Böbrekte Rotasyon Anomalisi Nedir

Doğumsal hastalıklar böbrekte diğer organlardan daha sık oluşur. Bazıları herhangi bir sorun yaratmaz. Buna karşın birçoğu (örneğin; hipoplazi(küçük böbrek ), polikistik böbrek) böbrek fonksiyonlarını bozabilir.

Dış kulakta gözle görülen(makroskopik) bir deformitesi olan ve aynı taraf yüz kemikleri kötü gelişmiş bir çocuğun böbrekelrinde doğumsal anomaliler( örneğin; renal ektopi(olması gereken yerin dışında) hipoplazi(küçük böbrek) olabileciği akılda tutulmalıdır.

Meme uçları yanlara doğru sapmış olarak doğan çocukta biletarl renal hipoplazi olabilir.

Vertebra anomalileri(kifoz, skolyoz ) ve inperfore anüsü(kapalı anüs) olan çocuklarda renal anomali olabilir.

Böbrek Agenezi (Böbreğin Yokluğu)

İki Taraflı Agenezis: Litaratürde den fazla olmayan vaka vardır. Erkek cocuklarda daha sık görülür. Çoğunlukla ölü doğar veya kısa sürede ölürler. Oligohidramnios kuraldır. Doğumda Potter yüzü ( basık burun, kulaklar daha önde ve aşağıda başa yapışıktır.) Adrenaller normaldir. Bu hastalarda pulmoner hipoplazi görülür. Hastaların %43 inde inmemiş testis vardır. Kızlarda nadir ancak daha sık genitoüriner anomali bulunur.

Tek Taraflı Agenazis: Asemptomatiktir. Görülme sıklığı 1/– dir. Wolf kanalından üreter tomurcuğunun gelişmemesi veya gelişse bile metanefroza farklılaşmaması sonucu oluşur. Solda daha sıktır. Erkek / Kız oranı /1 dir. Karşı böbrekte üreteropelvik bileşke (böbrek çıkımı) ve üreterovezikal bileşke(mesaneye giriş) darlığı, VUR(mesaneden böbreğe geri idrar kaşışı)  olabilir. Tesadüfen saptanır. Her iki cinste de genital anomaliler görülme şansı fazladır. Adrenalaler normaldir.

Karşı taraf böbrekte enfeksiyon, hidronefroz (böbrekte genişleme) ve taş sıklığı artar. Bu defektle ilişkili anomaliler kardiyak, vertebral kolon, anüs, uzun kemik, el ve genital organları ilgilendiren anomalilerdir.

Kesin tanı sintigrafi, tomografi ve ultrason ile konur.

Böbrek Hipoplazisi (Küçük Böbrek)

Hipoplazi küçük böbrek demektir. Fetal alkol sendromlu süt çocuklarında tek veya çift taraflı hipoplazi gözlenmiştir. Anne karnındayken kokaine maruz kalan süt çocuklarında böbrek anomalileri bildirilmiştir.

Bu böbreklerin arterleri ve arteriyal dalları da küçüktür.

Birden Fazla Böbrek 

Üçüncü bir böbreğin varlığı çok nadirdir. Yalnızca bir kez de  dört ayrı böbrekli bir kişi bildirilmiştir.

Displazi Ve Multikistik Böbrek 

Yeni doğanın multikistik böbreği sıklıkla tek taraflıdır. Solda daha fazladır. Kalıtsal değildir ve düzensiz lobüllü kistik kitleler taşır. Üreter çoğunlukla yoktur veya atrofiktir. Tek bulgu böğür bölgesindeki düzensiz kitledir. İleri yaşlarda ağrı, hipertansiyon ve hematüri olabilir. USG ile anne karında tanı konabilir. Tedavi gerekmez.

Multikistik böbreğe sıklıkla karşı taraf böbrek ve üreter anomalileri eşlik eder. Sık dikkat çeken anomalilerden biri de üretero pelvik (böbrek çıkım) tıkanıklığıdır.

Yetişkin Polikistik Böbrek Hastalığı

Yetişkin polikistik böbreği otozomal dominant kalıtımsal bir hastalık olup hemen hemen her zaman (olguların %95 'i ) iki taraflıdır. 1/– sıklıkta görülür. Genellikle 40 yaşından önce semptom vermez. Birlikte dalak, karaciğer ve pankreas kistleri de saptanabilir. Böbrekler normalden büyüktür ve farklı büyüklükteki kistlerle doludur. İlerleyici tipte fonksiyonel bozukluk vardır.

Yan ağrısı, kitle idrarda kan olması hipertansiyon ve üremi tipik semptomlarıdır.

Tanıda tomografi, sintigrafi ve ultrason yaralıdır.

İnfantil Polikistik Böbrek Hastalığı

Nadir görülen bir hastalıktır. Otozomal resesif geçişlidir. Yaşam süreleri çok kısadır. Diğer organlarda kistler görülmez.

Renal Füzyon (Birleşme)

Bir kişiden birinde bir tipte böbrek füzyonu(birleşme) anomalisi vardır. En sık görüleni atnalı böbrektir. 1/ oranında olup, erkeklerde daha sık gözlenir. Yarıdan fazlası asemptomatiktir. Zayıf kişilerde kitle elle hissedilebilir. Atnalı böbrekte hidronefroz, enfeksiyon, VUR sık gözlenir. Aşırı ekstansiyonda (gerilme) vertebraların atnalı böbreğe basısı sonucu ağrı (Rovsing belirtisi) olabilir.

Atnalı böbrek dışında füzyonlu çapraz ektopi, SL şeklinde böbrekler, kek böbrek, disk böbreklerde bulunur. Bunların çoğu tesadüfen tanınır.

Ektopik Böbrek (Yerinde Olmayan)

Üreter obstrüksiyonu veya enfeksiyon gelişmedikçe doğumsal ektopik böbrek semptom(bulgu)  vermez. Ektopik böbrek, böbreğin olması gereken lokalizasyonun dışında olmasıdır.

Pelvik ektopi, renal ektopi, torasik ektopi ve kross ektopi gibi varyantları vardır.   

Rotasyon (Dönüş) Anomalileri

Rotasyon anomalileri nadiren böbrek hastalılarına yol açar. inkomplet(tam olmayan) aşırı, ters şekilleri vardır. Üretero pelvik tıkanıklığa neden olabilir. Renal damarlar ve pelvis anotomisinde değişikliğe neden olabilir.

Medüller Sünger Böbrek (Böbrek Toplayıcı Tübüllerinin Kistik Dilatasyonu)    

Distal toplayıcı tübüllerin genişlemesi ile karakterize doğumsal, otozomal resesif bir hastalıktır. Sıklıkla çift taraflı olup papillaların tümünü tutar. Sıklıkla tübüllerin kistik genişlemesi de mevcuttur. Tübüllerde idrar akımın zorlaşması sonucu ara sıra taş ve enfeksiyon görüler.

Enfeksiyon ve taş oluşmuşsa bulgu verir. Ekskretuar ürogramlara veya kontraslı tomografilerle tanı konur.

Pelvis ve kalisler normal olmasına karşın tam laterallerinde dilate tübüler görülür.

Medüller sünger böbreklerin tedavisi yoktur.

Böbreğin Vasküler Anomalileri

Bireylerin %75 /85 inde tek renal arter ve ven saptanır. Bunun dışında aberan damar bulunabilir, aberan damarlar tıkanıklığa ve hidronefroza yol açabilir. Aksesuarlar damarlar, multiple damarlanma, renal arter anevrizması, arteriyol venöz fistüllerde nadir görülen damarsal anomalidir.

HAZIRLAYAN; Doç Dr Serdar KAHVECİOĞLU

1 Kitap Bölümü DERMAN Böbrek Rotasyon Anomalileri (Malrotasyon) ve Cerrahi Erhan Demirelli, Ercan Öğreden, Ural Oğuz Böbrek gelişimi intrauterin dönemde sırasıyla pronefroz, mezonefroz ve metanefroz aşamalarından geçmektedir. İnsanlarda intrauterin 3. haftanın geç dönemlerinde pronefroz denilen fonksiyon göstermeyen böbrek yapısı oluşur ve bu yapı beşinci haftada tamamen kaybolur. Pronefrozun kaybolmasıyla beraber insanda fonksiyonel ilk böbrek yapısı olan mezonefroz gelişmeye başlar ve kalıcı böbrek gelişimi yani metanefroz başlayıncaya kadar boşaltımdan sorumludur. Gestasyonun inci haftasında Wolf kanalından çıkan üreter tomurcuğu metanefritik blasteme doğru yer değiştirir. Sonuçta metanefrozdan kalıcı böbrek oluşacaktır. Böbreğin asensusu 6. ve 9. haftalar arasında tamamlanır. Böbreğin çıkışını sağlayan mekanizmalar tam olarak bilinmemekle beraber, embriyonun lumbal ve sakral gelişiminin bu olayda rol oynadığı zannedilmektedir. Toplayıcı sistemin dönüşünü tamamlayarak normal pozisyona geçişi de böbreğin asensusu ile eş zamanlı oluşur. Böbrek rotasyonuna altıncı haftada başlar ve dokuzuncu haftada rotasyonunu tamamlayarak normal lokalizasyonuna yerleşmiş olur. Bu rotasyona sağlayan mekanizmalar da tam bilinmemekle beraber bazı hipotezler ortaya atılmıştır. Bunlardan biri re- DOI: /DERMAN Received: Accepted: Published Online: Corresponding Author: Erhan Demirelli, Üroloji ABD, Giresun Üniversitesi Tıp Fakültesi, Giresun, Türkiye. GSM: Derman Tıbbi Yayıncılık 45

2 nal rotasyonun, üreteral dallanmanın asimetrik oluşumuna bağlı olarak geliştiği iddiasıdır. Bu hipoteze göre her üreteral dal kendini saran metanefrik dokunun değişimini uyarır. Arkada, öne nazaran parankim dokusu daha ince olur ve böylece böbrek pelvisi mediale dönük görülür. Başka bir hipoteze göre ise, malrotasyonun üreter dallanmasının arkadan ziyade öne doğru daha fazla oluşuna bağlı olduğu savunulmuştur.[] Erişkin bir kişide böbrek lomber bölgedeki son yerini alırken; ilk durumuna göre 90 mediale dönüş yapar. Sonuçta böbrek, kalikleri dışa, pelvisi içe bakacak şekilde yerleşir. Normal pozisyonda böbrek pelvisi mediale bakar. Böbreğin asensusu esnasında bu dönüş gerçekleşmez veya kısmi gerçekleşir ise malrotasyon anomalileri meydana gelir. Malrotasyon çoğunlukla ektopik böbreklerde veya atnalı böbrek gibi diğer renal malformasyonlar ile birlikte görülür. İzole renal malrotasyonun, minör anomaliler bildirilmediğinden ötürü gerçek insidansı net olarak belli değildir. Fakat çeşitli çalışmalarda yaklaşık ila oranında bir görüldüğü bildirilmiştir. Erkeklerde kadınlara göre sık görülür. Turner sendromunda görülme sıklığı artmıştır. Her iki taraf böbrekte görülme sıklığı açısından fark yoktur. Malrotasyon isimlendirilmesi böbrek pelvisinin konumuna göre yapılır. Ventral, ventro-medial, dorsal ve lateral olmak üzere 4 tipi mevcuttur. Ventral Pozisyon: Renal malrotasyonun en sık görülen şeklidir. Burada böbrek sıklıkla hiç rotasyona uğramadan lomber bölgeye asensusunu tamamlar. Daha nadir olarak ise böbrek renal fossaya ulaştığında rotasyona uğramıştır. Burada pelvis kalikslerle aynı ön-arka düzlemde, ventralde ve öne dönük olarak yerleşmiştir. Ventro-medial Pozisyon: Burada rotasyon kısmi gerçekleşir. Pelvisin ön yüzü ventro-mediale dönüktür ve kaliksler dorso-lateraldedir. Dorsal Pozisyon: En nadir pozisyondur. Burada böbreğin rotasyonuna bağlı olarak böbrek pelvisi pa- Derman Tıbbi Yayıncılık 46

3 rankimin arkasındadır ve damarların hilluma ulaşması için böbreğin arkasından dolaşması gerekmektedir. (Resim 1) Resim 1. Dorsal (posterior) rotasyone böbreğin bilgisayarlı tomografi görüntüsü Lateral Pozisyon: Böbreğin den fazla den az yaptığı yada ters yönde lik rotasyonu sonucunda oluşur. Damarlar böbreğin önünden geçerek hilluma giriyor ise reverse rotasyon, arkasından giriyor ise aşırı venrtal rotasyon düşünülür. Pelvis laterale dönük iken, renal parankim medialde bulunur.[1] Malrotasyone böbreklerde böbrek şeklinde değişiklikler olabilir. Böbrek disk şeklinde, üçgen yada oval olabilir. Ayrıca böbrekte fetal lobülasyon artışı görülebilir. Böbrek fibröz doku ile sarılı olabilir. Bu durumda fibröz plakların böbrek pelvisini ve üretero-pelvik bileşkeyi sıkıştırmasına bağlı olarak UP bileşke darlıkları neticesinde hidronefroz ve buna bağlı semptomlar görülebilir. Böbrekte gerek pozisyona bağlı olarak gerekse fibröz plaklara bağlı oluşan UP bileşke obstrüksiyonu neticesinde üriner drenajda azalma ve sonuçta taş ve enfeksiyona yatkınlık oluşabilir.[4] Malrotasyonun kendisi böbrek fonksiyonları üzerine etki etmez. Dolayısıyla komplike olmamış malrotasyone böbrekli hasta normal yaşamını sürebilir ve bu du- Derman Tıbbi Yayıncılık 47

4 rumda hastanın tedavisi için takip haricinde ek bir girişime gerek yoktur. Nadiren malrotasyone böbrek pelvisi ultrasonografide böbrek içinde kitle yada kist olarak yorumlanabilir. Bu gibi durumlarda böbrek sintgrafisi ve renal manyetik rezonans görüntüleme malrotasyon tanısı koymada yardımcı olabilir.[5] Malrotasyone Böbrekte Cerrahi Yaklaşım: Malrotasyone böbreklerde taş, UP darlık ve ya tümör nedeniyle cerrahi uygulanacak ise komplikasyon açısından dikkatli olunmalıdır. Böbrek rotasyonundaki bozukluk, böbrek damarlarının renal hiluma anormal girişiyle beraberdir. Ayrıca böbrek malrotasyonu ve anormal aberan damarlanması arasında da ilişki mevcuttur. Malrotasyone böbreklerde % oranında çoklu renal arter anomalileri ve aberan damarlanmalar bulunabilir. Bu gibi durumlarda açık cerrahi özellikle de kanser cerrahisi öncesinde lenfadenektomi planlanan hastalarda operasyon öncesi bir BT anjiografi çekilmesi vasküler anatomiyi net ortaya koyamada yardımcı olacaktır. Böylece olası komplikasyon gelişim ihtimalini azaltacaktır.[6,7] Dorsal lomber insizyon gereken olgularda böbrek rotasyon anomalisi varlığının komplikasyon gelişme riskini arttırdığı, hatta rotasyon derecesine bağlı olarak bazı vakalarda dorsal insizyondan anterior yaklaşıma geçildiği bildirilmektedir.[8] Malrotasyone Böbrekte Taş Hastalığı: Normal anatomiye sahip böbreklerde taş hastalığında izlenecek olan prosedür belli iken anormal anatomiye sahip böbreklerde kesin kriterler mevcut değildir. Malrotasyone böbreklerde idrar akımında azalmalar, üretero-pelvik (UP) bileşkede fonksiyonel ya da anatomik darlıklar neticesi ile taş oluşumuna yatkınlık vardır. Bu hastalarda taş tedavisinde, ekstrakorporeal şok dalga litotripsi (ESWL), üreterorenoskopi (URS), peruktan nefrolitotomi (PNL), retrograd intrarenal cerrahi (RIRC), minimal invazif PNL (Mini-Perc), mikroperkütan nefrolitotomi (microperc) gibi yöntemlerin başarı şansı ya da Derman Tıbbi Yayıncılık 48

5 komplikasyonları ile ilgili bilgi birikimi normal anatomiye sahip böbreklerdekinden daha azdır. Buna rağmen ilerleyen teknoloji ve tecrübeyle beraber malrotasyonlu böbrekte de tedavi algoritmi normal anatomideki böbreklerde olduğu gibi planlanmaktadır.[4,9] Ekstrakorporeal Şok Dalga Litotripsi (ESWL): ESWL böbrek taşı tedavisinde pek çok hasta için ilk seçenek tedavi yöntemidir. Normal anatomiye sahip böbreklerde ESWL tedavisi başarısı %96 ya kadar çıkmaktadır. [10] Anatomik varyasyonu olan böbreklerde her ne kadar çok sayıda çalışma olmasa da, çeşitli çalışmalarda % arasında değişmektedir.[] Anatomik varyasyonlu böbreklerde başarı oranları yüksek olmasına rağmen, başarı (taşsızlık) için gerekli ESWL seans sayısı normal anatomiye sahip böbreklere nazaran daha fazladır.[10] Sadece rotasyon anomalisi olan hastalarda ise ESWL nin taşsızlık oranı % arasında değişmektedir. Malrotasyone böbreklerde 15 mm ve altındaki taşlarda taşsızlık oranı 15 mm üstündeki taşlara göre daha yüksektir.[] Yapılan bir çalışmada malrotasyonlu böbreklere ESWL uygulaması sonrasında hastaların %10 nuna tekrar tedavisi gerekmiş, bu hastalara açık cerrahi uygulanmış ve hastaların tamamında taşsızlık elde edilmiş.[13] Perkutan Nefrolitotomi (PNL): Endoürolojideki gelişmeler sonucunda özellikle taş cerrahisinde açık cerrahiden uzaklaşılmış ve endoskopik yöntemler ön plana çıkmıştır. Avrupa Üroloji Derneği (EAU) klavuzlarında, 2 cm den büyük taşlarda ilk seçenek olarak öncelikle PNL önerilmektedir.[14] Çalışmalarda PNL operasyonunun genel başarı oranı %72 den % 98 lere kadar değişmektedir.[] Anatomik varyasyonlu böbreklerde anormal kalisyel anatomi, abdominal organların böbrekle ilişkisindeki değişiklikler, özellikle malrotasyone böbreklerde böbrek pelvisinin anteriora yönelmesi, aberan damar anomalilerinin sıklığı PNL esnasında aksesi zorlaştırmakta, PNL oryantasyonunu azaltmak- Derman Tıbbi Yayıncılık 49

6 ta ve komplikasyon oluşma ihtimalini arttırmaktadır. [18] Buna rağmen malrotasyon anomalisi olan böbreklerde PNL uygulaması sonucunda tek akses ile taşsızlık oranı %80 lere kadar çıkmaktadır. Fakat bu oran 15 mm altındaki taşlar için geçerlidir. 15 mm ve üstündeki taş boyutlarında PNL başarısı %37 ye kadar düşmektedir. Malrotate böbrekte PNL esnasında taşa ulaşılabilmesi için aksesin %29,7 oranında supin pozisyonda yapılması gerektiği bildirilmektedir. Bu tip hastalarda alt kaliks girişlerinde komplikasyon oranları azdır ve çok daha güvenlidir.[19] Yine bu hastalarda renal pelvis anteriora bakmasına rağmen çoğu kaliks posteriora bakar. Bu durum malrotasyone böbreğe peruktan girişimi kolaylaştıran faktörlerden biridir.[20] Genel olarak malforme böbreklerde operasyon süresi normal anatomili hastalara oranla daha uzundur. Bunun nedeni, anormal renal ve pelvik pozisyona bağlı olarak, kaliksyel yapılar ile pelvis ilişkisinin varyasyonları, aberan damar anomalileri dolayısıyla cerrahın çok daha dikkatli olması gerekliliğidir. Fakat pür malrotasyon anomalileri değerlendirildiğinde operasyon süresi, floroskopi süresi hastanede kalış süresi, akses sayısının normal anatomili böbreklerdeki ile benzer olduğu gösterilmiştir.[] Fakat komplikasyonlara bakıldığında Hb düşüşü ve transfüzyon ihtiyacnın pür malrotasyone böbrekte normal anatomili böbreklere nazaran daha yükek olduğu gösterilmiştir. Bunun sebebi değişen kalisyel anatomiye bağlı olarak aksesin optimal yapılamayışına ve kalikse ulaşmak için geçilen parankim kalınlılığının malrotasyone böbreklerde daha fazla oluşuna bağlamışlar.[22] Retrograd İntrarenal Cerrahi (RIRC): Hem lazer teknolojisindeki yenilikler hem de fleksible URS teknolojisindeki ilerlemeler neticesinde taş tedavisinde RIRC giderek yaygın kullanılmaya başlanmıştır. RIRC nin kabul edilebilir komplikasyon oranları ve yüksek taşsızlık oranları ile yaygınlığı her geçen gün artmaktadır yılından itibaren Avrupa Üroloji Derneği (EAU) klavuz- Derman Tıbbi Yayıncılık 50

7 larında PNL nin ardından yerini almıştır.[14] RIRC tecrübeleri arttıkça RIRC nin anomalili böbreklerdeki taş tedavisinde kullanımı da yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu bağlamda EAU klavuzlarında özel durumlar başlığı altında anomalili böbreklerde taş tedavisi ile ilgili bazı çıkarımlarda bulunulmuştur.[23] Bununla birlikte literatürde izole rotasyon anomalilerini irdeleyen tek çalışma yılında Oğuz ve ark. yapmış olduğu çalışmadır. Çok merkezli bu çalışmada, izole rotasyon anomalisi olan 24 hasta incelenmiş. Bu çalışmada ortalama taş boyutu mm olarak ölçülmüş. Ameliyat süresi 18 dakika ile dakika arasında değişirken ortalama floroskopi süresi saniye olarak ölçülmüş. Ortalama hastanede kalış süresi ise gün olarak hesaplanmış. Bu çalışmada hiçbir hastada Clavien III ya da IV derecede komplikasyon görülmemiş. İki hastada geçici hematüri, 2 hastada C altında ateş görülmüş. Bu çalışmada RIRC başarısı %75 olarak bildirilmiş. İki hastaya RIRC sonrası ek girim uygulanmış ve bu hastalardaki başarı oranlarıda eklendiğinde toplam başarı oranının % olduğu bildirilmiştir.[24] Sonuç Malrotasyon anomalisi, çoğunlukla at nalı böbrek, füzyone böbrek, ektopik böbrek gibi diğer böbrek malformasyonları ile birlikte görülür. Anomalik böbrekler içinde pür rotasyon anomalisinin tam insidansı bilinmemektedir. Malrotasyonun kendisi böbrek fonksiyonları üzerine etkili değildir. Fakat malrotasyone böbreklerde hem fonksiyonel, hem de yapısal olarak UP bileşke darlıkları ve idrar akımında yavaşlama olduğu bilinmektedir.[5] Bu durum özellikle taş hastalığı açısından risk teşkil etmektedir. Malrotasyone böbreklerde taş tedavisi normal böbreklerdeki prosedür ile örtüşmektedir. Bu hastalarda PNL operasyonuna bağlı komplikasyon riski normale göre fazla olsa da etkinliği benzerdir. Ayrıca RIRS operasyonu da malrotasyone böbreklerde güvenle uygulanabilir. Malrotasyone böbreklerde yapılan ameliyatların verileri paylaşılmaya devam ettikçe, Derman Tıbbi Yayıncılık 51

8 klavuzlardaki yeri daha da netleşecektir. Kaynaklar 1. Shapiro E, Bauer SB, Chow JS. Anomalies of the upper urinary tract In: Walsh PC, Retik AB editors. Campbell s Urology. 10th ed. Philadelphia;p Felix W. The development of the urogenital organs. In: Keibel F, Mall FP, editors. Manual of human embryology. vol. 2. Philadelphia:JB Lippincott;p Ingole IV, Ghosg SK. Laterally rotated kidney a rare congenital anomaly. J Anat Soc India ;54(1): Osther PJ, Razvi H, Liatsikos E, Averch T, Crisci A, Garcia JL, et al. Percutaneous nephrolithotomy among patients with renal anomalies: patient characteristics and outcomes; a subgroup analysis of the clinical research office of the endourological society global percutaneous nephrolithotomy study. J Endourol ;25(10): Verscuren Raf R, Luc Mortelmans. Dynamic scintigraphy suggested renal malrotation in a patient with a kidney mass on ultrasound. Clin Nucl Med ;32(4): Patrizi L, Corrado G, Saltari M, Piccione E, Vizza E. Congenital renal malrotation in ovarian cancer surgery: A case report. Gynecol Oncol Case Rep ;12(4): Zăhoi DE, Miclăuş G, Alexa A, Sztika D, Pusztai AM, Ureche MF. Ectopic kidney with malrotation and bilateral multiple arteries diagnosed using CT angiography. Rom J Morphol Embryol ;51(3): Duel BP, Vates TS, Heiser D, Barthold JS, González R. Antegrade pyelography before pyeloplasty via dorsal lumbar incision. J urol ;(1): Ergin G, Ebiloğlu T, Kibar Y. Yeni gelişmeler ışığında konjenital anomalili böbreklerde üriner sistem taş hastalığının tedavisi. Endoüroloji Bülteni ;7: Demirkesen O, Yaycioglu O, Onal B, Kalkan M, Tansu N, Yalcin V. et al. Extracorporeal shockwave lithotripsy for tones in abnormal urinary tracts: analysis of results and comparison with normal urinary tracts. J Endourol ;15(7): Baltaci S, Sarica K, Özdiler E, Dincel C, Kupeli S, Gogus O. Extracorporal shock wave lithotripsy in anomalous kidneys. J Endourol ;8: Sheir KZ, Madbouly K, Elsobky E, Abdelkhalek M. Extracorporeal shock wave lithotripsy in anomalous kidneys: year experience with two secondgeneration lithotripters. Urology ;62(1): Kupeli B, Isen K, Biri H, Sinik Z, Alkibay T, Karaoglan U, et al. Extracorporeal shockwave lithotripsy in anomalous kidneys. J Endourol ;13(5): Turk C, Knoll T, Petrik A, Sarica K, Skolarikos A, Straub M, et al. Guideline on urolithiasis Available at: Urolithiasis_funduszeue.info Hasun R, Ryan PC, Marberger M. Percutaneous coagulum nephrolithotripsy: a new approach. Br J Urol ;57(6): Müslümanoğlu AY, Tefekli AH, Taş A, Çakır T, Sarılar Ö. Öğrenme eğrisinde ilk perkütan nefrolitotomi olgusunun analizi. Türk Üroloji Dergisi ; 30(3): Goldwasser B, John L, Carson C, Dunnick NR. Factors effecting the success rate of percutaneous nephrolithotripsy and the incidence of retained fragments. J Urol ;(2): Gupta NP, Mishra S, Seth A, Anand A. Percutaneous nephrolithotomy in ab- Derman Tıbbi Yayıncılık 52

9 normal kidneys: single-center experience. Urology ;73(4): Mosavi-Bahar SH, Amirzargar MA, Rahnavardi M, Hosseini Moghaddam SM, Babbolhavaeji H, Amirhasani S. Percutaneous nephrolithotomy in patients with kidney malformations. J Endourol ; Rana AM, Bhojwani JP. Percutaneous nephrolithotomy in renal anomalies of fusion, ectopia, rotation, hypoplasia, and pelvicalyceal aberration: Uniformity in heterogeneity. J Endourol ; Osther PJ, Razvi H, Liatsikos E, Averch T, Crisci A, Garcia JL, et al. Percutaneous nephrolithotomy among patients with renal anomalies: patient characteristics and outcomes; a subgroup analysis of the clinical research office of the endourological society global percutaneous nephrolithotomy study. J Endourol ,25(10): Binbay M, Istanbulluoglu O, Sofikerim M, Beytur A, Skolarikos A, Akman T, et al. Effect of simple malrotation on percutaneous nephrolithotomy: a matched pair multicenter analysis. J Urol ; Turk C, Knoll T, Petrik A, Sarica K, Skolarikos A, Straub M, et al. Guideline on urolithiasis Available at: Oğuz U, Balci M, Atis G, Bozkurt OF, Tuncel A, Halis F. Retrograde intrarenal surgery in patients with isolated anomaly of kidney rotation. Urolithiasis ;42(2): Derman Tıbbi Yayıncılık 53