Ses Dalgası Konu Anlatımı

Merhaba arkadaşlar size bu yazımızda Fizik Konuları hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak  bilgi sahibi olabilirsiniz. Ses Dalgası Özellikleri Nedir? sorusunun cevabı aşağıda sizleri bekliyor

İşittiğimiz sesler çok şiddetli , zayıf, ince ya da kalın olabilir. Seslerdeki bu farklar, ses kaynaklarındaki sesin oluşma şekillerine bağlıdır.

Sesleri birbirinden ayıran özellikler üç tanedir;

1. Sesin Şiddeti (Gürlüğü)

Sesin zayıf ya da kuvvetli olmasına şiddet (gürlük) denir. Sesin şiddeti, ses dalgalarının enerjisine ve genliğine bağlıdır. Genlik büyükse ses şiddetli, küçükse ses zayıf duyulur.

Aynı genlikteki ses dalgalarının şiddetleri eşittir. Ses kaynağından uzaklaştıkça sesin şiddeti daha az, yaklaştıkça daha fazla algılanır.

Sesin şiddetinin birimi desibel (dB) dir. İşitilebilen en hafif ses 0 dB dir ve buna işitme eşiği denir. İnsan 0 – dB aralığındaki sesleri duyabilir. 30 ile 60 dB arası sesler normal şiddetteki seslerdir. 60 dB den fazla olan sesler şiddetlidir ve rahatsız eder.

Şiddetli sesler;

&#; Uyumayı ve düşünmeyi zorlaştırır.
&#; Stres ve sinir yapar.
&#; İşitme kaybına neden olabilir.

2. Sesin Yüksekliği

Sesin ince ya da kalın olmasını ayırt etmeyi sağlayan özelliktir. Sesin yüksekliği, ses kaynağının titreşim hızına (frekansına) bağlıdır. Frekans bir saniyedeki titreşim sayısıdır. Frekans arttıkça ses incelir, frekans azaldıkça ses kalınlaşır. Sesi oluşturan cismin titreşim frekansı cismin boyuna, cinsine, kalınlığına ve gerginliğine bağlıdır.

Bir gitarda aynı gerginlikteki farklı kalınlıktaki teller aynı şiddetle titreştiğinde kalın olan telin frekansı az ve kalın ve alçak ses üretir. İnce olan tel ise frekansı fazla olan ince ve yüksek ses çıkardığı görülür.

3. Sesin Tınısı

Sesler aynı şiddette ve frekansta bile olsalar birbirinden ayırt edilebilirler. Her ses kaynağı kendine özgü ses çıkarır. Bir sesin hangi kaynaktan çıktığını tanıtan özelliğe sesin tınısı denir.

Ses çıkaran müzik aletinin saz mı, gitar mı yoksa piyano mu olduğunu seslerinden ayırt edilebilir. Aynı şiddet ve yükseklikte çıkan seslerde bile, saz, gitar ve piyanodan çıkan sesler birbirinden farklıdır. Bu farklılığı belirten özellik sesin tınısıdır. Farklı ses kaynaklarının tınıları farklıdır.

​ Sınıf Dalgalar Konu Anlatımı Tıklayınız

Sınıf Fizik Konuları için Tıklayınız

Sınıfta Yer Alan Diğer Ders ve Konuları için Tıklayınız

Ses, hayatımızın vazgeçilmez ögelerinden birisidir. Çevremizdeki sesleri duyarak bir şeyler anlarız. Konuşanı dinleyerek bir şeyler öğreniriz. Canlılar ses üreten ve ses algılayan yapıya sahiptirler. Çevremizde çok çeşitli sesler vardır. Bu seslerin bazılarını duyar bazılarını duyamayız. Duyamadığımız sesleri algılamak için çeşitli araçlar kullanırız. Hoparlör vasıtasıyla sesi yükseltir ya da alçaltırız.

Sesin Oluşumu

Bir gitarın gergin teli denge konumundan biraz ayrılıp bırakıldığında bir ses işitiriz. Tele dikkat edecek olursak denge konumunun iki yanında gidip geldiğini yani titreştiğini görürüz.

Bir diyapazonun kollarının birine ucu lastik bir tokmakla vuralım. Bir ses meydana gelir. Parmağımızla diyapazonun kollarından birine hafifçe dokunursak onun titreştiğini hissederiz. Diyapazonun uçlarını bir suya daldıracak olursak suyun sıçramaya başladığı görülür.

Bir elimizin baş parmağı ve işaret parmağı ile gırtlağımızı tutarak konuşursak gırtlağımızda bir şeylerin titreştiğini hissederiz. Bu titre- şen şey soluk borusunun başlangıcında kıkırdaktan yapılmış genişçe huni şeklindeki gırtlağın içindeki çıkıntılardır.

Buradan da anlaşıldığı gibi titreşim yapan cisim etrafındaki hava moleküllerini titreştirir. Hava molekülleri bu enerjiyi etrafındaki hava moleküllerine iletir. Bu iletim hava moleküllerinin sıkışıp yüksek basınç oluşturması ve yanındaki alçak basınca doğru hareket etmesi şeklinde yayılır. Ses boyuna dalgadır.

Hava molekülleri sesin enerjisini birbirine aktararak kulak zarımıza vurur. Titreşen kulak zarımız enerjiyi kemiklere oradan da salyangozdaki duyma sinirlerine iletir. Duyma sinirlerince elektrik enerjisine dönüşen sesler beyne iletilir. Beynimiz bu sesi algılar.

Ses Dalgalarında Dalga Boyu, Genlik, Frekans ve Periyot

Tüm dalga türlerinde olduğu gibi ses dalgasının da tepe ve çukur noktaları vardır. Sesin havayı sıkıştırıp yüksek basınç oluşturduğu bölgelere dalganın tepe noktası, havanın seyrelip düşük basınçlı olduğu yerler ise dalganın çukur noktasıdır.

Ses dalgalarının art arda gelen iki dalga tepesi ya da art arda gelen iki dalga çukuru arasındaki en kısa uzaklığa, ses dalgasının dalga boyu denir. Diğer bir ifadeyle art arda gelen iki sıkışık bölge ya da art arda gelen iki seyrek bölge arasındaki uzaklıktır.

Ses dalgalarında genlik, ortamın ne kadar sıkıştırılmış ya da ne kadar seyreltilmiş olduğunun bir ölçüsüdür. Ortam ne kadar fazla sıkıştırılırsa sesin genliği o kadar fazla olur.

Bir tam ses dalgasının üretilmesi için geçen zamana sesin periyodu denir. Birim zamanda üretilen ses dalgası sayısına sesin frekansı denir. Sesin frekansını ileride ayrıntısıyla ele alacağız. Frekansla periyot arasındaki ilişki bütün dalgalarda olduğu gibi; T . f = 1 dir.

Sesin Yayılma Hızı

Sesi meydana getiren fiziksel sebebin cisimlerin titreşimi olduğunu öğrendik. Bu titreşimlerin duyulması için esnek katı, sıvı veya gaz bir ortamda dalgalar halinde yayılarak kulağımıza gelip kulak zarımızı titreştirmesi gerekir. Eğer titreşim cisimle kulağımız arasında esnek maddesel bir ortam yoksa bir ses işitmeyiz. Başka bir deyişle ses titreşimleri esnek ortamlarda (katı, sıvı ve gaz) yayılır.

Ses dalgasının yayılma hızı bütün dalgalarda olduğu gibi yayıldığı ortama bağlıdır. Sesi yayan ortam katı, sıvı ve gazdır. Ses dalgaları yoğun ortamlarda hızlı az yoğun ortamlarda yavaş yayılır. Ses dalgaları boşlukta yayılmaz.

Ses dalgaları kaynaktan çıkınca küresel bir yayılma gösterir. Onun için ses kaynağı nerede olursa olsun kaynağın çıkarttığı sesin çevresindeki bütün algılayıcılar algılar. Bir ambulans sireninden çı- kan sesi ambulansın bütün çevresi duyar.

Sesin yayılma hızı ortama bağlı olduğundan, ortamın sıcaklığı ile sesin yayılma hızı doğru orantılıdır. Sıcak ortamda hava moleküllerinin hızı daha fazladır. Hava moleküllerinin hızı arttıkça ses de hızlı yayılır. Soğuk ortamda hava moleküllerinin hızı azdır. Bu nedenle ses soğuk ortamda daha yavaş yayılır. Ses katılarda daha hızlı yayılır. Katı molekülleri birbirine daha yakın ve düzenli olduğundan, sesin titreşimini daha çabuk ileteceklerdir.

Sesin Frekansı

Sesin frekansı ses kaynağının birim zamandaki titreşim sayısı demektir. Frekansın diğer ismi sesin yüksekliğidir. Bir arı saniyede defa kanadını çırpabilir. Sesi incedir. Bir sivrisinek ise kanadını saniyede kez çırpabilir onun için sesi arıdan daha incedir. O halde frekans sesin ince ya da kalın olmasını da belirler.

İnsan kulağı 20 ile Hz arası sesleri duyabilir. Frekansı 20 Hz den küçük olan seslere infrasonik ses, frekansı 20 Hz den büyük olan seslere ise ultrasonik ses denir.

Frekansı büyük sesler ince, küçük sesler kalın duyulur. Frekansın birimi Hertz (Hz) dir. Sesin frekansına göre sınıflandırılması, insan kulağının duyma kabiliyeti esas alınarak yapılmıştır. İnsanların duymadığı bazı sesleri diğer canlılar duyabilir. Örneğin filler birbirleriyle infrasonik ses dalgaları ile iletişim kurar. Aralarında büyük uzaklıklar bulunsa da filler bu sesleri duyabilir. Yarasalar infrasonik ses çıkararak sesin engele çarpıp yansıması sayesinde yönlerini bulurlar. Balina ve yunuslar da birbirleriyle insan kulağının duymadığı infrasonik seslerle anlaşırlar.

Sesin frekansı kaynağına bağlıdır. Onun için sesin frekansı sesleri tanımamıza yarar. Annemizin sesini kendisini görmesek de tanı- rız. Bir köpeğin havladığını kendisini görmesek de biliriz. Çünkü ses kaynağının çıkarttığı sesin frekansı o kaynağın özellikleriyle ilgilidir. Bir insanın ses frekansını gırtlak, diş, dil, burun yapısı etkiler. Onun için burnumuz tıkandığında sesimizin frekansı değişir.

Gergin bir telden çıkan sesin frekansı telin özelliğiyle ilgilidir.

• Bir tel inceldikçe ondan çıkan sesin frekansı artar.
• Bir telin boyu azaldıkça ondan çıkan sesin frekansı artar.
• Telin geren kuvvet arttıkça ondan çıkan sesin frekansı artar. Müzik aletlerini akort etmek onun tellerini geren kuvvetleri değiştirerek sağlanır.
• Telin yapıldığı madde sesin frekansını değiştirir.

Sesin Şiddeti

Bir davula yavaşça vurulduğunda şiddeti az olan bir ses çıkar. Hızlı vurulduğunda şiddeti çok olan ses çıkar. Sebebi davula vurulurken harcanan enerji hızlı vurulduğunda daha fazladır. Davulun gergin zarı hızlı vurulunca daha çok denge konumundan ayrılır. Buradan anlaşıldığı gibi sesin şiddeti kaynağın denge konumundan ayrılma miktarı ve enerjisi ile ilgilidir.

Bir ses kaynağının titreşim genliği arttıkça sesin şiddeti artar. Onun için şiddet = genlik diyebiliriz. Bir teli denge konumundan az açıp bırakırsak şiddeti az, çok açıp bırakırsak şiddeti fazla ses çıkar. Ses kaynağından çıkan sesin kulak zarına yaptığı basınç ses şiddeti olarak adlandırılır. Şiddetin diğer ismi gürültüdür.

Şiddetin birimi desibel (dB) dir. Şiddet sesin enerjisi ile ilgili bir olay olduğundan ses yayılırken hava moleküllerinin çarpışmasından enerji kaybolacağından sesin şiddeti yayıldıkça azalır. Uzaktaki birine sesimizi duyurmak için bağırırız. Nedeni sesin enerjisinin uzaktaki kişiye varana kadar sıfır olmasını engellemektir.

İnsan kulağı belli şiddetin altındaki sesleri duyamaz. İnsan kula- ğının duyabildiği en küçük ses şiddeti 0 dB dir. dB şiddetindeki ve daha üstündeki sesleri acı verici seslerdir. Kulaklara ciddi hasarlar verir onun için ses düzeyi 90 dB li aşmaması gerekmektedir. Gürültü dediğimiz sesler insanlarda kan basıncının yükselmesi, korku, sinirlilik, uykusuzluk gibi etkilere yol açabilir.

Sesin Yansıması

Ses dalgaları çarptığı yüzeylerden yansır ya da yüzey tarafından soğurulabilir. Sesin yansıması yere vurulan bir topun yansıması olayına benzer.

Sesin yansımasına verilebilecek en güzel örnek sesin yankılanmasıdır. Bir yüzeyden yansıdıktan sonra duyulabilen sese yankı denir. Düz bir duvar önünde ya da bir dağa doğru bağırdığımızda, bir süre sonra kendi sesimizi duyabiliriz. Ses çarpıp yansıyacağı yüzeye gidip gelirken şiddeti azalacaktır. Yüzeye çarpıp yansıması sırasında da bir miktar enerji kaybedeceğinden dolayı şiddet daha da azalacaktır. Onun için yankı normal sesin şiddetinden daha küçük şiddete sahiptir.

Sesin yankılanmasının insan kulağı tarafından algılanabilmesi için havadaki ses hızının m/s olduğu bir ortamda duvardan en az 17 m uzakta olmak gerekir. Daha yakın olunan durumlarda da yansıma olayı gerçekleşir. Fakat gerçek sesle yankı ayırt edilemez. Sınıfta konuşulan seslerin duvardan yankılanması bu yüzden duyulmaz. Yankılı yerlerde ses daha iyi duyulur. Antik tiyatrolar, sinema salonları, kubbeli cami ve hamamlarda ses yankılanmasından dolayı ses daha iyi duyulur.

Ses Dalgaları Konu Anlatımı Videoları

Ses Dalgaları Çözümlü Sorular Videosu