(Büyük halini görmek için haritaya tıklayınız.)
Kaynak: funduszeue.info
Türkiye'deki Dağlar ve Genel Özellikleri
Türkiye'deki dağlar bulundukları bölgelere göre farklı özelliklere sahiptir. Genellikle çukur şeklinde oluşan ama kubbe biçiminde de olan kıvrımlı dağlar ülkenin geneline yayılmıştır. Samanlı, Yıldız, Kaçkar, Ilgaz ve Tecer, Türkiye'deki en uzun kıvrımlı dağlara örnek gösterilebilir. Yeryüzünün aşırı ısınması sonucu magmaların topraktan çıkmasıyla oluşan volkanik dağlara en çok İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesinde rastlanır. Nemrut, Ağrı, Tendürek ve Melendiz Dağı, volkanik dağlardır. metre yüksekliğe sahip olan Ağrı dağı, aynı zamanda Türkiye'nin en büyük dağıdır.
Nur Dağları dışında genel olarak Ege Bölgesinde yer alan kırıklı dağlar orojenik hareket sonrası oluşmuştur. Aydın, Kaz ve Menteşe dağları bölgedeki kırıklı dağlar arasındadır.
Türkiye'nin Yeryüzü Şekilleri
Türkiye'nin ortalama yüksekliği diğer Asya ve Avrupa ülkelerine göre oldukça fazladır. Ülkenin doğusuna gidildikçe yükseklik ve engebeli arazi artar. Bu aynı zamanda iklim şartlarını da etkiler. Yüksekliğin arttığı bölgelerde yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve kar yağışlı geçer. Dağlık bölgelerin çokluğu, tarımsal faaliyetleri de olumsuz olarak etkiler. Bu alanlarda yerleşim de sınırlıdır.
Ege ve Akdeniz Bölgesinin iç kısımlarında da yükseklik artar. Yüksek bölgelerde yapılan yaylacılık, bölgenin en önemli geçim kaynaklarından birini oluşturur. Marmara Bölgesinin düzlük olması ve çok fazla ovanın bu bölgede bulunması hem tarım hem de sanayi alanına olumlu yansımıştır. En çok falezin bulunduğu bölge Karadeniz, şehir ise Antalya'dır. Ülkenin yeryüzü şekillerini belirleyen en önemli dış kuvvet akarsular olmuştur. Yeşilırmak, Kızılırmak, Gediz, Meriç ve Fırat nehri, Türkiye'nin en uzun akarsularıdır.
Akarsu ve iklim şartları plato ve ova oluşumunda da etkili olmuştur.
Yer şekilleri dediğimiz oluşumlar; rüzgarlar, seller, volkanik patlamalar, depremler, heyelanlar, buzulların erimesi gibi doğa olayları sonucunda meydana gelmiştir. Farklı jeolojik zamanlarda, çok uzun yıllar içerisinde oluşan bu yapılar, yeryüzüne şeklini vermektedir. Her birinin meydana gelme şekli ve oluşum süreci farklıdır.
Genel hatlarıyla Türkiye’nin yeryüzü şekillerinin özelliklerinden bahsetmek gerekirse; Türkiye ortalama yükseltisi ( m) fazla olan bir ülkedir. Dağlık ve engebelidir. Dağlar kıyıya paralel uzanmıştır yani doğu-batı doğrultusundadır. Bu yüzden de iç kesimlere ulaşım zorlaşmıştır. Alp-Himalaya kıvrım dağ kuşağı içerisinde yer alan, üç tarafı denizlerle çevrili bir ülkedir.
[renkbox baslik="Türkiye’nin Madenleri ve Çıkarıldıkları Yerler" link="funduszeue.info" resim="funduszeue.info" renk="kahve" yenisekme="evet"][/renkbox]
İç bölgelerde tektonik yapılı platolar yer alırken, doğu kesimlerde volkanik dağlar bulunmaktadır. Türkiye bir yarım ada olması sebebiyle sahip olduğu akarsularının boyları kısadır. Türkiye’nin yeryüzü şekillerinin çeşitlilik göstermesinde ise iç ve dış kuvvetlerin etkisi olmuştur. Şimdi dilerseniz hangi yer şekillerinin nasıl meydana geldiğinden ve genel özelliklerinden kısaca bahsedelim.
Türkiye bugünkü halini uzun yıllar boyu geçirdiği aşamalar sonrasında almıştır. Jeolojik zamanlarda geçirdiği değişiklikler, iç ve dış kuvvetlerin etkisiyle farklı yeryüzü şekilleri oluşmuştur. Yer şekilleri denince işin içerisine, dağlar, ovalar, akarsular ve platolar gibi konular girmektedir. Türkiye'nin yeryüzü şekillerinin oluşmasını sağlayan iç ve dış kuvvetler şu şekildedir;
İç Kuvvetler: Yeryüzüne asıl şeklini veren, enerjilerini magmadan alan kuvvetlerdir. Kırık ve kıvrım dağlar ile volkanik dağların oluşması, denizlerde yaşanan gel-git hareketleri, geniş alanların lavlarla kaplanması iç kuvvetlerin etkisiyle olmaktadır. Türkiye’de yer şekillerinin oluşmasında en etkili iç kuvvetler orojenez ve epirojenezdir.
Dış Kuvvetler: Enerjilerini güneşten alan kuvvetlerdir. İç kuvvetlerin oluşturduğu yeryüzü şekillerini biçimlendirmeye devam ederler. Akarsu, rüzgar, buzul, akıntı gibi aşındırıcı kuvvetlerdir. Türkiye’de yer şekillerinin biçimlenmesinde en etkili olan dış kuvvet ise akarsulardır.
Türkiye'nin yeryüzü şekillerinin genel özellikleri şunlardır;
Ülkemizde en fazla yer kaplayan yeryüzü şekli dağlardır. Dağlar iklim, bitki örtüsü, yerleşme ve ekonomik faaliyetler üzerinde etkilidir. Yükseklere çıkıldıkça iklimin soğumasına bağlı olarak bitki örtüsü çeşitlilik gösterir. Genel olarak doğu-batı yönlü uzanan sıradağlar bulunmaktadır. Türkiye’deki dağlar orojenik ve volkanik hareketler sonucu meydana gelmiştir. Dağlar hakkında detaylı bilgi için tıklayın.
Orojenez dağ oluşumu demektir. Orojenik hareketlerle meydana gelen sıradağlar iki şekilde oluşmuştur. Genellikle denizlerde biriken tortulların basınç oluşturan kıta hareketleri sonucu kıvrılarak ya da kırılarak yükselmesi sonucu sıradağlar oluşmuştur.
Yerin derinliklerindeki kızgın ve erimiş magmanın, basıncın artması durumunda yerkabuğundaki çatlaklardan yeryüzünüze çıkmasıyla oluşan dağlardır.
Çevrelerine göre yüksekte olan ve akarsular tarafından yarılmış geniş düzlüklere plato adı verilmektedir. Ülkemizde platoların en çok bulunduğu bölge Tuz Gölü çevresidir. Türkiye’de platolar oldukça geniş yer kaplamaktadır. Engebeli ve dağlık bir ülke olmamıza rağmen bu kadar çok platoya sahip olmamızın nedeni üçüncü ve dördüncü jeolojik zamanlarda gerçekleşen toplu yükselmelerdir. Platolar hakkında daha fazla bilgi için tıklayın. Platolar oluşumlarına göre şu şekilde sınıflandırılmaktadır.
Lav tabakalarının akarsular tarafından yarılmasıyla oluşan platolardır. Ülkemizdeki en yüksek platolar olan volkanik platoların toprakları oldukça verimlidir. Fakat yükseklik ve iklim şartlarının elverişsiz olması nedeniyle tarım için kullanılamamaktadırlar. Erzurum-Kars Platosu ve Ardahan Platosu ülkemizdeki volkanik platolara örnektir
Eriyebilen ve çözünebilen kayaçların bulunduğu arazilerin, akarsular tarafından aşındırılması ile oluşmuş platolardır. Akdeniz Bölgesi’ndeki Taşeli ve Teke Platosu ülkemizdeki karstik platolardır
Tabaka düzlüğü veya yatay duruşlu denilen bu platolar, kumlu, killi ve kalker özelliğindeki yatay tabakalara sahip tortulların, akarsular tarafından yarılmasıyla oluşmuştur. Bu platolara İç Anadolu Bölgesi’nde sık rastlanmaktadır. Obruk, Cihanbeyli, Haymana, Bozok, Uzunyayla ve Yazılıkaya bu tür platolardandır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki Gaziantep ve Şanlıurfa Platoları da tabaka düzlüğü platolarına örnektir
Uzun yıllar akarsu, rüzgar gibi dış kuvvetlerle yer şekillerinin aşınması sonucu oluşan platolardır. Marmara Bölgesi’ndeki Çatalca-Kocaeli Platosu ile Karadeniz Bölgesi’ndeki Perşembe Platosu aşındırma platolarıdır.
Akarsuların taşıdığı alüvyonların birikmesiyle oluşan geniş düzlüklere ova denmektedir. Ovalar genel olarak tarım ve yerleşim için uygun, ulaşımın kolaylıkla yapıldığı yerlerdir. Maden suları ve sıcak su kaynakları açısından zengindirler. Oluşumlarına göre ovalar şu şekilde sınıflandırılmaktadır. Ova nedir, Ova hakkında detaylı bilgi almak için burayı tıklayın.
Fay hattına bağlı olarak ortaya çıkan çöküntü alanlarına, akarsuların taşıdığı alüvyonların dolması sonucu oluşan ovalardır. Bölgelere göre tektonik ovaların dağılışı şu şekildedir;
Akarsuların taşıdığı alüvyal malzemelerin deniz kıyısında birikmesi sonucu oluşan ovalardır. Bir delta ovasının oluşması için gel-git olaylarının ve deniz kıyısında derinliğin çok fazla olmaması gerekmektedir. Ayrıca akarsuyun bol miktarda alüvyal malzeme taşıması gereklidir. Bölgelere göre delta ovalarının dağılışı şu şekildedir;
Kalker, alçıtaşı, kayatuzu gibi özellikte olan bölgelerde çözünmeye bağlı olarak oluşan ovalardır. Genellikle Akdeniz Bölgesi’nde yer alan karstik ovalar verimsiz arazilerdir. Acıpayam Ovası, Tefenni Ovası, Korkuteli Ovası, Muğla Ovası, Elmalı Ovası ve Kestel Ovası ülkemizde bulunan karstik ovalardır.
[renkbox baslik="Harita Nedir? Nasıl Oluşturulur? Çeşitleri, Elemanları ve Kullanım Alanları Nelerdir?" link="funduszeue.info" resim="funduszeue.info" renk="yesil" yenisekme="hayir"][/renkbox]
Genel olarak İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan bu ovalar, eskiden göl olan yerlerin sularının zamanla çekilip, buraya akarsuların taşıdığı alüvyal malzemelerin birikmesiyle oluşmuştur.
Volkanik hareketler sonucu oluşan ovalardır. Muradiye Ovası, Malazgirt Ovası ve Çaldıran Ovası lav örtüsü ovalarına örnektir.
Dağlık bölgelerde taşınan malzemelerin, eğimin azaldığı yani dağ eteklerinde birikmesi sonucu oluşan ovalardır. Bursa Ovası, Akşehir Ovası ve İnegöl Ovası bu şekilde oluşmuş ovalara örnektir.
Dünyanın var olduğu günden beri geçirdiği değişiklikler dört jeolojik zaman başlığı altında incelenir. Jeolojik dönemlerin önemi, iç ve dış kuvvetlerin etkisiyle dünyaya fiziksel görünümünü kazandıran yeryüzü şekillerinin oluşmasını açıklamasıdır. Dünyada ve Türkiye'deki yeryüzü şekillerini ve yeryüzü şekilleri konu anlatımını sizler için derledik.
YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ NELERDİR?
Yeryüzü şekilleri, yıllar içerisinde meydana gelen doğa olaylarının (Rüzgar, sel, volkanik patlamalar, depremler, heyelanlar, buzulların erimesi vb.) etkisiyle yer kabuğunun üzerinde oluşan şekillere denir. Bu şekiller kara parçalarında ve su kütlelerinde oluşmuştur. İlk defa ilkokulda Sosyal Bilgiler dersi içinde duyduğumuz yeryüzü şekilleri konu anlatımı lisede çok daha detaylı olarak karşımıza çıkar.
Yeryüzü şekilleri:
YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİ İNCELEYEN BİLİM DALI NEDİR?
Yeryüzü şekillerini inceleyen bilim dalına Jeoloji, yeryüzü şekilleri üzerine çalışmalar yapan bilim insanlarına ise Jeolog denir.
YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİ GÖSTEREN HARİTA NEDİR?
Yeryüzü şekillerini gösteren haritalara fiziki harita denir. Fiziki haritalarda amaç sınırları belirtmek değil yeryüzü şekillerini göstermektir. Yeryüzü şekillerine ait bilgilerin haritaya aktarılmasında kullanılan bazı yöntemler bulunur. Şimdi yeryüzü şekillerine ait bilgilerin haritaya aktarılmasında kullanılan yöntemlerden bahsedeceğiz.
Tarama yöntemi: Tarama yönteminde eğim dikkate alınır. Eğime göre çizgiler kalınlaşır ve incelir. Yükseltinin fazla olduğu yerde çizgiler sık ve kalın, yükseltinin az olduğu yerlerde çizgiler az ve seyrektir.
Renklendirme Yöntemi: Yükseltinin oranına göre renklendirme yapılır. Düzlükler yeşil tonlarıyla, yükseltiler kahverengi tonlarıyla, okyanuslar ve denizler ise mavi tonlarıyla gösterilir. Yükseltiye göre renkler koyulaşır.
Gölgelendirme Yöntemi: Yükseltiler ve düzlükler 45 derecelik açıyla ışık verilerek gösterilir. Işık alan yerler açık renkle ışık almayan yerler ise koyu renkle gösterilir.
Kabartma Yöntemi: Yeryüzü şekillerinin makete döndürülerek gösterildiği haritalardır. Üç boyutludur.
İzohips Yöntemi: Yeryüzü şekillerini göstermek için en sık kullanılan harita yöntemlerinden biridir. Eş yükselti eğrisi yöntemi olarak da geçer. Deniz seviyesi dikkate alınır. İç içe geçen kapalı eğriler kullanılır. Yeryüzü şekillerinin kuşbakışı görünümünü yansıtır. Alçak yerler geniş izohips halkalarıyla yüksek yerler ise dar izohips halkalarıyla gösterilir. Yüksek dağların tepe noktaları noktayla gösterilir. İki izohips halkası kesişmez. İzohips yönteminde eğimi göstermek için halkaların sıklaştırıldığını ya da seyrekleştirildiğini görürüz. İzohips halkaları sıklaşıyorsa eğim artar.
TÜRKİYE'NİN YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ NELERDİR?
Dağlar
Kıta hareketlerinin sonucu olarak yaşanan kıvrılmalar ve kırılmalar sıra dağları oluşturur. Türkiye, Alp-Himalaya kıvrım dağları içinde yer alır.
Türkiye'deki Kıvrım dağları: Kuzey Anadolu Dağları, Toros Dağları.
Türkiye'deki kırık dağlar: Menteşe Dağları, Kaz Dağları, Kazak Dağları, Madra Dağları, Yund Dağları, Boz Dağlar.
Volkanik patlamalar sonucu oluşan yükseltiler Volkanik dağlar denir.
Türkiye'nin Volkanik Dağları: Ağrı Dağı, Tendürek Dağı, Nemrut Dağı, Süphan Dağı, Erciyes Dağı, Hasan Dağı, Karadağ, Karacadağ, Melendiz Dağı, Kula Tepeleri, Uludağ, Karacadağ, Köroğlu Dağları, Hassa dağları.
Platolar
Akarsular tarafından oluşan yükseltilerdir. Volkanik patlamalar sonucu ortaya çıkan lavların oluşturduğu platolar Volkanik platolar (Erzurum-Kars Platosu ve Ardahan Platosu), kayaçların akarsularla aşındırılması sonucu oluşan platolara Karstik platolar (Taşeli ve Teke Platosu), kumlu, killi veya kalker özelliğe sahip toprakların akarsular tarafından aşındırılmasıyla oluşan platolara Tabaka Düzlüğü Platoları (Obruk, Cihanbeyli, Haymana, Bozok, Uzunyayla ve Yazılıkaya, Gaziantep ve Şanlıurfa platoları), rüzgar ve akarsuların aşındırdığı platolara Aşındırma Platoları (Çatalca-Kocaeli Platosu, Perşembe Platosu) denir.
Ovalar
Akarsuların taşıdığı alüvyonlar bir arada birikerek çok büyük düzlükler olan ovaları oluşturur.
Türkiye'deki Tektonik Ovalar fay hatlarının neden olduğu çöküntülerle ortaya çıkmıştır. Türkiye bir tektonik ovalar cennetidir dense fazla olmaz.
Soma Ovası, Bergama Ovası, Turgutlu Ovası, Akhisar Ovası, Salihli Ovası, Torbalı Ovası, Söke Ovası, Alaşehir Ovası, Ödemiş Ovası, Yeni Pazar Ovası ve Koçarlı Ovası, Adapazarı Ovası, Balıkesir Ovası, Mustafa Kemalpaşa Ovası, Bursa Ovası, Ergene Ovası, İnegöl Ovası, Amik Ovası, Kahramanmaraş Ovası, Bolu Ovası, Düzce Ovası, Sulu Ova, Tosya Ovası, Taş Ova, Merzifon Ovası, Erbaa Ovası, Niksar Ovası, Zile Ovası, Turhal Ovası, Artova, Elazığ Ovası, Malatya Ovası, Varto Ovası, Karlıova, Hınıs Ovası, Elbistan Ovası, Iğdır Ovası, Erzurum Ovası, Erzincan Ovası, Yüksekova, Pasinler Ovası, Tercan Ovası, Kayseri Ovası, Konya Ovası, Develi Ovası, Aksaray Ovası, Eskişehir Ovası, Çubuk Ovası, Ceylanpınar Ovası, Suruç Ovası, Birecik Ovası ve Harran Ovası.
Türkiye'deki Delta Ovaları
Akarsular tarafından taşınan alüvyonlar deniz kıyılarında birikirse Delta ovaları ortaya çıkar. Türkiye'nin Delta ovaları Balat Ovası, Selçuk-Efes Ovası, Menemen Ovası, Dikili Ovası, Çukurova, Silifke Ovası, Bafra Ovası, Çarşamba Ovası.
Türkiye'deki Karstik Ovalar
Kalker, alçıtaşı, kayatuzu açısında zengin toprakların olduğu bölgelerde oluşan ovalardır. Acıpayam Ovası, Tefenni Ovası, Korkuteli Ovası, Muğla Ovası, Elmalı Ovası ve Kestel Ovası.
Göller
Türkiye'deki göller de oluşma şekillerine göre ayrılır. Tektonik Göller (Tuz Gölü), Volkanik Göller, Karstik Göller, Buzul Gölleri, Set Gölleri(Van Gölü), Baraj Gölleri.
Vadiler
İki dağ arasında oluşan çukurlara denir. Türkiye'deki vadiler Ağasar Vadisi, Ballıkayalar, İmerhev Vadisi nözü Vadisi, Kelebekler Vadisi, Kelkit Vadisi, Koramaz Vadisi, Zelve Vadisidir.
DÜNYA'NIN YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ NELER?
Dünyanın yeryüzü şekilleri içinde Türkiye'den farklı olarak çöller, adalar, bataklıklar da bulunur.
AKARSULARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ NELERDİR?
Vadiler, platolar, peri bacaları, şelaleler, kırgıbayır, peneplen akarsuların oluşturduğu yeryüzü şekilleridir.
KONUYA İLİŞKİN ÇEŞİTLİ ŞEKİLLER
kaynakça
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası