Kıyı Tipleri Türkiye

Dünyanın farklı yerlerinde farklı kıyı tipleri oluşmuştur. Kıyı arkasındaki yeryüzü şekli ile iç ve dış kuvvetler kıyı türlerinin oluşumunda çok etkilidir. IV. Jeolojik dönemde buzul döneminin sona ermesinden sonra buzullar çekildi ve kıyılar ortaya çıktı. Kıyı tipleri kendi arlarında bölümlere ayrılmaktadır. Birçoğunu Türkiye’de görsek bile, burada bazı koşullardan dolayı görmediğimiz kıyı tipleri de mevcuttur. Kıyı tiplerinin şekillenmesinde etkili olan faktörler şunlardır:

• Dalgaların vuruşu,
• Akıntılar,
• Gel-git olayları,
• Akarsular,
• Buzullar,
• İç kuvvetler,
• Kıyıdaki dağların uzanış biçimleri,
• Canlılar,
• Rüzgarlar.

Kıyı tiplerini gruplandıracak olursak:

• Enine kıyılar,
• Boyuna kıyılar,
• Ria tipi kıyılar,
• Dalmaçya kıyı tipi,
• Limanlı kıyılar,
• Haliç (Estuar) tipi kıyılar,
• Fiyort tipi kıyılar,
• Resif kıyıları,
• Watt kıyı tipi.

Gelin hep beraber kıyı tiplerini detaylı bir şekilde inceleyelim.

Ayrıca CBS nedir? CBS veri özellikleri bilgilerine bakabilirsiniz.

1. Enine Kıyılar

Enine kıyı tipi,dağların kıyıya dik olduğunu yerlerde meydana gelmektedir. Örnek verecek olursak; Ege bölgesinin sahili (Edremit ile Kuşadası arasında). Bu kıyılarda; birçok girintiye rastlanır ve kıta sahanlığı çok geniştir. İç bölgelere girmek daha kolaydır. Limanın hinterlandı geniştir. Okyanus etkisi içeriye nüfuz edebilir. Enine kıyı tiplerinin özellikleri şunlardır:

• Kıyıda derinlik oranı azdır, kıta sahanlığı geniştir, delta oluşumuna elverişli bir yapısı vardır.
• Kıyıda, koy, körfez, liman ve adaya oldukça fazla rastlanır.
• Kıyıda bol miktarda girinti-çıkıntı oluşur.
• Kıyıda falez azdır.

2. Boyuna Kıyılar

Boyuna kıyı tiplerini, kıyıya paralel dağların olduğu yerde görebilirsiniz. Örnek verecek olursak; Karadeniz ve Akdeniz sahili. Bu kıyılarda; daha az girinti ve çıkıntı meydana gelmektedir. Az sayıda doğal liman vardır ve hinterlandı dardır. İç kesimlere erişim zordur. Dalga erozyonunun eşlik ettiği uçurumlarda falezlerin oluşumu yüksektir. Kıyı ve iç bölgeler arasında, iklim, bitki örtüsü ve ekonomik faaliyetler açısından büyük farklılıklar bulunmaktadır. Boyuna kıyı tiplerinin özellikleri şunlardır:

• Kıyıda girinti-çıkıntı azdır.
• Kıyıda derinlik fazla, kıta sahanlığı (self) dar ve delta oluşumu zordur.
• Kıyıdaki koy, körfez, liman ve ada sayısı az miktarda görülmektedir.
• Kıyıda bol miktarda falez vardır.

3. Ria Tipi Kıyılar

Kıyı tiplerinden biri ola Ria kıyıları, Karsu Vadilerinin deniz suyuna batması sonucu ile oluşturduğu kıyı tipidir. Ria tipi kıyıların görüldüğü yerler şunlardır:

• İstanbul Boğazı,
• Çanakkale Boğazı,
• Haliç,
• Güneybatı Anadolu kıyıları.

4. Dalmaçya Kıyı Tipi

Dalmaçya tipi kıyılar, dağın oyuk kısmının kıyıya paralel bölümünün deniz altında kalması ile oluşan kıyı çeşididir. Dağların yüksek kısımları kıyıda adalar oluşturur. Dalmaçya kıyı tipine örnek verecek olursak; Adriyatik Denizi&#;nin Dalmaçya sahili (eski Yugoslavya sahili) ve ülkemizin Antalya-Kaş Sahili’ni görürüz.

Kıyı Tipleri İle İlgili Video Anlatımı

5. Limanlı Kıyılar

Limanlı kıyı tipi, geniş taban sahip vadiler veya koyların sular altında kalmasıyla oluşan bir kıyı türü olarak bilinmektedir. Limanlı kıyı tiplerine örnekleri aşağıda görebilirsiniz:

• Kuzey Karadeniz&#;in kıyı bölgeleri (Odessa, Dinyeper),
• Ülkemizde Büyük Çekmece ve Küçük Çekmece sahili.

Limanlı kıyı tiplerinin özellikleri ise şunlardır:

• Kıyı gerisindeki bölgeler alçaktır yani derinliği azdır.
• Dalgaların biriktirme yapması sonucunda oluşur.
• Bu kıyı tipinin var olduğu bölgelerde tombolo, kıyı oku, kıyı seti gibi şekiller görülür.

6. Haliç (Estuar) Tipi Kıyılar

Haliç kıyı tipi, dere ağzında gelgit hareketi ile oluşan kıyılar olarak bilinmektedir. Avrupa&#;nın kuzeybatı kıyısındaki ana limanlara baktığımızda, haliç kıyı tipini görmek mümkün olacaktır. Bizim ülkemizde ise Haliç Tipi kıyı bulunmamaktadır.

7. Fiyort Tipi Kıyılar

Fiyort kıyı tipi, taşan buzul vadilerinin altında kalarak oluşan kıyı tpileridir. Bu kıyıların en güzel örnekleri İskandinavya&#;da görülebilir. Kıyıda küçük adalar varsa ve kıyı düzensizse bu kıyılara Skell tipi kıyılar denir. Örnek olarak ise Norveç sahili verilebilir.

8. Resif Kıyıları

Resif tipi kıyılar, Mercan iskeletlerinin birikmesi ile oluşan kıyı tipi olarak bilinmektedir. Örnek olarak ise Mercan Adası Kıyısı (Avustralya ana karasının doğusu) söylenebilir.

9. Watt Kıyı Tipi

Watt tipi kıyılar, Ay’ın hareketleri sonucunda meydana gelir. Yani daha detaylı söyleyecek olursak; Ay’ın Dünya’ya yaklaşma hareketi veya uzaklaşma hareketi sonucunda oluşan gel-gitler sebebiyle oluşmaktadır. Gel-git hareketini olmadığı yerlerde delta oluşumu söz konusu değildir. Bu demek oluyor ki, boyuna kıyı tipinin olduğu yerlerde Watt kıyı tipine rastlanmaz. Türkiye’de bu kıyı tipi yoktur.

Türkiye’de Görülen Kıyı Tipi Çeşitleri Hangileridir?

Türkiye sınırlarında görülme ihtimali olan kıyı tipleri aşağıdaki gibidir:

• Boyuna kıyı tipi,
• Enine kıyı tipi,
• Delta kıyı tipi,
• Falezli kıyı tipi,
• Limanlı kıyı tipi,
• Ria kıyı tipi,
• Dalmaçya kıyı tipi.

Sitemizden Jeomorfoloji nedir? Detaylarına da bakabilirsiniz.

Türkiye’de Görülmeyen Kıyı Tipleri Hangileridir?

Bazı kıyı tipleri Türkiye’de görülmemektedir. Kıyı tiplerinin oluşmasında etkili olan bazı faktörler, kıyı tiplerinden bazılarının Türkiye’de görülmesini engellemektedir. Türkiye’de görülmeyen kıyı tipleri şunlardır:

• Haliç kıyı tipi,
• Fiyord kıyı tipi,
• Watt kıyı tipi,
• Skayer kıyı tipi.

Kıyı tipi olan Fiyort ve Skaryer türleri buzul erozyonu ile oluştuğundan Türkiye’de görülmemektedir. Çünkü Türkiye orta kuşakta yer olur yani matematiksel konumu gereği bu tip kıyıları barındırmaz. Watlar kıyı ve haliç tiplerine aittir. Gel-git etkisiyle meydana geldiği için Türkiye&#;nin görülmez. Türkiye’nin özel konumundan kaynaklı olarak okyanus kıyısı bulunmamaktadır.

Kıyı Çeşitleri Hakkında Sıkça Sorulan Sorular: