Fakat ilaç işe yarasa bile, içlerinde mide bulantısı, kas titremesi, duygusal hissizlik, kilo alımı ve doğum kusurları gibi pek çok yan etkiyle birlikte geliyor.

Uzun bir deneme yanılma sürecinden sonra, cevap vermeyen hastaların üçte ikisi antipsikotikler, antidepresanlar ve hatta elektrik şoku tedavisi gibi diğer seçenekleri aramaya bırakılıyor.

İyi haber ise, eğer bu araştırma doğrulanır ve nihayet lityumun moleküler hedefini bilirsek, araştırmacıların aynı şeyi yapan daha yumuşak ve daha etkili ilaçları elemeye başlayabilecek olmaları.

Bu ayrıca, durumu test etmek ve ilaca kimin cevap vereceğini tahmin etmek bakımından daha iyi ve yeni yöntemlerin kapısını aralıyor.

Snyder&#;in açıkladığı üzere:

&#;Lityum nesiller boyunca bipolar bozukluğu tedavi etmede kullanılıyordu fakat şimdiye kadar terapinin belli bir hasta için neden işe yaradığı veya yaramadığı konusundaki bilgi eksikliğimiz, gereksiz dozlamaya yol açıyor ve etkili bir tedavi bulmayı geciktiriyordu. Dahası, bunun yan etkileri pek çok hasta için tahammül edilemez olduğundan, ilacın kullanımını kısıtlıyor ve en az tehlikeye sahip daha hedefli ilaçlar konusunda acil bir ihtiyaç oluşturuyordu.

Önemli bir biçimde, bulgularımız güvenli ve etkili olan yeni ilaçları bulmak için açık bir yol sunuyor. Bu durum yine aynı derecede önemli olarak, bunlar gibi psikiyatrik sorunlara hangi tür mekanizmaların sebep olduğuna dair fikir edinmemize yardımcı oldu. &#;

Araştırmacılar, lityumun beyni nasıl etkilediğini çözmek için insan tesirli pluripotent kök hücreleri (hiPS) kullanarak onun tepki verdiği güzergâhı haritaladılar. Bu hücreler, lityuma tepki veren ve vermeyen bipolar hastalardan alınan ve daha sonra kök hücreleri gibi davranmaları için yeniden programlanan sıradan hücrelerdi.

Araştırmacılar, CRMP2 adı verilen bir proteinin, bipolar hastaların hücrelerinde pasif olduğunu buldular; bu protein, sinir hücresi iletişimiyle bağlantılı.

Fakat lityuma tepki veren hastalardan üretilen hiPS hücrelerine lityum eklendiği zaman bu durum düzeldi ve CRMP2 faaliyeti normale döndü.

Bu durum, bipolar bozukluğun ardındaki işleyişin daha önce pek araştırmacının sandığı gibi her zaman genetik olmayabileceğini, bunun yerine CRMP2 proteininin hücrede nasıl düzenlendiğiyle ilgili bir konu olabileceğini öne sürüyor.

Bu iyi bir haber çünkü doğru ilaç tedavisi ile sorunu çözmenin mümkün olabileceğini gösteriyor.

&#;Lityum tepkisi üzerinde çalışmanın, bu karmaşık bozukluğun moleküler güzergâhını aydınlatan bir &#;moleküler konserve açacağı&#; şeklinde kullanılabileceğini fark ettik. Bu bozukluğun sebebinin bir gendeki kusur değil, bir gen ürününün çevirme sonrası düzenlemesi (fosforilasyon) olduğu ortaya çıktı; bu olayda, sinirsel ağları düzenleyen hücrelerarası bir protein olan CRMP2 söz konusuydu,&#; diyor Snyder.

&#;Bu &#;konserve açacağı&#; yaklaşımı, yani tam olarak neden öyle olduğunu bilmeden faydalı bir etkisi olduğu bilinen ilacı kullanmak, bipolar bozukluğun altında yatan sebebi incelememize ve anlamamıza olanak sağladı.&#;

Takım, bipolar bozukluğu bulunan ölü hastalardan aldıkları beyin örneklerini kullanarak bulgularını doğruladı ve bu kişilerin ayrıca normalden daha az faal CRMP2 bulunduran nöronlara sahip olduklarını gösterdi. Bunun yanında, aynı işleyişin hayvan örneklerinde ve laboratuvar ortamında yetiştirilmiş canlı nöronlarda da çalıştığını gösterdiler. Hedefin yukarı ve aşağı yöndeki etkilerini haritalandırarak, &#;lityum tepki yolu&#; olarak adlandırdıkları bir harita oluşturdular.

Şimdilik elimizdeki tek çalışma bu. Ders kitaplarını yeniden yazmadan önce, moleküler güzergâhın bağımsız takımlar tarafından doğrulanması gerekiyor. Bu karmaşık durumun altında yatan pek çok sebebin olması da muhtemel, bu yüzden sadece bu işleyişin her bipolar vakasına cevap olması muhtemel değil.

Fakat zihinsel sağlık sorunlarıyla yaşayan dünya çapındaki milyonlarca insana daha iyi göz kulak olmamıza yardımcı olabilecek herhangi bir bilgi, doğru yönde atılmış büyük bir adımdır.

Takımın sıradaki hamlesi, mevcut ilaçları elemeden geçirerek, aynı güzergâhı etkileyen fakat daha az yan etkiye sahip olan veya lityumdan daha başarılı olan moleküller bulup bulamayacaklarını görmek olacak.

Snyder yukarıdaki videoda, eğer halihazırda kullanılmakta olan bir ilaç adayı belirlemede başarılı olurlarsa, bir veya iki yıl içinde bunu klinik deneylere sokabileceklerini açıklıyor.

Araştırma, Proceedings of the National Academy of Sciences bülteninde yayınlandı.

ScienceAlert

Adnan Oktar ve grubuna yönelik operasyona ilişkin alınan bilgilere göre; 'kedicik' olarak bilinen kadınlara her gün düzenli olarak bipolar bozukluklarda kullanılan ve sakinleştirici etkisi bulunan lityum hapı verilmiş. Peki, lityum hapı nedir? Lityum hapı ne için kullanılır?  Lityum hapını kimler kullanabilir? Lityum hapının yan etkileri nelerdir? Merak edilen bu soruların yanıtlarını HABERTURK okuyucuları için derledik.

O HASTALIKLARIN KONTROL EDİLMESİNİ SAĞLIYOR

Lityum, en yaygın olarak kullanılan duygudurum dengeleyicilerinden biridir. Vücuda belirli oranlarda lityum alınmadığı zaman bazı rahatsızlıklar meydana gelir. Lityum, hem manik hem depresif belirtilerin kontrolünde kullanılır ve başka belirtilerin tekrar ortaya çıkmasını önlemeye yardımcıdır. 

Lityum en çok sinir sistemi ile ilgili hastalıklarda etkili olur ve manik depresif atakların azalmasını, atakların şiddetinin hafiflemesini sağlar. 

Lityum hapları ne zaman kullanılır? 

Lityum özellikle psikolojik hastalıkların tedavisinde kullanılır. Lityum haplarının doktor gözetiminde kullanılması gerekir. Lityum hapları, oral yolla alındıktan sonra vücutta 24 saat kadar kalır ve böbrekler aracılığıyla vücuttan atılır.

Lityum haplarının en çok kullanıldığı durumlar:

– Bipolar bozukluğu önlemede, 
– Tekrarlayan depresyonlara karşı,
– Mani ataklarının önlenmesinde, 
– Şizofreni, depresyon ve bipolar bozukluk belirtilerini taşıyan Şizoaffektif bozukluğun kontrol altında tutulmasında,
– Suça meyilli olan saldırgan kişilerde, 
– Alkol veya madde bağımlılıklarında kullanılır. 

Bu tip sağlık sorunları olan kişilerin lityum ilacını sürekli kullanması gerekir. Hastanın ilaca ara vermesi, nöbetlerin şiddetli şekilde tekrarlamasına yol açabilir. Kandaki lityum seviyesinin sürekli kontrol edilmesi gerekir. 

Lityum ilacının yan etkileri var mıdır? 

Lityum alan kişilerde en çok görülen yan etkiler, idrara sık çıkma, ishal, kusma, halsizlik ve yorgunluk, susuzluk hissi, dilde yanma hissi, metalik tat, saç dökülmesi, ödem ve kilo almadır.

Kişi bu yan etkileri yaşadığında, özellikle de kusma, sendeleme veya bulanık görme gibi şikayetler yaşadığında muhakkak doktoruna bildirmelidir.

Bipolar bozukluğun tedavisinde duygudurum dönemlerini (mani ve depresyon dönemi gibi) engellemek için ve duygudurum dönemi başladıktan sonra belirtilerin azalması için bazı ilaçlar kullanılır. Bu ilaçların başında duygudurum düzenleyiciler ve antipsikotikler gelir.

Duygudurum düzenleyici ilaçlar başlıca bipolar bozuklukta kullanılsa da başka psikiyatrik bozukluklarda da kullanılabilmektedir. Bunlar;

• Yineleyen depresyon

• Şizoafektif bozukluk

• Diğer duygudurum bozuklukları (siklotimi gibi)

• Dürtü denetim güçlüğünün görüldüğü hastalıklar (kişilik bozuklukları, psikotik bozukluklar)

• Bazı bağımlılık türleridir (alkol, madde, bahis bağımlılığı gibi).

Bu hastalıklarda her zaman ilk ilaç tedavisi olarak kullanılmasa da tedavi direncinin oluştuğu durumlarda kullanılabilmektedir.

Duygudurum düzenleyici ilaçlar nelerdir ?

Duygudurum düzenleyiciler lityum ve antiepileptiklerden oluşur. Antiepileptik ilaçlar, epilepsi (sara) hastalığında kullanılan ilaçlardır.

Epilepsi hastalarında görülen psikiyatrik bozukluklarda antiepileptik ilaçların olumlu etkisi görüldükten sonra, bu ilaçlar bipolar bozuklukta da etkin olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Duygudurum düzenleyiciler;

1. Lityum (lithuril)

2. Antiepileptikler;

• Valproik asit/ Sodyum valproat (depakin, depalex)

• Karbamazepin (tegretol)

• Okskarbazepin (trileptal)

• Lamotrijin (lamictal, pinral)

NOT: Bazı antipsikotik ilaçlar da (olanzapin, ketiapin gibi) duygudurum düzenleyici etkinlik gösterirler. Duygudurum düzenleyici ilaçların bazı nedenlerle kullanılamadığı bipolar bozukluk tanılı hastalarda antipsikotik ilaçlarla tedaviye devam edilebilmektedir.

Duygudurum düzenleyicilerin yan etkileri nelerdir ?

Duygudurum düzenleyiciler için bipolar bozukluk tedavisinin olmazsa olmazları diyebiliriz. Ancak rahatsız edici yan etkileri de tedavi uyumunu bozabilmektedir. İlaçların düzenli olarak kan düzeylerine bakılması, hastalık iyilik dönemindeyken etkin olan en düşük düzeyde tutulması, aniden kesilip yüksek doz başlanmaması, ek ilaç reçete edilirken hekime kullandığı ilaçların gösterilmesi bu yan etkileri en düşük düzeyde tutabilir.

Tüm ilaçlar için geçerli olmakla birlikte özellikle valproat, karbamazepin ve lityum kullanan kadınların tedaviyi yürüten hekime danışmadan gebe kalmaması gerekir.

Lityum:

Kan düzeyi bakılarak olası yan etkileri engellenebilir. Kan düzeyi başlangıçta haftada bir bakılır. Uzun süredir kullananlarda 6 ayda bir olacak şekilde test sıklığı giderek azaltılır. Bipolar bozuklukta manik ve depresif dönemlerin tedavisinde ve idame tedavide kullanılır.

En sık görülen yan etkileri;

En sık mide yanması, bulantı gibi şikayetlere neden olur ilk haftadan sonra bu yan etki giderek azalır. Bazı hastalarda kullanımı önleyecek düzeyde ve süreğen olarak şiddetli kusma yapabilse de genelde bu etkiler kısa sürede azalır ve geçer. Kabızlık veya ishal eşlik edebilir.

Titreme: Ellerde görülür genellikle geçicidir. Bazı hastalarda süreğenleşebilir.

Konfüzyon: Yüksek doz kullanımlarında görülebilen kafa karışıklığı ve şaşkınlık ile seyreden geri dönüşlü ancak önemli bir tablodur.

Böbrek fonksiyonlarında bozulma: Susuz kalma, fazla tuzlu diyetle beslenme, ilacı yüksek doz alma, bazı ilaç etkileşimleri ile olabilir. Çok uzun süre lityum kullananlarda görülebilir. Lityum tedavisinde görülen en önemli yan etkilerdendir. Tedaviyi kesmek ve başka ilaç başlamak gerekebilir.

Poliüri/polidipsi: Çok su içme sık idrara çıkma ile seyreden bir tablodur. Tedavi değişimi genellikle gerekmese dahi hekiminizin bilmesi gerekir.

Tiroid fonksiyonlarında bozulma: Hekim kontrolünde tedavi düzenlemesi yapılabilir. Ciddi düzeyde değilse lityum kesmeyi gerektirmeyebilir.

Cilt lezyonlarında artış: Sedef hastalığı olanlarda veya akne problemi olanlarda mevcut lezyonların artışına neden olabilir.

Kilo alma: İştah artışı görülebilir

💉 Lityumun başka ilaçlarla kullanımı hekim kontrolünde yapılmalıdır. Lityum ile bazı hipertansiyon ilaçları (furosemid, tiazid gibi diüretikler, ACE inibitörleri), nonsteroid antiinflamatuar ilaçların (ibuprofen gibi) kullanımı sakıncalı olabilmektedir.

Kafein tüketimi, fazla tuzlu gıda alımı lityumun kan düzeyini azaltıp istenen etkiyi göstermemesine neden olabilir. Buna ek olarak yüksek miktarda tuz alan birisinin ise aniden tuzu kesmesi de lityum düzeyindeki ani artışa neden olabilir.

Valproik Asit:

Lityuma benzer şekilde kan düzeyi takibinin yapılması gerekmektedir. Etkisi genellikle haftada başlar. Bipolar bozuklukta manik ve depresif dönemlerin tedavisinde ve iyilik döneminde idame (sürekli) tedavide kullanılır. Gebelikte kullanımı fetusta anomalilere neden olabilir.

En sık görülen yan etkileri;

Bulantı, Kusma

Sersemlik hissi

İştah artışı

Karaciğer fonksiyonlarında bozulma

Bazı kan hücrelerinde azalma

Genç kadınlarda polikistik over sendromu görülme riskinde artış yapabilir.

Karbamazepin: Diğer duygudurum düzenleyicilere göre daha az sıklıkta kullanılmaktadır. Kullanım alanı diğer DDD ile benzerdir. Bağımlılıklarda ve dürtü denetim güçlüklerinde de sık kullanılan bir ilaçtır.

Diğer ilaçlarda olduğu gibi

• İlacın kan düzeyi,

• karaciğer enzimleri,

• hemogram takipleri yapılmalıdır.

Gebelikte kullanımı fetusta anomalilere neden olabilir.

Sıklıkla mg dozlarında kullanılır.

Kesinlikle doktor kontrolünde kullanılması gereken ilaç gruplarındandır.

Lamotrijin:

Depresif dönemlerin baskın olduğu bipolar bozuklukta kullanılabilir.

Bipolar bozuklukta manik dönemde etkisi olamayan bir ilaçtır.

Depresif dönemlerde etkinliği ispatlanmıştır.

Sıklıkla mg doz aralığında kullanılır.

İlaç kesildiği takdirde tekrar yüksek dozla başlanması önerilmez doktor kontrolünde doz ayarlaması yapılmalıdır.

Nadir de olsa ciddi cilt döküntüleri yapabilir. Hızlıca yüksek doza çıkmak ciddi cilt döküntülerinin görülme riskini artırır.

Bipolar bozukluğun yanı sıra tekrarlayıcı, mevsimsel özellik gösteren orta ve ağır şiddetteki depresyon hastalarında da kullanılabilmektedir.

Sonuç olarak;

Duygudurum ilaçları doğru kullanılmadığında ciddi yan etkileri olabilen ilaçlardır. Kimi hastalarda hafif veya orta şiddetteki yan etkilere rağmen kullanmaya devam etmek gerekebilir. Örneğin sadece lityumla kontrol altına alınabilen hastalık süreci mevcutsa, titreme benzeri yen etkileri olsa dahi kullanıma devam etmek gerekebilir. Bu durumda hekimle birlikte olası tedavi seçenekleri değerlendirilerek karar verilmesi uygun olacaktır.

Uzm. Dr. Berkay Vahapoğlu