Yazım Kuralları Ayrı Ve Bitişik Yazılanlar

Türkçede yazımı karıştırılan sözcükler hayli fazladır. İnsanlar bazı sözcükleri yazarken ikileme düşebilmektedir. Özellikle bu konuda en çok araştırma yapanlar öğrencilerdir. Ayrıca sınavlarda yazım kuralları soruları mutlaka sorulmaktadır.

Sözcüklerin yanlış yazılmasına neden olan bazı durumlar vardır. Acelecilik, dikkatsizlik ve bilgisizlik gibi durumlar yazım yanlışlarına neden olmaktadır. İnsanlar anlamını bilmediği ve çok az kullandığı sözcüklerde yanılgıya düşebilirler. Yazımı karıştırılan sözcükler dilimize ses özellikleri uymayan yabancı sözcüklerden gelmiş olabilmektedir. Bazı sözcükler Türkçe kökenli olsa da yazım kurallarına uyulmamaktadır. Bu yüzden yazım yanlışlıkları yapılmaktadır.

Günlük hayatta çok sık kullanılmasına rağmen hatalı kullanılan sözcükler vardır. Türk dil kurumunun kurallarına göre sözcükleri doğru kullanmak gerekir. Hayatın koşuşturması içinde yazım kılavuzunu kullanmak zor olmaktadır. İnsanlar en çok karıştırılan sözcükleri öğrenmek ve doğrusunu uygulamak istiyorlar.

En Fazla Yazım Hataları Yapılan Sözcükler
 

Türkçede yazımı karıştırılan sözcükler listesi:
 

Ayrı ya da bitişik yazılan sözcükler:
 

• Hiçbir

• Bugün

• Birkaç

• Bir an

• Her bir

• Birçok

• Herhangi bir

• Pek çok

• Hiçbir şey

• Her şey

• Birtakım(herhangi)

• Bir takım(sayı)
   

Pekiştirmeli sıfatlar:
 

• Apaçık

• Sırılsıklam

• Güpegündüz

• Darmaduman

• Çepeçevre

• Karmakarışık
   

Birleşik kelimeler:
 

• Affedersiniz

• Birbiri

• Varoluşsal

• Hallolmak

• Terk etme

• Ayırt etme

• Sarf etmek

• Fark etme
   

Şekil, yiyecek, bitki, renk, hayvan, hastalık sözcükleri anlam değişmesine uğrarsa bitişik yazılır. Örnekler şunlardır:
 

• Binbir

• Samanyolu

• Alinazik

• Narçiçeği

• Keçiboynuzu

• Kuşburnu

• Fildişi

• Kabakulak

• Beştaş
   

Birleşik sözcükler oğlu veya kızı sözcükleriyle oluşmuşsa bitişik yazılır. Örnek verelim:
 

• Eloğlu

• İnsanoğlu

• Âdemoğlu
   

Hane, name, zede, zade gibi sözcükler yazımı karıştırılan sözcükler içinde bulunur:
 

• Eczane

• Çayhane

• Depremzede

• Dershane

• Yemekhane

• Paşazade
   

Baş sözcüğüyle oluşmuş birleşik kelimeler:
 

• Başöğretmen

• Başhekim

• Baş üstüne

• Başsağlığı

• Yılbaşı

• Hafta sonu

• Satır başı

• Baş tacı

• Başucu
   

Dış, iç, öte, sıra kelimeleriyle oluşmuş birleşik kelimeler:
 

• Yurt içi

• Çevrim içi

• Öteberi

• Aklı sıra

• Ardı sıra

• Fizikötesi
   

Ev sözcüğüyle oluşmuş birleşik kelimeler:
 

• Huzurevi

• Polisevi

• Kitabevi

-An, -en, -dı, -maz, -mez, - -mış, ekleriyle oluşturulmuş birleşik kelimeler:
 

• Cankurtaran

• Vurdumduymaz

• Koşar adım

• Akaryakıt

• Okuryazar

• Çalar saat

• Mirasyedi
   

Alt, üst, üzeri kelimeleriyle oluşmuş birleşik kelimeler:
 

• Bilinçaltı

• Akşamüstü

• Yer altı

• Böbrek üstü bezi
   

Yazımı karıştırılan sözcükler arasına aşağıdakileri de katmalıyız:
 

• Aferin

• Alakadar

• Buzağı

• Hemşehri

• İstihbarat

• Kalemtıraş

• Maalesef

• Menfaat

• Müracaat

• Müzakere

• Perhiz

• Taahhüt

• Taarruz

• Yanlış

• Yalnız
   

Batı dillerinden alınmış sözcükler:
 

• Abajur

• Akrostiş

• Alüminyum

• Antrenman

• Aksesuar

• Antibakteriyel

• Cıvata

• Dekorasyon

• Egzoz

• Enstitü

• Floresan lamba

• Halüsinasyon

• Alerji

• Doküman

• Entelektüel

• Hoparlör

• İnisiyatif

• Klasisizm

• Kapitülasyon

• Konjonktür

• Materyal

• Orijinal

• Parşömen

• Prospektüs

• Sömestir

• Stajyer

• Süveter

• Şövalye

• Topoğrafya

• Vejetaryen
   

Yukarıda belli başlı yazımı karıştırılan sözcükler verilmiştir. Hepsinin buraya yazılması mümkün değfunduszeue.infoımı karıştırılan sözcükler anlatım bozukluğuna da neden olur. Söylerken kelimenin yanlış çıkması anlam karmaşası yaşanmasına yol açar. Bu sebeple sözcüklerin nasıl yazıldığını öğrenmek önemlidir.

Yazım Kuralları

 

Yazım kuralları özellikle sınavlarda çok fazla soru gelen konulardan biridir. Aşağıda yazım kuralları sınava hazırlanan veya yazım kuralları ile ilgili araştırma yapan birinin güzelce faydalanacağı bilgileri içermektedir.

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler
 

v Cümle içinde, tırnak içine alınan cümle büyük harfle başlar. Ayraç içindeki cümle uygun noktalama işaretiyle biter. Örneğin: Atatürk “Yurtta sulh, cihanda sulh.” sözünü söylemiştir.
 

1. İki noktadan sonra gelen kelime büyük harfle başlar.
    

2. Kişilerin isimlerinden önce ve sonra gelen unvanlar, saygı sözleri büyük harfle başlar. Fakat akrabalık bildiren sözcükler küçük yazılır. Örneğin: Zeynep Hanım, Doktor Mehmet Bey, Genç Osman, Selma ablam.
    

3. Cümlede özel ismin yerine kullanılan unvan sözleri büyük harfle başlar. Örneğin: Amerika’dan gelen bilim adamlarını Rektör karşıladı.
    

4. Millet adları büyük harfle başlar. Örneğin: İngiliz, Arap, Özbek gibi.
    

5. Ülkelerin kullandıkları dillerin adları büyük harfle başlar. Örneğin: Rusça, Türkçe, Tatarca, Arapça
    

6. Din ve mezhep adları büyük harfle başlar. Bu tür oluşumların mensuplarını bildiren sözcükler büyük harfle başlar. Örneğin: Hristiyanlık, Budist, Katolik
    

7. Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar. Örneğin: Mars, Dünya, Halley
    

8. Yer isimlerinde ilk isimden sonra gelen nehir, göl, boğaz gibi ikinci isimler büyük harfle başlar. Örneğin: Çanakkale Boğazı, Fırat Nehri, Asya Yakası
    

9. Cadde, sokak, bulvar, mahalle isimlerinde geçen cadde, sokak, bulvar, mahalle isimleri büyük harfle başlar. Örneğin: Mustafa Kemal Bulvarı, Nene Hatun Caddesi, Ürgenpaşa Mahallesi
    

10. Belirli bir tarih bildiren gün veya ay isimleri büyük harfle başlar. Örneğin:
     

Anneler Günü bu yıl koronadan dolayı kutlanmayacak
11 Kasım ’de göreve başladı
 

1. Özel isimlerle türetilen kelimeler büyük harfle başlar. Örneğin: Avrupalılaşmak,Darvinci,Ankaralı
    

2. Dini, milli bayramlar ile kutlama günleri büyük harfle başlar. Örneğin:

Cumhuriyet Bayramı, Babalar Günü, Kurban Bayramı
 

1. Kurum ve kurul isimlerinin  yazım kuralları  şöyledir: Kurumun her kelimesi büyük harfle başlar. Örneğin:

Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Dil Kurumu, Fen Fakültesi
 

1. Yer adlarında ilk isimden sonra gelen ve deniz, nehir, göl gibi ikinci isimler büyük harfle başlar. Örneğin: Aral Gölü ,Çanakkale Boğazı ,Ege Denizi ,Süveyş Kanalı
    

2. Yer bildiren özel isimler kısaltmalı bir isimle yazılıyorsa yer adının ilk harfi büyük yazılır. Örneğin: Boğaz’dan, Köşk’e
    

3. Gazete,dergi,sanat eserlerinin her kelimesi büyük harfle başlar. Örneğin:

Onuncu Yıl Marşı,KablumbağaTerbiyecisi
 

Sayıların Yazımı
 

1. Sayılar birden fazla kelimeden oluşuyorsa  ayrı yazılır. Örneğin: İki yüz, üç yüz altmış beş
    

2. Sıra sayıları ekle gösterildiklerinde, rakamdan sonra gelen ek harfler, kesme işaretiyle ayrılır. Normalde sıra sayılarının yanındaki nokta kaldırılır. Örneğin: 5.’inci değil 5’inci
    

3. Üleştirme sayıları rakamla yazılmaz. Yazıyla belirtilir.Örneğin’er değil yüzer,8’er değil sekizer
    

Düzeltme İşareti
 

1. Bazı kelimelerin yazılışları birdir. Fakat anlamları ve söylenişleri ayrıdır. Bu kelimeleri birbirinden ayırmak kolaydır. Telaffuzu ağızdan uzatarak çıkan ünlünün üzerine, düzeltme işareti yerleştirilir. Örneğin:
    

Hala(babanın kız kardeşi), hâlâ(henüz)
 

-De,-Da Eklerinin Yazım Kuralları
 

Yazım kuralları konusunda –de ve –da bağlaçlarına bakalım. Bağlaç olan   -de,-da ekleri cümleden çıkarıldığında cümlede anlam bozulmaz. Örneğin:

Ağlasan da faydası yok

Konuyu hiç de anlamadı

-Mi Ekinin Yazım Kuralları

-Mi eki her zaman ayrı yazılır. Kendisinden önceki kelimenin son ünlüsüne göre ünlü uyumlarına uyar. Örneğin:

Kaldı mı?

Sen de mi gidiyorsun?
 

1. Soru ekinden sonra gelen diğer ekler, -mi ekine bitişik olarak yazılır:

Verecek misin?

Çocuk muyum?
 

-Ki Ekinin Yazım Kuralları
 

1. Bağlaç olan –ki  ayrı yazılır. İlgi zamiri ve sıfat yapan –ki bitişik yazılır. Örneğin:
    

Geçmiş zaman olur ki güzel anıları saklar.
Seninki düpedüz yalan. ( -ki ilgi zamiri )
Delikanlı çağımızdaki soytarı ( – ki sıfat yapan ki )

Bu yazıda yazımı karıştırılan sözcükler ile yazım kuralları hakkında yeterli bilgi verilmiştir. Türkçede anlatım bozukluğu konusu altında yazım kuralları ve yazımı karıştırılan sözcüklerle ilgili sorular sorulmaktadır. Öğrenciler genellikle bu sorularda zorlanmaktadır. Aslında yapılması gereken günlük hayatta da bu konularda pratik yapmaktır. Öğrenciler Türkçeyi doğru kullandıkça sınavda yanlış yapma ihtimalleri azalacaktır. Ayrıca eğer online Türkçe dersleri almak isterseniz sayfamızdan en iyi öğretmenleri inceleyebilirsiniz. Türkçeyi doğru yazmak ve doğru konuşmak her Türk vatandaşının önemsemesi gereken bir konudur.

1. Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yar­dımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır: alt etmek, arz etmek, azat etmek, dans etmek, el etmek, göç etmek, ilan etmek, kabul etmek, kul etmek, kul olmak, not etmek, oyun etmek, söz etmek, terk etmek, var ol­mak, yok etmek, yok olmak vb.

2. Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğ­ramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır.

a. Hayvan türlerinden birinin adıyla kurulanlar:

ada balığı, ateş balığı, dil balığı, fulya balığı, kedi balığı, kılıç balığı, köpek balığı, ton balığı, yılan balığı; acı balık, bıyıklı balık, dikenli balık vb.

ardıç kuşu, arı kuşu, çalı kuşu, deve kuşu, muhabbet kuşu, saka kuşu, tarla kuşu, yağmur kuşu; alıcı kuş, boğmaklı kuş, makaralı kuş vb.

ağustos böceği, ateş böceği, cırcır böceği, hamam böceği, ipek böceği, uçuç böceği, uğur böceği; ağılı bö­cek, çalgıcı böcek, sümüklü böcek vb.

at sineği, et sineği, meyve sineği, sığır sineği, su sineği, uyuz sineği vb.

deniz yılanı, ok yılanı, su yılanı; Ankara keçisi, dağ keçisi, yaban keçisi; fındık faresi, tarla faresi; dağ sıçanı, tarla sıçanı; Beç tavuğu, dağ tavuğu; ada tavşanı, yaban tav­şanı; kaya örümceği, şeytan örümceği; bal arısı, yaprak arısı; Pekin ördeği, deniz ördeği; Ankara kedisi, bozkır kedisi; Afrika domuzu, yer domuzu vb.

b. Bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar:

ayrık otu, beşparmak otu, çörek otu, eğrelti otu, güzelavrat otu, kelebek otu, ökse otu, pisipisi otu, taşkıran otu, yüksük otu; acı ot, sütlü ot vb.

ateş çiçeği, çuha çiçeği, güzelhatun çiçeği, ipek çiçeği, küpe çiçeği, lavanta çiçeği, mum çiçeği, yayla çiçeği, yıldız çiçeği; ölmez çiçek vb.

avize ağacı, ban ağacı, dantel ağacı, kâğıt ağacı, mantar ağacı, öd ağacı, pelesenk ağacı, tespih ağacı vb.

altın kökü, eğir kökü, helvacı kökü, meyan kökü; ek kök, saçak kök, yumru kök vb.

dağ elması, yer elması; çalı dikeni, deve dikeni; köpek üzümü, kuş üzümü; çakal armudu, dağ armudu; at kestanesi, kuzu kestanesi; can eriği, gövem eriği; kuzu mantarı, yer mantarı; su ka­mışı, şeker kamışı; dağ nanesi, taş nanesi; ayı gülü, Japon gülü; Antep fıstığı, çam fıstığı; sırık fasulyesi, soya fasulyesi; Amerikan bademi, taş bademi; Afrika menek­şesi, deniz menekşesi; Japon sarma­şığı, kuzu sarmaşığı; Hint inciri, kavak inciri; armut kurusu, kayısı ku­rusu; kaya sarımsağı, köpek sarımsağı; şeker pancarı, yaban pancarı vb.

kuru fasulye, kuru incir, kuru soğan, kuru üzüm vb.

UYARI: Çiçek dışında anlamlar taşıyan baklaçiçeği (renk), narçi­çeği (renk), suçiçeği (hastalık); ot dışında anlamlar taşıyan ağızotu (barut), sıçanotu (arsenik); ses düşmesine uğramış olan çöreotu ve yazımı gelenekleşmiş olan semizotu, dereotu bitişik yazılır.

c. Nesne, eşya ve alet adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler:

alçı taşı, bileği taşı, çakmak taşı, Hacıbektaş taşı, ki­reç taşı, lüle taşı, Oltu taşı, sünger taşı, yılan taşı; buzul taş, damla taş, dikili taş, kayağan taş, yaprak taş vb.

arap sabunu, el sabunu; kahve değirmeni, yel değirmeni; kahve dolabı, su dolabı; müzik odası, oturma odası; duvar saati, kol saati; duvar takvimi, masa takvimi; kriz masası, yemek masası; itfaiye aracı, kurtarma aracı; masa ör­tüsü, yatak örtüsü; el kitabı, okuma kitabı; Frenk gömleği, İngiliz anahtarı, İngiliz si­cimi; alt geçit, tüp geçit, üst geçit; çekme demir, çekme kat, dolma kalem, dönme dolap, kesme kaya, toplu iğne, vurmalı çalgılar, vurmalı sazlar, yapma çiçek vb.

afyon ruhu, katran ruhu, lokman ruhu, nane ruhu, tuz ruhu vb.

ç. Yol ve ulaşımla ilgili birleşik kelimeler: Arnavut kaldırımı; çevre yolu, deniz yolu, hava yolu, kara yolu, keçi yolu; köprü yol vb.

d. Durum, olgu ve olay bildiren sözlerden biriyle kurulan birleşik ke­limeler: açık oturum, açık öğretim, ana dili, Ay tutulması, baş ağrısı (hastalık), baş belası, baş dönmesi, çıkış yolu, çözüm yolu, dil birliği, din birliği, güç birliği, iş birliği, iş bölümü, madde başı, ses uyumu, yer çekimi vb.

e. Bilim ve bilgi sözleriyle kurulan birleşik kelimeler: anlam bilimi, dil bilimi, edebiyat bilimi, gök bilimi, halk bilimi, ruh bilimi, toplum bilimi, toprak bilimi, yer bilimi; dil bilgisi, halk bilgisi, ses bil­gisi, şekil bilgisi vb.

f. Yuvar ve küre sözleriyle kurulan birleşik kelimeler: göz yuvarı, hava yuvarı, ısı yuvarı, ışık yuvarı, renk yuvarı, yer yuvarı; hava küre, ışık küre, su küre, taş küre, yarı küre, yarım küre vb.

g. Yiyecek, içecek adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler: bohça böreği, talaş böreği; ba­dem yağı, kuyruk yağı; arpa suyu, maden suyu; tulum peyniri, beyaz peynir; Adana kebabı, tas kebabı; İnegöl köftesi, İzmir köftesi; ezogelin çorbası, yoğurt çorbası; irmik helvası, koz helva; acı badem kurabiyesi; Kemalpaşa tatlısı, yoğurt tatlısı; ba­dem şekeri, kestane şekeri; balık yumurtası, lop yumurta vb.

burgu makarna, yüksük makarna; kakaolu kek, üzümlü kek; çiğ köfte, içli köfte; dolma biber, sivri biber; esmer şeker, kesme şeker; süzme yoğurt; yarma şeftali; kuru yemiş vb.

ğ. Gök cisimleri: Çoban Yıldızı, Kervan Yıldızı, Kutup Yıldızı, kuy­ruklu yıldız; gök taşı, hava taşı, meteor taşı vb.

h. Organ veya organ yerine geçen sözlerden biriyle kurulan birleşik kelimeler: patlak göz, süzgün göz; aşık kemiği, elmacık kemiği; serçe parmak, şehadet par­mağı, yüzük parmağı; azı dişi, köpek dişi, süt dişi; kuyruk sokumu, safra kesesi; çatma kaş, takma diş, takma kirpik, takma kol; ekşi surat, kepçe surat; gaga burun (kimse), karga burun, kepçe kulak vb.

ı. Benzetme yoluyla insanın bir niteliğini anlatmak üzere bitki, hay­van ve nesne adlarıyla kurulan birleşik kelimeler: çetin ceviz, çöpsüz üzüm; eski kurt, sarı çıyan, sağmal inek; eski toprak, eski tüfek, kara maşa, sapsız balta, ça­kır pençe, demir yumruk, kuru kemik vb.

i. Zamanla ilgili birleşik kelimeler: bağ bozumu, gece yarısı, gün or­tası, hafta başı, hafta sonu vb.

3.-r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tam­laması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır: bakar kör, çalar saat, çıkar yol, döner sermaye, güler yüz, koşar adım, yazar kasa, yeter sayı; çıkmaz sokak, geçmez akçe, görünmez kaza, ölmez çiçek, tükenmez kalem; akan yıldız, doyuran buhar, uçan daire vb.

4. Renk sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamla­ması yapısındaki renk adları ayrı yazılır: bal rengi, duman rengi, gümüş rengi, portakal rengi, saman rengi; ateş kırmızısı, boncuk mavisi, çivit mavisi, gece mavisi, limon sa­rısı, safra yeşili, süt kırı vb.

5. Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır: açık mavi, açık yeşil, kara sarı, kirli sarı, koyu mavi, koyu yeşil vb.

6. Yer adlarında kullanılan batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta, iç, yakın, uzak kelimeleri ayrı yazılır: Batı Trakya, Doğu Anadolu, Güney Kutbu, Kuzey Amerika, Güneydoğu Anadolu, Aşağı Ayrancı, Yukarı Ayrancı, Orta Anadolu, Orta Asya, Orta Doğu, İç Asya, İç Anadolu, Yakın Doğu, Uzak Doğu vb.

7. Kişi adlarından oluşmuş mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy vb. yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar hariç şahıs adları ayrı yazılır: Yunus Emre Mahallesi; Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Ziya Gökalp Bulvarı; Nene Hatun Caddesi; Fevzi Çakmak Sokağı, Cemal Nadir Sokağı; Koca Mustafapaşa; Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi, Sütçü İmam Üniversitesi vb.

8. Dış, iç, sıra sözleriyle oluşturulan bir­leşik kelime ve terimler ayrı yazılır: ahlak dışı, çağ dışı, din dışı, kanun dışı, olağan dışı, yasa dışı; ceviz içi, hafta içi, yurt içi; aklı sıra, ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra vb.

9. Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: deri altı, su altı, toprak altı, yer altı (yüzey); böbrek üstü bezi, tepe üstü (en yüksek nokta) vb.

Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift sözlerinin başa getirilmesiyle oluştu­rulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: alt kurul, alt yazı; üst kat, üst küme; ana bilim dalı, ana dili; ön söz, ön yargı; art damak, art niyet; arka plan, arka teker; yan cümle, yan etki; karşı görüş, karşı oy; iç sa­vaş, iç tüzük; dış borç, dış hat; orta kulak, orta oyunu; büyük dalga, büyük defter; küçük harf, küçük parmak; sağ açık, sağ bek; sol açık, sol bek; peşin fikir, peşin hüküm; bir gözeli, bir hücreli; iki anlamlı, iki eşeyli; tek eşli, tek hücreli; çok düzlemli, çok hücreli; çift ayaklılar, çift kanatlılar vb.