kaynağı değiştir]
Ana madde: Yardımcı fiil
Etmek, eylemek, olmak, kılmak, yapmak gibi yardımcı fiillerinin isim soylu sözcüklerden sonra kullanılması ile oluşturulmuş fiillerdir.
Bu şekilde yapılan birleşik fiillerin isim kısmında bir ünlü düşmesi ya da bir ünsüz türemesi varsa birleşik fiil bitişik yazılır.
Yardımcı fiiller -aşağıdaki örneklerdeki gibi- tek başına bir anlam taşıyorsa ve önündeki isimle kaynaşmamışsa asıl fiildir ve bileşik fiil değildir:
Bazı kaynaklarda fiil+fiil yapısındaki kurallı bileşik fiillerde kullanılan yeterlilik, süreklilik, tezlik ve yaklaşma fiilleri (-ver, -yaz, -bil vs.) ile ek-fiiller (idi, imiş, ise, -dir) de yardımcı fiil kabul edilir.[2]
Sıklıkla bir arada kullanılan bazı sözcüklerin zaman içerisinde kaynaşması, deyim haline gelmesi ile oluşmuş birleşik fiillerdir. Örnekler:
Yapılışları/oluşumları itibariyle Türkçede üç türlü birleşik fiil vardır:
1) Yardımcı Fiillerle Yapılan Birleşik Fiiller
2) Kurallı Birleşik Fiiller
a) Sürerlik (Süreklilik) Birleşik Fiilleri
b)Tezlik Fiili
c) Yeterlik (Yeterlilik) Fiili
d) Yaklaşma Fiili
3) Anlamca Kaynaşmış (Deyimleşmiş) Birleşik Fiiller
En az iki sözcüğün, birleşerek veya öbekleşerek oluşturduğu eylemlerdir. Birleşik eylemler farklı yöntemlerle oluşturulabilir:
1) Yardımcı Fiillerle Yapılan Birleşik Fiiller
Etmek, olmak; bulmak, yapmak, buyurmak, eylemek ve kılmak yardımcı fiilleri ad soylu bir sözcükle bir eylemi birlikte ifade edecek şekilde öbekleşir, birleşik fiil oluşturur.
Örnekler:
Dikkat! Yardımcı eylemlerin kendilerinden önceki adlarla birleşik yazılmaları için ad soylu sözcükte ya ses düşmesi ya da ses türemesi olmalıdır:
Dikkat! etmek ve olmak sözcükleri tek başlarına bir anlam kazanmışlarsa yardımcı eylem değil eylemdir; bunlardan önceki sözcük farklı bir öğedir veya bir öğenin parçasıdır.
Örnek Soru Aşağıdaki cümlelerin hangisinde etmek sözcüğü yardımcı eylem olarak ? (ÖSS )
A) Bu konuda ona ancak sen yardım edebilirsin.
B) Evde yoktuk, misafirlerimizi yolcu etmeye gitmiştik.
C) Bu ödülü çoktan hak ettiğini o da biliyordu.
D) Bu tablo sence on bin lira eder mi?
E) Bunu birçok kez kendisinden rica ettim.
Cevap: D
Örnek Soru Aşağıdaki cümlelerden hangisinde olmak sözcüğü tek başına yüklem görevi üstlenmiştir?
A) Olanları duyunca yüzü bembeyaz olmuştu.
B) Yolcu gemisi sonunda gözden kayboldu.
C) Oğlunuz bu yıl doktor olacak.
D) Kız kardeşiniz geçen yıl mı öğretmen oldu?
E) Sonunda hep senin dediklerin oluyor.
Cevap: E
Uygulama:
Aşağıdaki dizelerde geçen eylemleri ve yardımcı eylemle kurulan birleşik eylemleri bulunuz.
Kimi benim gibi erir derdinden
Kimi senin gibi mutlu olur.
Bahsetti derinden ona hâlim
Aşkın bu onulmaz yarasından
2) Kurallı Birleşik Fiiller
Belli bazı fiillerin başka fiillerle, bir ara yardımcı ünlünün de yardımıyla birleşmesi yoluyla oluşurlar, (fiil + ara ses + fiil) En önemli özellikleri bitişik yazılmalarıdır. Belli bazı anlamları ifade ederler.
a) Sürerlik (Süreklilik) Birleşik Fiilleri:
-edurmak, -ekalmak, -egelmek eylemleri getirilerek yapılır. Eylemin gerçekleşmesindeki sürekliliği ifade ederler.
b) Tezlik Fiili:
-ivermek fiiliyle yapılır. Eylemin çabucak, kısa zamanda; bazen de umulmadık zamanda aniden gerçekleşiverdiğini ifade eder.
Not: Olumsuz kullanımlarında önem vermeme, oralı olmama gibi anlamlar ortaya çıkar:
c) Yeterlik (Yeterlilik) Fiili:
-ebilmek fiiliyle yapılır. Fiile gücü yetme, başarma anlamı katar. İzin isteme, izin verme, olasılık gibi anlamlar da katabilir.
Bu birleşik eylemin olumsuzluğu değişik biçimlerde yapılabilir:
Bu kullanımlarda bazen isteğe bağlı, bazen istek dışı olasılık anlamı görülebilir:
d) Yaklaşma Fiili:
-eyazmak fiiliyle yapılır. Eylemin gerçekleşmediğini; ancak gerçekleşmeye yaklaştığını ifade eder:
Not: -esi, -eceği, -miş, -r, -mez eklerini alan eylemlerle gel-mek, ol-mak, bulun-mak, tut-mak eylemleri öbekleşerek (Bunlar ayrı yazılan birleşik eylemlerdir.) başlama, bitirme, isleklenme. beklenmezlik anlamı kazandırabilir:
Örnek Soru Türkçede birleşik eylemler, ad soylu bir sözcükle yardımcı eylemlerden oluşan öğelerdir. Bu tanımın dışında kalan birleşik eylem, aşağıdakilerden hangisinde vardır?
A) Bunun böyle olacağını hissetmiştim.
B) Aceleye gerek yok, biraz sabret.
C) Nasıl oldu bilmem, birden ortadan kayboldu.
D) Kaç gündür bu daracık yere hapsolduk.
E) Artık bastonsuz yürüyebiliyormuş.
Cevap: E
Örnek Soru Aşağıdaki altı çizili birleşik eylemlerden hangisinin kuruluşu (yapılışı) ?
A) Müdür Bey, sizinle bir daha görüşmeyebilir.
B) Sizler gidedurun benim birazcık işim var.
C) Yazarımızla benim için bir görüşüversen!
D) Ayağım kayınca, merdivenden düşeyazdım.
E) Onunla çalışmaktan vazgeçti sanırım.
Cevap: E
Uygulama:
Böyleyken ilkbahar da bir taraftan kapıya dayanmıştı. Onları, kır çiçeklerinin kokusunu rüzgârın taşıdığı, şehrin sapa yerlerine, ansızın görülüveren sapa ve havasız mahallelere; daracık dönemeçlere çağırıyordu. Bu bir cesaretti. Bahar en zapt edilmez zannedilen yerlere de girmiş hatta
Bu parçayla ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Birleşik eylemleri bulunuz, bunların türlerini yazınız.
2. Birleşik sözcükleri yazınız.
3. İsim tamlamalarını bulunuz ve türlerini yazınız.
4. Sıfat tamlamalarını bulunuz.
3) Anlamca Kaynaşmış (Deyimleşmiş) Birleşik Fiiller
Genellikle ad soylu bir sözcükle bir fiilin kalıplaşıp anlamca kaynaşmasıyla oluşur. Çoğu mecazlıdır. Bu özellikleriyle deyim sayılırlar:
Bazı durumlarda ikiden fazla sözcüğün öbekleşmesi de görülür:
Bunlar, genellikle anlamla ilgili sorularda karşımıza çıkmaktadır.
Örnek Soru Aşağıdaki altı çizili yüklemlerden hangisi deyim özelliği taşımaktadır?
A) Birkaç gün sonra bu güzelim şehri .
B) Korku-saygı karışımı bir duyguyla ona .
C) Kendine dikkat etmezsen .
D) En sonunda kararından onu.
E) Karşımıza geçmiş hiç utanmadan.
Cevap: B
Örnek Soru Aşağıdakilerin hangisinde birden çok birleşik fiil vardır? (ÖYS )
A) Kimi benim gibi erir derinden
Kimi senin gibi çok mutlu olur
B) Bahsetti derinden ona halim
Aşkın bu onulmaz yarasından
C) Soldu günden üne sessiz soldu
Dediler hep: Kıza bir hâl oldu!
D) Bir öğreniversin aşkı
Ağacı o vakit seyredin
E) Dalıveriyoruz arada bir
Belli bir şey var aramızda
Cevap: D
Uygulama:
Aşağıdaki cümlelerde geçen anlamca kaynaşmış birleşik fiilleri bulup nasıl oluştuklarının açıklamasını yazınız.
Ayrıca bakınız ⇒ Türkçede Birleşik Fiiller ve Anlam Kaymaları
Cevap: Bir Fiile -E Zarf-Fiil Ekiyle Durmak, Kalmak, Görmek Fiilleri Getirilerek Oluşturulan Ve Süreklilik Kavram Veren Birleşik Fiil: Gidedurmak. Bakakalmak. Yapagörmek Gibi
Cevap: Sürerlik Fiili
Sürerlik Fiili kelimesi ile Google aramalarda en çok sorulan sorular şunlardır: Sürerlik Fiili ne demek? Sürerlik Fiili kelimesi nasıl yazılır? Sürerlik Fiili kökeni nedir? Sürerlik Fiili kelimesinin cümle içerisinde kullanımı
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası