Zakkum Ağacı Cehennem

___

Zakkum çiçeği ( Nerium oleander )

Zakkum, tarihin her döneminde adından söz ettiren, efsanelere ve dini kitaplara konu olmuş bir bitkidir. Peki, bu bitkiyi bu kadar önemli yapan, onu her dönemde popüler kılan nedir?  Başka bir ifade ile zakkum Akdeniz havzasında değil de başka bir coğrafyada yetişmiş olsaydı,  bu kadar çok tanınır ve adından söz edilirmiydi?
İlk uygarlıkların Akdeniz çevresinde kurulmuş olması, tek ve çok tanrılı dinlerin bu coğrafyada ortaya çıkmış olması, zeytin gibi zakkumu da önemli bir bitki yapmıştır. 

Bahçemin hemen her  tarafında pıtrak gibi  bitmesi (sökmesem her yer zakkum olacak ), benim bu bitkiyi daha yakınen  tanımama vesile oldu, Meğer zakkum çok önemli bir ağaçmış da benim haberim yokmuş.

Apocynaceae ( zakkumgiller ) familyasından olan zakkum ( Nerium oleander ), yaz kış yapraklarını dökmeyen, kuraklığa dayanıklı bir ağaçtır. Halk arasın da  zıkım da denir.
Akdeniz ikliminin görüldüğü yerler de doğal olarak yetişir ve  yaz boyu açtığı güzel çiçekleri ile dikkat çeker. Kuraklığa dayanaklı olması, bakım istememesi ve değişik renklerde çok güzel çiçekler açması, park, bahçe ve yol boylarına en çok dikilen çiçeklerden biri haline getirmiştir.
Zakkumun her yerde karşımıza çıkması, olur olmaz yerde bitmesi ise; tohumlarının tüylü olması nedeni ile rüzgarla her yere kolayca taşınmasındandır.
Zakkumun  bir özelliği de her şeyi ile çok zehirli olmasıdır.

Zakkumu asıl popüler kılan ise; sosyal ve kültürel alanda ona verilen rolden ileri gelmektedir. Bazı toplumlar zakkumu ilahlaştırıp kutsal sayarken, islamiyete göre ise  'cehennem ağacı' olarak kabul edilmiştir. Günümüzde ise kanser  ilacı  olabileceği dahi  ileri sürülmüştür. Velhasıl zakkum eski çağlardan beri her zaman  bir şekilde gündemde olmuştur.

Yunan mitolojisine gör ise;  Leonder adlı bir genç her gece denize açılır ve karşı kıyıdaki sevgilisi ile buluşurmuş. Bir gece aniden çıkan fırtına, bu defa  Leonder'in cansız vücudunu kumsala taşır. Sevgilisi topladığı zakkum çiçeklerini Leonder'in üzerine örter. O günden sonra da bu çiçek deniz kıyılarını süslemeye başlar. Zakkumun latince adı olan  oleander'ın  bu gencin adından geldiği söylenir.

 Avrupa'da özellikle Romalılar döneminde bahçelere süs bitkisi olarak en çok zakkum dikilmiştir. Sütün başlıklarında,tablolarda zakkum çiçeği motifleri kullanılmıştır.
Hindistan'da ise 'kaner' adı verilen zakkum kutsal sayılıp tanrı Şiva'yı temsil etmektedir.Yahudiler tarafından kutsal sayılan üç ağaçtan biri de zakkum'dur.
Amerika'da da çok sevilen zakkum için Teksas eyaletinin Galveston kentinde her yıl uluslararası bir festival yapılmaktadır.http://www.denizce.com/zakkum.asp

Yahudiler tarafından kutsal sayılan zakkum ağacı, Kuran da cehennem ağacı olduğu anlatılır.http://tr.wikipedia.org/wiki/Zakkum_(a%C4%9Fa%C3%A7)

Aynı coğrafyayı paylaşan bu iki toplumun, bu bitki hakında farklı düşünmesinin  nedenleri tarihten kaynaklanmaktadır. Peki,din kitaplarına kadar giren bu kin ve  düşmanlık daha ne kadar sürecektir.
Artık bu sorun bir şekilde çözülmeli, iki toplum arasında  barış olmalıdır. Zakkum da bu barış ve dostluğun sembolü sayılmalıdır.


Zakkum çiçekleri ( Nerium oleander )

Zakkum çiçeği ( Nerium oleander )

Zakkum çiçeği ( Nerium oleander )

Zakkum çiçeği ( Nerium oleander )

Zakkum çiçeği ( Nerium oleander )

Meyvesi acı bir cins ağaç, ağu ağacı, cehennemde bitip acı meyvesi cehennemliklere yedirilecek ağaç. Arap dilindeki adı "Şeceretü'z-zakkûm"dur. Türkçe "zokum" olarak da telâffuz edilen Zakkum, (zıkkım) halk dilinde "çok acı, zehir zemberek", "zehir zıkkım" vb. deyimlerle günlük hayatımızda da kullanılmaktadır. Yine Arap dilinde kelimenin aslı olan "ez-Zakm", yemek, içmek, oburca yemek ve yutmak anlamlarına geldiği gibi "Hurma ve kaymaktan yapılan yiyecek, zehirli, tehlikeli yiyecek" manalarına da gelmektedir (İbn Manzûr, Lisânü'l-Arab, Beyrut, 1968, XII, 268).

Zambakgiller (Apocynaceae) familyasından olan Zakkum (Lat. Nerium oleander), Batı'da, güney Portekiz'den başlayarak bütün Akdeniz sahilleri boyunca Suriye'de, batı ve güney Anadolu'nun dere yataklarında yetişir. Ekseriyetle 2-3 bazan 5 m.'ye ulaşan, kışın yaprak dökmeyen sık dallı bir bitkidir. Düşük dozlarda kalb kuvvetlendirici olarak kullanılır, idrar söktürücü özelliği vardır (Pars Tuğlacı, Okyanus, İstanbul, 1974, III, 3080). Yazın çiçeklenen ve uzun bir çiçeklenme devresine sahip olan Zakkum'un meyvesi bakla şeklindedir. Zehirli olduğundan insan ve hayvanlar için tehlikelidir, süs bitkisi olarak saksılarda da yetiştirilir.

Kur'ân-ı Kerîm'in dört sûresinde toplam 15 âyette (el-İsra, 17/60; es-Saffat, 37/62-67; ed-Duhan, 44/4346; el-Vâkıa, 56/51-55) zakkum kelimesi geçmektedir.

Allah Teâlâ zakkumun ismini zikrederek şöyle buyurmaktadır: "Şüphesiz zakkum ağacı günahkârların cehennemdeki yiyecekleridir. Zakkum ağacı erimiş maden gibidir. İnsanların karnında tıpkı sıcak suyun kaynaması gibi kaynar" (Ed-Duhan, 44/43-46). "İkram olarak bu mu daha hayırlıdır? Yoksa, zakkum ağacı mı? Şüphesiz biz onu, zalimler için bir bela kıldık. O, Cehennemin dibinden çıkan bir ağaçtır. Onun tomurcukları şeytanların başları gibidir. Cehennemlikler bunlardan yerler ve karınlarını bunlarla doyururlar. Sonra onlara, zakkum ağacının üzerine içecekleri, kaynar su karıştırılmış içkiler verilir" (es-Saffât, 37, 62-67) "Sonra siz, ey doğru yoldan sapan ve hakkı yalanlayanlar! Siz, Cehennemde mutlaka zakkum ağacından yiyeceksiniz. Karınlarınızı onunla dolduracaksınız. Üzerine de susuz devenin içişi gibi kaynar su içeceksiniz" (el-Vakıa, 56/51-55).

Açıkça ismi geçmemekle beraber İsra Sûresinin 60 âyetindeki, ... Ve Kur'ân'da lânet edilen ağacı biz ancak insanlara bir fitne yaptık..." cümlesinde yer alan "lânet edilen ağaç'ın Zakkum olduğunu savunan müfessirler vardır (İbn Tefsir, Beyrut 1966, IV, 324; Fahruddin er-Râzi, Mefâtihu'l-Gayb, İstanbul,1307, V, 609). Âyet-i kerîmedeki lanet, genellikle bu ağaçtan yiyecek kâfirlere lânet manasına geldiği gibi, Arapların zararlı ve hoşlanılmayan yiyecekler için "mel'un" demelerine de bir işaret vardır (İA., İstanbul 1988, XXX, 506).

Zakkum, dindeki kullanılışı dışında zehirli ve öldüren yiyecek manasını da ifade eder. Kur'ân-ı Kerîm Zakkum'u genellikle "Cehennem halkına eziyet çektiren yiyecek" olarak açıklamıştır. Ahmed b. Hanbel'in İbn Abbas'tan naklettiği, "Cehennem Zakkumundan bir damla yeryüzüne damlatılmış olsa, insanların hayatını zehir ederdi" hadisi (el-Müsned, Kahire 1313, I, 301). Cehennem Zakkumunun ne derece zehirli bir yiyecek olduğunu açıklamaktadır.

Osman CİLACI