Ülkemizdeki Ve Dünyadaki Teknolojik Gelişmeler Nelerdir Kısaca
’de Yaşanan Önemli Bilimsel Gelişmeler
metamorworks/iStock
Dünya’yı Gök Taşlarından Korumak
Güneş sisteminde, gelecekte bir gün Dünya’ya çarpma olasılığı bulunan çok sayıda gök taşı var. Üstelik bu gök taşlarının bazıları yıkımlara sebep olabilecek kadar büyük. NASA yılında gelecekte Dünya’yı bu potansiyel tehlikeli gök taşlarından korumak için kullanılabilecek bir teknolojiyi test etti. Kısaca DART olarak adlandırılan, kilogram kütleli bir uzay aracı yaklaşık 8 ay uzayda yol aldıktan sonra Dünya’ya 11 milyon kilometre uzaklıktaki bir gök taşına çarparak gök taşının yörüngesini değiştirdi. Gelecekte bir gün devasa bir gök taşının Dünya’ya doğru yönelmesi durumunda, benzer bir biçimde yörüngesinin değiştirilmesi planlanıyor.
Ron Miller/Science Photo Library
İki Milyon Yıl Önceki Biyoçeşitlilik
Ağaçlardan düşen yapraklardan, hayvanların dökülen derilerinden ve ölülerin çözülen dokularından etrafa DNA parçaları saçılır. Çevresel DNA olarak adlandırılan bu DNA parçaları çoğunlukla kısa süre içerisinde yok olur. Ancak uygun koşullar altında çok uzun süre bozulmadan kalabilirler. yılında bugüne kadar keşfedilmiş en eski çevresel DNA parçaları bulundu. Grönland’da keşfedilen parçalar yaklaşık 2 milyon yıllıktı. Analizler, Grönland’ın 2 milyon yıl önceki biyoçeşitliliğinin bir benzerine bugün dünyanın hiçbir bölgesinde rastlanmadığını gösterdi. O dönemler Grönland’da yaşayan canlıların bazılarına bugün kutup bölgelerinde bazılarına ise daha ılıman coğrafyalarda rastlanıyor. En şaşırtıcı bulgulardan biri de o dönemler Grönland’da mamutların yaşadığının anlaşılması oldu.
Mark P. Witton/Science Photo Library
Nükleer Füzyon
Atom çekirdeklerinin kaynaşarak daha büyük atomları oluşturduğu füzyon süreçleri, temiz enerji üretmenin yollarından biri olabilir. Ancak yıldızların merkezindeki bu tepkimeleri kontrollü bir biçimde gerçekleştirerek enerji üretmek çok zor. Onlarca yıldır devam eden araştırmalardan sonra bilim insanları yılında ilk kez füzyonla enerji elde etmeyi başardı. ABD Ulusal Ateşleme Tesisi’nde yapılan deneyler sırasında döteryum ve trityum izotopları kaynaştırılarak helyum üretildi. Füzyon tepkimelerini tetiklemek için sisteme 2,05 MJ enerji verildi ve sonuçta 3,15 MJ enerji açığa çıktı.
Richard Kail/Science Photo Library
Çıplak Gözle Görülebilen Bakteri
Bakteriler mikroskobik canlılar olarak bilinir. Bu tek hücreli canlıları görmek için mikroskoplara ihtiyaç duyarız. Ancak yılında çıplak gözle görülebilecek kadar büyük bakterilerin de olabileceği anlaşıldı. yılında Karayipler’deki mangrov ormanlarında keşfedilen 9 milimetre uzunluğundaki bir canlının bakteri olduğu anlaşıldı. Thiomargarita magnifica adı verilen bakteri, sülfürlü sulara batmış yapraklara tutunarak yaşıyor.
Kateryna Kon/Science Photo Library
James Webb Uzay Teleskobu
Uzun yıllar süren çalışmalardan sonra James Webb Uzay Teleskobu, ’in sonlarında uzaya fırlatılmıştı. ’de teleskobun kurulumu tamamlandı ve Dünya’ya veri göndermeye başladı. Elde edilen ilk görüntüler teleskobun eşsiz kapasitesini gözler önüne serdi. Özellikle ışık tayfının kızılötesi bölgesinde gözlem yapması için tasarlanan teleskobun 20 yıla yakın bir süre görevine devam etmesi bekleniyor.
European Space Agency/Science Photo Library
Kara Ölüm’ün Genetik Mirası
Bilinen en büyük salgın günümüzden yaklaşık yıl önce yaşanmıştı. Veba bakterilerinin sebep olduğu, Kara Ölüm olarak adlandırılan salgın sırasında Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika’da yaşayan milyon insan hayatını kaybetmişti. Kara Ölüm’den kurutulmayı başaranlar büyük olasılıkla bağışıklık sistemleri veba mikrobuna karşı daha güçlü olanlardı. Ancak bağışıklık genleri yeni patojenlere tepki olarak sürekli değiştiği için hangi genlerin veba salgını karşısında insanlara avantaj sağladığı bilinmiyordu. yılında araştırmacılar, İngiltere’de ve Danimarka’da salgının öncesinde ve sonrasında hayatını kaybetmiş insanlardan kalan kemikleri inceledi. ERAP2 adlı bir genin iki varyantından birine sahip olan insanların salgından kurtulma şansının daha fazla olduğu görüldü. ERAP2 geninin koruyucu varyantına bugün hâlâ sıklıkla rastlanıyor. Bu durum, yüzyılın başlarına kadar Asya ve Avrupa’da vebanın çok can almaya devam etmesine bağlanıyor.
Kateryna Kon/Science Photo Library
Oyun Oynayan Beyin Hücreleri
Deney kaplarındaki hücrelerin organların işleyişini taklit eden çiplerle etkileştiği sistemler, son yıllarda organların çalışma mekanizmasını daha iyi anlamak için yapılan bilimsel araştırmalarda sıklıkla kullanılıyor. yılında, çip üstü organ olarak adlandırılan bu sistemlerle yapılan deneyler sırasında, sinir hücreleri Pong oyununu oynamasını öğrendi. Elektriksel sinyallerle uyarılarak topun konumu hakkında bilgilendirilen hücreler, çipe sinyaller göndererek paleti hareket ettirebildi.
Laguna Design/Science Photo Library
İnsan Genomu
İnsanların genlerini çözümlemeyi amaçlayan İnsan Genomu Projesi, yılında başlamıştı. Çok sayıda bilim insanının yer aldığı proje kapsamında üç milyardan fazla nükleotid çiftinin yer aldığı dizilimin haritalanması amaçlanıyordu. yılında sonlandırılan projede gen haritasının tamamını çıkarmak mümkün olmamıştı. yılında, yılındaki haritada eksik kalan %8’lik kısım da tamamlandı. Böylece insan genomunun tamamı çözümlenmiş oldu.
Artur Plawgo/Science Photo Library
Gök Adamızın Merkezindeki Kara Deliğin Görüntüsü
Bir kara deliğin görüntüsünün elde edilmesi, ’ın en önemli bilimsel çalışmalarından biri olmuştu. İlk kara delik fotoğrafı, Messier87 Gök Adası’nın merkezindeki kara deliğe aitti. Aynı araştırma grubu bu yıl da içinde bulunduğumuz Samanyolu Gök Adası’nın merkezindeki kara deliğin görüntüsünü yayımladı. Olay Ufku Teleskopları ile toplanan veriler kullanılarak üretilen görüntü, gök adamızın merkezinde gerçekten de süper kütleli bir kara delik olduğunu doğruladı. Hesaplar, Sagittarius A* adı verilen kara deliğin kütlesinin Güneş’inkinin dört milyon katı kadar olduğunu gösteriyor.
European Southern Observatory/Science Photo Library
İnsan Kanında Mikroplastikler
İnsanlar tükettikleri besinler ve soludukları hava nedeniyle mikroplastiklere maruz kalıyor. yılında yapılan bir çalışmada, bir grup gönüllünün kanında mikroplastikler olup olmadığı incelendi. Çapı 0,7 mikronun üzerinde plastiklerin tespit edilebildiği analizlerde, gönüllülerin yaklaşık yarısının kanında plastik parçaları bulundu. Tespit edilen plastik türleri arasında polietilen tereftalat (PET), polietilen (PE) ve stirenden üretilen polimerler var.
Microgen Images/Science Photo Library
Protein Yapılarını Tahmin Eden Yapay Zekâ
Yapay zekâ uygulamaları gün geçtikçe gelişmeye devam ediyor. Temmuz ayında protein yapılarını tahmin eden bir yapay zekâ uygulaması geliştirildiği açıklandı. AlphaFold adı verilen uygulama, bugün bilinen ve veri tabanlarında bilgileri bulunan milyonun üzerinde proteinin yapısını tahmin edebiliyor. ESMFold adı verilen başka bir sistem de izole edilememiş bakterilerde, virüslerde ve diğer mikroorganizmalarda bulunabilecek milyondan fazla proteinin yapısını tahmin etmek için kullanıldı. Bu uygulamaların ilaç geliştirme çalışmalarında yararlı olması bekleniyor.
Laguna Design/Science Photo Library
Tetranötronlar Gözlemlendi
Uzun yıllardır nötronların bir araya gelmesiyle oluşabilecek en küçük kararlı yapının dört nötrondan oluşan tetranötronlar olduğu düşünülüyordu. Ancak bu kuramsal tahmin, deneylerle doğrulanmamıştı. yılında tetranötronlar ilk kez gözlemlendi. 8He izotopları ile protonların çarpıştırılmasıyla üretilen tetranötronların ömrü (3,8±0,8)x saniye olarak ölçüldü.
Arscimed/Science Photo Library
Teknolojinin gelişimi, hayatımızdaki yeri ve geleceği
LinkedinFlipboardLinki KopyalaYazı Tipi
Değerli Hürriyet okurları, yeni makalemde sizlere teknolojinin ortaya çıkışı, hayatımızdaki yeri ve geleceğinden bahsedeceğim.
Teknoloji, herhangi bir endüstri dalıyla ilgili tasarım ve yapım yöntemlerini, kullanılan araç, gereç ve aletleri kapsayan bilgiler bütünü olarak düşünülebilir. Teknoloji terimi sanat/beceri anlamına gelen “techne” ve çalışma alanı anlamına gelen “logia” sözcüklerinden türemiştir. Sözcüğün İngilizce’ de ilk ortaya çıkışı ise yüzyıla dayanmaktadır. İlk zamanlarda yalnızca sanatın uygulanması anlamında kullanılmış, ancak daha sonraları anlamı değişmiştir.
YÜZYIL İLE BİRLİKTE DEĞİŞEN TEKNOLOJİ
Teknoloji, yüzyılın başlarında bazı süreç ve düşüncelerin çeşitli araçlara ve makinelere dönüşmesini kapsayacak kadar genişlemiştir. yüzyılın ortalarına gelindiğinde ise, teknoloji artık insanın çevresini dönüştürmek için araştırarak yaptığı etkinlikler bütünü olarak tanımlanmaya başlanmıştır. Teknoloji tanımı yıllarca bilimle doğrudan ilişkilendirilmiş ve günümüzde de yaygın olarak bilimsel bilginin yaşama geçirilme yöntemleri halinde kullanılmaktadır.
TEKNOLOJİ GELİŞMİŞ BİR UYGARLIK İÇİN BÜYÜK ÖNEM TAŞIYOR
Teknolojinin gelişimi çok eski zamanlara dayanmakta, hatta ilk basit aletlerin yapımına kadar uzanmaktadır. Orta çağın ardından özellikle “Endüstri Devrimiyle” modern teknoloji dönemi başlamıştır. Bir yandan teknolojik gelişmeler hızlanırken, diğer yandan coğrafi sınırlar genişlemiş, politik oluşumlar teknolojik gelişmelere paralel bir yön izleyerek değişmiştir. Teknoloji geleneksel yapıları değiştirirken, hiç umulmadık sonuçlara da yol açmıştır. Bu sonuçlar göz önüne alındığında teknoloji yapıcı olarak göze çarpsa da, yıkıcı sonuçlarıyla da değerlendirilmektedir.
TEKNOLOJİ GELİŞİMİNİN HIZINA YETİŞİLEMİYOR
yüzyıla gelindiğinde teknolojinin gösterdiği değişim hızı, insanlık tarihinin geçmiş hiçbir anında görülmemiştir. Teknolojinin getirdiği yenilikler birçok alanı etkiledi ve değiştirdi. İnsanların giyim, kuşamını dahi etkileyen yeni malzemeler gelişen teknoloji ile birlikte ortaya çıktı. ’lü yıl-arın sonuna doğru tramvayın ortaya çıkışıyla, şehirler uzaklık kavramından bağımsız olarak gelişmeye başladı. ’lü yılların başında otomobil üretiminin seri üretime başlaması ve ucuzlamasıyla sanayi toplumlarında kırsal ve şehir mesafesi azalırken, kırsal kavramı da yavaş yavaş değişmeye başladı. Yine ’lü yılların başında Wright kardeşlerin hemen ardından uçak endüstrisinde de büyük gelişmeler yaşandı.
RADYO VE TELEVİZYON İLE BİRLİKTE İNSANLARIN YAŞAM TARZI DEĞİŞTİ
’lü yılların hemen başında Atlantik ötesi ilk radyo mesajının iletilmesi geliştirilmiş elektronik teknolojisi sayesinde olurken, hemen ardından gelen televizyon yeni bir iletişim aracı olarak kabul edildi ve insanların yaşam tarzını önemli ölçüde değiştirdi.
HESAP MAKİNESİNDEN, MODERN BİLGİSAYARA
İlk hesap makineleri 2. Dünya Savaşı’nın öncesinde vardı, ancak yılında transistorun’ un keşfiyle modern bilgisayarların önü açılmış oldu. 2. Dünya Savaşı sonrasında nükleer enerjinin gündeme gelmesi, yılında Sovyetler Birliği’nin uzaya ilk yapay uyduyu fırlatması ve diğer tüm gelişmeler yüzyılın sonu ve yüzyılın başındaki bilimsel gelişmelerin sonucu olarak meydana geldi.
YÜZYILA GELİŞEN TIP TEKNOLOJİLERİ DAMGA VURDU
Yepyeni ilâç ve tedavi yöntemleriyle gelişen tıp teknolojisi yüzyılın ikinci yarısına damgasını vurdu. Yaşanan gelişmelere paralel olarak, insan yaşamı 1 asır öncesine oranla neredeyse iki kat uzamış oldu. Biyolojide yaşanan teknolojik gelişmeler ise, genetik mühendisliğinin kapılarını araladı. Bu alanda yapılan çalışmalar sonucunda günümüzde insan gen haritasının çıkarılmasına kadar gelinmiş oldu.
TEKNOLOJİYE PARALEL OLARAK TOPLUMSAL YAPI DEĞİŞİME UĞRADI
Teknolojinin değişime uğrattığı önemli alanlardan bir tanesi de toplumsal yapı oldu. Teknolojinin geldiği nokta sayesinde insanların ömrü uzadı, daha sağlıklı ve daha yüksek bir yaşam standardına erişildi. İnsanların çalışma saatleri azaldı, bunun bir sonucu olarak da kendilerine ayırdıkları boş vakitleri arttı. Hızlı nüfus artışına rağmen, dünyanın kendi kendine yetmesi yolunda önemli çalışmalar yapıldı ve yol kat edildi. Birçok doğal afete çözüm yolları bulundu. İnsanlar dünyanın neresinde olursa olsunlar, başka bir yerdeki insanlarla kolay ve hızlı haberleşmeye başladıkları gibi herhangi bir yere hızla ulaşmaya da başladılar.
NÜKLEER SİLAHLAR, TEKNOLOJİK GELİŞMELERİN BİR SONUCU OLARAK ORTAYA ÇIKTI
Teknolojik gelişmelerin birçok alanda olumlu yansıması olsa da, tarihin geçmiş yıllarında olduğu gibi olumsuz yönleri de maalesef oldu ve nükleer silahlar gelişmeye başladı. Bunun yanında endüstriyel atıklar dünyanın kirlenmesine yol açmanın yanında, atmosfere dahi zarar vermeye başladı.
TEKNOLOJİYİ OLUMLU YÖNDE KULLANMAK BİZİM ELİMİZDE
Teknolojinin kelime anlamından, tarihsel gelişimine kadar birçok noktasına değindiğim bu makalemde gelmek istediğim asıl nokta, teknolojinin olumlu ve olumsuz yönlerini biz insanların öne çıkardığını göstermekti. Teknolojiyi günümüzün sorunları olan işsizlik, ulaşım, haberleşme, hastalıklar, salgınlar, bilgi edinme gibi alanların gelişiminde kullanmalı ve nükleer silahlanma, siber saldırı gibi olumsuz teknolojik gelişmelerin önüne geçilmesini sağlamalıyız. Aksi takdirde insanlığın kendi yarattığı uygarlık kavramını, yine teknolojiyle yok edebileceği öngörülmektedir.
Bu makalemde siz değerli Hürriyet okurlarına, dilimizden hiç düşürmediğimiz teknoloji kelimesinin manasından, ortaya çıkışından, hayatımızdaki yeri ve geleceğinden bahsederken, teknolojinin hayatımıza kattığı değerleri, kolaylıkları ve tehlikeleri bazı önemli bilgiler ışığında örneklerle aktarmak istedim. Sizler için özel olarak kaleme alacağım yeni makalemde bir araya gelmek üzere, hepinizin teknolojiyle dolu sağlıklı günler geçirmesini dilerim.
#Teknoloji#Bilim#Arda Meri&#;
LinkedinFlipboardLinki KopyalaYazı Tipi