Vajinal Mantar Nedir?
Kadınlarda yaygın olarak görülen hastalıklardan birisi olan vajinal mantar kandidyazis olarak da adlandırılmaktadır. Normal şartlar altında vajina kendine has bir floraya sahip olmaktadır. Bu floranın içerisinde bazı bakteri ve mantar hücreleri bulunmaktadır. Ancak vajinal floranın herhangi bir sebeple dengesinin bozulması durumunda kandida adı verilen maya türündeki mantar hücreleri çoğalır. Kandida mantar hücrelerinin çoğalması da vajinal mantara neden olmaktadır.
Vajinal mantar ise kendisini şişlik, aşırı kaşıntı ve akıntı ile belli eder. Mantar enfeksiyonu tedavisinde kullanılan ilaçlar belirtilerin birkaç gün içerisinde hafiflemesini sağlar. Daha ciddi durumlarda ise belirtilerin hafiflemesi 2 haftayı bulabilmektedir. Vajinal mantar enfeksiyonları zaman içerisinde tekrarlayabilir.
Vajinal mantar hastalığı vajinanın çevresinde bulunan vulva adı verilen dokulara zarar vermektedir. Bu dokuların tahriş olmasına neden olan vajinal mantar hücreleri toplumda %75 oranında görülen bir hastalık olmaktadır. Kadın hastalıklarından birisi olan vajinal mantar enfeksiyonları cinsel yolla bulaşan hastalıklardan birisi olarak kabul edilmemektedir. Vajinal mantar cinsel yolla bulaşabilmesine rağmen cinsel hayatları aktif olmayan kadınlarda daha sık görülen bir hastalık olmaktadır.
Kandida Nedir?
Bir çeşit mantar olan Kandida vücudun çeşitli boşluklarına yerleşir. En sık bulundukları yerler arasında ise bağırsaklar, ağız ve vajina gelmektedir. Sadece insan vücudunda yaşayabilen bu mantar türü vücudun doğal florası içerisinde yer almaktadır. Kandida’nın iki yüzden fazla çeşidi bulunmaktadır. Normal şartlarda herhangi bir problem olmadan yaşayan bu patojenler fırsatçı patojenlerden birisi olduğu için doğal floranın bozulması durumunda hızlı bir şekilde üreyerek enfeksiyon oluşumuna neden olurlar.
Vajinal Mantar Nedenleri
Vajinal mantara sebep olan mantar hücreleri kadınların vajinalarının doğal florasında bulunan bir mantar türü olmaktadır. Ancak vajinanın doğal florasında yer alan lactobacillus bakterileri mantar enfeksiyonuna sebep olan kandida mantarını kontrol altında tutar. Vücutta bulunan yararlı bakterilerin dengesinde yaşanan değişiklikler ya da yararlı bakterilerin azalması durumunda kandida mantarı kontrol altında tutulamaz ve hızla artarlar. Özellikle antibiyotik kullanımı vücuttaki yararlı bakterilerin sayısının azalmasındaki en büyük etkenlerden birisi olmaktadır. Antibiyotik kullanımının yanı sıra vajinal mantara sebep olan diğer etmenler ise şunlar olmaktadır.
- Uykusuzluk
- Stres
- Doğum kontrol hapı kullanımı
- Östrojen seviyesinin yükselmesine neden olan hormon tedavileri
- Adet döngülerinde görülen hormon dengesizlikleri
- Şekerli yiyeceklerin aşırı tüketimi
- Sağlıksız beslenmek
- Zayıf bağışıklık sistemi
- Diyabet
- Gebelik
- Genital bölgenin temizliğinde bölgenin pH’ına uygun olmayan kozmetik ürünlerinin kullanımı
- Temizliği uygun bir şekilde gerçekleşmemiş havuzların kullanımı
- Sentetik içerikli iç çamaşırlarının kullanılması
- Günlük ped kullanımı
- Gizli şeker hastalığı
- Kortizol içerikli ilaçlar
Vajinal mantar enfeksiyonuna en çok sebep olan mantar türü candida albicans adlı maya mantarı olmaktadır. Bu mantar türünün sık görülmesine rağmen tedavisi en kolay olan mantar türlerinden birisi olmaktadır. Sürekli olarak tekrarlayan ve tedaviye dirençli olan mantar türleri ise kandida mantarının farklı versiyonları olabilir. Bu durumda doğru türün belirlenebilmesi için laboratuvar testlerinden yararlanılabilir.
Vajinal Mantar Belirtileri
Vajinal mantarın belirtileri rahatsız edici ve günlük hayatı etkileyecek kadar şiddetli olabilir. Vajinal mantar enfeksiyonlarının genellikle görülen belirtileri arasında ise şunlar yer almaktadır.
- Cinsel ilişki sırasında ağrı yaşanması
- İdrar yaparken yanma hissi
- Beyazımsı- gri ve topaklanma şeklinde vajinal akıntı
- Sulu akıntı
- Kesik peynir şeklinde akıntı
- Vajinanın çevresinin şişmesi
- Vajinanın çevre dokularında kızarıklık
- Vajinada ağrı
- Vulva dokusunda kaşıntı
- Döküntü
- Vajinal kaşıntı
Kaşıntı
Hastaların doktorlara başvurma sebeplerinin başında gelen kaşıntı, vajinanın iç kısmında olabileceği gibi vulva adı verilen dış kısmında da oluşabilmektedir. Bazı hastalarda kaşıntı çok şiddetli olduğu için hastalar vajinalarının tahriş olmasına neden olabilirler ve hatta kanamaya sebep olabilirler. Jinekolojik muayene sırasında genellikle kızarık ve ödemli bir vulva ile karşılaşılır.
Akıntı
Vajinal mantarın en sık görülen belirtilerinden birisi de süt kesiği kıvamında olan akıntıdır. Beyaz, pütürlü ve koyu kıvamlı olan bu akıntı bazı hastalarda yoğun bir şekilde görülürken bazı hastalarda ise yoğun kıvamlı olması sebebiyle vajina kanalının içerisinde kalmaktadır.
Cinsel İlişki Sırasında Ağrı
Cinsel ilişki sırasında Disparoni görülmesi de vajinal mantarın belirtilerinden birisi olmaktadır. Özellikle ilk ilişki sırasında ve sonrasında hastalarda sıklıkla yanma şikayeti görülür.
Kokulu Akıntılar
Kokulu akıntı temel olarak vajinal mantarın belirtilerinden birisi olmamaktadır. Ancak karışık enfeksiyonlarda sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Karışık enfeksiyonlarda birden fazla enfeksiyonun aynı anda görülmesi söz konusudur.
İç Genital Dudaklarda Şişlik ve Ödemler
İç dudakların ödem sebebiyle şişmesi de vajinal mantarın belirtilerinden birisi olmaktadır.
Aseptomik
Bazı durumlarda vajinal mantar enfeksiyonları hiçbir belirti vermez. Bu durumda hastalar teşhisi vajinal muayene ya da SMEAR testi sırasında alırlar.
Vajinal Mantar Tanı Yöntemleri
Vajinal mantarın tedavi planı hazırlanmadan önce doğru teşhisin alınması son derece önemlidir. Bunun için uzman hekimler öncelikle hastanın şikayetlerini ve daha öncesinde mantar enfeksiyonu geçirip geçirmediklerini öğrenirler. Daha sonrasında vajinal duvar, rahim ağzı ve dış genital bölgelerin incelenmesini içeren bir jinekolojik muayenenin yapılması gerekir. Vajinal mantarın belirtilerinin rahim ağzı kanseri ile benzerlikler göstermesinden dolayı jinekolojik muayene zorunlu olmaktadır. Yapılan jinekolojik muayene de gerekli görülmesi durumunda vajinadan bazı hücrelerin toplanması ve laboratuvar testlerinin yapılması gerekir.
Vajinal Mantar Önlemek İçin Yapılması Gerekenler
Vajinal mantar tekrarlayan hastalıklardan birisi olmaktadır. Bu sebeple de korunmanın yollarının bilinmesi ve titizlikle uygulanması gerekir.
- Vajinal mantar enfeksiyonun azaltılması için yapılması gerekenlerin başında ise dar kıyafetler giyilmemesidir. İç çamaşırı başta olmak üzere tayt, külotlu çorap ve pantolonların çok sıkı olmamasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Kullandığınız kıyafetlerin çok dar olması bölgenin tahriş olmasına ve doğal olarak florasının bozulmasına neden olmaktadır.
- Köpük banyosu yapmaktan, tampon ya da ped gibi parfümlü hijyen ürünlerinin kullanılmasından kaçınılması gerekmektedir. Bu ürünler vajinal mantar olan bölge ile sürekli olarak temas halinde olmaları durumunda bölgenin doğal bakteri florasının bozulmasına, tahrişe ve alerjik reaksiyonlara neden olmaktadır.
- Aşırı sıcak su ile yıkanmak ya da jakuzi banyolarında aşırı sıcak su kullanmak da vajinal mantar enfeksiyonu riskini arttıran etmenlerden birisi olmaktadır. Bu sebeple de banyo sırasında aşırı sıcak su kullanımından kaçınılması gerekmektedir.
- Vajinal enfeksiyonların tekrarlanmasının önlenmesinde dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta gereksiz antibiyotik kullanımından kaçınılmasıdır. Çünkü antibiyotikler sadece zararlı bakterilere değil aynı zamanda yararlı bakterilere de zarar vermektedir. Vücuttaki yararlı bakterilerin sayısının azalması ise mantar hücrelerinin hızlı bir şekilde çoğalmasına neden olacaktır.
- Mayo ve ıslak spor kıyafetlerinin uzun süre çıkarılmaması da mantar enfeksiyonu riskini arttırmaktadır. Çünkü bölgenin nemli olması mantar hücrelerinin daha hızlı bir şekilde çoğalmasına neden olmaktadır. Mantar hücrelerinin hızlı bir şekilde çoğalması da kontrolden çıkmalarına ve enfeksiyona neden olmaktadır.
Dirençli Vajinal Enfeksiyonlarda Alınabilecek Önlemler
Sürekli olarak tekrarlayan ya da geçmeyen dirençli vajinal mantar hastalığı hastaların yaşam kalitelerini ciddi bir şekilde etkileyen sağlık problemlerinden birisidir. Hastaların günlük hayatlarının yanı sıra cinsel hayatlarının da ciddi bir şekilde etkilenmesine neden olmaktadır. Bunun için bazı önlemlerin alınması tekrarlama sıklığının azalmasına ve tekrarlama aralıklarının artmasını sağlamaktadır.
- Vajinanın içinin suyla ya da sabunla yıkanma alışkanlıklarının terk edilmesi gerekir.
- İç çamaşırı seçiminde mutlaka pamuklu kumaşların kullanılması ve en az 50 derece yıkanması gerekir.
- Partner değişimlerinde prezervatif kullanılması gerekir.
- Uzun süreli spiral kullanımı mantara sebep vermektedir. Bu sebeple de spiral kullanım sürelerine dikkat edilmesi gerekir.
- Tuvalet hijyen kurallarına dikkat edilmesi gerekir
- Demir eksikliğine bağlı olarak gelişen kansızlığın tedavi edilmesi gerekir,
- Sürekli olarak tekrarlayan mantar enfeksiyonlarında altta yatan sebebin teşhis edilmesi ve bu sebebin ortadan kaldırılması gerekir.
- Beslenmeye dikkat edilmesi ve bağırsak sağlığının korunması gerekir.
Vajinal Mantar Tedavi Yöntemleri
Tanının kesinleşmesinin ardından tedavi planının yapılması gerekmektedir. Bunun için mantar enfeksiyonuna neden olan mantar türünün belirlenmesi daha etkili bir tedavinin uygulanması açısından son derece önemlidir. Bunun yanında şikayetlerin şiddetine göre de tedavi şekillenecektir.
Basit mantar enfeksiyonlarında genellikle antifungal krem, tablet, merhem ve fitil gibi çeşitli ilaçlarla müdahale etmek yeterli olmaktadır. Basit mantar enfeksiyonlarından sonraki bir iki ay içerisinde belirtiler geri dönebilir. Bu durumda yeniden doktora başvurulması gerekir. Komplike vajinal mantar enfeksiyonlarında ise daha farklı bir tedavi yöntemi uygulanmaktadır.
Vajinal mantar enfeksiyonların tedavisi sırasında hastaların ayrıca bu noktalara da dikkat etmesi gerekir.
- Kronikleşmiş bir enfeksiyon söz konusu ise öncelikle buna neden olan alışkanlıklarınızı bırakmanız gerekmektedir
- Genital bölgenin sürekli olarak kuru tutulması gerekir.
- Genital bölgenin hava almasının sağlanması gerekir.
- Kullanılan iç çamaşırlarının ütülenerek kullanılması gerekir.
- Genital bölgenin temizliğinde temizleyici ürünlerin kullanılmaması gerekir.
- Vajinal duştan uzak durulması gerekir.
- Beslenmede probiyotiklere ağırlık verilmesi gerekir. Bunların içerisinde özellikle yoğurdun düzenli olarak tüketilmesi gerekmektedir.
- Şekerli ve işlenmiş gıdaları hayatınızdan çıkarmanız gerekir.
Komplike Enfeksiyonların Tedavisi
Komplike enfeksiyonun belirtilerinin içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Vajinal mantar enfeksiyonuna candida albicans dışında başka bir mantar türünün sebep olması.
- Bir yıl içerisinde 4 defadan daha fazla vajinal mantar enfeksiyonu geçirmek.
- Vajinal dokuda çatlak, yırtılma ve yaraya neden olacak şiddette şişlik, kızarıklık ya da kaşıntı şiddette olması.
Hastalarda bu şikayetlerin görülmesinin yanı sıra hastalarda aşağıda belirtilen özel durumların da bulunması tedavinin farklı şekilde planlamasını gerektirmektedir. Bu durumlar içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Gebelik
- HIV pozitif hastalar
- Kullanılan ilaçlar sebebiyle bağışıklık sisteminin zayıflamış olması
- Kontrolsüz şeker hastalığı
Komplike enfeksiyonlarda uygulanacak olası tedaviler ise şunları içermektedir.
- Altı hafta süren tedavide haftalık olarak oral yolla kullanılan ilaçların ve vajinal fitillerin kullanılması
- Oral yolla kullanılan ilaçlar ile iki veya üç doz tedavi uygulanması
- 14 günlük krem, tablet, vajinal fitil ya da merhem tedavisi
Hastalarda tekrarlayan enfeksiyonların söz konusu olması durumunda cinsel partnerlerinde de mantar enfeksiyonu olup olmadığının araştırılması gerekmektedir. Eşlerden birinde mantar enfeksiyonunun olması durumunda ise cinsel birliktelik sırasında prezervatif kullanımı zorunlu olmaktadır.
Tedavi görülmesine rağmen aşağıdaki durumların görülmesi durumunda doktora başvurulması gerekir.
- Önceden var olmayan belirtilerin ortaya çıkması
- Tedaviye rağmen belirtilerde herhangi bir değişiklik olmaması
Vajinal Mantarın Bitkisel Tedavisi
Vajinal mantar tedavisinde bitkilerin kullanılması halen araştırılan konulardan birisi olmaktadır. Bu yöntemin kullanılabilir olmasına rağmen etkisini uzun süre içerisinde göstermesinden dolayı tedavinin süresi de uzamaktadır. Bu durum da hastalığın ilerlemesine neden olabilir. Bu sebeple de doktorun verdiği tedaviye uyulması gerekir. Bitkisel tedavilerin uygulanmasından önce doktora danışılması gerekir. Vajinal mantar tedavisinde uygulanabilecek bitkisel tedaviler ise şunlar olmaktadır.
Elma Sirkesi
Elma sirkesinin vajinal mantar enfeksiyonu üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir. Elma sirkesinin bir miktar su ile karıştırılarak bölgeye sürülmesi genellikle yeterli olmaktadır.
Probiyotikler
Kullanılan probiyotikler vajinanın pH’ının dengelenmesine yardımcı olmaktadır. Bu sebeple şase şeklinde probiyotik kullanmanın yanı sıra doğal besinlerden de probiyotik alınabilir.
Yabani Kekik Yağı
Yabani kekik yağının içerisinde mantar oluşumunu etkileyen bileşikler bulunmaktadır. Bu sebeple de etkilenen bölgeye az miktarda yabani kekik yağının sürülmesi belirtilerin hafiflemesini sağlamaktadır.
Çay Ağacı Yağı
Çay ağacı yağı mantarın üremesini sağlayan anti- fungal özellikleri bulunan bir yağ olmaktadır. Bu sebeple de vajinal mantar enfeksiyonlarında kullanılan bitkisel çözümlerden birisi olmaktadır. Ancak cildin vereceği reaksiyonun ölçülmesi için öncesinde farklı bir bölgede denenmesi gerekir.
Antibiyotiğin Vajinal Mantar Oluşturması
Kadınların antibiyotik tedavisinden sonra vajinasında kaşıntı ya da yanma hissetmesi sık görülen bir durum olmaktadır. Çünkü kullanılan antibiyotikler vajinal floraya da etki etmektedir. Özellikle geniş spektrumlu olarak adlandırılan ve son derece güçlü olan antibiyotiklerin kullanılması vajinanın pH değerini bozmaktadır. Özellikle penisilin ve tetrasiklin grubu olan antibiyotikler vajinal mantar enfeksiyonuna sıklıkla sebep olurlar.
Geçmeyen Vajinal Mantar Tedavisi
Geçmeyen vajinal mantar enfeksiyonlarına genellikle candida glabrata mantar hücreleri neden olmaktadır. Kronikleşmiş mantar enfeksiyonundan bahsedebilmek için ise bir yıl içerisinde 4 defadan fazla tekrarlaması gerekmektedir. Kronik mantar enfeksiyonu olan hastalar her ne kadar tedavilerini titiz bir şekilde uygulasalar da tedavinin sonlanmasından kısa bir süre sonrasında mantar enfeksiyonu tekrarlamaktadır. Bu hastalar her seferinde daha fazla ilaç kullanmasına rağmen sonuçta bir değişiklik olmaz. Hatta bazlı hastalarda çiftli tedavi de sonuç vermez. Bu durumlarda hastaların farklı tedavi seçeneklerinden yararlanması gerekir.
Vajinal Enfeksiyon Neden Sürekli Tekrarlar?
Vajinal enfeksiyonun kronik hale gelmesinin temel sebebi tüm vücutta bulunan bakteri florasının dengesinin değişmesidir. Özellikle bağırsak florasının dengesinin değişmesi kronik mantar enfeksiyonun en önemli sebeplerinden birisi olmaktadır. Çünkü vajina florası bağırsak florasının bir yansıması olmaktadır. Bu sebeple de kandida mantarının bağırsaklardı hakimiyeti vajinal floraya da yansıyacaktır. Bu sebeple de kronikleşmiş ve ilaç tedavisine cevap vermeyen vajinal mantar enfeksiyonlarında daha dinamik tedavi seçeneklerinin değerlendirilmesi gerekir.
Kronik Kandida Enfeksiyonunun Belirtileri
Kronik kandida enfeksiyonun vücutta yaygın olarak bulunması durumunda hastalarda görülen şikayetler şunlar olmaktadır.
- Gaz
- Şişkinlik
- Kabızlık veya ishal
- Sık sık ortaya çıkan vajinal enfeksiyonlar
- Yorgun uyanma
- Akne
- Ürtiker gibi cilt lezyonları
- Sonradan ortaya çıkan besin ve ilaç alerjileri
- Özellikle karbonhidratlara karşı duyulan açlık atakları
- Sisli beyin
- Yorgunluk
- Halsizlik
Kronik Vajinal Enfeksiyon Tedavisi
Kronik vajinal enfeksiyonlarının tedavisinde sadece vajinal bölgeye değil tüm vücuda yönelik olarak tedavinin uygulanması gerekmektedir. Bunun için uygulanan tedavi yöntemleri ise şunlar olmaktadır.
Eliminasyon Diyeti
Eliminasyon diyetinin amacı bağırsaklardaki zararlı bakterilerin sayısının azaltılmasıdır. Bu diyet aynı zamanda toksinlerin atılmasını da sağlamaktadır. Kandida diyeti de bir eliminasyon diyeti çeşitlerinden birisi olmaktadır. Bu diyet sürecinde hastalar beslenmelerinden başta süt ve süt ürünleri ile tahıllar olmak üzere birçok gıdayı çıkarmaktadır. Hastaların çıkartması gereken gıda maddeleri içerisinde şunlar da yer almaktadır.
- İşlenmiş şeker
- Kuru meyve
- Yaş meyvelerin bir kısmı
- Baklagiller
- Alkol
- Bazı kuruyemişler
- Paketli gıdalar
Eliminasyon diyeti kronik vajinal mantar enfeksiyonlarının tedavisindeki en önemli adım olmakla birlikte tek başına kronik vajinal mantar enfeksiyonunun iyileşmesinde yeterli olmamaktadır. Çünkü bu hastaların önemli bir kısmında yanlış beslenme alışkanlıklarından dolayı vitamin ve mineral eksiliği de bulunmaktadır. Bu sebeple de gerekli kan tahlillerinin yapılarak eksik vitamin ve minerallerin tespit edilmesi gerekir.
Kronik Mantar Enfeksiyonu Tedavisinde Kullanılan Vitaminler ve Bitkiler
Kronik mantar enfeksiyonu tedavisinde eliminasyon diyetinin yanı sıra vitamin ve mineral takviyelerinin de yapılması gerekmektedir. Bazı hastalarda ise fitoteropik ilaçlardan yararlanılarak bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi hedeflenmektedir. Kronik vajinal mantar enfeksiyonunda en sık kullanılan maddeler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
- Sarımsak yağı
- Greyfurt yağı
- Limon yağı
- Tarçın yağı
- Çinko
- Selenyum
- Hindistan cevizi yağı
- B vitamini kompleksi
- Beta glukan
- Propolis
- Oregano oil
Cinsel İlişki ve Vajinal Mantar
Kadın hastalıkları içerisinde en sık görülen hastalıklardan birisi olan vajinal mantar, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan birisi olmamaktadır. Ancak cinsel ilişki sırasında partnere bulaşabilir. Bu sebeple de mantar enfeksiyonu geçiren kadınların tedavi bitene kadar cinsel ilişkiden uzak durması önerilmektedir. Vajinal mantarın bulaşıcı olmasının yanı sıra hassas olan dokunun daha fazla tahriş olmasına da neden olur. Bu durum tedavinin uzamasına ve hissedilen acını artmasına neden olur.
Vajinal Mantar ve Hamilelik
Hamile kadınlarda toplumun geri kalanına göre 2 kat daha fazla vajinal mantar vakası görülmektedir. Bunun en büyük sebebi ise hamilelik döneminde hormonların düzensiz olması bulunmaktadır. Gebelik döneminde mantar enfeksiyonu bebeğe ya da gebeye herhangi bir zarar vermemektedir. Ancak bu dönemdeki hastaların tedavisi daha zorlu olmaktadır. Vajinal mantar enfeksiyonu gebeliği engelleyen problemlerden birisi olmamaktadır.
