العاب فلونه

ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO:

AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO:

Anadolu Üniversitesi
‹lâhiyat Önlisans Program›

ARAPÇA-I

Editör
funduszeue.info Ahmet BOSTANCI

Yazarlar
funduszeue.info Abdurrahman ÖZDEM‹R (Ünite 5, 7)
funduszeue.info Ahmet BOSTANCI (Ünite 1, 4)
funduszeue.info Dursun HAZER (Ünite 6, 8)
funduszeue.infoç.Dr. fiahabettin ERGÜVEN (Ünite 2, 3)
Dr. Hüseyin GÜNDAY (Ünite 9, 10)

ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹
Bu kitab›n bas›m, yay›m ve sat›fl haklar› Anadolu Üniversitesine aittir.
“Uzaktan Ö¤retim” tekni¤ine uygun olarak haz›rlanan bu kitab›n bütün haklar› sakl›d›r.
‹lgili kurulufltan izin almadan kitab›n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay›t
veya baflka flekillerde ço¤alt›lamaz, bas›lamaz ve da¤›t›lamaz.

Copyright © by Anadolu University

All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without
permission in writing from the University.

Genel Akademik Koordinatörler

funduszeue.info ‹brahim Hatibo¤lu (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi)
funduszeue.info Ali Erbafl (Sakarya Üniversitesi)

Program Koordinatörü
funduszeue.info Cemil Ulukan

Uzaktan Ö¤retim Tasar›m Birimi

Genel Koordinatör
funduszeue.info Levend K›l›ç

Genel Koordinatör Yard›mc›s›

Ö¤retim Tasar›mc›s›
Doç.Dr. Müjgan Bozkaya

Ö¤retim Tasar›mc›s› Yard›mc›lar›

Arfl.Göfunduszeue.info Mehmet F›rat
Arfl.Gör. Nur Özer Canarslan

Grafik Tasar›m Yönetmenleri

Prof. Tevfik Fikret Uçar
Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z

Ölçme De¤erlendirme Sorumlusu

Ö¤r.Gör. Fatma fiennur Arslan

Kitap Koordinasyon Birimi

Doç.Dr. Feyyaz Bodur
Uzm. Nermin Özgür

Kapak Düzeni
Prof. Tevfik Fikret Uçar

Dizgi
Aç›kö¤retim Fakültesi Dizgi Ekibi

Arapça-I

ISBN

7. Bask›

Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde adet bas›lm›flt›r.

ESK‹fiEH‹R, Nisan
İÇİNDEKİLER

Ünite 1: Arapçada Kelime ve Cümle Çeşitleri ‫اﻟﻌ َﺮﺑِﻴّ ِﺔ‬ ِ ِ ِ

َ ‫ …أَﻧْﻮاعُ اﻟْ َﻜﻠ َﻤﺔ َوا ْﳉُ ْﻤﻠﺔ ِﰲ اﻟﻠﻐَﺔ‬2

Ünite 2: Cinsiyet Yönünden İsimler (Müzekker-Müennes) ‫…اﳌَُﺬ ﱠﻛ ُﺮ َواﳌَُﺆﻧﱠﺚ‬.. 24

Ünite 3: Sayı Yönünden İsimler (Müfred-Tesniye-Cemi) ‫…اﳌُْﻔ َﺮ ُد واﳌُﺜَـ ّﲎ واﳉَ ْﻤ ُﻊ‬46

Ünite 4: Belirlilik Yönünden İsimler (Marife-Nekre) ‫واﻟﻨﻜﺮة‬

َ ‫ ……… اﳌَْﻌ ِﺮﻓَﺔ‬70

ِ ‫اﻷﲰ‬
Ünite 5: İ‘râb Yönünden İsimler ‫ﺎء‬ ْ ‫اب‬
ُ ‫ …………………………… إ ْﻋ َﺮ‬94

Ünite 6: İsim Cümlesinin Ögeleri (‫ْﻤ ْﺒﺘَ َﺪأ َواﳋَﺒَـ ُﺮ‬ ِِِ ِ ِ
ُ ‫ ………… َﻋﻨﺎﺻ ُﺮ اﳉُ ْﻤﻠَﺔ اﻻ ْﲰﻴّﺔ )اﻟ‬

Ünite 7: Fiil Cümlesinin Ögeleri (‫ﻮل‬ ِ

ُ ُ‫واﻟﻔﺎﻋ ُﻞ واﳌَْﻔﻌ‬ ِ ) ‫اﻟﻔﻌﻠِﻴ ِﺔ‬
‫اﻟﻔ ْﻌ ُﻞ‬ ِ ِ ِ
ّ ْ ‫َﻋﻨﺎﺻ ُﺮ اﳉُ ْﻤﻠَﺔ‬ …

Ünite 8: Harf-i Cerler ‫وف اﳉَﱢﺮ‬

ُ ‫ ………………………………………… ُﺣ ُﺮ‬

َ ‫ ………………………………………… ا ِﻹ‬
Ünite 9: İsim Tamlaması ‫ﺿﺎﻓﺔ‬

Ünite Sıfat Tamlaması ‫ﻮف‬

ُ ‫ﺻ‬ُ ‫ﺼﻔﺔ َواﳌَْﻮ‬
‫ ………………………………… اﻟ ﱢ‬

  iii

   iv

ÖNSÖZ

Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi İlahiyat Önlisans Programı

öğrencileri için hazırlanmış olan bu kitap toplam dört kitaptan oluşan Arapça
kitapları serisinin birincisini teşkil etmektedir. Programa genellikle İmam
Hatip Liselerinden mezun öğrencilerin başvurdukları dikkate alınarak kitapta
harfler, kelimelerin yazılış ve okunuşu gibi başlangıç düzeyi konulara yer
verilmemiş ancak konular basitten zora doğru sıralanarak ele alınmıştır.

Her bir ünitede konunun genel olarak tanıtıldığı giriş bölümünden sonra
ünitede konusuyla alakalı çok sayıda örnek içeren bir Arapça Okuma Parçası
yer almaktadır. Akabinde parça ile alakalı alıştırmalara “Metni Kavrama
Alıştırmaları” başlığı altında yer verilmektedir. Bu bölümdeki alıştırmaların
her bir ünitede standart olması sağlanmıştır ve bunlarla öğrencilerin metni
anlama düzeylerinin ölçülmesi ve geliştirilmesi ayrıca kelime hazinelerinin
arttırılması hedeflenmektedir.

Okuma Parçasının hemen ardından dilbilgisi konusunun anlatımına

geçilmektedir. Bu bölümlerde konuların mümkün olduğu oranda
basitleştirilerek ve Türkçe çevirilerine de yer verilen çok sayıda örnekle
pekiştirilerek anlatılmasına özen gösterilmiştir. Eğer anlatılan dilbilgisi
kuralının Türkçemizde karşılığı varsa ona da temas edilmiş, Arapça orijinal
dilbilgisi terimleri söylenmekle birlikte Türkçe dilbilgisi anlatımında
kullanılan terimlere de parantez içlerinde yer verilerek anlaşılmalarının
kolaylaştırılmasına gayret edilmiştir.

Bu kısmın hemen peşinden konuyla ilgili değişik örnekler içeren alıştırmalara

yer verilmiştir. Dil öğrenirken önemli olan gramer kurallarını anlatabilmek
değil karşılaşılan değişik tür örnekler üzerinde uygulayabilmektir.
Alıştırmaların nitelik ve nicelikleri bu amaca hizmet edecek şekilde
düzenlenmiştir. Bu bölümdeki alıştırmaların türleri ele alınan konuya göre
üniteden üniteye farklılık arz etmektedir. Ancak her bir ünitede en sona
Türkçeden Arapçaya çeviri alıştırması konulmuş bulunmaktadır.

Alıştırmaların ardından ünitede geçen bazı kelime ve ifadelerin Türkçe

karşılıklarının yer aldığı “Kelimeler ve Deyimler” bölümü, konunun özeti,
beş adet test sorusundan oluşan “Kendimizi Sınayalım” soruları ve yanıt
anahtarı, metin içerisine yer alan Sıra Sizde sorularının yanıtlarının
bulunduğu “Sıra Sizde Yanıt Anahtarı” yer almaktadır. Son olarak da Ünite
hazırlanırken istifade edilen kaynaklar “Yararlanılan Kaynaklar” başlığı
altında sıralanmaktadır.
 v

Kitaptan yeterli ölçüde yararlanabilmek için;

Her bir ünitenin okuma parçasının birkaç kez mümkünse sesli olarak
okunması ve peşinden “Kelimeler ve Deyimler” bölümü ve sözlüklerden
yararlanılarak Türkçeye çevrilmeye çalışılması, ardından Metni Kavrama
Alıştırmalarının dikkatli bir şekilde çözülerek metni kavrama düzeyinin
ölçülmesi ve geliştirilmesi,

Dilbilgisi bölümünün dikkatli bir şekilde okunması, örneklerin mümkünse

yazarak tekrarlanması, benzer örnekler oluşturulmaya çalışılması, ihtiyaç
duyuluyorsa metin içerisinde kaynak gösterilen Türkçe yazılmış gramer
kitaplarına müracaat edilmesi,

Dilbilgisi ile ilgili her bir alıştırmanın çözülmesi, gerekli durumlarda Sıra
Sizde alıştırmalarında yer alan benzer sorulardan yararlanılması, Türkçeden
Arapçaya çevirilerin özenli bir şekilde yapılması,

Kendimizi Sınayalım kısmındaki test sorularının dikkatli bir şekilde

cevaplandırılması, cevapların kontrolü ve yanlış cevaplar için cevap anahtarı
kısmındaki yönlendirmeler doğrultusunda ilgili konuların yeniden okunması
son derece yararlı olacaktır.

Günümüzde Arapça öğrenimi ile ilgili imkânlar oldukça artmış

bulunmaktadır. Öğrenilen bilgilerin pekiştirilmesi ve geliştirilmesi amacıyla
seviyeye uygun hikâye kitapları okunması ayrıca televizyon yayınlarının
izlenmesi, radyo yayınlarının dinlenmesi vb. aktiviteler de öğrenime
kesinlikle önemli katkılar sağlayacaktır. Bu yayınların pek çoğunun internet
üzerinden izlenme imkânı da bulunmaktadır. Kitap içersinde tavsiye ettiğimiz
internet sitelerinden bu amaçla yararlanılabilir.

Kitabın hazırlanmasında emeği geçen herkese teşekkürü borç bilir, bütün

öğrencilere başarılar dilerim.

Prof. Dr. Ahmet BOSTANCI (Editör)

  vi

   1

Amaçlarımız
Bu üniteyi tamamladıktan sonra;

• Arapçadaki kelime çeşitlerini sayabilecek,

• Arapça kelimelerin isim mi, fiil mi, harf mi olduğunu ayırt edebilecek,

• İsim ve fiil cümlelerini tanıyabilecek,

• Basit cümlelerin temel öğelerini gösterebileceksiniz.

Anahtar Kavramlar
• Kelime

• İsim

• Fiil

• Harf

• İsim cümlesi

• Fiil cümlesi

Öneriler
Bu üniteyi daha iyi kavrayabilmek için okumaya başlamadan önce;

• Türkçe cümle yapısı hakkında ön okuma yapınız.

• M. Meral Çörtü’nün Arapça Dilbilgisi (Nahiv) adlı kitabından kelime ve

cümle çeşitleri konusunu okuyunuz.

 2

Arapçada Kelime
ve Cümle Çeşitleri
‫اﻟﻌ َﺮﺑِﻴّ ِﺔ‬ ِ ‫أَﻧْﻮاعُ اﻟْ َﻜﻠِﻤﺔ واﳉﻤ‬
ِ َ‫ﻠﺔ ِﰲ اﻟﻠﻐ‬
‫ﺔ‬
َ ُْ َ َ

GİRİŞ
Türkçemizde olduğu gibi Arapçada da istediğimiz hususları kurduğumuz
cümleler yoluyla ifade ederiz. Cümleler “anlamlı ses veya ses birliği”
şeklinde tanımlanabilecek olan kelimelerden oluşurlar. Türkçede bir
cümlenin isim cümlesi mi yoksa fiil cümlesi mi olduğunun tespitindeki temel
ölçüt yüklemidir. Türkçede yüklemi isim olan cümlelere isim cümlesi,
yüklemi çekimli fiil olan cümlelere ise fiil cümlesi denilmektedir. Arapçada
ise cümlenin ne tür bir kelime ile başladığı önemlidir. Arapçada ise isim ile
başlayan cümleler isim ve fiil ile başlayan cümleler de fiil cümlesidir. Bu
sebeple, cümlelerin yapısını anlayabilmek için öncelikle kelimelerin çeşidinin
bilinmesine ihtiyaç vardır. Arapçada isim, fiil ve harf olmak üzere üç çeşit
kelime bulunmaktadır. Bunlar anlamları sayesinde bilinebilecekleri gibi
özellikle isim ve fiil için geçerli olmak üzere bir takım şekilsel özellikleriyle
de diğerlerinden ayırt edilebilirler. İsimler el takısı alma, başında cer harfi
bulunabilme, sonuna yuvarlak tâ alabilme gibi şekilsel özelliklere sahipken
fiiller de öncelerinde bulunan bazı edatlar ya da sonlarına eklenen zamirler
gibi şeklen de tespit edilmelerini sağlayan alâmetler taşımaktadırlar.

Bu ünitede kelime çeşitleri ve şekilsel özellikleri üzerinde durulduktan

sonra Arapça cümlenin iki türünü teşkil eden isim ve fiil cümleleri ana
hatlarıyla ele alınmaktadır. Dilbilgisi anlatımına geçilmeden önce ünite
konusuyla ilgili çok sayıda örnek içeren bir “Okuma Parçası” ve parçayı
kavramaya yönelik alıştırmalar, dilbilgisi anlatımının ardından da konunun
değişik örnekler vasıtasıyla zihninizde yerleşmesini hedefleyen çeşitli
alıştırmalar bulunmaktadır.

Dil öğrenirken önemli olan gramer kurallarını anlatabilmek değil

karşılaşılan değişik tür örnekler üzerinde uygulayabilmek yani dilin
kendisiyle karşı karşıya gelebilmektir. Alıştırmaların bu amaca hizmet etmesi
düşünülmektedir.

Konuya dair bilgi için funduszeue.info, funduszeue.info,

funduszeue.info adreslerine de başvurabilirsiniz.

 3

‫‪OKUMA PARÇASI‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺎ وﻃﲏ‬
‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ّﻢ‪ ،‬ﺗُﻈَﻠﱢﻠُِﲏ َﲰﺎ ُؤﻫﺎ‪ ،‬وﺗَ ْﺴﻘ ِﻴﲏ ﻣ ُ‬
‫ﻴﺎﻫﻬﺎ‪،‬‬ ‫ﻴﺶ‪ ،‬وﻓﻴﻬﺎ أﺗَـ َﺮﱠﰉ وأَﺗَـ َﻌﻠ ُ‬
‫أﺟﺪادي‪ ،‬وﻓﻴﻬﺎ أَﻋ ُ‬ ‫َوﻃَِﲏ ﺗُﺮﻛﻴﺎ‪ ،‬ﻓﻴﻬﺎ َ‬
‫ﻋﺎش ْ‬
‫وﺗُـﻐَ ّﺬ ِﻳﲏ َﺧ ْﲑا ُﺎ‪َ ،‬وﻟِﺬا ﻓﺄﻧﺎ ﳍَﺎ وﻫ َﻲ ِﱄ‪.‬‬
‫ِ‬

‫ُﻚ‬ ‫ﻚ َِ‬ ‫ﻓﺠﺒﺎﻟُﻚ ِ‬

‫ﺷﺎﳐَﺔٌ‪ ،‬وأ ْ ﺎر َك ﺟﺎ ِرﻳﺔٌ‪ ،‬و َﺷ ِ‬ ‫أﲨَﻠَﻚ ﻳﺎ وﻃَِﲏ! ِ‬
‫وﺳﻬﻮﻟ َ‬
‫ﻀﺮاءُ‪ُ ،‬‬ ‫ﻚ َﺧ ْ‬ ‫ﲨﻴﻠَﺔٌ‪ ،‬وﻏَﺎﺑﺎﺗُ َ‬ ‫ﻮاﻃﺌُ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ﻣﺎ ْ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اﺣﺔ إﻻ‬ ‫إﻟﻴﻚ‪ ،‬وﻻ أَ ْﺷﻌُ ُﺮ ّ‬
‫ﺑﺎﻟﺮ َ‬ ‫ﻓﺈﱐ أَﺣ ﱡﻦ َ‬ ‫ت ﻋ ْﻨﻚ ﱢ‬ ‫ﻚ‪ ،‬وإذا اﺑْـﺘَـ َﻌ ْﺪ ُ‬
‫ﻴﺶ ﺑَﻌﻴﺪا ﻋ ْﻨ َ‬
‫ﻴﻊ أن أﻋ َ‬
‫َﺳﺘَﻄ ُ‬ ‫ﺼﺒَﺔٌ‪ .‬إ ﱢﱐ ﻻ أ ْ‬ ‫ﺧ ْ‬
‫َﺣﻀﺎﻧِ َ‬
‫ﻚ‪.‬‬ ‫ﲔأْ‬‫ﻚ وﺑَـ َْ‬‫َوأﻧﺎ ﻓَـ ْﻮ َق ﺗُﺮاﺑِ َ‬
‫ِ‬ ‫ﺐ واﻟِ ِﺪي وإ ْﺧ َﻮِﰐ‪ ،‬وإذا َﺳﺄﻟْﺘَِﲏ‪ :‬ﻣﺎذا ﺗُ ِﺮﻳ ُﺪ ﻟَِﻮﻃَﻨِ َ‬ ‫ﻚ ﻳﺎ وﻃَِﲏ َﻛﻤﺎ ِ‬ ‫ِ‬
‫َﻚ‪ :‬أُ ِرﻳ ُﺪ أَ ْن ﻳَﻌ َ‬
‫ﻴﺶ‬ ‫ْﺖ ﻟ َ‬
‫ﻚ؟ ﻗُـﻠ ُ‬ ‫أﺣ ﱡ‬ ‫أُﺣﺒﱡ َ َ‬
‫وﻃَِﲏ َﻋ ِﺰﻳﺰا‪َ ،‬ﻫ ِ‬
‫ﺎدﺋﺎ‪ُ ،‬ﻣﻄ َْﻤﺌِﻨًّﺎ‪َ ،‬ﺳﻌﻴ ًﺪا‪.‬‬ ‫ً‬ ‫َ‬
‫اﻟﺬي ﻳَ ْﺴﺘَ ِﺤ ﱡﻖ ِﻣﻨّﺎ ُﻛ ّﻞ َﺧ ٍْﲑ‪ ،‬وﻳَـ ْﻨﺘَ ِﻈ ُﺮ ِﻣﻨّﺎ أَ ْن ﻧَـ ْﺒﻨِﻴَﻪُ‪،‬‬ ‫أﺧﻲ‪ ،‬وا ْﻋﻤﻠِﻲ ﻳﺎ أُ ْﺧ ِﱵ ﻟِﺼﺎ ِﱀ وﻃَﻨِﻨﺎ اﻟﻌ ِﺰﻳ ِﺰ ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ﻓَﺎ ْﻋﻤﻞ ﻳﺎ ِ‬
‫َْ‬
‫ﻲء إﻟ َْﻴ ِﻪ‪.‬‬ ‫ﺴ‬‫وﻧُﺪاﻓِﻊ ﻋﻨﻪ ﺑِ ُﻜ ﱢﻞ ﻗُـﻮةٍ‪ ،‬وﻧُـﺒ ِﻌ َﺪ َﻋ ْﻨﻪُ ُﻛﻞ َﺷﻲ ٍء ﳝُْ ِﻜﻦ أ ْن ﻳ ِ‬
‫ُ ُ َ‬ ‫ّ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬

‫‪Metni Kavrama Alıştırmaları‬‬

‫‪1. Aşağıdaki soruları yukarıdaki okuma parçasına göre cevaplandırınız.‬‬

‫ﺐ ُِﳛ ﱡ‬
‫ﺐ َوﻃَﻨَﻪُ؟‬ ‫ِ‬
‫‪ .1‬ﻫﻞ اﻟﻜﺎﺗ ُ‬
‫ﺟﺒﺎل اﻟﻮﻃﻦ وأ ْ ُ‬
‫ﺎرﻩُ؟‬ ‫ﻒ ُ‬ ‫‪َ .2‬ﻛ ْﻴ َ‬
‫وﺳﻬﻮﻟُﻪُ؟‬
‫ﻒ ﻏﺎﺑﺎت اﻟﻮﻃﻦ ُ‬ ‫‪َ .3‬ﻛ ْﻴ َ‬
‫اﻟﻜﺎﺗﺐ ﻟِﻮﻃﻨِ ِﻪ؟‬
‫ُ‬ ‫‪ .4‬ﻣﺎذا ﻳُ ِﺮﻳ ُﺪ‬
‫اﻟﻮﻃﻦ؟‬
‫ُ‬ ‫ﻳﻨﺘﻈﺮ ﻣﻨﺎ‬
‫‪ .5‬ﻣﺎذا ُ‬
‫ﲨﻴﻞ؟‬
‫اﻟﻮﻃﻦ ٌ‬
‫ُ‬ ‫‪ .6‬ﻫﻞ‬
‫ِ‬
‫اﻟﻜﺎﺗﺐ ﺑﻌﻴﺪا َﻋ ْﻦ وﻃﻨﻪ؟ ‪ ‬‬
‫ُ‬ ‫‪ .7‬ﻫﻞ ﳝُْﻜ ُﻦ أن َ‬
‫ﻳﻌﻴﺶ‬
‫‪ .8‬ﻣﺎذا ﻳﺮﻳ ُﺪ اﻟﻜﺎﺗﺐ ﻣﻦ أ ِ‬
‫َﺧ ِﻴﻪ وأُ ْﺧﺘِﻪ؟‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫‪ .9‬ﻣﺎذا ﻧُـ ْﺒ ِﻌ ُﺪ ﻋﻦ اﻟﻮﻃ ِﻦ؟‬
‫اﺣ ِﺔ؟‬
‫ﺑﺎﻟﺮ َ‬
‫ﺐ ّ‬
‫ِ‬
‫‪َ ‬ﻣ َﱴ ﻳَ ْﺸﻌُ ُﺮ اﻟﻜﺎﺗ ُ‬

‫‪2. Altı çizili kelimelerin eş anlamlılarını parantez içindeki kelimelerin‬‬

‫‪arasından seçiniz.‬‬

‫ﻄﻠﺐ‪ُ ،‬ﻣ ْﺮﺗَِﻔ َﻌﺔ‪ ،‬ﻳَﻜ َْﺮﻩُ(‬ ‫ﲨﺎل‪ِ ،‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺲ‪ ،‬أﻃﻴﺐ‪ ،‬أ ْﺷﺘﺎ ُق‪ ،‬ﺗ ُ‬
‫أﺣ ﱡ‬ ‫أب‪ُ ،‬‬
‫‪) ‬ﻧُـ ْﻨﺸﺊ‪ ،‬واﻟ َﺪةٌ‪ٌ ،‬‬

‫‪ِ .1‬ﺟﺒﺎﻟُﻚ ِ‬
‫ﺷﺎﳐَﺔٌ‪.‬‬
‫أﲨَﻠَﻚ ﻳﺎ َوﻃَِﲏ! ‪ ‬‬ ‫‪ .2‬ﻣﺎ ْ‬
‫إﻟﻴﻚ‪  .‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻓﺈﱐ أَﺣ ﱡﻦ َ‬ ‫ت ﻋ ْﻨﻚ ﱢ‬ ‫‪ .3‬إذا اﺑْـﺘَـ َﻌ ْﺪ ُ‬
‫ﻚ‪.‬‬‫اﺣ ِﺔ إﻻ َوأﻧﺎ ﻓَـ ْﻮ َق ﺗُﺮاﺑِ َ‬ ‫‪ .4‬ﻻ أَ ْﺷﻌُ ُﺮ ّ‬
‫ﺑﺎﻟﺮ َ‬
‫ِ‬
‫ﺐ واﻟﺪي وإ ْﺧ َﻮِﰐ‪.‬‬‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻚ ﻳﺎ َوﻃَِﲏ َﻛﻤﺎ أﺣ ﱡ‬ ‫‪ .5‬أ ُِﺣﺒﱡ َ‬
‫‪ 4‬‬

‫‪ ‬‬
‫ﻚ؟‬ ‫‪ .6‬ﻣﺎذا ﺗُ ِﺮﻳ ُﺪ ﻟَِﻮﻃَﻨِ َ‬
‫‪ .7‬ﻳَـ ْﻨﺘَ ِﻈ ُﺮ ِﻣﻨّﺎ أَ ْن ﻧَـ ْﺒﻨِﻴَﻪُ‪  .‬‬

‫‪3. Altı çizili kelimelerin zıt anlamlılarını parantez içindeki kelimelerin‬‬

‫‪arasından seçiniz.‬‬

‫ِ‬ ‫ﻣﺎت َ ِ‬
‫ﻳﻦ‪ ،‬ﻗَ ِﺮ ٌ‬
‫ﻳﺐ‪ ،‬اﻗﱰب‪ ،‬ﺟﺎء(‬ ‫‪،‬ﻋﻠ َﻢ‪ُْ ،‬ﳛﺴﻦ‪ ،‬ﻗَﺒِ ٌ‬
‫ﻴﺢ‪َ ،‬ﺣ ِﺰ ٌ‬ ‫‪) ‬ﻃﻴّﺒﺔ‪ ،‬اﻟﺘَـ َﻌﺐ‪َ ،‬‬

‫ﻴﺶ ﺑَ ِﻌﻴﺪا ﻋ ْﻨ َ‬
‫ﻚ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫‪ .1‬ﻻ أ ِ‬
‫ﻴﻊ أن أﻋ َ‬ ‫َﺳﺘَﻄ ُ‬ ‫ْ‬
‫إﻟﻴﻚ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻓﺈﱐ أَﺣ ﱡﻦ َ‬ ‫ت ﻋ ْﻨﻚ ﱢ‬ ‫‪ .2‬إذا اﺑْـﺘَـ َﻌ ْﺪ ُ‬
‫‪ .3‬أُ ِرﻳ ُﺪ أَ ْن ﻳ ِﻌﻴﺶ وﻃَِﲏ َﻋ ِﺰﻳﺰا‪َ ،‬ﻫ ِ‬
‫ﺎدﺋﺎ‪ُ ،‬ﻣﻄ َْﻤﺌِﻨًّﺎ‪َ ،‬ﺳﻌﻴ ًﺪا‪  .‬‬ ‫ً‬ ‫َ َ َ‬
‫ﻲء إﻟ َْﻴ ِﻪ‪  .‬‬ ‫ﺴ‬‫‪ .4‬ﻧُـﺒ ِﻌﺪ َﻋ ْﻨﻪُ ُﻛﻞ َﺷﻲ ٍء ﳝُْ ِﻜﻦ أ ْن ﻳ ِ‬
‫ُ ُ َ‬ ‫ّ ْ‬ ‫ْ‬
‫ﻚ َِ‬
‫ﲨﻴﻠَﺔٌ‪  .‬‬ ‫ﺌ‬
‫‪َ ُ َ .5‬‬‫ِ‬
‫ﻮاﻃ‬ ‫ﺷ‬
‫ﺪادي‪  .‬‬‫‪ .6‬وﻃَِﲏ ﺗُﺮﻛﻴﺎ‪ ،‬ﻓﻴﻬﺎ ﻋﺎش أﺟ ِ‬
‫َ ْ‬ ‫َ‬
‫ﻚ‪.‬‬‫ِ‬‫ﻀﺎﻧ‬ ‫َﺣ‬
‫أ‬ ‫ﲔ‬‫ـ‬‫ﺑ‬‫و‬ ‫ﻚ‬ ‫ِ‬
‫ﺑ‬ ‫ا‬‫ﺮ‬
‫َ َ ْ َ ُ َ َ َْ ْ َ‬‫ﺗ‬ ‫ق‬‫ﻮ‬ ‫ـ‬‫ﻓ‬ ‫أﻧﺎ‬‫و‬ ‫إﻻ‬ ‫ِ‬
‫ﺔ‬ ‫اﺣ‬‫ﺑﺎﻟﺮ‬ ‫ﺮ‬‫ﻌ‬‫ﺷ‬‫َ‬‫أ‬ ‫وﻻ‬
‫ْ ُُ ّ َ‬ ‫‪.7‬‬

‫‪4. Altı Çizili Kelimelerin müfretlerini (tekillerini) bulunuz.‬‬

‫ِ ِ‬
‫ﻴﺎﻫﻬﺎ‪  .‬‬‫‪ .1‬ﺗَ ْﺴﻘ ِﻴﲏ ﻣ ُ‬
‫ﺪادي‪  .‬‬ ‫‪ .2‬ﻓﻴﻬﺎ ﻋﺎش أﺟ ِ‬
‫َ ْ‬
‫‪ .3‬ﺗُـﻐَ ّﺬ ِﻳﲏ َﺧ ْﲑا ُ ﺎ‪  .‬‬
‫ﺼﺒَﺔٌ‪  .‬‬ ‫ﻀﺮاء‪ ،‬وﺳﻬﻮﻟُ َ ِ‬ ‫ﻚ َِ‬ ‫‪ِ .4‬ﺟﺒﺎﻟُﻚ ِ‬
‫ﺷﺎﳐَﺔٌ‪ ،‬وأ ْ ﺎر َك ﺟﺎ ِرﻳﺔٌ‪ ،‬و َﺷ ِ‬
‫ﻚﺧ ْ‬ ‫ﻚ َﺧ ْ ُ ُ‬
‫ﲨﻴﻠَﺔٌ‪ ،‬وﻏَﺎﺑﺎﺗُ َ‬ ‫ﻮاﻃﺌُ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫ﺐ واﻟِ ِﺪي وإ ْﺧ َﻮِﰐ‪  .‬‬ ‫ﻚ ﻳﺎ وﻃَِﲏ َﻛﻤﺎ ِ‬
‫أﺣ ﱡ‬ ‫ِ‬
‫‪ .5‬أُﺣﺒﱡ َ َ‬

‫‪5. Altı çizili kelimelerin cemilerini (çoğullarını) bulunuz.‬‬

‫‪ .1‬ﺗُﻈَﻠﱢﻠُِﲏ َﲰﺎ ُؤﻫﺎ‪  .‬‬

‫َﺣﻀﺎﻧِ َ‬
‫ﻚ‪.‬‬ ‫ﲔأْ‬‫ﻚ وﺑَـ َْ‬ ‫اﺣ ِﺔ إﻻ َوأﻧﺎ ﻓَـ ْﻮ َق ﺗُﺮاﺑِ َ‬ ‫‪ .2‬ﻻ أَ ْﺷﻌُ ُﺮ ّ‬
‫ﺑﺎﻟﺮ َ‬
‫ﻚ ﻳﺎ َوﻃَِﲏ‪  .‬‬ ‫‪ .3‬أ ُِﺣﺒﱡ َ‬
‫ﺎدﺋﺎ‪ُ ،‬ﻣﻄ َْﻤﺌِﻨًّﺎ‪َ ،‬ﺳﻌﻴ ًﺪا‪  .‬‬‫‪ .4‬أُ ِرﻳ ُﺪ أَ ْن ﻳ ِﻌﻴﺶ وﻃَِﲏ َﻋ ِﺰﻳﺰا‪َ ،‬ﻫ ِ‬
‫ً‬ ‫َ َ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اﻟﻌﺰﻳﺰ‪  .‬‬‫‪ .5‬ا ْﻋ َﻤﻠﻲ ﻳﺎ أُ ْﺧ ِﱵ ﻟﺼﺎ ِﱀ َوﻃَﻨﻨﺎ َ‬

‫‪6. Aşağıda verilen Arapça cümlelerin en yakın Türkçe karşılıklarını‬‬

‫‪seçiniz.‬‬

‫ُﻚ‬ ‫ﻚ َِ‬ ‫ﻓﺠﺒﺎﻟُﻚ ِ‬

‫ﺷﺎﳐَﺔٌ‪ ،‬وأ ْ ﺎر َك ﺟﺎ ِرﻳﺔٌ‪ ،‬و َﺷ ِ‬ ‫أﲨَﻠَﻚ ﻳﺎ وﻃَِﲏ! ِ‬
‫وﺳﻬﻮﻟ َ‬
‫ﻀﺮاءُ‪ُ ،‬‬
‫ﻚ َﺧ ْ‬
‫ﲨﻴﻠَﺔٌ‪ ،‬وﻏَﺎﺑﺎﺗُ َ‬ ‫ﻮاﻃﺌُ َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫)ﻣﺎ ْ‬
‫ﺼﺒَﺔٌ(‬ ‫ِ‬
‫ﺧ ْ‬
‫‪a. Vatanım ne güzel! Dağları yüksek, nehirleri gür, kıyıları güzel, ormanları‬‬
‫‪yeşil, ovaları verimlidir.‬‬

‫‪b. Vatanım ne güzelsin! Dağların yüksekte, nehirlerin gür, kıyıların güzel,‬‬

‫‪ormanların yeşil, ovaların verimlidir.‬‬

‫‪ 5‬‬

‫‪ ‬‬
c. Vatanım ne güzelsin! Dağların yüksek, nehirlerin gür, kıyıların güzel,
ormanların yeşil, ovaların düzdür.

d. Vatanım ne güzelsin! Dağların yüksek, nehirlerin gür, kıyıların güzel,

ormanların yeşil, ovaların verimlidir.

e. Vatanım ne güzelsin! Dağların yüksek, nehirlerin temiz, kıyıların güzel,

ormanların yeşil, ovaların verimlidir.

ِ ‫ َﻫ‬،‫ أُ ِرﻳ ُﺪ أَ ْن ﻳ ِﻌﻴﺶ وﻃَِﲏ َﻋ ِﺰﻳﺰا‬:‫َﻚ‬

(.‫ َﺳﻌﻴ ًﺪا‬،‫ ُﻣﻄ َْﻤﺌِﻨًّﺎ‬،‫ﺎدﺋﺎ‬ ً َ َ َ َ ‫ْﺖ ﻟ‬ َ ِ‫ ﻣﺎذا ﺗُ ِﺮﻳ ُﺪ ﻟَِﻮﻃَﻨ‬:‫) إذا َﺳﺄﻟْﺘَ ِﲏ‬
ُ ‫ﻚ؟ ﻗُـﻠ‬

a. Bana “vatanın için ne istersin” diye soran birine derim ki: “Vatanımın
güçlü, sakin, huzurlu ve mutlu olarak yaşamasını isterim.”

b. Bana “vatanın için ne istersin” diye sorsalar derim ki: “Vatanımın güçlü,
sakin, huzurlu ve mutlu olarak yaşamasını isterim.”

c. Bana “vatanın için ne istersin” diye sormuştun. Sana demiştim ki:

“Vatanımın güçlü, sakin, huzurlu ve mutlu olarak yaşamasını isterim.”

d. Bana “vatanın için ne istersin” diye sorsan sana derim ki: “Vatanımın
güçlü, huzurlu ve mutlu olarak yaşamasını isterim.”

e. Bana “vatanın için ne istersin” diye sorsan sana derim ki: “Vatanımın
güçlü, sakin, huzurlu ve mutlu olarak yaşamasını isterim.”

DİLBİLGİSİ

ARAPÇADA KELİME VE CÜMLE ÇEŞİTLERİ

Arapçada Kelime Çeşitleri

Kelime: Cümleleri meydana getiren ve bir takım anlamları gösteren sözlere
kelime denir. Anlamlı ses veya ses birliği şeklinde de tanımlanabilir.
Arapçada üç çeşit kelime vardır: İsim, fiil, harf. Kelime kendisinden
başkasındaki bir anlamı gösteriyorsa harftir. Bizzat kendindeki bir anlamı
gösteriyorsa bakılır: Zaman anlamı gösteriyorsa fiil aksi halde isimdir. Bu
kısa bilgiden sonra kelimenin üç çeşidi olan isim, fiil ve harfi daha yakından
tanımaya geçebiliriz.

İsim
Zamana bağlı olmaksızın müstakil bir anlamı gösteren kelimedir. Varlıklara
ad olan kelimelerdir şeklinde de ifade edilebilir. ٌ‫ﺎرة‬ ِ
َ ّ‫ َﺳﻴ‬،ٌ‫ َﺟﻨﱠﺔ‬،‫ﺘﺎب‬
ٌ ‫ ﻛ‬،‫َﺣ َﺴ ٌﻦ‬
kelimeleri isimdirler.

İsimler en başta anlamlarıyla diğer kelime çeşitlerinden ayrılırlar. Bunun

yanı sıra pek çoğu şekilsel olan bir takım alametler de isimleri ayırt etmemize
yararlar. İsmin, fiil ve harften ayrıldığı başlıca alametleri/özelikleri şunlardır:
 6

1. İsmin başına (‫ )ال‬takısı gelebilir. Fiil ve harfin başına ise (‫ )ال‬takısı
gelmez. ‫ﺘﺎب‬ ِ ِ
ُ ‫ اﻟﻜ‬،‫ﺼ ُﻞ‬
ْ ‫ اﻟ َﻔ‬،ُ‫ اﳉﺎﻣ َﻌﺔ‬kelimelerinde olduğu gibi.
2. İsmin başına (‫ آ‬،‫ أﻳﺎ‬،‫ )ﻳﺎ‬nida harflerinden birisi gelebilir.

(‫َﺣ ِﺴ ْﻦ إﱃ اﻟ َﻔﻘ ِﲑ‬

ْ ‫ﻋﻠﻲ أ‬
‫“ )ﻳﺎ ﱡ‬Ey Ali! Fakire iyilik yap.” örneğinde başında (‫ )ﻳﺎ‬nida
harfi bulunması (‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ ) ﱡ‬kelimesinin isim olduğunu göstermektedir. Zira fiil ve
harflerin başına nida harflerinden birisinin gelmesi söz konusu değildir.

3. İsmin başına (‫ ِل‬،‫ ﻋﻠﻰ‬،‫ َﻋ ْﻦ‬،‫ إﱃ‬،‫ ِﻣﻦ‬،‫ )ب‬cer harflerinden birisi gelebilir.
Ayrıntısı 8. ünitede anlatılacağı üzere cer harfleri başına geldikleri isimlerin
sonuna etki ederek mecrûr yaparlar. Müfred (tekil) isimlerde, cem-i müennes
sâlimlerde (kurallı dişil çoğullarda) ve cem-i teksirlerde (kuralsız/kırık
çoğullarda) mecrûr olmanın alameti ismin son harekesinin kesra olmasıdır.

ِ ‫ﺴ‬
(‫ﻮق‬ ‫ذﻫﺒﺖ إﱃ اﻟ ﱡ‬
ُ ) “Çarşıya gittim” cümlesinde (‫ﻮق‬ ِ ‫ﺴ‬
‫ )اﻟ ﱡ‬kelimesi başındaki (‫)ال‬
takısından ve cer harfinden de rahatlıkla anlaşıldığı üzere isimdir. (‫ )إﱃ‬cer
ِ ‫ﺴ‬
harfi (‫ﻮق‬ ‫ )اﻟ ﱡ‬kelimesinin son harekesinin kesra olmasının da sebebidir.
4. İsmin sonuna tenvin (iki üstün, iki ötre, iki esre) gelebilir. Fiil ve
harfler ise tenvin almazlar.

َ ‫“ )ﺑُِﻌ‬Muhammed (s.a.) Peygamber olarak gönderildi.” cümlesinde

(ً‫ﺚ ُﳏَ ّﻤ ٌﺪ َر ُﺳﻮﻻ‬
(‫ ) ُﳏَ ّﻤ ٌﺪ‬ve (ً‫ ) َر ُﺳﻮﻻ‬kelimeleri sonlarına aldıkları tenvinlerden de rahatlıkla
anlaşıldığı üzere isimdirler.

5. İsmin sonuna yuvarlak tâ (tâ el-merbûta) gelebilir.(ٌ‫ﺎرة‬ ِ

َ ّ‫ َﺳﻴ‬،ٌ‫ ﻧﺎﻓ َﺬة‬،ٌ‫) َﺷ َﺠﺮة‬
kelimelerinde olduğu gibi.

Bir kelimenin sonuna gelen yuvarlak tâ, o kelimenin fiil ya da harf değil
isim olduğunu gösterdiği gibi, istisnalar bir tarafa konursa aynı zamanda o
ismin müennes (dişil) olduğunun da göstergesidir. Ayrıntılar “Cinsiyet
Bakımından İsimler” ünitesinde ele alınacaktır.

6. İsim isnadı kabul eder. Yani müsned ileyh (kendisine isnad edilen)
olur. Fiil ise müsned yani isnad edilendir, müsned ileyh olamaz. Bunu şu
şekilde açabiliriz: Arapçada bir cümlenin var olabilmesi için bir müsned (bir
başka şeye bağlanılan, onunla ilgili olarak söylenilen yargı, değerlendirme,
hüküm, oluş…) ve bir de müsned ileyh (bir yargı, değerlendirme, hükmün,
oluşun… kendisiyle ilgili olduğu söylenilen varlık) olması gereklidir.

Arapça fiil cümlelerinde fâil (özne), müsned ileyh, fiil ise müsneddir. (‫ﻧﺎم‬ َ
‫ﻋﻠﻲ‬
‫“ ) ﱞ‬Ali uyudu” cümlesinde iki unsur bulunmaktadır. Birincisi “uyuma” işi
(müsned/fiil), diğeri de bu işin kendisine bağlandığı Ali (müsned
ileyh/özne)dir. Bu ikisinin bir araya gelmesinden fiil cümlesi oluşmuştur.
(ُ‫ﻈﺖ َﺧ ِﺪﳚَﺔ‬
ْ ‫اﺳﺘَـ ْﻴـ َﻘ‬
ْ ) “Hatice uyandı.” cümlesinde ise (‫اﺳﺘَـ ْﻴـ َﻘﻆ‬
ِ
ْ ) fiili müsnedi, (ُ‫) َﺧﺪﳚَﺔ‬
ismi ise müsned ileyhi oluşturmaktadır. Müsned ileyh olabilme isme ait bir
özelliktir. Fiilin müsned ileyh olma imkânı olmadığından fâil olabilme
ihtimali de bulunmamaktadır.

Arapça isim cümlelerinde mübteda, müsned ileyh, haber ise müsneddir.

(.‫ﻞ‬
ٌ ‫ﲨﻴ‬ ‫اﻟﻜﺘﺎب‬
ُ ) “Kitap güzeldir” cümlesinde iki unsur vardır. Birincisi (‫ﲨﻴﻞ‬
ٌ )
“güzel olma” yargısı/hükmü (müsned/haber), diğeri de kendisi hakkında bu
 7

yargının verildiği varlık (‫اﻟﻜﺘﺎب‬
ُ ) (müsned ileyh/mübteda). Bu ikisinin bir
araya gelmesinden isim cümlesi oluşmuştur. (.ٌ‫ﲑة‬ ِ
َ ‫“ )اﻟﻨﺎﻓﺬةُ َﻛﺒ‬Pencere büyüktür”
cümlesinde ise (ٌ‫ﲑة‬ ِ
َ ‫ ) َﻛﺒ‬müsnedi, (ُ‫ )اﻟﻨﺎﻓﺬة‬ise müsned ileyhi oluşturmaktadır.
Müsned ileyh olabilme isme ait bir özelliktir. Buna göre fiilin mübteda
olabilme ihtimali bulunmamaktadır.

7. İsimler cümle içersinde merfu‘ (müfred (tekil) isimler, cem-i müennes

sâlimler (kurallı dişil çoğullar) ve cem-i teksirler (kırık çoğullar) için zamme
harekeli), mansûb (tekil isimler ve kırık çoğullar için fetha harekeli) ve
mecrûr (tekil isimler, kurallı dişil çoğullar ve kırık çoğullar için kesra
harekeli) konumlarında bulunabilirler. Bir ismin sonu hiçbir zaman sakin
(cezimli) olmaz. (‫“ ) َﻣ ْﻦ‬kim” vb. mebni (yani sonu asla değişmeyen) isimlerin
sonunda yazılışta bulunan cezmin bu konuda bizi şaşırtmaması gerekir. Her
ne kadar zahiren kelimenin sonunda cezm olsa da bu kelime yerine göre
mahallen merfu‘, mecrûr ya da mansûbtur.

Sonu cümledeki yerine göre değişmeyen zamirler, işaret isimleri vb.

mebni isimler de merfu‘, mansûb, mecrûr olurlar. Ancak bu kelimelerin sonu
değişmediği için sonlarında her hangi bir alamet görülmez. Bu tür kelimeler
için mahallen merfu‘, mahallen mansûb, mahallen mecrûr ifadeleri kullanılır.

Aşağıdaki cümlelerdeki isim örneklerini inceleyiniz.

(‫ﺟﺎء َﻋﻠِ ﱞﻲ‬ ِ

َ ) “Ali geldi” cümlesinde (‫ ) َﻋﻠ ﱞﻲ‬kelimesi fâil (özne) konumunda bir
tekil isim olduğu için son harekesi zamme olmuştur. Aynı durum (‫ﺐ اﳌَُﻌﻠﱢ ُﻢ‬ َ ‫) َذ َﻫ‬
“Öğretmen gitti” cümlesindeki (‫ )اﳌَُﻌﻠﱢ ُﻢ‬kelimesi için de söz konusudur.

ُ ‫“ )ر‬Ali’yi gördüm” cümlesinde (‫ ) َﻋﻠِ ﱞﻲ‬kelimesi mef‘ûl (tümleç)

(ًّ‫أﻳﺖ ﻋﻠﻴﺎ‬
konumunda bir tekil isim olduğu için son harekesi fetha olmuştur. (‫ﺖ اﳌَُﻌﻠﱢ َﻢ‬ُ ْ‫) َرأﻳ‬
“Öğretmeni gördüm” cümlesindeki (‫ )اﳌَُﻌﻠﱢ َﻢ‬kelimesi için de aynı durum söz
konusudur.

(‫ﻠﻰ َﻋﻠِ ﱟﻲ‬ ُ ‫”“ ) َﺳﻠ ّْﻤ‬cümlesinde (‫ ) َﻋﻠِ ﱞﻲ‬kelimesi cer harfi olan (‫ﻠﻰ‬
َ ‫ﺖ َﻋ‬ ‫) َﻋ‬dan sonra
geldiği için son harekesi kesra olmuştur. (‫ّﻢ‬ ِ ‫ﺐ إﱃ اﳌﻌﻠ‬ ِ‫“ )ﻧَﻈََﺮ اﻟﻄﺎﻟ‬Öğrenci
ُ َ
öğretmene baktı” cümlesindeki (‫ّﻢ‬ ِ ‫ )اﳌﻌﻠ‬kelimesi de yine cer harfi dolayısıyla
kesra ile harekelenmiştir.

Mecrûr olma sadece isme ait bir özelliktir. Muzâri fiiller de yerine göre
merfu‘ ve mansûb olabilir ama asla mecrûr olmazlar.

İsimler yukarıda da temas ettiğimiz gibi başlarına gelen cer harfleri

dolayısıyla mecrûr oldukları gibi iki şekilde daha mecrûr olurlar: 1. Muzafun
ileyh (tamlayan) olduklarında: (‫ﻒ‬ ‫اﻟﺼ ﱢ‬
ّ ُ‫“ )ﻧﺎﻓﺬة‬sınıfın penceresi” örneğinde
(‫ﻒ‬‫اﻟﺼ ﱢ‬
ّ ) kelimesi muzafun ileyh olduğu için kesra hareke ile mecrûr olmuştur.
2. Mecrûr bir isme sıfat vb. olarak uyduklarında: (‫ﺸﻬﻮٍر‬ ٍ ‫ﺖ ﻋﻠﻰ‬
ْ ‫رﺟﻞ َﻣ‬ ُ ‫)ﺳﻠ ّْﻤ‬
“Meşhur bir adama selam verdim” cümlesinde (‫رﺟﻞ‬ ٍ ) kelimesi (‫ )ﻋﻠﻰ‬cer harfi
dolayısıyla mecrûrdur. (‫ﺸﻬﻮٍر‬ ْ ‫ ) َﻣ‬kelimesi ise (‫رﺟﻞ‬ ٍ ) kelimesinin sıfatı
olduğundan ona bağlı olarak mecrûr olmaktadır.

İsmin cer olmasının üç sebebi (harfi cer, izafet ve bir başka mecrûr
kelimeye bağlılık) besmelede bir arada bulunmaktadır: (‫)ﺑﺎﺳﻢ اﷲ اﻟﺮﲪﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬
ifadesinde (‫ )اﺳﻢ‬kelimesi (‫ )ب‬cer harfi sebebiyle, (‫ )اﷲ‬kelimesi muzafun ileyh

 8

olduğu için ve (‫ )اﻟﺮﲪﻦ‬ve (‫ )اﻟﺮﺣﻴﻢ‬kelimeleri de (‫ )اﷲ‬kelimesinin sıfatı olup ona
uyduklarından dolayı mecrûrdurlar.

Bir kelimenin isim olması için sayılan bu alametlerden herhangi bir tanesinin
bulunması yeterlidir. Ancak bir isimde bu saydığımız alametlerden birden
fazlası da bulunabilir. (ِ‫ﻀ َﺪة‬ َ ‫“ )اﻟ َﻘﻠَ ُﻢ َﻋﻠَﻰ اﳌِْﻨ‬Kalem masanın üzerindedir”
cümlesinde (‫ )اﻟ َﻘﻠَ ُﻢ‬kelimesinin isim olduğuna dair iki alamet bulunmaktadır:
Birincisi, başında (‫ )ال‬takısı bulunması ve ikincisi de kelimenin cümle
içerisinde müsnedün ileyh (bu cümlede mübteda) oluşudur. (‫ﻀ َﺪ ِة‬ َ ‫)اﳌِْﻨ‬
kelimesinin ise üç alameti vardır: Birincisi, başında (‫ )ال‬takısı bulunması,
ikincisi, sonunda yuvarlak tâ olması ve üçüncüsü de başına cer harfi (‫) َﻋﻠَﻰ‬
gelmiş olmasıdır.

Aşağıdaki cümlelerde geçen isimleri tespit ediniz. Hangi alamet veya

alametler sayesinde tespit ettiğinizi belirtiniz.

.ً‫اﻟﻮﻟَ ُﺪ إِﱃ اﳌ ْﻨ ِﺰِل َﻣ َﺴﺎءا‬

َ ‫ﺎد‬ َ ‫َﻋ‬
.ً‫ﺻﻨَ َﻊ َﺣ َﺴ ٌﻦ ﻃﺎﺋَِﺮًة َوَرﻗِﻴﱠﺔ‬ َ
ِ ِ ِ ِ
.‫ﻀ ُﻞ ﻣ ْﻦ َﻋ َﻤ ِﻞ اﻹﻧْ َﺴﺎن اﻟﻄّﺒﻴﻌ ﱢﻲ‬ ِ
‫َﻫ ْﻞ َﻋ َﻤ ُﻞ اﻹﻧْﺴﺎن ِ ﱢ‬
َ ْ‫اﻵﱄ أَﻓ‬
ِ.‫اﻟﺘﺎﺳﻌﺔَ ِﻣﻦ ﻋُﻤ ِﺮﻩ‬ ِ ‫ﻛﺎ َن ﺣﺴﻦ ﻗَ ْﺪ ﺑـﻠَ َﻎ‬
ْ ْ َ َ ٌَ َ
.‫ﺿﺔُ ِﻣ ْﻦ ﻏُ ْﺮﻓَ ٍﺔ إﱃ ﻏُ ْﺮﻓَ ٍﺔ‬ َ ‫ﺗَـ ْﻨﺘَ ِﻘ ُﻞ اﳌَُﻤ ﱢﺮ‬

Fiil
Zamana bağlı olarak müstakil bir anlam ifade eden kelimelerdir. Eylem, iş,
oluş bildirirler.

(‫ﺐ‬َ َ‫“ ) َﻛﺘ‬Yazdı”, (‫ﺐ‬

َ ‫“ ) َذ َﻫ‬gitti”, (‫“ )ﻳَﺄ ُﻛ ُﻞ‬yiyor”, (‫ﻨﺎم‬
ُ َ‫“ )ﻳ‬uyuyor”, (‫ﺐ‬
ْ ُ‫“ )اُ ْﻛﺘ‬yaz”,
(ْ‫“ )اِﻗـ َْﺮأ‬Oku” kelimeleri fiil örnekleridir.

Fiillerde isme ait özellikler olan yuvarlak tâ, tenvin, (‫ )ال‬takısı ve cer harfi
alabilme gibi hususlar kesinlikle bulunmaz. Fiil zaman bakımından üç kısma
ayrılır: Mâzî, muzâri ve emir

Mâzî: Türkçemizdeki dili geçmiş zamanın karşılığıdır.

َ ‫ﻛﺘﺐ َﺣ َﺴ ٌﻦ اﻟ ﱠﺪ ْر‬
(‫س‬ َ ) “Ali dersi yazdı” cümlesindeki (‫ﺐ‬ َ َ‫“ ) َﻛﺘ‬yazdı” kelimesi,
(‫ﺲ َﻋﻠِ ﱞﻲ‬َ َ ‫ﻠ‬
َ ‫ﺟ‬ ) “Ali oturdu” cümlesindeki (‫ﺲ‬ ‫ﻠ‬
َ
َ َ ‫ﺟ‬ ) “oturdu” kelimesi ve (‫ﺢ‬ ِ ‫) َﺧﺮج‬
ٌ ‫ﺻﺎﻟ‬
َ ََ
“Salih çıktı” cümlesindeki (‫ج‬ ‫ﺮ‬
ََ ‫ﺧ‬
َ ) “çıktı” kelimesi mâzî fiildir.

Mâzî fiilin hem isimden hem de diğer fiil çeşitlerinden (Muzâri, emir)
ayırt edici özellikleri ise şunlardır:

1. Mâzî fiil çekimi esnasında fiile bitişen tâu’t-te’nîs (müenneslik tâsı)

(‫ت‬
ْ ve yine çekim esnasında bitişen ve özne görevi gören (‫ ﺗُ ﱠﻦ‬،‫ ُْﰎ‬،‫ ُﲤﺎ‬،‫ت‬
) ِ ،‫ت‬
ُ ،‫ت‬ َ)
zamirleri mâzî fiile has özelliklerdir. Zira bunlar isme ve diğer fiil çeşitlerine
bitişmezler. Dolayısıyla sonlarında bu ekler olan kelimelerin mâzî fiil
olduklarına hükmedebiliriz. (‫ﺖ‬ِ ‫ ﺟﻠَﺴ‬،‫ َﻋﻠِﻤﺘُﻢ‬،‫ َﻛﺴﺮُﲤﺎ‬،‫ﺖ‬ ِ ُ ‫ ﻟ َِﻌ ْﺒ‬،‫ﺖ‬
ْ َ ْ ْ ْ َ َ ‫ ﺟ ْﺌ‬،‫ﺖ‬ ْ ‫ )ﻓَـﺘَ َﺤ‬kelimeleri
sonlarındaki eklerden de anlaşılacağı üzere mâzî fiildirler.

2. Mâzî fiilin başına (‫ )ﻗَ ْﺪ‬edatı gelebilir. Edat mâzî fiile kesinlik anlamı
katar. Örneğin (‫ﺐ‬َ َ‫“ )ﻗَ ْﺪ َﻛﺘ‬Kesinlikle yazdı” anlamındadır. İsmin başında yer
 9

almayan bu edat muzâri fiilin başına da gelebilir. Yalnız bu durumda ifade
ettiği anlam kesinlik değil ihtimaldir.

Mâzî fiillerin sonu mebni olup cümle içersindeki yerine göre veya
başında bulunan edatlara göre değişiklik göstermez.

Muzâri: Türkçemizdeki şimdiki, geniş ve gelecek zamanların karşılığı

olup gelecek zaman anlamına geldiğini gösteren bir alamet yoksa şimdiki ve
geniş zaman karşılığında kullanılır.

Muzâri fiilin hem isimden hem de diğer fiil çeşitlerinden (Mâzî, Emir)
ayırt edici özellikleri ise şunlardır:

1. Muzâri fiilin başında mutlaka muzâraât harfleri dediğimiz (‫)أَﺗﲔ‬

ِ ِ
kelimesindeki harflerden bir tanesi bulunur. (‫ﺐ‬ ُ ‫ أَ ْﺧ ُﺮ‬،‫ ﺗَـ ْﻔﺘَﺤﺎن‬،‫ﺲ‬
ُ ‫ ﻧَـﻠ َْﻌ‬،‫ج‬ ُ ‫ َﲡْﻠ‬،‫ﺐ‬
ُ ُ‫)ﻳَﻜْﺘ‬
kelimeleri muzâri fiildirler.

2. Muzâri fiilin başına sonunu cezm eden (ْ‫ ) َﱂ‬veya (‫َﻤﺎ‬ ّ ‫ )ﻟ‬edatları gelebilir. ( ‫ﱂ‬
ْ ُ‫“ )ﻳَﻜْﺘ‬Yazmadı” ve (‫ﺐ‬
‫ﺐ‬ ْ ُ‫“ )ﻟ َّﻤﺎ ﻳَﻜْﺘ‬henüz yazmadı” örneklerinde olduğu gibi. Bu
edatlar isimler ile mâzî ve emir fiillerin başına gelmez.
Muzâri başına gelen ve sonunu cezm eden (‫َﻤﺎ‬ ّ ‫’)ﻟ‬nın, “… dığı zaman”
manasına gelen ve mâzî fiilden önce gelen şart edatı (‫َﻤﺎ‬ ّ ‫’)ﻟ‬dan farklı olduğunu
ِ َ‫ﺖ َﻋﻠ‬
unutmayınız. (‫ﻴﻪ‬ ‫ّﻤ‬
‫ﻠ‬
ُ ْ َ‫ﺳ‬ ‫ي‬ ِ
‫ﺘﺎذ‬ ‫ُﺳ‬
‫أ‬ ‫أﻳﺖ‬‫ر‬ ‫ﺎ‬
ّ‫ﳌ‬
ْ ُ ) “Hocamı gördüğüm zaman ona selam
verdim” cümlesinde şart edatı olan (‫َﻤﺎ‬ ّ ‫ﻟ‬ ) bulunmaktadır.

3. Muzâri fiilin başına gelecek anlamı katan (‫س‬ َ ) ve (‫ف‬

َ ‫ ) َﺳ ْﻮ‬edatları da
gelebilir. (‫ج‬ ‫ﺮ‬ ‫ﺨ‬
ْ ‫ﻴ‬ ‫ﺳ‬) “Çıkacak” ve (‫ﺲ‬ ِ‫ف َْﳚﻠ‬
َ ‫ﻮ‬ ‫ﺳ‬ ) “oturacak” örneklerinde olduğu
ُ ُ ََ ُ َْ
gibi.

4. Muzâri fiilin başında (‫ إِ َذ ْن‬،‫ َﻛ ْﻲ‬،‫َﻦ‬

ْ ‫ ﻟ‬،‫ )أَ ْن‬nasb edatlarından biri bulunabilir.
(ً‫ﺐ ِر َﺳﺎﻟَﺔ‬ ‫ﺘ‬ ‫ﻛ‬َ
‫أ‬ ‫ن‬
َ ُْ ْ َُ
‫أ‬ ‫ﺪ‬ ‫ﻳ‬‫ر‬ُ‫أ‬ ) “Bir mektup yazmak istiyorum.” örneğinde (‫ )أَ ْن‬edatı (‫ﺐ‬
َ ُ‫)أَ ْﻛﺘ‬
muzâri fiilinin sonunun nasb olmasının (örneğimizde üstün harekesi
almasının) sebebidir. Örneğimizde (‫ )أُرﻳ ُﺪ‬kelimesi de yine muzâri bir fiildir ve
başına sonunun değişmesini gerektiren bir edat gelmediğinden ötre ile
harekelenmiştir.

5. Ayrıntıları “Fiillerde İrab” ünitesinde görüleceği üzere, mâzî ve emir

fiillerin sonları asla değişmezken (mebni iken) muzâri fiil böyle değildir yani
sonu öncesinde bulunan ve muzâri fiili etkileyebilecek edatlara göre
değişiklik gösterir. Buna göre; muzâri fiil merfu‘, mansûb ve meczum olur,
ancak mecrûr olmaz. Zira mecrûr olma sadece isimlerde bulunan bir
özelliktir.

(‫ﺢ‬
ُ َ‫ )ﻳَـ ْﻔﺘ‬muzâri fiili merfu‘dur. (‫َﻦ ﳜَْ ُﺮ َج‬
ْ ‫ )ﻟ‬mansûb, (‫ ) َﱂْ ﻳَـ ْﻌﻠَ ْﻢ‬ise meczum
konumundadır.

Emir: Bir işin olmasını veya yapılmasını istemek için kullanılan kip
emirdir. (‫ﺐ‬ ِ ِ
ْ ُ‫“ )اُ ْﻛﺘ‬Yaz!”, (‫ﺲ‬
ْ ‫“ )ا ْﺟﻠ‬otur!”, (‫“ )اُ ْد ُﺧ ْﻞ‬gir!” kelimeleri emir
örnekleridir.

Bir fiilin emir olduğunun kriteri talep içermesidir.

Emir fiiller mebnîdir yani sonları asla değişmez.
İsimle fiil arasında tablo halinde şu şekilde bir karşılaştırma yapabiliriz:
  10

  İSİM FİİL

‫ة‬ (Yuvarlak tâ/ tâ el-merbûta)  Alır Almaz

Tenvin (İki üstün, iki ötre, iki esre)  Alır Almaz

Cer harfi (‫ ِل‬،‫ﻋﻠﻰ‬ ،‫ َﻋ ْﻦ‬،‫ إﱃ‬،‫ ِﻣﻦ‬،‫)ب‬ Alır Almaz

Nida Harfi (‫ آ‬،‫أﻳﺎ‬ ،‫)ﻳﺎ‬  Alır Almaz

Zaman Yok Var

Tek başına anlam ifade eder Evet Evet

(‫)ﻗ ْﺪ‬ edatı  Gelmez Gelebilir (mâzî ve muzâri)

(ْ‫) َﱂ‬ ve (‫)ﻟ ََﻤﺎ‬ edatları   Gelmez Gelebilir (muzâri)

(‫)س‬ 
َ ve (‫ف‬
َ ‫)ﺳ ْﻮ‬ 
َ edatları 
Gelmez Gelebilir (muzâri)

(‫ إِ َذ ْن‬،‫ َﻛ ْﻲ‬،‫َﻦ‬
ْ ‫ ﻟ‬،‫)أَ ْن‬ nasb edatları 
Gelmez Gelebilir (muzâri)

Harf 
Arapçadaki kelime çeşitlerinden üçüncüsü harftir. Harfe edat da
denilmektedir. Arapçada isim ve fiil gibi bir diğer kelime çeşidi olan harfi
alfabe harfleri ile karıştırmamak gerekir. Burada harf derken tek başına bir
anlamı olmayan başka kelimelerle beraber bir anlam ifade eden edatlar
kastedilmektedir.

Arapçada (‫ ِل‬،‫ ﻋﻠﻰ‬،‫ َﻋ ْﻦ‬،‫ إﱃ‬،‫ ِﻣﻦ‬،‫ )ب‬cer harfleri, (‫ إِ َذ ْن‬،‫ َﻛ ْﻲ‬،‫َﻦ‬ ْ ‫ ﻟ‬،‫ )أَ ْن‬nasb
ِ ‫ ﻟ‬،‫ َﻛﺄَ ﱠن‬،‫ أَ ﱠن‬،‫… )إِ ّن‬
َ ،‫ ﰒُﱠ‬،‫ ) َو‬atıf harfleri (‫ )إ ﱠن‬ve benzerleri (‫َﻜ ﱠﻦ‬
edatları, ( ‫ف‬
kelime çeşidi olarak harf kabul edilmektedir.

Harf olan kelimeler mebnidir yani sonları asla değişmez. Harflerin isim
ve fiillerden ayrıldıkları en önemli nokta tek başlarına bir anlamlarının
olmayıp beraber kullanıldıkları kelimelerle birlikte bir anlam ifade
etmeleridir. Harflerin şekilsel alametleri olarak da isim ve fiillere has
alametlerden hiç birisinin kendilerinde bulunmuyor olmasını ifade edebiliriz.

Arapçada harflerden bir kısmı âmildir yani başlarına geldikleri

kelimelerin sonuna etki ederek değiştirirler. Diğer bir kısmının ise önlerine
geldikleri kelimelerin sonuna bir tesirleri yoktur. Örneğin, cer harfleri
başlarına geldikleri isimlerin sonunu cer etmektedirler. (‫ )إ ﱠن‬ve benzerleri
  11

mübteda ve haberin başına gelmekte ve mübtedanın sonunu nasb ve haberin
sonunu da ref etmektedirler. (‫ﻒ‬ ّ ‫“ )اﳌﻌﻠﱢ ُﻢ ﰲ‬Öğretmen sınıftadır” cümlesinde
‫اﻟﺼ ﱢ‬
(‫ )ﰲ‬cer harfi (‫ﻒ‬ ‫اﻟﺼ ﱢ‬
ّ ) kelimesine etki ederek sonunun kesra ile harekelenmesine
ِ
yol açmaktadır. (ٌ‫ﻳﻌﺔ‬ َ ‫“ )إ ﱠن اﳊَﺎﻓﻠَﺔَ َﺳ ِﺮ‬Şüphesiz otobüs hızlıdır” cümlesinde ise (‫)إ ﱠن‬
ِ
harfi (َ‫ )اﳊَﺎﻓﻠَﺔ‬kelimesinin sonunun mansûb olmasının (fetha hareke almasının)
َ ‫ ) َﺳ ِﺮ‬kelimesinin sonunun merfu‘ olmasının (ötre hareke almasının)
ve (ٌ‫ﻳﻌﺔ‬
sebebidir. Buna mukabil (‫أﻳﺖ اﻷﺳﺘﺎ َذ؟‬ َ ‫“ )ﻫﻞ ر‬Hocayı gördün mü?” cümlesinin
başındaki (‫ )ﻫﻞ‬istifham (soru) harfinin herhangi bir kelimenin sonuna etkisi
yoktur.

Aşağıdaki cümlelerde geçen kelimelerin çeşidini (isim-fiil-harf) ve hangi

özelliğinden dolayı tespit ettiğinizi belirtiniz.

.‫ﺻ ْﺤ ٌﻮ ﰲ اﻟﺼﻴﻒ‬ َ ‫اﳉَﱡﻮ‬

‫اﻟﻮاﺟﺐ اﳌ ْﻨ ِﺰِ ﱠ‬
.ً‫ﱄ ﻣﺴﺎءا‬ َ ‫ﺖ‬
ُ ‫َﻛﺘَْﺒ‬
.ٌ‫ﺿﺮورﻳّﺔ‬ َ ‫ﻟﻠﻤﺮﺿﻰ‬ َ ُ‫ﺼ ﱢﺤﻴﱠﺔ‬
‫اﻟ ﱢﺮﻋﺎﻳَﺔُ اﻟ ﱢ‬
.‫اﻷﺻ ِﺪﻗﺎءُ َﻋ ِﻦ اﻟﺘ ْﱠﻤ ِﺮ‬
ْ ‫ث‬ ُ ‫ﻳَـﺘَ َﺤ ّﺪ‬
ِ ِ
.‫ت اﻟﻨـ ْﱡﺰَﻫﺔَ ﻟَﻜ ﱠﻦ اﳊَﱠﺮ َﺷﺪﻳ ٌﺪ‬ ُ ‫أر ْد‬

Arapçada Cümle Çeşitleri

Düşünce, duygu, oluş ve isteklerimizi anlattığımız söz dizisine cümle denir.
Arapçada iki tür cümle vardır: (1) İsim cümlesi, (2) Fiil cümlesi

İsim Cümlesi
Arapçada isimle başlayan cümlelere isim cümlesi (‫ )اﳉﻤﻠﺔ اﻻﲰﻴﺔ‬denilir. Cümle
isimle başladığı için bu şekilde isimlendirilmiştir. Bilindiği üzere Türkçede
ise yüklemi isim olan cümlelere isim cümlesi denilmektedir.

(‫ﺘﺎب ُﻣ ِﻔﻴ ٌﺪ‬ ِ

ُ ‫“ )اﻟﻜ‬Kitap faydalıdır” cümlesi bir isim cümlesidir zira isim olan
(‫ﺘﺎب‬ ِ ِ
ُ ‫ )اﻟﻜ‬kelimesi ile başlamaktadır. Aynı durum (‫ﺘﻮح‬ ٌ ‫ﺑﺎب اﻟﺒَﻴﺖ َﻣ ْﻔ‬
ُ ) “Evin kapısı
açıktır” cümlesi için de geçerlidir. Zira cümlenin başında yine bir isim olan
(‫ﺑﺎب‬
ُ ) kelimesi bulunmaktadır.
Arapçada basit bir isim cümlesi iki öğeden oluşur. Normal cümle
dizilişinde başta yer alan öğeye mübteda (‫ )اﳌﺒﺘﺪأ‬sonda yer alan ögeye de haber
(‫ )اﳋﱪ‬denilir.

Mübteda: İsim cümlesinin öznesidir. Ayrıntıları “İsim Cümlesinin

Ögeleri” adlı ünitede anlatılacağı üzere genellikle marife (belirli isim)dir.
Nekra olarak geldiği durumlar da vardır. Mübteda daima merfu‘dur (müfred,
cem-i müennes sâlim ve cem-i teksir (kırık çoğul) isimler için geçerli olmak
üzere zamme harekelidir).

Haber: İsim cümlesinin yüklemidir. Normal cümle dizilişinde

mübtedadan sonra gelir ve genellikle nekredir. Haber de mübteda gibi daima
merfu‘dur (müfred, cem-i müennes sâlim ve cem-i teksir (kırık çoğul) isimler
için geçerli olmak üzere zamme harekelidir).

  12

Ayrıntısı “İsim Cümlesinin Ögeleri” ünitesinde anlatılacağı üzere
mübteda ile haber arasında müzekkerlik (erillik)-müenneslik (dişillik) ve sayı
[müfred (tekil)-Tesniye (ikil)-cemi (çoğul) olma] bakımından uyum aranır.
Yani mübteda nasıl gelmişse haber de ona uyumlu şekilde gelir.

Arapça normal isim cümlesi dizilişinde haber sonra gelir. Ancak (‫ﻞ‬ ِ
ٌ ‫)ﰲ اﻟﺒﻴﺖ َر ُﺟ‬
“Evde bir adam var” örneğindeki gibi haberin önce, mübtedânın sonra geldiği
yerler de vardır. Konunun ayrıntıları “İsim Cümlesinin Ögeleri” Ünitesinde
anlatılacaktır.

Aşağıdaki isim cümlesi örneklerini inceleyiniz:

ِ ُ‫“ )اﻟﻐﺮﻓﺔ‬Oda geniştir.” (ُ‫ )اﻟﻐُﺮﻓَﺔ‬kelimesi mübteda, (ٌ‫واﺳﻌﺔ‬
(ٌ‫واﺳ َﻌﺔ‬ ِ
ْ َ ) kelimesi
haberdir.

(‫ﻴﻞ‬ ِ ِ ِ ِ
ٌ ‫ﺘﺎب َﲨ‬
ُ ‫“ )اﻟﻜ‬Kitap güzeldir.” (‫ﺘﺎب‬
ُ ‫ )اﻟﻜ‬kelimesi mübteda, (‫ﻴﻞ‬
ٌ ‫ ) َﲨ‬kelimesi
haberdir.
ِ ‫ﻧﺎﺟ‬
(‫ﺤﺎن‬ ِ ِ‫“ )اﻟﻄﺎﻟ‬İki öğrenci başarılıdır” (‫ﺒﺎن‬
ِ ‫ﺒﺎن‬ ِ ِ‫ )اﻟﻄﺎﻟ‬kelimesi mübteda, (‫ﺤﺎن‬
ِ ‫ﻧﺎﺟ‬
ِ )
kelimesi haberdir.
ِ ‫“ )اﳌُﻌﻠّﻤﻮ َن‬Öğretmenler başarılıdırlar.” (‫ )اﳌُﻌﻠّﻤﻮ َن‬kelimesi mübteda,
(‫ﻧﺎﺟ ُﺤﻮ َن‬ َ َ
(‫ﺤﻮ َن‬ ِ
ُ ‫ )ﻧﺎﺟ‬kelimesi haberdir.
(‫ﺤﺎت‬ ِ ‫ّﻤﺎت‬
ٌ ‫ﻧﺎﺟ‬ ُ ‫“ )اﳌَُﻌﻠ‬Bayan öğretmenler başarılıdırlar” (‫ّﻤﺎت‬
ُ ‫ )اﳌَُﻌﻠ‬kelimesi
mübteda, (‫ﺤﺎت‬ ِ ) kelimesi haberdir.
ٌ ‫ﻧﺎﺟ‬
(‫ﺘﻮح‬ ِ
ٌ ‫ﺑﺎب اﻟﺒﻴﺖ َﻣ ْﻔ‬
ُ ) “Evin kapısı açıktır” (‫ﺑﺎب‬
ُ ) kelimesi mübteda, (‫ﺘﻮح‬
ٌ ‫) َﻣ ْﻔ‬
kelimesi haberdir.
ِ ِ
ْ ‫“ )اﳌﻌﻠﻤﻮ َن ﻧَﺸﻴﻄُﻮ َن ِﰲ َﻋ َﻤﻠ‬Öğretmenler işlerinde aktiftirler” (‫ )اﳌﻌﻠﻤﻮ َن‬kelimesi
(‫ﻬﻢ‬
mübteda, (‫ )ﻧَ ِﺸﻴﻄُﻮ َن‬kelimesi haberdir.

Fiil Cümlesi
Arapçada fiil işe başlayan cümlelere fiil cümlesi (‫اﻟﻔ ْﻌﻠِﻴّﺔ‬
ِ ُ‫ )اﳉﻤﻠﺔ‬denir.
Türkçemizde ise yüklemi çekimli bir fiil olan cümleler fiil cümlesi olarak
nitelendirilmektedir.

(‫ْﺞ‬
ُ ‫“ )ﻧَـ َﺰ َل اﻟﺜﻠ‬Kar yağdı” ifadesi bir fiil cümlesidir zira (‫ )ﻧَـ َﺰ َل‬fiili ile
başlamaktadır.

Bir fiil cümlesi en az iki ögeden oluşur ki bunlar fiil ve fâildir. Fiil, mâzî,
muzâri veya emir olabilir.

Fâil, Türkçe fiil cümlesindeki öznenin karşılığıdır ve fiili işleyeni

göstermektedir. Ayrıntıları Fiil Cümlesinin Ögeleri ünitesinde anlatılacağı
üzere fiil ile fâil arasında müenneslik (dişillik)-müzekkerlik (erillik)
açısından uyum bulunması gerekir. Arapçada fâil daima merfu‘dur (yani
müfred (tekil), cem-i müennes sâlim (kurallı dişil çoğul) ve kuralsız çoğul
(cem-i teksir) kelimeler için geçerli olmak üzere son harekesi daima
zammedir).

  13

Eğer anlam fiil ve fâil ile tamamlanıyorsa yani fiil lâzım (geçişsiz/nesne
almayan) bir fiil ise fiil cümlesi olabilmesi için bir başka ögeye ihtiyaç
yoktur. Şayet tamamlanmıyorsa yani fiil müteaddî (geçişli/nesne alan) bir
fiilse cümlede fiil ve fâil dışında üçüncü bir öge daha bulunur ki o da
mef’ûldür. Fiilin yaptığı işten etkilenen ögeyi gösteren mef’ûl mansûbtur
(yani müfred (tekil) ve kuralsız çoğul (cem-i teksir) kelimeler için geçerli
olmak üzere son harekesi daima fethadır). Mef’ûl cer harfli olarak da
gelebilir. Bu son durumda fiilin mutlaka müteaddi (geçişli) olması gerekmez.

Kurallı bir Arapça fiil cümlesinde diziliş şu şekildedir:

Fiil+Fâil veya Fiil+Fâil+Mef’ûl

Aşağıdaki fiil cümlesi örneklerini inceleyiniz:

(ً‫ﺼﺔ‬ ِ ِ‫“ )ﻗَـﺮأَ اﻟﻄﺎﻟ‬Öğrenci bir hikâye okudu” (َ‫ )ﻗَـﺮأ‬fiil, (‫ )اﻟﻄﺎﻟﺐ‬fâil ve (ً‫)ﻗِﺼﺔ‬
ّ‫ﺐ ﻗ‬ُ َ َ ُ ّ
mef’ûldür.
(‫ﻴﻊ‬ ِ ِ
ُ ‫ﺎم اﻟ ﱠﺮﺿ‬
َ َ‫“ )ﻧ‬Bebek uyudu” (‫ )ﻧَﺎ َم‬fiil, (‫ﻴﻊ‬
ُ ‫ )اﻟ ﱠﺮﺿ‬fâildir.
‫ﻣﺎت اﳉُْﻨ ِﺪ ﱡ‬
(‫ي‬ َ ) “Asker öldü” (‫ﻣﺎت‬ ‫ )اﳉُْﻨ ِﺪ ﱡ‬fâildir.
َ ) fiil, (‫ي‬
ُ ِ‫ﺖ اﻟﻄّﺎﻟ‬
(‫ﺒﺎت‬ ََ ََ ُ ِ‫ )اﻟﻄﺎﻟ‬fâildir.
ِ ‫“ ) َﺧﺮﺟ‬Bayan öğrenciler çıktı” (‫ ) َﺧﺮﺟﺖ‬fiil, (‫ﺒﺎت‬
ِ ‫“ )ﻳـﻠْﻌﺐ اﻟﻮﻟَ َﺪ‬İki çocuk oynuyor” (‫ )ﻳـﻠْﻌﺐ‬fiil, (‫ )اﻟﻮﻟَ َﺪا ِن‬fâildir.
(‫ان‬ َ ُ ََ ُ ََ َ
ِ
(‫اﻟﺒﻨﺘﺎن‬ ‫ﺐ‬ ِ
ُ ‫ﻠﻌ‬
َ َ‫“ )ﺗ‬İki kız oynuyor” (‫ﻠﻌﺐ‬ُ َ‫ )ﺗ‬fiil, (‫ )اﻟﺒﻨﺘﺎن‬fâildir.
(‫“ ) َﺳ َﺠ َﺪ اﳌُ ْﺴ ِﻠﻤﻮ َن‬Müslümanlar secde etti” (‫ ) َﺳ َﺠ َﺪ‬fiil, (‫ )اﳌُ ْﺴﻠِﻤﻮ َن‬fâildir.
َ ‫“ ) َرأَى َﺣ َﺴ ٌﻦ أ‬Hasan bir aslan gördü” (‫ ) َرأَى‬fiil, (‫ ) َﺣ َﺴ ٌﻦ‬fâil ve (ً‫َﺳﺪا‬
(ً‫َﺳﺪا‬ َ ‫ )أ‬mef’ûldür.
(‫ﺴ ِﺠ ِﺪ‬ ِ ِ ِِ
ْ َ‫ﺻﻠّﻰ َﻋﻠ ﱞﻲ ﰲ اﳌ‬ َ ) “Ali mescitte namaz kıldı” (‫ﺻﻠّﻰ‬ َ ) fiil, (‫ ) َﻋﻠ ﱞﻲ‬fâil ve (‫)ﰲ اﳌَ ْﺴﺠﺪ‬
mef’ûldür.
Örneklere dikkat edilirse fâil (özne), ister müfred (tekil), ister tesniye
(ikil), isterse de cemi (çoğul) olsun fiil dâima 3. tekil şahıs kipinde
gelmektedir. Fiille fâil arasında sadece müenneslik (dişillik)-müzekkerlik
(erillik) açısından uyum bulunmaktadır.

Türkçe devrik cümlelerde olduğu üzere, Arapça fiil cümlelerindeki

Fiil+Fâil+Mef’ûl dizilişi (‫ّﻴﺖ‬ ُ ‫اﳌﺴﺠ ِﺪ ﺻﻠ‬
ِ ‫ )ﰲ‬örneğinde olduğu gibi mef’ûlün öne
geçmesi suretiyle bozulabilir. Öne geçen mef’ûl isim olsa da cümle yine fiil
cümlesi olarak kalır. Ancak fâil hiçbir zaman için fiilin önüne geçemez. Şayet
geçerse cümle fiil cümlesi olmaktan çıkar ve isim cümlesine dönüşür. Bu
durumda öne geçmiş olan fâil de mübteda olmuş olur. Örneğin (‫س‬ ‫)ﻳَـ ْﻘ َﺮأُ ﱞ‬
َ ‫ﻋﻠﻲ اﻟ ّﺪ ْر‬
“Ali dersi okuyor” fiil cümlesinde fâil (özne) konumunda olan (‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ ) ﱞ‬kelimesini
ِ
başa alarak (‫س‬ َ ‫ ) َﻋﻠ ﱞﻲ ﻳَـ ْﻘ َﺮأُ اﻟ ّﺪ ْر‬şeklinde yeniden yazmış olsak cümle artık isim
cümlesi ve bir önceki cümlede fâil konumunda olan (‫ﻋﻠﻲ‬ ‫ ) ﱞ‬kelimesi de artık fâil
değil mübteda olmuş olur.

Aşağıdaki cümleleri Türkçeye çeviriniz ve isim cümlesi mi yoksa fiil cümlesi mi

olduklarını söyleyiniz.

.‫ﺗﺪرس ﰲ اﻟﺜﺎﻧَ ِﻮﻳِّﺔ‬

ُ ٌ‫ﺧﺪﳚَﺔُ ﻓَﺘﺎة‬
ُ ْ‫َرأَﻳ‬
.‫ﺖ َﲨَﻼ ﰲ اﻟﺼﺤﺮاء‬
.ُ‫وﺳﻪ‬
َ ‫اﻟﻮﻟَ ُﺪ ُد ُر‬
َ ‫اﺟ َﻊ‬
َ ‫َر‬
  14

‫ان ذَﻛِﻴ ِ‬
‫ﺎن‪.‬‬ ‫ﻼن اﻟﺼﻐﲑ ِ‬ ‫اﻟﻄّْﻔ ِ‬
‫ّ‬
‫ِ‬
‫أﻃْﻔ ِﺊ اﻟﻨ َ‬
‫ﱡﻮر َوَْﱎ‪.‬‬
‫‪ALIŞTIRMALAR‬‬
‫)‪1. Aşağıdaki cümlelerde geçen her bir kelimenin çeşidini (isim/fiil/harf‬‬
‫‪belirtiniz.‬‬
‫ﻒ ِﻣﻦ ِﺧﺰ ِ‬
‫اﻧﺔ أﺑﻴﻪ‪.‬‬ ‫اﳌﺼ َﺤ َ‬
‫ﻋﻠﻲ ْ‬
‫‪ .1‬أﺧ َﺬ ﱞ‬
‫‪ .2‬ﻣﺎذا ﺗﻘﺮأُ ﻳﺎ أﲪ ُﺪ؟‬
‫‪َ .3‬ﳛ ِﱰُم اﻟﻮﻟَ ُﺪ أﺑﺎَﻩ‪.‬‬
‫ِ‬
‫اﻷﻣﻬﺎت‪.‬‬ ‫ﲢﺖ أَﻗ ِ‬
‫ْﺪام‬ ‫‪ .4‬اﳉﻨﺔ َ‬
‫ِ‬
‫اﻟﺴﺠﺎدة‪.‬‬ ‫اﻟﺒﻨﺖ ﻋﻠﻰ‬ ‫ﺼﻠّﻲ ُ‬ ‫‪ .5‬ﺗُ َ‬
‫ِ‬
‫اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮ ِﱘ‪.‬‬ ‫آﻳﺎت ﻣﻦ‬‫‪ .6‬ﻳـ ْﻘﺮأ ﺧﺎﻟ ٌﺪ ٍ‬
‫َ‬
‫اﻟﺼ ِﻐ ِﲑ‪.‬‬
‫ّ‬ ‫ﻩ‬‫ر‬‫ِ‬ ‫ﻔﻮ‬‫ﺼ‬ ‫ﻋ‬ ‫أﻣﺎم‬ ‫ﱯ‬
‫‪ ّ َ َ .7‬ﱡ َ ُ ْ‬ ‫ِ‬‫اﻟﺼ‬ ‫ﻗﻒ‬ ‫و‬
‫اﻟﺼ ِﻐ ِﲑ‪.‬‬
‫ﻒ ﻋﻠﻰ ّ‬ ‫ﲑ وا ْﻋ ِﻄ ْ‬ ‫‪ِ ْ .8‬‬
‫اﺣ َِﱰم اﻟ َﻜﺒِ َ‬
‫ِ‬
‫اﻹﳍﻴﺎت‪.‬‬ ‫‪ .9‬أﻧﺎ ﻃﺎﻟﺐ ﰲ ﻛﻠ ِ‬
‫ّﻴﺔ‬ ‫ٌ‬
‫ﺪئ ِﺑﻔ ْﻌ ٍﻞ‪.‬‬ ‫ﺘ‬ ‫ﺗﺒ‬ ‫اﻟﱵ‬ ‫ﻫﻲ‬ ‫ﺔ‬‫ﻴ‬ ‫‪ ‬اﳉﻤﻠﺔ اﻟﻔﻌﻠِ‬
‫َْ ُ‬ ‫ّْ‬

‫‪2. Aşağıdaki cümlelerin çeşidini (isim cümlesi/fiil cümlesi) belirtiniz.‬‬

‫اﻟﺴﺎﺣ ِﺔ؟‬
‫َ‬ ‫اﻟﻄﺎﻟﺐ إﱃ‬
‫ُ‬ ‫ﻫﻞ َﺧ َﺮ َج‬ ‫‪ْ .1‬‬
‫اﻷﺣ ِﺬﻳَِﺔ‪.‬‬
‫ﺼﻨﺎﻋﺔ ْ‬
‫ﺧﺎﱄ ﻳ ْﺸﺘَ ِﻐﻞ ﺑِ ِ ِ‬
‫‪ُ َ ِ .2‬‬
‫اﻟﻼﻋﺐ ﰲ اﳌﺒﺎر ِاة‪.‬‬
‫ُ‬ ‫ﺷﺎرك‬
‫‪َ .3‬‬
‫ِ‬
‫ﻗﺒﻞ اﻟﻨﻮم‪.‬‬
‫أﺳﻨﺎﻧﻚ َ‬‫َ‬ ‫ّﻒ‬
‫‪ .4‬ﻧَﻈ ْ‬
‫ﺖ ﱂْ ﺗَـﻨَ ْﻢ ﺑﺎﻛِﺮاً‪.‬‬ ‫‪ .5‬أﻧْ َ‬
‫ُﻛﻢ اﳊِْﺮﻣﺎ ُن واﳉﻮعُ‪.‬‬ ‫‪َ .6‬ﺟﺰاؤ ْ‬
‫ﺠﺖ اﻟﻔﺎﻛِ َﻬﺔ‪.‬‬‫ﻀ ِ‬ ‫‪ .7‬ﻣﺎ ﻧَ ِ‬
‫ﺑﲔ ِ‬
‫اﻟﻨﺎس‪.‬‬ ‫واﻟﺘﺴﺎﻣﺢ َ‬
‫ُ‬ ‫اﳊﺐ‬
‫ﺳﺎد ﱡ‬ ‫‪َ .8‬‬
‫ﻬﻢ‪.‬‬ ‫ِ‬
‫أﻃﻔﺎل اﻟﻘﺮﻳﺔ ﻓﻴﻤﺎ ﺑَـﻴَـﻨَ ْ‬ ‫ُ‬ ‫ْﻌﺐ‬
‫‪ .9‬ﻳﻠ ُ‬
‫ِ‬
‫ﺑﺎﻻﺳﻢ‪.‬‬ ‫ﺗﺒﺘﺪئ‬
‫ُ‬ ‫اﻻﲰﻴّﺔ ﻫﻲ اﻟﱵ‬ ‫‪ ‬اﳉﻤﻠﺔُ ِْ‬

‫‪3. Aşağıdaki kelimeleri tabloda ilgili yerlere yerleştiriniz.‬‬

‫ﺺ‪ ،‬ﻃﺎﺋٌِﺮ‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫أﻃﻴﻊ‪ ،‬ﰲ‪ ،‬اﻟﺼﻴﺪﻟﻴﺔ‪ّ ،‬أﲣﺬ‪،‬‬

‫اﻟﺴﺠﺎدةُ‪ ،‬ﻋﻠﻰ‪ ،‬ﻣ ْﻦ‪ ،‬ﻧَـ َﻘ َ‬
‫أﺻﻠّﻲ‪ّ ،‬‬
‫اﻟﻮﻃﻦ‪َ ،‬‬
‫ُ‬ ‫اﻷب‪ُ ،‬‬ ‫إﺷﺎرة‪ُ ،‬‬
‫)اﻷم‪َ ،‬‬
‫ِ‬
‫ﺐ‪ْ ،‬ﺗﺮﻋﻰ‪ ،‬ﺳﻌﻴ ٌﺪ(‬
‫ﺑﻘﺮةٌ‪ ،‬اﻟﻌُ ْﺸ ُ‬

‫اﳊﺮف ‪ ‬‬ ‫اﻟﻔﻌﻞ ‪ ‬‬ ‫اﻻﺳﻢ ‪ ‬‬

‫ﰲ‪  ،‬‬ ‫أﻃﻴﻊ‪  ،‬‬

‫ُ‬ ‫اﻷم‪  ،‬‬

‫‪  15‬‬

‫‪ ‬‬
‫‪4. Aşağıdaki kelimeleri anlamlı bir isim cümlesi oluşturacak şekilde‬‬
‫‪sıraya diziniz.‬‬

‫ﺪان‬ ‫اﻟﻄﺎﻟﺒﺎن ‪ِ /‬‬

‫دروﺳﻬﻤﺎ ‪ُ /‬ﳎﺘَ ِﻬ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﰲ‪/‬‬
‫‪………………………………………………………‬‬
‫َﺳ ِﺮﻳﻌﺔٌ ‪ِ /‬أﰊ ‪َ /‬ﺳﻴّﺎرةُ‬
‫‪………………………………………………………‬‬
‫ﺼ ِﻞ‬ ‫ِ‬
‫اﻟﺼﻴﻒ ‪ /‬اﳉَﱡﻮ ‪ /‬ﻓَ ْ‬ ‫ﰲ ‪َ /‬ﺣﺎ ﱞر ‪/‬‬
‫‪………………………………………………………‬‬
‫ﺐ ‪ /‬اﻟﻄّْﻔ ِﻞ ‪ُ /‬ﺣ ُﻘﻮق‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َﺣ ﱞﻖ ‪ /‬ﻣ ْﻦ ‪ /‬اﻟﻠّﻌ ُ‬
‫‪………………………………………………………‬‬
‫ِ‬
‫اﻟﻄﺎﻟﺒﺎت‬
‫ُ‬ ‫ِﰲ ‪ /‬اﳌﺪرﺳﺔ ‪ْ /‬‬
‫ﻳﺪرﺳ َﻦ ‪ /‬ﻫﺬﻩ ‪/‬‬
‫‪………………………………………………………‬‬
‫واﺟﺒﺔٌ ‪ِ /‬ﻣﻦ ‪ِ /‬ﲪﺎﻳﺔُ ‪ /‬اﻟﻌُ ْﻨ ِ‬
‫ِ‬
‫ﻒ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫اﻟﻄﱢْﻔ ِﻞ ‪َ /‬‬
‫‪………………………………………………………‬‬
‫اﻷﻃﻔﺎل‬
‫ُ‬ ‫ﻧَ ِﺸﻴﻄُﻮ َن ‪ُ /‬د ِ‬
‫روﺳﻬﻢ ‪ِ /‬ﰲ ‪/‬‬
‫‪………………………………………………………‬‬

‫‪5. Aşağıdaki kelimeleri anlamlı bir fiil cümlesi oluşturacak şekilde sıraya‬‬
‫‪diziniz.‬‬

‫ذﻫﺐ ‪ /‬اﻟْ ُﻤ ْﺴﺘَ ْﺸ َﻔﻰ‬

‫ﻳﺾ ‪َ /‬‬
‫إﱃ ‪ /‬اﳌﺮ ُ‬
‫‪………………………………………………………‬‬
‫ّﻤﺔُ‬
‫اﳌﻌﻠ َ‬
‫ﻘﺎل ‪َ /‬‬
‫ﺖ ‪ /‬اﻟﱪﺗُ َ‬
‫اﻟﻠّﺬﻳ َﺬ ‪ /‬أﻛﻠَ ْ‬
‫‪………………………………………………………‬‬
‫ﺧﺪﳚﺔُ ‪ /‬أ ْن ‪ /‬أﺳﺘﺎ َذ ًة ‪ /‬ﺗﺮﻳ ُﺪ ‪ /‬ﺗَﻜﻮ َن‬
‫‪………………………………………………………‬‬
‫اﻟﻮﻟَ ُﺪ‬ ‫ِ‬ ‫ﱢ‬
‫إﱃ ‪َ /‬‬
‫ُﻣﺒَﻜﺮاً ‪ /‬اﻟﺒَـ ْﻴﺖ ‪َ /‬ر َﺟ َﻊ ‪َ /‬‬
‫‪………………………………………………………‬‬
‫ﻋﺎﺋﺸﺔُ ‪ /‬أﺑِﻴﻬﺎ ‪ /‬إﱃ ‪ُ /‬ﻣ ْﺴ ِﺮ َﻋﺔً ‪َ /‬ذ َﻫﺒَ ْ‬
‫ﺖ‬
‫‪………………………………………………………‬‬
‫اﻻﻣﺘﺠﺎن ‪ /‬ﰲ ‪ /‬ﻃﺎﻟِ ٍ‬
‫ﺒﺎت‬ ‫ِ‬ ‫ﺖ‪/‬‬
‫ﳒﺤ ْ‬
‫ﻼث ‪َ /‬‬
‫ﺛَ ُ‬
‫‪………………………………………………………‬‬
‫ْﻌﺎب ‪ /‬أ ُِﺣ ﱡ‬
‫ﺐ‬ ‫اﻹﻟِﻜ ُ ِ‬
‫ْﱰوﻧﻴﱠﺔَ ‪ /‬ﻛﺜﲑاً ‪ /‬اﻷﻟ َ‬
‫‪………………………………………………………‬‬

‫‪6. Aşağıdaki paragraflarda geçen fiil, isim ve harfleri bularak tablodaki‬‬

‫‪yerlerine yazınız.‬‬

‫اﳋَﻤﺴ ِﺔ‪ ،‬ﻗَ ْﺪ ﺟﻌﻠَﻪ اﷲ ﰲ رﻣﻀﺎ َن‪ .‬ورﻣﻀﺎ ُن َﺷ ْﻬﺮ ِﻣﻦ أ ْﺷﺮ ِ‬ ‫ﻛﺎن ْ ِ‬ ‫اﻟﺼﻮم رْﻛﻦ َﻋﻈَﻴﻢ ِﻣﻦ أَر ِ‬
‫ف‬ ‫ٌ ْ َ‬ ‫َ‬ ‫َ َ ُ ُ ََ‬ ‫اﻹﺳﻼم ْ ْ َ‬ ‫ٌ ْ ْ‬ ‫ّْ ُ ُ ٌ‬
‫ِ‬
‫ﻼم ﰲ ﻏَ ْﺰَوة ﺑَ ْﺪ ٍر وﰲ ﻓَـ ْﺘ ِﺢ َﻣ ّﻜﺔَ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫اﻹﺳ‬ ‫ﺮ‬‫ﺼ‬
‫َ ََ ْ ُ‬ ‫ﺘ‬ ‫ـ‬‫ﻧ‬
‫ْ‬ ‫ا‬ ‫وﻓﻴﻪ‬ ‫ن‬
‫ُ‬ ‫آ‬‫ﺮ‬ ‫ﻘ‬
‫ُ‬
‫َ ْ‬‫اﻟ‬ ‫ل‬
‫َ‬ ‫ﺰ‬‫ـ‬‫ﻧ‬
‫َ‬ ‫ﻓﻴﻪ‬ ‫ي‬ ‫اﻟﺬ‬ ‫ﺸ ُﻬﻮِر‪ ،‬ﻷﻧّﻪُ اﻟ ْ ُ‬
‫ﺮ‬‫ﻬ‬ ‫ﺸ‬
‫ّ‬ ‫اﻟ ّ‬

‫‪  16‬‬

‫‪ ‬‬
‫ﻴﻤﺔٌ َوﺗَـ ْﺮﺑِﻴَﺔٌ‬ ‫اﳌﺆِﻣﻨ ِﺔ واﻟﺼﻮم ِﻋ َ ِ‬ ‫ﺼﺮ ِﻣ ْﻦ ِﻋ ْﻨ ِﺪﻩ َوﺑﺄﻧّﻪُ ﻳَـﺘَ َﺤ ّﻘ ُﻖ ﻟِﻠ ُﻘﻠُ ِ‬ ‫وﻫﺬا َد ْر ِ ِ ِ‬
‫ﺒﺎدةٌ َﻋﻈ َ‬ ‫ﻮب ْ َ َ ّ ْ ُ‬ ‫س ﻣ َﻦ اﷲ ﺑﺄَ ّن اﻟﻨّ ْ َ‬ ‫ٌ‬
‫ﱯ ﺻﻠّﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠّﻢ‪ :‬ﺻﻮﻣﻮا ﺗَ ِ‬ ‫ْﺠ ْﺴ ِﻢ َوِﳍﺬا َ‬ ‫ﺻﺤﺔٌ ﻟِﻠ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻼﻣﻴﺔٌ‪ِ ُ ،‬‬
‫ﺼ ﱡﺤﻮا‪.‬‬ ‫ُ ُ‬ ‫ُ‬ ‫ﻗﺎل اﻟﻨِّ ﱡ‬ ‫وﻫ َﻮ ّ‬ ‫إﺳ ّ‬‫ْ‬
‫اﳊﺮف ‪ ‬‬ ‫اﻟﻔﻌﻞ ‪ ‬‬ ‫اﻻﺳﻢ ‪ ‬‬

‫ِﻣ ْﻦ‪  ،‬‬ ‫َﺟ َﻌ َﻞ‪  ،‬‬ ‫اﻟﺼ ْﻮ ُم‪  ،‬‬

‫ّ‬

‫?‪7. Aşağıdaki ifadelerden hangileri anlamlı (tam) bir cümledir‬‬

‫ﺼ ِﻐﲑةُ ﻣﻦ أُﱢﻣﻬﺎ‬
‫‪ .1‬اﻟﻄﱢْﻔﻠَﺔُ اﻟ ﱠ‬
‫ِح اﻟﻄّْﻔ ُﻞ‬‫‪ .2‬ﻓَﺮ َ‬
‫‪ِ .3‬ﺣﻜﺎﻳَﺔُ اﻷ ﱢم وﺑِْﻨﺘِﻬﺎ‬
‫‪ .4‬اِﻗـ َْﺮأْ اﳉُ ْﻤﻠَﺔَ اﻟﺘﺎﻟِﻴَﺔَ‬
‫اﺟﺔَ‬
‫ﱠر َ‬‫ﺖ اﻟﺪ ّ‬ ‫‪َ .5‬رﻛِ ْﺒ ُ‬
‫ﺎدةٌ َِ‬
‫ﲨﻴﻠَﺔٌ‬ ‫‪ .6‬إِ ّ ﺎ َﻋ َ‬
‫اﻟﺰ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺖ‬
‫ﻣﺎن ﻛﺎﻧَ ْ‬ ‫‪ .7‬ﰲ ﻗَﺪ ِﱘ ّ‬
‫اﻟﻮﻟَ ُﺪ إﱃ اﳌ ْﻨ ِﺰِل‬ ‫‪َ .8‬ر َﺟ َﻊ َ‬
‫ﺿﺔُ َﺣﺮ َارَة اﳌ ِﺮ ِ‬
‫ﻳﺾ‬ ‫اﳌﻤ ﱢﺮ َ‬
‫‪َ .9‬‬
‫اﳊﺪﻳ َﻘﺔِ‬
‫ﻻد ِﰲ ِ‬ ‫اﻷو ُ‬‫‪ْ ‬‬

‫‪8. Aşağıdaki cümleleri ünitede geçen kelimeler ve benzer cümlelerden‬‬

‫‪yararlanarak Arapçaya çeviriniz.‬‬

‫‪Türkiye’de yaşıyorum.‬‬
‫‪Türkiye’nin ormanları güzeldir.‬‬
‫‪İlahiyat Fakültesine gittim.‬‬
‫‪Baba dün evine döndü.‬‬
‫‪Hatice uyumadan önce dişlerini temizliyor.‬‬

‫‪Kelimeler ve Deyimler‬‬
‫أَﺑْـ َﻌ َﺪ – ﻳُـ ْﺒ ِﻌ ُﺪ – إﺑْﻌﺎ ٌدا‪  Uzaklaştırmak :‬‬
‫ِ‬
‫ﺳﺎء ًة‪Kötülük yapmak :‬‬ ‫ﺎء – ﻳُﺴﻲءُ – إِ َ‬ ‫أﺳ َ‬
‫َ‬
‫اِ ْﺳﺘَ َﺤﻖ – ﻳَ ْﺴﺘَﺤﻖ – ا ْﺳﺘ ْﺤ َﻘﺎﻗﺎ‪  hak etmek :‬‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﱡ‬ ‫ِ‬ ‫ﱠ‬
‫اﻵﱄ‪robot :‬‬ ‫اﻹﻧْﺴﺎ ُن ِ ّ‬
‫اِﻧْـﺘَﻈََﺮ – ﻳَـ ْﻨﺘَ ِﻈ ُﺮ – اِﻧْﺘِﻈﺎراً‪  beklemek :‬‬
‫ﺑَـ َﲎ – ﻳَـ ْﺒ ِﲏ – ﺑِﻨﺎءاً‪  bina etmek, yapmak :‬‬
‫ﺗَـ َﺮﱠﰉ – ﻳَـﺘَـ َﺮﱠﰉ – ﺗَـ َﺮﺑﱢﻴﺎً ‪ yetişmek :‬‬
‫ﺒﺎل‪  dağ :‬‬ ‫َﺟﺒَ ٌﻞ )ج( ِﺟ ٌ‬

‫‪  17‬‬

‫‪ ‬‬
  (su) akmak ‫َﺟ َﺮى – َْﳚ ِﺮي – َﺟ ْﺮﻳًﺎ‬
  kucak :‫َﺣﻀﺎ ٌن‬ ْ ‫ﻀ ٌﻦ )ج( أ‬ْ ‫ِﺣ‬
  özlemek :‫ﲔ‬ ٌ ِ‫َﺣ ﱠﻦ – َِﳛ ﱡﻦ – َﺣﻨ‬
  verimli :‫ﺧﺼﺒﺔ‬
savunmak :‫ دﻓﺎﻋﺎ‬/ ٌ‫َداﻓَ َﻊ – ﻳُﺪاﻓِ ُﻊ – ُﻣﺪاﻓَـ َﻌﺔ‬
ِ
  Su vermek  :ً‫َﺳ َﻘﻰ – ﻳَ ْﺴ ِﻘﻲ – َﺳ ْﻘﻴﺎ‬
  Ova :‫ﻮل‬ ٌ ‫َﺳ ْﻬ ٌﻞ )ج( ُﺳ ُﻬ‬
  Kıyı :‫ﻮاﻃﺊ‬ ِ ‫ﺷﺎﻃﺊ )ج( َﺷ‬ ِ
ٌ
  yüksek :‫ﺷﺎﻣ ٌﺦ )ج( ﴰُﱠ ٌﺦ‬ ِ
uçurtma :‫ﻃﺎﺋَِﺮة َوَرﻗِﻴﱠﺔ‬
َ ‫ﻴﺶ – ِﻋﻴ‬
yaşamak :ً‫ﺸﺔ‬ ِ
ُ ‫ﺎش – ﻳَﻌ‬
َ ‫َﻋ‬
  ٌ ‫ﻧَـ ْﻬ ٌﺮ )ج( أَﻧْـ َﻬ‬
nehir :‫ﺎر‬

Özet
Arapçadaki kelime çeşitlerini sayabilmek

Arapçada üç çeşit kelime vardır: İsim, fiil ve harf. İsim varlıklara ad olan
kelimelerdir. İsimler zaman göstermezler. Fiil zamana bağlı olarak bir eylem,
bir iş, bir oluş bildiren kelimelerdir. Harf (edat) tek başına bir anlamı olmayıp
başına geldiği kelime ile birlikte bir anlam ifade eden kelimelerdir.

Arapça kelimelerin isim mi, fiil mi, harf mi olduğunu ayırt edebilmek

Arapçada isim olan kelimeler başlarına (‫ )ال‬takısı almaları, cer harfi gelmesi,
sonlarına tenvin (iki esra, iki üstün, iki esre), yuvarlak tâ gelmesi gibi
özellikleri ile diğer kelime çeşitlerinden ayrılırlar. Mâzî fiil çekimi esnasında
fiile bitişen tâu’t-te’nîs (müenneslik tâsı) (‫ت‬ ْ ) ve yine çekim esnasında bitişen
ve özne görevi gören (‫ ﺗُ ﱠﻦ‬،‫ ُْﰎ‬،‫ ُﲤﺎ‬،‫ت‬ ُ ،‫ت‬ ِ ،‫ت‬ َ ) zamirleri mâzî fiile has
özelliklerdir. Muzâri fiilin başlıca özellikleri ise başında muzâraât harfleri
dediğimiz (‫ )أَﺗﲔ‬kelimesindeki harflerden bir tanesinin bulunması, başına
sonunu cezm eden (ْ‫ ) َﱂ‬veya (‫َﻤﺎ‬ َ ‫ )ﻟ‬edatlarının, gelecek anlamı katan (‫س‬ َ ) ve
(‫ف‬َ ‫ ) َﺳ ْﻮ‬edatlarının veya (‫ إِ َذ ْن‬،‫ َﻛ ْﻲ‬،‫َﻦ‬
ْ ‫ﻟ‬ ، ‫ن‬
ْ َ
‫أ‬ ) nasb edatlarından birinin
gelebilmesidir. Harfler sonu asla değişmeyen mebni kelimelerdir ve
ezberleme veya metinlerde karşılaşma sonucunda aşinalık kazanma yoluyla
tanınabilirler.

İsim ve fiil cümlelerini tanıyabilmek

Arapça iki çeşit cümle vardır: 1. İsim cümlesi, 2. Fiil cümlesi. İsim ile
başlayan cümleler isim cümlesi olarak nitelendirilirler. Fiil ile başlayan
cümleler ise fiil cümlesidirler. Yani bir cümlenin türünü belirlemedeki temel
ölçü o cümlenin isim veya fiil ile başlamasıdır.

Basit cümlelerin temel ögelerini gösterebilmek

Arapça isim cümlesinin iki temel ögesi vardır: 1. Mübteda, 2. Haber.

Mübteda, isim cümlesinin öznesidir. Genellikle marife (belirli isim)dir.
  18

Nekra olarak geldiği durumlar da vardır. Mübteda daima merfu‘dur. Haber:
İsim cümlesinin yüklemidir. Normal cümle dizilişinde mübtedadan sonra
gelir ve genellikle nekredir. Haber de mübteda gibi daima merfu‘dur.

Bir fiil cümlesi en az iki ögeden oluşur ki bunlar fiil ve fâildir. Fâil, Türkçe
fiil cümlesindeki öznenin karşılığıdır ve fiili işleyeni göstermektedir. Fiil ile
fâil arasında müenneslik (dişillik)-müzekkerlik (erillik) açısından uyum
bulunması gerekir. Arapçada fâil daima merfu‘dur. Eğer anlam fiil ve fâil ile
tamamlanıyorsa yani fiil lâzım (geçişsiz/nesne almayan) bir fiil ise fiil
cümlesi olabilmesi için bir başka ögeye ihtiyaç yoktur. Şayet
tamamlanmıyorsa yani fiil müteaddî (geçişli/nesne alan) bir fiilse cümlede fiil
ve fâil dışında üçüncü bir öge daha bulunur ki o da mef’ûldür. Fiilin yaptığı
işten etkilenen ögeyi gösteren mef’ûl mansûbtur.

Kendimizi Sınayalım

1. Aşağıdaki cümlelerden hangisi fiil cümlesidir?

a.  ٌ‫ﺳﻴﺎرﺗﻚ ﺳﺮﻳﻌﺔ‬ 

b. ‫اﻟﻘﻄﺎر‬
َ ُ ‫رﻛﺐ‬ 
‫اﻟﻨﺎس‬
ِ ُ‫ﺣﻘﻴﺒﺔ‬ 
c.  ٌ‫اﻟﺒﻨﺖ ﲨﻴﻠﺔ‬
ِ
d. ‫اﻟﻔﻨﺪق‬ ‫اﳌﺴﻠﻤﻮن ﻧﺰﻟﻮا ﰲ‬ 
e. ٌ‫اﻟﻠﻐﺔُ اﻟﻌﺮﺑﻴﺔُ ﺳﻬﻠﺔ‬

2. (.‫إﻟﻴﻚ‬ ِ ‫ﻓﺈﱐ أ‬ ِ
َ ‫َﺣ ﱡﻦ‬ ‫ت ﻋ ْﻨﻚ ﱢ‬
ُ ‫ )إذا اﺑْـﺘَـ َﻌ ْﺪ‬cümlesindeki altı çizili kelimenin eş anlamlısı
aşağıdakilerden hangisidir?

a. ‫أ ْﺷﺘﺎ ُق‬ 

b. ‫أﻃﻴﺐ‬ 
c. ‫ﺲ‬ ِ 
‫أﺣ ﱡ‬
d. ‫أﻃﻠﺐ‬ 
e. ‫ُﻣ ْﺮﺗَِﻔﻊ‬

3. Aşağıdaki cümlelerden hangisi isim cümlesidir?

ِ ‫ﺧﺮﺟﺖ اﳌﺮأةُ ﻣﻦ‬
a.  ‫اﻟﺒﻴﺖ‬ ِ  
َ  
b. ‫رﺟﻊ اﳌﺮءُ إﱃ ﺑﻴﺘﻪ‬
ِ ‫اﻟﻮﻟ ُﺪ ﻳﻔﺘﺢ ﺑﺎب‬ 
c. ‫اﻟﺒﻴﺖ‬ َ ُ
d. ‫ﻗﺎﻟﺖ اﻷم ﻷوﻻدﻫﺎ‬ 
e. ‫اﻟﺪرس‬
َ ‫اﻟﻄﻼب‬
ُ ‫ﻓﻬﻢ‬ 

4. Aşağıdaki ifadelerden hangisi cümledir?

ُ  
a.  ‫ﻃﺒﻴﺐ اﳌﺴﺘﺸﻔﻰ‬
b. ٌ‫ﺳﻴﺎرةٌ ﺳﺮﻳﻌﺔ‬ 
ِ ‫اﻟﺒﻴ‬
c.  ُ‫ﺖ اﻟﻮاﺳﻌﺔ‬ ُ  
ْ ‫أﺑﻮاب‬

  19

ِ
d.  ‫اﻟﺜﺎﻧﻮﻳﺔ‬ ِ
‫اﳌﺪرﺳﺔ‬ ‫ﰲ‬ 
ِ
e. ‫اﳌﺪرﺳﺔ‬ ‫ﺧﺮج اﻟﺘﻠﻤﻴ ُﺬ ﻣﻦ‬ 

5. “‫ ”ﻳﺪﺧﻞ اﻟﻄﻼب إﱃ اﳌﺪرﺳﺔ ﺻﺒﺎﺣﺎ وﳜﺮﺟﻮن ﻣﻨﻬﺎ ﰲ اﳌﺴﺎء‬cümlesindeki bütün harfler

(edatlar) hangi seçenekte tam olarak gösterilmiştir?

a.  ‫ و‬،‫ ﰲ‬،‫ ﻣﻨﻬﺎ‬،‫اﳌﺴﺎء‬ 

b. ‫ ﺻﺒﺎﺣﺎ‬،‫ إﱃ‬،‫ﰲ‬ 
c.  ‫ اﳌﺴﺎء‬،‫ ﺻﺒﺎﺣﺎ‬،‫ اﳌﺪرﺳﺔ‬،‫اﻟﻄﻼب‬ 
d.  ‫ ﰲ‬،‫ ﻣﻦ‬،‫ و‬،‫إﱃ‬ 
ِ
e. ‫اﳌﺪرﺳﺔ‬ ،‫ ﻣﻦ‬،‫ﻳﺪﺧﻞ‬ 

Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı

1. b Yanıtınız doğru değilse, “Arapçada Cümle Çeşitleri” konusunu

yeniden okuyunuz.

2. a Yanıtınız doğru değilse, Okuma Parçasını ve ilgili alıştırmaları

yeniden gözden geçiriniz.

3. c Yanıtınız doğru değilse, “Arapçada Cümle Çeşitleri” konusunu

yeniden okuyunuz.

4. e Yanıtınız doğru değilse, “Arapçada Cümle Çeşitleri” konusunu

yeniden okuyunuz.

5. d Yanıtınız doğru değilse, “Arapçada Kelime Çeşitleri” konusunu

yeniden okuyunuz.

Sıra Sizde Yanıt Anahtarı

Sıra Sizde 1

.ً‫اﻟﻮﻟَ ُﺪ إِﱃ اﳌ ْﻨ ِﺰِل َﻣ َﺴﺎءا‬

َ ‫ﺎد‬َ ‫َﻋ‬
(‫ )اﻟﻮﻟﺪ‬isim. Alametleri: 1. Başında (‫ )ال‬takısı bulunması, 2. Cümlede
müsnedün ileyh [bu cümlede fâil (özne)] konumunda bulunması. (‫ )اﳌ ْﻨ ِﺰِل‬isim.
Alametleri: 1. Başında (‫ )ال‬takısı bulunması, öncesinde cer harfi (‫ )إِﱃ‬olması.
(ً‫ﺴﺎءا‬
َ ‫ ) َﻣ‬isim. Alameti: Sonunda tenvin bulunması.

.ً‫ﺻﻨَ َﻊ َﺣ َﺴ ٌﻦ ﻃﺎﺋَِﺮًة َوَرﻗِﻴﱠﺔ‬

َ
(‫ﺴ ٌﻦ‬
َ ‫ ) َﺣ‬isim. Alametleri: 1. Sonunda tenvin bulunması, 2. Cümlede müsnedün
ileyh [bu cümlede fâil (özne)] konumunda bulunması. (‫ )ﻃﺎﺋَِﺮًة‬isim. Alameti:
Sonunda tenvin bulunması. (ً‫ ) َوَرﻗِﻴﱠﺔ‬isim. Alameti: Sonunda tenvin bulunması.

ِ ‫ﻀﻞ ِﻣﻦ َﻋﻤ ِﻞ اﻹﻧْﺴ‬

.‫ﺎن اﻟﻄّﺒِ ِﻴﻌ ﱢﻲ‬ ِ ْ‫َﻫﻞ َﻋﻤﻞ اﻹﻧ‬
‫ﺴﺎن ِ ﱢ‬
َ َ ْ ُ َ ْ‫اﻵﱄ أَﻓ‬ َُ ْ
(‫ﻞ‬
ُ ‫ ) َﻋ َﻤ‬isim. Alameti: Cümlede müsnedün ileyh (bu cümlede mübteda)
konumunda bulunması. (‫ﺴﺎن‬ ِ ْ‫ )اﻹﻧ‬isim. Alameti: Başında (‫ )ال‬takısı bulunması,
  20

‫ ) ِ ﱢ‬isim. Alameti: Başında (‫ )ال‬takısı bulunması, (‫ﻀ ُﻞ‬
(‫اﻵﱄ‬ َ ْ‫ )أَﻓ‬isim. Alameti: İsm-
i tafdil kalıbında olması. (Bu kalıptan Arapça II kitabında söz edilecektir. )
(‫ ) َﻋ َﻤ ِﻞ‬isim. Alameti: Öncesinde cer harfi (‫ ) ِﻣ ْﻦ‬olması. (‫ﺴﺎن‬
ِ ْ‫ )اﻹﻧ‬isim. Alameti:
ِ ِ
Başında (‫ )ال‬takısı bulunması. (‫ )اﻟﻄّﺒﻴﻌ ﱢﻲ‬isim. Alameti: Başında (‫ )ال‬takısı
bulunması.

.‫اﻟﺘﺎﺳ َﻌﺔَ ِﻣ ْﻦ ﻋُ ْﻤ ِﺮِﻩ‬

ِ ‫ﻛﺎ َن َﻋﻠِ ﱞﻲ ﻗَ ْﺪ ﺑـﻠَ َﻎ‬
َ
(‫ ) َﻋﻠِ ﱞﻲ‬isim. Alametleri: 1. Sonunda tenvin bulunması, 2. Cümlede müsnedün
ِ ‫ )ا‬isim. Alameti:
ileyh [bu cümlede fâil (özne)] konumunda bulunması. (َ‫ﻟﺘﺎﺳ َﻌﺔ‬
Başında (‫ )ال‬takısı bulunması. (‫ )ﻋُ ْﻤ ِﺮ‬isim. Alameti: Öncesinde cer harfi (‫) ِﻣ ْﻦ‬
olması. (‫ )ه‬isim. Alameti: Zamir oluşu.

.‫ﺿﺔُ ِﻣ ْﻦ ﻏُ ْﺮﻓَ ٍﺔ إﱃ ﻏُ ْﺮﻓَ ٍﺔ‬

َ ‫ﺗَـ ْﻨﺘَ ِﻘ ُﻞ اﳌَُﻤ ﱢﺮ‬
(ُ‫ﺿﺔ‬
َ ‫ )اﳌَُﻤ ﱢﺮ‬isim. Alametleri: 1. Başında (‫ )ال‬takısı bulunması, 2. Cümlede
müsnedün ileyh [bu cümlede fâil (özne)] konumunda bulunması. (‫ )ﻏُ ْﺮﻓَ ٍﺔ‬isim.
Alameti: Başında cer harfi (‫ ) ِﻣ ْﻦ‬bulunması. (‫ )ﻏُ ْﺮﻓَ ٍﺔ‬isim. Alameti: Başında cer
harfi (‫ )إﱃ‬bulunması.

Sıra Sizde 2

(.‫ﺻ ْﺤ ٌﻮ ﰲ اﻟﺼﻴﻒ‬
َ ‫ )اﳉَﱡﻮ‬cümlesinde (‫ )اﳉَﱡﻮ‬kelimesi (‫ )ال‬takısından da anlaşıldığı
üzere isim, (‫ﺻ ْﺤ ٌﻮ‬
َ ) kelimesi sonundaki tenvinden de anlaşıldığı üzere isim, (‫)ﰲ‬
harf ve (‫ )اﻟﺼﻴﻒ‬kelimesi de başındaki cer harfinden ve (‫ )ال‬takısından
anlaşıldığı üzere yine isimdir.

‫اﺟﺐ اﳌ ْﻨ ِﺰِ ﱠ‬
(.ً‫ﱄ ﻣﺴﺎءا‬ َ ‫ﺖ اﻟﻮ‬
ُ ‫ ) َﻛﺘَْﺒ‬cümlesinde (‫ﺖ‬ ُ ‫ ) َﻛﺘَْﺒ‬kelimesi sonundaki (‫ت‬ ُ ) zamirinden
anlaşıldığı üzere fiil, (‫اﻟﻮاﺟﺐ‬ َ ), (‫ﱄ‬ ِ
‫ﺰ‬ِ
‫ْ ﱠ‬ ‫ﻨ‬ ‫اﳌ‬) kelimeleri başlarındaki (‫ال‬ ) takısından da
anlaşıldığı üzere isim ve (ً‫ )ﻣﺴﺎءا‬kelimesi de sonundaki tenvinden de
anlaşıldığı üzere yine isimdir.

(.ٌ‫ﺿﺮورﻳّﺔ‬
َ ‫ﺼ ﱢﺤﻴﱠﺔُ ﻟﻠﻤﺮﺿﻰ‬
‫ )اﻟ ﱢﺮﻋﺎﻳَﺔُ اﻟ ﱢ‬cümlesinde (ُ‫)اﻟ ﱢﺮﻋﺎﻳَﺔ‬, (ُ‫ﺼ ﱢﺤﻴﱠﺔ‬
‫ )اﻟ ﱢ‬ve (‫ )ﻟﻠﻤﺮﺿﻰ‬kelimeleri
başlarındaki (‫ )ال‬takısından da anlaşıldığı üzere isimdirler. (‫)ﻟﻠﻤﺮﺿﻰ‬
kelimesinde bir alamet daha vardır ki o da başındaki (‫ )ل‬cer harfidir. (ٌ‫ﺿﺮورﻳّﺔ‬ َ)
kelimesi de isimdir ve alameti sonundaki tenvindir.

(.‫ﱠﻤ ِﺮ‬ ِ
ْ ‫اﻷﺻﺪﻗﺎءُ َﻋ ِﻦ اﻟﺘ‬
ْ ‫ث‬ُ ‫ )ﻳَـﺘَ َﺤ ّﺪ‬cümlesinde (‫ث‬ ُ ‫ )ﻳَـﺘَ َﺤ ّﺪ‬kelimesi başındaki muzaraât harfi
(‫ )ي‬den anlaşıldığı üzere muzâri fiil, (ُ‫اﻷﺻ ِﺪﻗﺎء‬ ْ ) kelimesi (‫ )ال‬takısından
anlaşıldığı üzere isim ve (‫ﱠﻤ ِﺮ‬ ْ ‫ﺘ‬ ‫اﻟ‬ ) kelimesi de başındaki (‫ ) َﻋ ِﻦ‬cer harfinden ve
(‫ )ال‬takısından anlaşıldığı üzere isimdir.

(.‫َﻜ ﱠﻦ اﳊَﱠﺮ َﺷ ِﺪﻳ ٌﺪ‬

ِ ‫ت اﻟﻨـ ْﱡﺰﻫﺔَ ﻟ‬
َ ُ ‫ )أر ْد‬cümlesinde (‫ت‬ ُ ‫ )أر ْد‬kelimesi sonundaki (‫ت‬
ُ ) zamirinden
anlaşıldığı üzere fiil, (َ‫ﱡﺰَﻫﺔ‬ ‫)اﻟﻨ ْـ‬, (‫ )اﳊَﱠﺮ‬kelimeleri başlarındaki (‫ )ال‬takısından da
anlaşıldığı üzere isim ve (‫ ) َﺷ ِﺪﻳ ٌﺪ‬kelimesi de sonundaki tenvinden de
anlaşıldığı üzere yine isimdir. (‫َﻜ ﱠﻦ‬ ِ ‫ )ﻟ‬kelimesi ise harftir.

Sıra Sizde 3

(.‫ﺗﺪرس ﰲ اﻟﺜﺎﻧَ ِﻮﻳِّﺔ‬

ُ ٌ‫“ )ﺧﺪﳚَﺔُ ﻓَﺘﺎة‬Hatice lisede okuyan bir genç kızdır”, isim cümlesi
  21

(.‫ﺖ َﲨَﻼ ﰲ اﻟﺼﺤﺮاء‬
ُ ْ‫“ ) َرأَﻳ‬Çölde bir deve gördüm”, fiil cümlesi
(.ُ‫وﺳﻪ‬
َ ‫اﻟﻮﻟَ ُﺪ ُد ُر‬
َ ‫اﺟ َﻊ‬
َ ‫“ ) َر‬Öğrenci derslerini gözden geçirdi”, fiil cümlesi
ِ ‫ان ذَﻛِﻴ‬
(.‫ﺎن‬ ِ ‫ﻼن اﻟﺼﻐﲑ‬
ِ ‫“ )اﻟﻄّْﻔ‬İki küçük çocuk zekidir”, isim cümlesi
ّ
ِ
َ ‫“ )أﻃْﻔ ِﺊ اﻟﻨ‬Işığı kapat ve uyu!”, fiil cümlesi
(.‫ﱡﻮر َوَْﱎ‬

Yararlanılan Kaynaklar
Vâlî, F. F. (), en-Nahvu’l-vazîfî, Hâil

Birgivî, M. (), İzhâru’l-esrâr, Erzurum.

Matracî, M.(), Fi’n-nahv ve tatbîkâtuh, Beyrut

Çörtü, M. M. (), Arapça Dilbilgisi Sarf, İstanbul.

Çörtü, M. M. (), Arapça Dilbilgisi Nahiv, İstanbul.

Heyet, (ty), el-Kavâidu’l-‘Arabiyyetu’l-muyessera, İstanbul.

  22

  23

Amaçlarımız
Bu üniteyi tamamladıktan sonra;

• Müzekker ve müennes terimlerini tanımlayabilecek,

• Müenneslik alametlerini tanıyabilecek,

• Hakîkî ve mecâzî müennes farkını ayırt edebilecek,

• Müzekker-müennes ayrımının dil bilgisindeki yerini açıklayabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar
• Müzekker

• Müennes

• Tâ-i marbûta

• Elif-i maksûra

• Elif-i memdûde

Öneriler
Bu üniteyi daha iyi kavrayabilmek için;

• Mustafa Meral Çörtü’nün Arapça Dilbilgisi Sarf adlı kitabındaki

Müzekker-Müennes konusunu inceleyiniz.

• Gramer kurallarını farklı cümle örnekleriyle defterlerinize yazarak

çalışınız.

  24

Cinsiyet Yönünden
İsimler (Müzekker-
Müennes)
‫اﳌَُﺬ ﱠﻛ ُﺮ َواﳌَُﺆﻧﱠﺚ‬

GİRİŞ
Türkçenin gramerinde doğadaki erkek ve dişi canlıların adlandırılmalarındaki
bazı ayrımlar dışında erillik-dişillik kategorilerine rastlanmaz. Bu adlan-
dırmalar da dilbilgisi kurallarını etkilemez. İngilizcede üçüncü şahıs
zamirlerinde olduğu gibi sınırlı düzeyde cinsiyet ayrımı gözlenir. Arapça ise
cinsiyet ayrımının neredeyse bütün dilbilgisi kural ve yapılarında etkili
olduğu bir dildir.

Arapçada isimler ve sıfatlar cinsiyet açısından müzekker (eril) ve

müennes (dişil) olmak üzere ikiye ayrılır. Doğal olarak erkeklik özelliğine
sahip canlılar müzekker, dişilik özelliğine sahip canlılar ise müennes
kategorilerini oluştururlar. Bu sınıflama genişleyerek canlı cansız bütün
varlıkları kapsar. Örneğin kapı kelimesi eril iken pencere kelimesi dişildir.
Hangi ölçüte göre böyle bir ayrıma gidildiğine ilişkin net ve bilimsel bir
gerekçe ortaya konamamıştır. Bu durumda, müennes ve müzekker isimleri
birbirinden nasıl ayıracağız? Gayet basit: Arapçada isim ve sıfatların
sonlarına eklenen ve “alâmet” olarak adlandırılan son ekler kelimenin
müennes mi müzekker mi olduğunu kolayca anlamamızı sağlayacaktır. Bir de
sonunda hiçbir müenneslik alameti bulunmadığı halde müennes kategorisine
giren isimler vardır. Bunlar sınırlı sayıda olup, öğrenilmesi işitme ve ezbere
dayalı olduğu için “semâî müennes” olarak adlandırılır.

Müzekker-müennes ayrımını neden öğrenmemiz gerektiğini merak ettiniz

değil mi? Bu ayrımı öğrenmek durumundayız, çünkü Arapçada şahıs
zamirleri, işaret isimleri, ilgi zamirleri ismin cinsiyetine göre değişmektedir.
Fiillerin şahıslara göre çekiminde form cinsiyete göre şekillenir. Özne ile
yüklem, sıfat ile nitelediği isim arasında cinsiyet açısından uyum aranır. Daha
bunun gibi cinsiyeti ilgilendiren başka konuların da varlığı düşünüldüğünde
müzekker-müennes ayrımının ne derece önemli bir konu olduğu anlaşılır.

Konuya dair ön bilgi için funduszeue.info, funduszeue.info

adreslerine de başvurabilirsiniz.

  25

‫‪OKUMA PARÇASI‬‬
‫ُﺳ َﺮةُ َﺧﺎﻟِ ٍﺪ‬
‫أْ‬
‫ﲨﻴﻠَﺔٌ ﺗَـﺘَ َﻜ ﱠﻮ ُن ِﻣ ْﻦ أ َْرﺑَـ َﻌ ِﺔ أَﻓـ َْﺮ ٍاد‪ :‬أَِﰊ‪،‬‬
‫ُﺳﺮةٌ َِ‬ ‫ﺚ اﻟﺜﱠﺎﻧَ ِﻮ ﱢ‬ ‫ﻒ اﻟﺜﱠﺎﻟِ ِ‬ ‫س ِﰲ اﻟ ﱠ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬
‫ي‪ِ .‬ﱄ أ ْ َ‬ ‫ﺼﱢ‬ ‫ﺐ ﻳَ ْﺪ ُر ُ‬
‫ا ْﲰﻲ ﺧﺎﻟ ٌﺪ‪ .‬أَﻧﺎ ﻃَﺎﻟ ٌ‬
‫ﺐ ِرْزﻗَﻪُ ﺑِ َﻌ َﺮ ِق َﺟﺒِﻴﻨِ ِﻪ‪ .‬أَِﰊ ﻳَـ ْﻌ َﻤ ُﻞ ُدو َن‬ ‫ﺼ ِﻐﲑةُ وأَﻧَﺎ‪ .‬اِﺳﻢ أَِﰊ َﻋﻠِ ﱞﻲ‪ .‬أَِﰊ ﺳﺎﺋِ ُﻖ ﺳﻴﱠﺎرِة أ ٍ ِ‬
‫ُﺟ َﺮة ﻳَﻜْﺴ ُ‬ ‫َ َ َ ْ‬ ‫ُْ‬ ‫أُﱢﻣﻲ‪ ،‬أُ ْﺧ ِﱵ اﻟ ﱠ َ‬
‫ﻒ‪ .‬اِ ْﺳﻢ أُﱢﻣﻲ َزﻳْـﻨَﺐ‪ .‬أُﱢﻣﻲ رﺑﱠﺔُ ﺑـ ْﻴﺖٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َ َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ﺼ َ‬ ‫ﱠ‬ ‫ِ‬
‫َﺣﻴَﺎﻧًﺎ إ َﱃ اﻟﺒَـ ْﻴﺖ ﺗَﻌﺒًﺎ َواﻟﻠ ْﻴ ُﻞ ﻗَ ْﺪ اﻧْـﺘَ َ‬ ‫ﻮد أ ْ‬ ‫َﻣﻠَ ٍﻞ أ َْو َﻛﻠَ ٍﻞ ِِﻹ َﻋﺎﻟَﺔ أ ْ‬
‫ُﺳ َﺮﺗﻪ‪ .‬ﻳَـﻌُ ُ‬
‫ﺖ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺎدﻻَ ِن اﳊ ﱠ ِ‬ ‫ﲨﻴﻊ ُﺷ ُﺆ ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬
‫ﺻﻐ َﲑةٌ َﱂْ‬‫ﺐ َواﻻ ْﺣِﱰاَ َم‪ .‬ا ْﺳ ُﻢ أُ ْﺧ ِﱵ ﻓَﺎﻃ َﻤﺔُ‪ .‬ﻫ َﻲ ﺑِْﻨ ٌ َ‬ ‫ُ‬ ‫ون اﳌَْﻨ ِﺰِل‪ .‬أَِﰊ َوأُﱢﻣﻲ ﻳَـﺘَﺒَ َ‬ ‫َوﻓﻴﱠﺔٌ ﺗُﺪ ُﻳﺮ َ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺎن أَ ْن أَﻗُ َ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺐ ﻳ ْﺪ ِر ُك ﻣﺴ ُﺆوﻟﻴﱠﺎﺗِﻪ أُﺣﺎ ِو ُل ﻗَ ْﺪر ا ِﻹ ْﻣ َﻜ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺐ َﻋﻠَ ﱠﻲ ﻣ ْﻦ‬ ‫ﻮم ﺑ ُﻜ ﱢﻞ َﻣﺎ َﳚ ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫اﺳﺔ ﺑَـ ْﻌ ُﺪ‪ .‬أَﻧَﺎ َﻛﻄَﺎﻟ ٍ ُ َ ْ‬ ‫ﱢر َ‬
‫ﺗَـ ْﺒـﻠُ ْﻎ ﺳ ﱠﻦ اﻟﺪ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ﺎت اﻟ َﻔﺮ ِاغ أَﻟْﻌﺐ ﻣﻊ أُ ْﺧ ِﱵ اﻟ ﱠ ِ ِ‬ ‫ﺎل‪ .‬وِﰲ أَوﻗَ ِ‬ ‫ِ ٍ‬
‫ﺼﺎ‬‫ﺼً‬ ‫ُﺳﻠﱢ َﻴﻬﺎ أ َْو أ َْر ِوي َﳍَﺎ ﻗ َ‬ ‫ﺼﻐ َﲑة أَﻟ َْﻌﺎﺑًﺎ ﳐُْﺘَﻠ َﻔﺔً َوأ َ‬ ‫َ َ ُ ََ َ‬ ‫َواﺟﺒَﺎت َوأَ ْﻋ َﻤ ٍ َ ْ‬
‫ﺼ ِﻐ َﲑ‪.‬‬
‫ﱠﻬﺎ اﻟ ﱠ‬ ‫ﺎﺳ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺐ ﺳﻨـ َ‬ ‫ﺗُـﻨَ ُ‬
‫اء‪َ .‬وِﰲ‬ ‫ﻴﻞ ذُو َﺣ ِﺪﻳ َﻘ ٍﺔ َﺧ ْ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َﻋﻴﺶ ﻣﻊ أُﺳﺮِﰐ ِﰲ اﺳﺘﺎﻧﺒ َ ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻀ َﺮ َ‬ ‫ﻮل اﳌَﺪﻳﻨَﺔ اﻟ ُﻜ ْﺒـ َﺮى ِﰲ ﺗُـ ْﺮﻛﻴَﺎ‪ .‬ﻟَﻨَﺎ َﻣ ْﻨ ِﺰ ٌل َﲨ ٌ‬ ‫ْ ُ‬ ‫أَﻧَﺎ أ ُ َ َ ْ َ‬
‫ﺻﺎﻓِﻴَﺔً‬
‫ﺴ َﻤﺎءُ َ‬ ‫ﺎت اﳌُﺘَـﻨَـ ﱢﻮ َﻋﺔَ‪ِ .‬ﻋ ْﻨ َﺪ َﻣﺎ ﺗَ ُﻜﻮ ُن اﻟ ﱠ‬ ‫وﻋ ِ‬ ‫ب اﻷَ ْﺷ َﺠ َﺎر َواﳌَْﺰُر َ‬ ‫اﻟﻌ ْﺬ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َﺣﺪﻳ َﻘﺘﻨَﺎ ﺑِْﺌـ ٌﺮ َﻋﻤﻴ َﻘﺔٌ ﻧَ ْﺴﻘﻲ ِﲟَﺎﺋ َﻬﺎ َ‬
‫ِ ِ‬
‫ﺻ ِﻐ َﲑةٌ َوِﰲ اﻷُ ْﺧ َﺮى َدﻟ ٌْﻮ َﻛﺒِ َﲑةٌ‪ .‬ﺑِﺎﻟ َﻔﺄ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬
‫ب‬‫ْس أُ َﺷ ﱢﺬ ُ‬ ‫ْس َ‬ ‫ي اﻟﻴُ ْﻤ َﲎ ﻓَﺄ ٌ‬ ‫ﺲ َﺳﺎﻃ َﻌﺔً أَﻧْ ِﺰ ُل إِ َﱃ اﳊَﺪﻳ َﻘﺔ َوِﰲ ﻳَﺪ َ‬ ‫ﺸ ْﻤ ُ‬‫َواﻟ ﱠ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫وﻋ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﻮر اﳌُﺘَـ َﻌﻄﱢ َﺸﺔَ ﻟﻠ َْﻤﺎء‪.‬‬ ‫ﱡﻫ َ‬
‫ﺎت َواﻟﺰُ‬ ‫َﺳﻘﻲ ﺑِﻪ اﳌَْﺰُر َ‬ ‫ﺎء ﻣ َﻦ اﻟﺒِْﺌ ِﺮ َوأ ْ‬ ‫ِج َﻣ ً‬ ‫ﺼﺎ َن اﻟﻴَﺎﺑِ َﺴﺔَ أَ ِو اﻟ َﻔﺎﺳ َﺪ َة ِوﺑﺎﻟ ﱠﺪﻟْ ِﻮ أ ْ‬
‫َﺳﺘَ ْﺨﺮ ُ‬ ‫اﻷَ ْﻏ َ‬
‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ﱠ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﺎﺟﺔ‪ .‬ﻟَﻨَﺎ ﻗَـ ْﺮﻳَﺔٌ ﻗَ ِﺮﻳﺒَﺔٌ ﻣ َﻦ‬‫ود َﺟ َ‬‫ْﺐ َوﻗﻄﺔ ودﻳﻚ َ‬ ‫ﻴﺶ َﻣ َﻌﻨَﺎ ِﰲ اﳊَﺪﻳ َﻘﺔ ﻣ ْﻦ َﻛﻠ ٍ‬ ‫ﺎم اﳊَﻴَـ َﻮاﻧَﺎت اﻟ ِّﱵ ﺗَﻌ ُ‬ ‫َوﻻَ أَﻧْ َﺴﻰ إِﻃ َْﻌ َ‬
‫ﺐ اﳌَ ِﺪﻳﻨَ ِﺔ َوا ْزِد َﺣﺎمِ‬ ‫ﺻ َﺨ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬
‫ﺎدة‪ُ .‬ﳘَﺎ ﻳُـ َﻔ ﱢ‬ ‫ﻴﺶ ﻓِ َﻴﻬﺎ َﺟﺪﱢي َو َﺟﺪﱠﰐ ﰲ ﺻ ﱠﺤﺔ َو َﺳ َﻌ َ‬
‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬
‫وء اﻟ َﻘ ْﺮﻳَﺔ َﻋﻠَﻰ َ‬ ‫ﻀﻼَن ُﻫ ُﺪ َ‬ ‫اﳌَﺪﻳﻨَﺔ‪ .‬ﻳَﻌ ُ‬
‫ﻀﻲ َﻣ ًﻌﺎ أ َْوﻗَﺎﺗًﺎ ﳑُْﺘِ َﻌﺔً‪َ .‬ﻣﺎ أ ْ‬ ‫ﲨﻴﻌﺎ إِﱃ اﻟ َﻘﺮﻳ ِﺔ وﻧَـ ْﻘ ِ‬ ‫ْﻫ ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫ُﻣ ُﺮوِرَﻫﺎ‪ِ .‬ﰲ ُﻛ ﱢﻞ َﺎﻳَﺔ اﻷ ْ‬
‫ﺶ َﻣ َﻊ‬ ‫اﻟﻌ ْﻴ َ‬
‫َﺣﻠَﻰ َ‬ ‫َْ َ‬ ‫ﺐ َ ً‬ ‫ﻮع ﺗَـ ْﻘ ِﺮﻳﺒًﺎ ﻧَﺬ َ ُ‬
‫ُﺳﺒُ ِ‬
‫َﺻ ِﺪﻗَ ِﺎء!‬ ‫ِ ِ‬
‫اﻷَﺣﺒﱠﺎء َواﻷ ْ‬
‫‪Metni Kavrama Alıştırmaları‬‬
‫‪1. Aşağıdaki soruları okuma parçasına göre cevaplandırınız.‬‬

‫س َﺧﺎﻟِ ٌﺪ؟‬ ‫ﺻﱟ‬

‫ﻒ ﻳَ ْﺪ ُر ُ‬ ‫‪ِ .1‬ﰲ أَ ﱢ‬
‫ي َ‬
‫ُﺳ َﺮةُ َﺧﺎﻟِ ٍﺪ؟‬ ‫ِ‬
‫‪ .2‬ﳑﱠ ْﻦ ﺗَـﺘَ َﻜ ﱠﻮ ُن أ ْ‬
‫ﺐ أَﺑُﻮﻩُ ِرْزﻗَﻪُ؟‬ ‫‪ .3‬ﻣﺎ ِﻣ ْﻬﻨَﺔُ أَﺑِ ِﻴﻪ؟ وَﻛﻴ َ ِ‬
‫ﻒ ﻳَﻜْﺴ ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ﲨﻴﻊ ُﺷ ُﺆ ِ‬
‫ون اﳌَْﻨ ِﺰِل؟‬ ‫ِ ِ‬
‫‪َ .4‬ﻣ ْﻦ ﻳُﺪ ُﻳﺮ َ َ‬
‫ﺼ ِﻐ َﲑةُ؟ َوﻟِ َﻤﺎ َذا؟‬
‫ﺖ َﺧﺎﻟِ ٍﺪ اﻟ ﱠ‬ ‫س أُ ْﺧ ُ‬
‫‪َ .5‬ﻫ ْﻞ ﺗَ ْﺪ ُر ُ‬
‫‪ .6‬ﻣﺎ َذا ﻳـ ْﻔﻌﻞ َﺧﺎﻟِ ٌﺪ ِﰲ أَوﻗَ ِ‬
‫ﺎت اﻟ َﻔ َﺮ ِاغ؟‬ ‫ْ‬ ‫َ َ َُ‬
‫ﻴﺶ َﺧﺎﻟِ ٌﺪ؟‬ ‫ِ‬
‫‪ .7‬أَﻳْ َﻦ َوَﻣ َﻊ َﻣ ْﻦ ﻳَﻌ ُ‬
‫‪َ .8‬ﻣ َﱴ ﻳَـ ْﻨ ِﺰ ُل َﺧﺎﻟِ ٌﺪ إِﱃ اﳊَ ِﺪﻳ َﻘ ِﺔ؟‬
‫ﺼﻨَ ُﻊ ﺑِﺎﻟ َﻔﺄ ِ‬
‫ْس َواﻟ ﱠﺪﻟْ ِﻮ؟‬ ‫‪َ .9‬ﻣﺎ َذا ﻳَ ْ‬
‫ﻴﺶ َﺟ ﱡﺪ َو َﺟ ﱠﺪةُ َﺧﺎﻟِ ٍﺪ؟‬ ‫ِ‬
‫‪ ‬أَﻳْ َﻦ ﻳَﻌ ُ‬
‫ُﺳ َﺮةُ َﺧﺎﻟِ ٍﺪ َإﱃ اﻟ َﻘ ْﺮﻳَِﺔ؟‬
‫ﺐأْ‬‫ْﻫ ُ‬
‫‪َ ‬ﻣ َﱴ ﺗَﺬ َ‬

‫‪2. Altı çizili kelimelerin eş anlamlılarını parantez içinden seçiniz.‬‬

‫ﻮر(‬ ‫َﲨَ َﻞ‪ ،‬ﻳَـ ْﺮِﺟ ُﻊ‪ِ  ،‬ﺣ َﻜﺎﻳَ ٌ‬

‫ﺎت‪ ،‬أ ُُﻣ ٌ‬ ‫َﺣ ِﻜﻲ‪ ،‬ﻧُ َﺴﺎﻓِ ُﺮ‪ ،‬اﳌَْﻨ ِﺰ ُل‪ ،‬ﺗَـﺘَ َﺸ ﱠﻜ ُﻞ‪َ  ،‬واﻟِ َﺪةٌ‪ ،‬أ ْ‬ ‫ِ‬
‫)اﳌُ ْﺨﺘَﻠ َﻔﺔُ‪َ  ،‬ﻋﺎﺋِﻠَﺔٌ‪ ،‬أ ْ‬

‫ﲨﻴﻠَﺔٌ ﺗَـﺘَ َﻜ ﱠﻮ ُن ِﻣ ْﻦ أ َْرﺑَـ َﻌ ِﺔ أَﻓـ َْﺮ ٍاد‪.‬‬

‫ُﺳﺮةٌ َِ‬
‫‪ِ .1‬ﱄ أ ْ َ‬
‫‪  26‬‬

‫‪ ‬‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫ﻒ‪.‬‬ ‫َﺣﻴَﺎﻧًﺎ إِ َﱃ اﻟﺒَـ ْﻴﺖ ﺗَﻌﺒًﺎ َواﻟﻠﱠْﻴ ُﻞ ﻗَ ْﺪ اﻧْـﺘَ َ‬
‫ﺼ َ‬ ‫ﻮد أ ْ‬
‫‪ .2‬ﻳَـﻌُ ُ‬
‫ﺼ ِﻐ َﲑ‪.‬‬ ‫ﺎﺳ ِ‬‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﱠﻬﺎ اﻟ ﱠ‬
‫ﺐ ﺳﻨـ َ‬
‫ﺼﺎ ﺗُـﻨَ ُ‬
‫ﺼً‬‫‪ .3‬أ َْر ِوي َﳍَﺎ ﻗ َ‬
‫َﺻ ِﺪﻗَ ِﺎء!‬ ‫ِ ِ‬
‫ﺶ َﻣ َﻊ اﻷَﺣﺒﱠﺎء َواﻷ ْ‬
‫اﻟﻌ ْﻴ َ‬
‫َﺣﻠَﻰ َ‬
‫‪َ .4‬ﻣﺎ أ ْ‬
‫ٍ ِ ِ ِ‬
‫ﲨﻴﻊ ُﺷ ُﺆ ِ‬
‫ون اﳌَْﻨ ِﺰِل‪.‬‬ ‫‪ .5‬أُﱢﻣﻲ َرﺑﱠﺔُ ﺑَـ ْﻴﺖ َوﻓﻴﱠﺔٌ ﺗُﺪ ُﻳﺮ َ َ‬
‫وﻋ ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫ﺎت اﳌُﺘَـﻨَـ ﱢﻮ َﻋﺔَ‪.‬‬ ‫ْب اﻷَ ْﺷ َﺠ َﺎر َواﳌَْﺰُر َ‬ ‫‪ .6‬ﻧَ ْﺴﻘﻲ ِﲟَﺎﺋ َﻬﺎ َ‬
‫اﻟﻌﺬ ِ‬

‫ﲨ ًﻴﻌﺎ إِﱃ اﻟ َﻘ ْﺮﻳَِﺔ‪.‬‬

‫ْﻫﺐ َِ‬
‫ﻮع ﺗَـ ْﻘ ِﺮﻳﺒًﺎ ﻧَﺬ َ ُ‬
‫ِ ِ‬
‫‪ِ .7‬ﰲ ُﻛ ﱢﻞ َﺎﻳَﺔ اﻷ ْ‬
‫ُﺳﺒُ ِ‬

‫‪3. Altı çizili kelimelerin zıt anlamlılarını parantez içinden seçiniz.‬‬

‫اﻟﻮﻓَ ِﺎء‪ ،‬ﺑَ ِﻌﻴ َﺪةٌ َﻋ ْﻦ‪ ،‬اﻟ َﻜ َﺮ ِاﻫﻴﱠﺔُ‪َ ،‬ﻛﺒِ َﲑةٌ(‬ ‫ِ‬
‫ﺎر‪َ  ،‬ﻋﺪﳝَﺔُ َ‬
‫ﱠﻬ ُ‬
‫ِ‬
‫اﻟﻌ َﻤ ِﻞ‪ ،‬ﻧَﺸﻴﻄًﺎ‪ ،‬ﻗَﺒِ َ‬
‫ﻴﺤﺔٌ‪ ،‬اﻟﻨـ َ‬ ‫ِ‬
‫)ِﰲ أ َْوﻗَﺎت َ‬

‫ﲨﻴﻠَﺔٌ ﺗَـﺘَ َﻜ ﱠﻮ ُن ِﻣ ْﻦ أ َْرﺑَـ َﻌ ِﺔ أَﻓـ َْﺮ ٍاد‪.‬‬

‫ُﺳﺮةٌ َِ‬
‫‪ِ .1‬ﱄ أ ْ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫ﻒ‪.‬‬ ‫َﺣﻴَﺎﻧًﺎ إِ َﱃ اﻟﺒَـ ْﻴﺖ ﺗَﻌﺒًﺎ َواﻟﻠﱠْﻴ ُﻞ ﻗَ ْﺪ اﻧْـﺘَ َ‬
‫ﺼ َ‬ ‫ﻮد أ ْ‬
‫‪ .2‬ﻳَـﻌُ ُ‬
‫اﺳ ِﺔ ﺑَـ ْﻌ ُﺪ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ﺖ ِ‬ ‫ِ‬
‫ﱢر َ‬ ‫‪ .3‬ﻫ َﻲ ﺑِْﻨ ٌ َ‬
‫ﺻﻐ َﲑةٌ َﱂْ ﺗَـ ْﺒـﻠُ ْﻎ ﺳ ﱠﻦ اﻟﺪ َ‬
‫ﺼ ِﻐ َﲑِة‪.‬‬ ‫ِ‬
‫‪َ .4‬وِﰲ أ َْوﻗَﺎت اﻟ َﻔ َﺮ ِاغ‪ ،‬أَﻟ َْﻌ ُ‬
‫ﺐ َﻣ َﻊ أُ ْﺧ ِ َ‬
‫ﱵ اﻟ ﱠ‬
‫ٍ ِ ِ ِ‬
‫ﲨﻴﻊ ُﺷ ُﺆ ِ‬
‫ون اﳌَْﻨ ِﺰِل‪.‬‬ ‫‪ .5‬أُﱢﻣﻲ َرﺑﱠﺔُ ﺑَـ ْﻴﺖ َوﻓﻴﱠﺔٌ ﺗُﺪ ُﻳﺮ َ َ‬
‫ﺐو ِ‬
‫اﻻ ْﺣِﱰاَ َم‪.‬‬ ‫‪ .6‬أَِﰊ وأُﱢﻣﻲ ﻳـﺘَﺒ َ ِ‬
‫ﺎدﻻَن اﳊُ ﱠ َ‬‫َ ََ‬
‫‪ .7‬ﻟَﻨَﺎ ﻗَـ ْﺮﻳَﺔٌ ﻗَ ِﺮﻳﺒَﺔٌ ِﻣ َﻦ اﳌَ ِﺪﻳﻨَ ِﺔ‪.‬‬

‫‪4. Altı çizili kelimelerin tekillerini söyleyiniz.‬‬

‫ﲨﻴﻠَﺔٌ ﺗَـﺘَ َﻜ ﱠﻮ ُن ِﻣ ْﻦ أَ ْرﺑَـ َﻌ ِﺔ أَﻓـ َْﺮ ٍاد‪.‬‬

‫ُﺳﺮةٌ َِ‬
‫‪ِ .1‬ﱄ أ ْ َ‬
‫ٍ ِ ِ ِ‬
‫ﲨﻴﻊ ُﺷ ُﺆ ِ‬
‫ون اﳌَْﻨ ِﺰِل‪.‬‬ ‫‪ .2‬أُﱢﻣﻲ َرﺑﱠﺔُ ﺑَـ ْﻴﺖ َوﻓﻴﱠﺔٌ ﺗُﺪ ُﻳﺮ َ َ‬
‫ْس أُ َﺷ ﱢﺬب اﻷَ ْﻏﺼﺎ َن اﻟﻴﺎﺑِﺴﺔَ أَ ِو اﻟ َﻔ ِ‬
‫ﺎﺳ َﺪ َة‪.‬‬ ‫‪ .3‬ﺑِﺎﻟ َﻔﺄ ِ‬
‫َ َ َ‬ ‫ُ‬
‫َﺻ ِﺪﻗَ ِﺎء!‬ ‫ِ ِ‬
‫ﺶ َﻣ َﻊ اﻷَﺣﺒﱠﺎء َواﻷ ْ‬
‫اﻟﻌ ْﻴ َ‬
‫َﺣﻠَﻰ َ‬
‫‪َ .4‬ﻣﺎ أ ْ‬
‫ﺼ ِﻐ َﲑِة أَﻟ َْﻌﺎﺑًﺎ ﳐُْﺘَﻠِ َﻔﺔً‪.‬‬ ‫ِ‬
‫‪َ .5‬وِﰲ أ َْوﻗَﺎت اﻟ َﻔ َﺮ ِاغ‪ ،‬أَﻟ َْﻌ ُ‬
‫ﺐ َﻣ َﻊ أُ ْﺧ ِ َ‬
‫ﱵ اﻟ ﱠ‬
‫ﺼ ِﻐ َﲑ‪.‬‬ ‫ﺎﺳ ِ‬‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ﱠﻬﺎ اﻟ ﱠ‬
‫ﺐ ﺳﻨـ َ‬
‫ﺼﺎ ﺗُـﻨَ ُ‬
‫ﺼً‬‫‪ .6‬أ َْو أ َْر ِوي َﳍَﺎ ﻗ َ‬
‫ﺎل‪.‬‬ ‫ِ ِ ٍ‬
‫ﺎت وأَ ْﻋﻤ ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ُﺣﺎ ِو ُل أَ ْن أَﻗُ َ ِ‬
‫ﺐ َﻋﻠَ ﱠﻲ ﻣ ْﻦ َواﺟﺒَ َ َ‬
‫ﻮم ﺑ ُﻜ ﱢﻞ َﻣﺎ َﳚ ُ‬ ‫‪ .7‬أ َ‬

‫‪5. Altı çizili kelimelerin çoğullarını söyleyiniz.‬‬

‫ﺐ ِرْزﻗَﻪُ ﺑِ َﻌ َﺮ ِق َﺟﺒِﻴﻨِ ِﻪ‪.‬‬ ‫‪ .1‬أَِﰊ ﺳﺎﺋِ ُﻖ ﺳﻴﱠﺎرِة أ ٍ ِ‬

‫ُﺟ َﺮة ﻳَﻜْﺴ ُ‬
‫َ َ َ ْ‬
‫ﻮل اﳌَ ِﺪﻳﻨَ ِﺔ اﻟ ُﻜ ْﺒـ َﺮى ِﰲ ﺗُـ ْﺮﻛِﻴَﺎ‪.‬‬ ‫ِ‬
‫ُﺳ َﺮِﰐ ِﰲ ْ‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺒُ َ‬ ‫‪ .2‬أَﻧَﺎ أَﻋ ُ‬
‫ﻴﺶ َﻣ َﻊ أ ْ‬
‫اء‪.‬‬ ‫ﻴﻞ ذُو َﺣ ِﺪﻳ َﻘ ٍﺔ َﺧ ْ‬
‫ﻀ َﺮ َ‬
‫ِ‬
‫‪ .3‬ﻟَﻨَﺎ َﻣ ْﻨ ِﺰ ٌل َﲨ ٌ‬
‫‪ .4‬ﻟَﻨَﺎ ﻗَـ ْﺮﻳَﺔٌ ﻗَ ِﺮﻳﺒَﺔٌ ِﻣ َﻦ اﳌَ ِﺪﻳﻨَ ِﺔ‪.‬‬

‫‪  27‬‬

‫‪ ‬‬
ِ ‫ﺸﻤﺲ ﺳ‬
.‫ﺎﻃ َﻌﺔً أَﻧْ ِﺰ ُل إِ َﱃ اﳊَ ِﺪﻳ َﻘ ِﺔ‬ ِ ‫ﺴﻤﺎء‬ ِ
َ ُ ْ ‫ﺻﺎﻓﻴَﺔً َواﻟ ﱠ‬
َ ُ َ ‫ ﻋ ْﻨ َﺪ َﻣﺎ ﺗَ ُﻜﻮ ُن اﻟ ﱠ‬.5
ِ ‫ﺐو‬
.‫اﻻ ْﺣِﱰاَ َم‬ ِ َ ‫ أَِﰊ وأُﱢﻣﻲ ﻳـﺘَﺒ‬.6
َ ‫ﺎدﻻَن اﳊُ ﱠ‬ََ َ
ِ
  .‫ﺎت َواﻷَ ْزَﻫ َﺎر‬ َ ‫َﺳ ِﻘﻲ ﺑِ ِﻪ اﳌَْﺰُر‬
ِ ‫وﻋ‬ ْ ‫ِج َﻣﺎءً ﻣ َﻦ اﻟﺒِْﺌ ِﺮ َوأ‬ ْ ‫ ِوﺑﺎﻟ ﱠﺪﻟْ ِﻮ أ‬.7
ُ ‫َﺳﺘَ ْﺨﺮ‬

6. Aşağıda verilen Arapça cümlelerin en yakın Türkçe karşılıklarını

seçiniz.

‫ﺻ ِﻐ َﲑةٌ َوِﰲ اﻷُ ْﺧ َﺮى َدﻟ ٌْﻮ‬

َ ‫ْس‬
ِ ِ ِ ِ
َ ‫ﺲ َﺳﺎﻃ َﻌﺔً أَﻧْ ِﺰ ُل إِ َﱃ اﳊَﺪﻳ َﻘﺔ َوِﰲ ﻳَﺪ‬
ٌ ‫ي اﻟﻴُ ْﻤ َﲎ ﻓَﺄ‬ ‫ﺻﺎﻓِﻴَﺔً َواﻟ ﱠ‬
ُ ‫ﺸ ْﻤ‬ ‫ِﻋ ْﻨ َﺪ َﻣﺎ ﺗَ ُﻜﻮ ُن اﻟ ﱠ‬
َ ُ‫ﺴ َﻤﺎء‬
  .ٌ‫َﻛﺒِ َﲑة‬
a. Hava açık olduğunda sağ elimde balta ve diğerinde kova olduğu halde
bahçeye inerim.

b. Hava açık ve güneş parlak olduğunda elimde küçük bir balta ve diğerinde
kova olduğu halde bahçeye inerim.

c. Hava açık ve güneş parlak olduğunda sağ elimde bıçak ve diğerinde kova
olduğu halde bahçeye inerim.

d. Hava açık ve güneş parlak olduğunda sağ elimde küçük bir balta ve
diğerinde kovam olduğu halde bahçeye inerim.

e. Hava açık ve güneş parlak olduğunda sağ elimde küçük bir balta ve
diğerinde kova olduğu halde bahçeye inerim.

  .‫ﺎﺟ ٍﺔ‬ ِ ‫ْﺐ وﻗِﻄﱠٍﺔ‬

ٍ ‫ود‬ ِِ ِ ِ ِ
َ ‫ود َﺟ‬
َ ‫ﻳﻚ‬ َ ٍ ‫ﻴﺶ َﻣ َﻌﻨَﺎ ِﰲ اﳊَﺪﻳ َﻘﺔ ﻣ ْﻦ َﻛﻠ‬ َ ‫ﻻَ أَﻧْ َﺴﻰ إِﻃ َْﻌ‬
ُ ‫ﺎم اﳊَﻴَـ َﻮاﻧَﺎت اﻟ ِّﱵ ﺗَﻌ‬
a. Bizle beraber bahçede yaşayan köpek, kedi, horoz ve tavuk gibi hayvanları
doyurmayı unutmam.

b. Bizle beraber bahçede yaşayan köpek, kedi, tavuk gibi hayvanları

doyurmayı unutmam.

c. Bahçede yaşayan köpek, kedi, horoz ve tavuk gibi hayvanları doyurmayı

unutmam.

d. Bizle beraber bahçede yaşayan kedi, horoz ve tavuk gibi hayvanları

doyurmayı unutmam.

e. Bizle beraber yaşayan köpek, kedi, horoz ve tavuk gibi hayvanları

doyurmayı unutmam.

DİLBİLGİSİ

ARAPÇADA CİNSİYET YÖNÜNDEN İSİMLER

Arapçada isimler cinsiyet yönünden müzekker (eril) ve müennes (dişil)
olarak ikiye ayrılır.

  28

MÜZEKKER (ERİL)
Erkek canlılarla, gramer bakımından erkek kabul edilen varlıklara delalet
eden isim ve sıfatlar müzekkerdir (erildir) . Müzekker isimler, hakîkî (gerçek)
ve mecâzî (itibarî) olmak üzere ikiye ayrılır:

1. Hakîkî Müzekker: Fizyolojik açıdan erkek olan varlıklar için kullanılan

isim ve sıfatlardır. Aşağıdaki hakiki müzekker kelime örneklerini ve cümle
içerisindeki kullanımlarını inceleyiniz:

،‫ ُﻣ ِﺪ ٌﻳﺮ‬،‫َﺳ ٌﺪ‬ ِ ِ ْ ‫ أ‬،ٌ‫ ﺗِﻠ ِْﻤﻴﺬ‬،‫ َﲨَ ٌﻞ‬،‫خ‬

ٌ َ‫ أ‬،‫ﺎل‬ ُ ‫ ِد‬،‫س‬
ٌ ‫ َﺧ‬،‫ﻳﻚ‬
َ ‫ أ‬،‫س‬
ٌ ‫ ُﻣ َﻬ ْﻨﺪ‬،‫ﺛَـ ْﻮٌر‬،‫ َواﻟ ٌﺪ‬،‫ َﺟﺪﱞ‬،‫َﲪَ ُﺪ‬ ٌ ‫ ُﻣ َﺪ ﱢر‬،‫َب‬
ٌ ‫ أ‬،‫ َﻋ ﱞﻢ‬،‫ َوﻟَ ٌﺪ‬،‫َر ُﺟ ٌﻞ‬
ِ ٌ ‫ﺳ ْﻴ‬،‫ﻂ‬ ِ ‫ َﻛﻠ‬،‫ ِﺣﺼﺎ ٌن‬،‫ﻃ ْﻔﻞ‬، ِ ِ
‫ﻴﺲ‬
ٌ ‫ ﺗ‬،‫ﻒ‬ َ ‫ ﻗ ﱞ‬،‫ْﺐ‬ ٌ َ ٌ ‫َﻋﺎﻣ ٌﻞ‬

 Çocuk küçüktür. .ٌ‫ﺻ ِﻐﲑ‬

َ ‫اﻟﻮﻟَ ُﺪ‬
َ     ٌ ‫اﻟ ﱠﺮ ُﺟ ُﻞ ﻃَ ِﻮ‬
Adam uzundur. .‫ﻳﻞ‬

Babası fakirdir. .ٌ‫أَﺑُﻮﻩُ ﻓَِﻘﲑ‬ Amca baba yarısıdır. .‫اﻟﻮاﻟِ ِﺪ‬

َ ‫ﻒ‬ ْ ِ‫اﻟﻌ ﱡﻢ ﻧ‬
ُ ‫ﺼ‬ َ
Horoz güzeldir. .‫ﻴﻞ‬ ِ ُ ‫اﻟﺪ‬ ِ ‫اﳌَُﺪ ﱢر‬
ٌ ‫ﱢﻳﻚ َﲨ‬ Öğretmen başarılıdır. .‫ﺢ‬
ٌ ‫س ﻧَﺎﺟ‬
ُ
ٌ ‫َﺧﻮﻩُ َﻣ ِﺮ‬
Kardeşi hastadır. .‫ﻳﺾ‬ ُ‫أ‬ Dayısı emeklidir. .‫َﺧﺎﻟُﻪُ ُﻣﺘَـ َﻘﺎ ِﻋ ٌﺪ‬

Öğrenci zekidir. .‫ْﻤﻴ ُﺬ ذَﻛِ ﱞﻲ‬

ِ ‫اﻟﺘﱢـﻠ‬ Bu, güzel bir devedir. .‫ﻴﻞ‬ ِ
ٌ ‫َﻫ َﺬا َﲨَ ٌﻞ َﲨ‬
Dede mutludur. .‫اﳉَ ﱡﺪ َﺳ ِﻌﻴ ٌﺪ‬ Ahmet bir öğretmendir. .‫س‬
ٌ ‫َﲪَ ُﺪ ُﻣ َﺪ ﱢر‬
ْ‫أ‬
‫اﻟﺜـ ْﱠﻮُر ﻗَ ِﻮ ﱞ‬
Öküz güçlüdür. .‫ي‬ ٌ ‫َواﻟِ ُﺪﻩُ ُﻣ َﻮﻇﱠ‬
Babası memurdur. .‫ﻒ‬

Aslan cesurdur. .ٌ‫ﺠﺎع‬ ِ ِ

َ ‫َﺳ ُﺪ ُﺷ‬
َ ‫اﻷ‬ Halit mühendistir. .‫س‬
ٌ ‫َﺧﺎﻟ ٌﺪ ُﻣ َﻬ ْﻨﺪ‬
Müdür konuşuyor. .‫اﳌُ ِﺪ ُﻳﺮ ﻳَـﺘَ َﻜﻠﱠ ُﻢ‬    ِ ِ‫ُﻫﻮ ﻳـ ْﺆِﻣﻦ ﺑ‬
O, Allah’a inanır. .‫ﺎﷲ‬ ُ ُ َ
ُ َ‫اﻟﻄﱢْﻔ ُﻞ ﻳَـﻨ‬ 
Çocuk uyuyor. .‫ﺎم‬     İşçi çalışıyor. .‫اﻟﻌ ِﺎﻣ ُﻞ ﻳَـ ْﻌ َﻤ ُﻞ‬
َ
Geçen cümlelerdeki mübteda-haber arasındaki cinsiyet uyumuna dikkat
ediniz. Mübteda müzekker olduğu zaman haber de müzekker olur.

Kedi kovalayan bir köpek gördüm. .‫ﺖ َﻛﻠْﺒًﺎ ﻳُﻄَﺎ ِر ُد ﻗِﻄًّﺎ‬

ُ ْ‫َرأَﻳ‬

ِ ‫ُﻫ َﻮ َر ُﺟ ٌﻞ َﻋﻨِﻴ ٌﺪ َﻛﺎﻟﺘ‬

  O, keçi gibi inatçı bir adamdır. .‫ﱠﻴﺲ‬

Kurban bayramında bir koç kestik. .‫ﺤﻰ‬ ِ ‫َذ َْﲝﻨَﺎ َﻛﺒ ًﺸﺎ ِﰲ ِﻋ‬
ْ َ‫ﻴﺪ اﻷ‬
َ‫ﺿ‬ ْ

At binenin kılıç kuşananındır. .ُ‫ﻒ ﻟِ َﻤ ْﻦ ﻳَـﺘَـ َﻘﻠﱠ ُﺪﻩ‬ ‫ﺼﺎ ُن ﻟِ َﻤ ْﻦ ﻳَـ ْﺮَﻛﺒُﻪُ واﻟ ﱠ‬
ُ ‫ﺴ ْﻴ‬ ِ
َ ‫اﳊ‬

ٌ‫ َﺧﻠِﻴ َﻔﺔ‬،ُ‫ ﻋُ ْﺮَوة‬،ُ‫ْﺤﺔ‬

َ ‫ ﻃَﻠ‬،ُ‫ ﲪَْ َﺰة‬gibi bazı isimler müstesna, müzekker isimlerin sonunda
te’nis alameti (dişilik alameti) bulunmaz. Bu tür isimler sadece sonlarındaki
müenneslik alametinden dolayı “lafzi müennes” kategorisine dâhil edilse de,
dilbilgisi yönünden müzekkerdir.

Talha çalışkan bir öğrencidir..‫ﳎﺘَ ِﻬ ٌﺪ‬

ُْ ‫ﺐ‬ ِ
ٌ ‫ْﺤﺔُ ﻃَﺎﻟ‬
َ ‫ ﻃَﻠ‬Hamza geldi. .ُ‫ﺎء ﲪَْ َﺰة‬
َ ‫َﺟ‬
2. Mecâzî Müzekker: Fizyolojik açıdan erkek olmadığı halde dilbilgisi
yönünden eril kabul edilen varlıklara delalet eden isimlerdir.

  29

Örnek Kelime ve Cümleler

،‫ َﺟﺒَ ٌﻞ‬،‫ ﻗَ َﻤ ٌﺮ‬،‫ اِ ْﻣﺘِ َﺤﺎ ٌن‬،‫ ﻗَـﻠَ ٌﻢ‬،‫ َﻣ ْﺴ ِﺠ ٌﺪ‬،‫ﻮح‬

ٌ ُ‫ َﻣ ْﻔﺘ‬،‫ﺎب‬
ِ ‫ در‬،‫ ﺟ ﱞﻮ‬،‫ال‬
ٌ ْ َ َ ٌ ‫ ُﺳ َﺆ‬،‫ﺎب‬
ٌ ‫ ﻋﻠ‬، ‫س‬
ٌ َ‫ ﺑ‬،‫ْﻢ‬
ِ ‫ ﺻ ﱞ‬،‫ َْﲝﺮ‬،‫ﺖ‬
ٌ َ‫ ﻛﺘ‬،‫ﻒ‬ َ ٌ ٌ ‫ﺑَـ ْﻴ‬
‫ﺎم‬ ِ ٌ ‫ وﻗ‬،‫ِﺟ َﺪار‬
ٌ ‫ َﻋ‬،‫ َﺷ ْﻬ ٌﺮ‬،ٌ‫ُﺳﺒُﻮع‬
ْ ‫ أ‬،‫ﺼﻨَ ٌﻊ‬
ْ ‫ َﻣ‬،‫ﺎح‬
ٌ َ‫ ﻣ ْﻔﺘ‬،‫ْﺖ‬ َ ٌ

  Deniz derindir. .‫اﻟﺒَ ْﺤ ُﺮ َﻋ ِﻤﻴ ٌﻖ‬      Ev büyüktür. .ٌ‫ﺖ َﻛﺒِﲑ‬

ُ ‫اﻟﺒَـ ْﻴ‬
ٌ ‫ﺎب َِﲰ‬ ِ ِ‫ﻒو‬
Kitap kalındır. .‫ﻴﻚ‬ ُ َ‫اﻟﻜﺘ‬ Sınıf geniştir. .‫اﺳ ٌﻊ‬ َ ‫ﺼ ﱡ‬
‫اﻟ ﱠ‬
Hava soğuktur. .‫اﳉَﱡﻮ ﺑَﺎ ِرٌد‬ Bu kolay bir sorudur. .‫ﻞ‬ ٌ ‫َﻫ َﺬا ُﺳ َﺆ‬
ٌ ‫ال َﺳ ْﻬ‬
İlim faydalıdır. .‫ْﻢ ﻧَﺎﻓِ ٌﻊ‬ ِ ُ ِ‫س اﻟﺜﱠﺎﻟ‬ ِ
ُ ‫اﻟﻌﻠ‬ Üçüncü ders bitti. .‫ﺚ‬ ُ ‫ﱠر‬
ْ ‫اﻧْـﺘَـ َﻬﻰ اﻟﺪ‬
ٌ ‫اﳌَ ْﺴ ِﺠ ُﺪ ﻧَ ِﻈ‬
Mescit temizdir. .‫ﻴﻒ‬ Evin kapısı açıktır. .‫ﻮح‬ ِ
ٌ ُ‫ﺎب اﻟﺒَـ ْﻴﺖ َﻣ ْﻔﺘ‬
ُ َ‫ﺑ‬
Küçük anahtar nerede? ‫ﺼ ِﻐﲑُ؟‬ ِ
ٌ ‫اﻟ َﻘﻠَ ُﻢ ﻃَ ِﻮ‬
Kalem uzundur. .‫ﻳﻞ‬ ‫ﺎح اﻟ ﱠ‬
ُ َ‫أﻳْ َﻦ اﳌ ْﻔﺘ‬
Ay uzaktır. .‫اﻟ َﻘ َﻤ ُﺮ ﺑَ ِﻌﻴ ٌﺪ‬ ِِ
ٌ ‫اﻻ ْﻣﺘ َﺤﺎ ُن ﻗَ ِﺮ‬
Sınav yakındır. .‫ﻳﺐ‬

ُ َ‫اﳉِ َﺪ ُار أَﺑْـﻴ‬

Duvar beyazdır. .‫ﺾ‬ Dağ yüksektir. .‫ﻞ ُﻣ ْﺮﺗَِﻔ ٌﻊ‬
ُ َ‫اﳉَﺒ‬
‫ﺼﱢ‬
  Sınıfta okuyoruz. .‫ﻒ‬ ‫س ِﰲ اﻟ ﱠ‬
ُ ‫ﻧَ ْﺪ ُر‬ Vakit geçiyor. .‫ﺖ ﳝَُﱡﺮ‬
ُ ْ‫اﻟﻮﻗ‬
َ
ٍ ‫ﺻ ِﻐ‬ ِ
Ali küçük bir fabrikada çalışıyor. .‫ﲑ‬ ْ ‫َﻋﻠ ﱞﻲ ﻳَـ ْﻌ َﻤ ُﻞ ِﰲ َﻣ‬
َ ‫ﺼﻨَ ٍﻊ‬
ِ َ‫ﻮع اﳌ‬ ِ
Geçen hafta köydeydim. .‫ﺎﺿﻲ‬ ْ ‫ﺖ ِﰲ اﻟ َﻘ ْﺮﻳَﺔ ِﰲ اﻷ‬
ِ ُ‫ُﺳﺒ‬ ُ ‫ُﻛ ْﻨ‬
‫ﺎﻫ َﺮِة ﰲ اﻟ ﱠ‬
ِ ‫ﺸ ْﻬ ِﺮ اﻟ َﻘ‬
Gelecek ay Kahire’de olacağım. .‫ﺎدِم‬ ِ ‫ﺳﺄَ ُﻛﻮ ُن ِﰲ اﻟ َﻘ‬
َ
ِ َ‫ﺗَﺴﻠﱠ ْﻘﻨَﺎ ﺟﺒﻼً َﻛﺒِﲑا ِﰲ اﻟﻌ ِﺎم اﳌ‬
Geçen yıl büyük bir dağa tırmandık. .‫ﺎﺿﻲ‬ َ ً ََ َ
Hakiki müzekker isimlerde olduğu gibi, mecâzî müzekker isimler de cümle
içerisinde müzekker ism-i işaretler, zamirler ve ism-i mevsullerle kullanılırlar.
Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz.

Bu, eski bir evdir. .ٌ‫ﺖ ﻗَ ِﺪﱘ‬

ٌ ‫َﻫ َﺬا ﺑَـ ْﻴ‬ Bu, fakir bir adamdır. .ٌ‫ﻞ ﻓَِﻘﲑ‬
ٌ ‫َﻫ َﺬا َر ُﺟ‬
Birinci cümlede hakiki müzekker olan ‫ﻞ‬ ٌ ‫ َر ُﺟ‬ismi, müzekker ism-i işaret
olan ‫ َﻫ َﺬا‬ile kullanılmıştır. İkinci cümlede mecâzî müzekker olan ‫ﺖ‬ ٌ ‫ ﺑَـ ْﻴ‬isminin
de müzekker ism-i işaret olan ‫ َﻫ َﺬا‬ile kullanıldığına dikkat ediniz.

ِ ‫ﺎء اﻟ ﱠﺮ ُﺟ ُﻞ اﻟﱠ ِﺬي َرأَﻳْـﺘُﻪُ أ َْﻣ‬

Dün gördüğüm adam geldi. .‫ﺲ‬ َ ‫َﺟ‬

َ ‫َﺧ ْﺬﺗُﻪُ ِﻣ ْﻨ‬

Senden aldığım kitabı okudum. .‫ﻚ‬ َ ‫ﺎب اﻟﱠ ِﺬي أ‬ ِ ُ ‫ﻗَـﺮأ‬
َ َ‫ْت اﻟﻜﺘ‬ َ
Birinci cümlede hakiki müzekker olan ‫ﻞ‬ ُ ‫ اﻟ ﱠﺮ ُﺟ‬ismi, müzekker ism-i mevsul
olan ‫ اﻟﱠ ِﺬي‬ile kullanılmıştır. ُ‫ َرأَﻳْـﺘُﻪ‬ifadesinde ki “hû” zamiri de müzekker olan
‫ اﻟ ﱠﺮ ُﺟ ُﻞ‬isminin yerine kullanıldığı için müzekker gelmiştir. İkinci cümlede
ِ ِ
mecâzî müzekker olan ‫ﺎب‬ َ َ‫ اﻟﻜﺘ‬isminin müzekker ism-i mevsul olan ‫ اﻟﱠﺬي‬ile
kullanıldığına, ُ‫َﺧ ْﺬﺗُﻪ‬ َ ‫ أ‬ifadesindeki müzekker “hû” zamirinin de mecazi
müzekker olan ‫ﺎب‬ ِ
َ َ‫ اﻟﻜﺘ‬isminin yerine kullanıldığına dikkat ediniz.
Boşlukları parantez içindeki uygun kelimelerle doldurunuz.

َِ – ‫ ﺣﻴـﻮا ٌن‬-‫ َذ ِاﻫﺐ‬- ‫ﰲ‬

  (ٌ‫ َﻛﺒِﲑ‬،ً‫ﲨﻴﻼ‬ ‫ َوِ ﱟ‬- ‫ اﳌُ ْﺠﺘَ ِﻬ ُﺪ‬- ‫ي‬ َ - ُ‫)اﻟ َﻔ ِﻘﲑ‬
‫ﺿ ُﺮوِر ﱞ‬
َ ََ ٌ

  30

.‫ﺎﻋ َﺪ ِة‬
َ ‫ﺎج إﱃ اﳌُ َﺴ‬
ُ َ‫ َْﳛﺘ‬ ‫ اﻟ ﱠﺮ ُﺟ ُﻞ‬.2
ِ َ‫ ﻧ‬ ‫ اﻟﻄﱠﺎﻟِﺐ‬.1
.‫ﺎﺟ ٌﺢ‬ ُ
‫ﻗَ ِﻮ ﱞ‬‫ اﻟﺜـ ْﱠﻮُر‬.4
.‫ي‬ ِ ‫ ﻟِﻠْﺤ‬‫ اﳌَﺎء‬.3
.‫ﻴﺎة‬ َ ُ
.‫ إِ َﱃ اﳌُ ْﺴﺘَ ْﺸ َﻔﻰ‬‫ﻴﺐ‬ِ‫ﱠ‬ ِ
ُ ‫ اﻟﻄﺒ‬.6 ً‫ﺖ َﲨَﻼ‬
ُ ْ‫ ا ْﺷﺘَـ َﺮﻳ‬.5
‫ﺻ ِﺪ ٍﻳﻖ‬
َ ‫ﺎج إِﱃ‬
ٍ
ُ َ‫ ُﻛ ﱡﻞ إِﻧْ َﺴﺎن َْﳛﺘ‬.8 ‫ﺼﻨَ ُﻊ‬
ْ َ‫ اﳌ‬.7

MÜENNES (DİŞİL)
Dişi varlıklarla, gramer bakımından dişi kabul edilen varlıklara delalet eden
isim ve sıfatlar müennestir (dişildir). Müennes isimlerin sonlarında,
genellikle müenneslik alâmetleri (‫ )ة – ى – اء‬bulunur. Müennes isimler,
hakîkî (gerçek) ve mecâzî (itibarî) olmak üzere ikiye ayrılır:

1. Hakîkî Müennes: Fizyolojik açıdan dişi varlıklar için kullanılan

isimlerdir. Sonunda müenneslik alâmeti bulunup bulunmamasına göre Lafzî
Hakîkî Müennes ve Gayri Lafzî Hakîkî Müennes olarak iki kısma ayrılır.

Lafzî Hakîkî Müennes: Fizyolojik açıdan dişi bir varlığa delalet
eden ve sonunda dişilik alametlerinden birini taşıyan isimlerdir. Aşağıdaki
lafzî hakîki müennes kelime örneklerini ve cümle içerisindeki kullanımlarını
inceleyiniz:

،ٌ‫ ﻧَـ ْﻌ َﺠﺔ‬،ٌ‫ ِﻃ ْﻔﻠَﺔ‬،ٌ‫ ﺑَـ َﻘ َﺮة‬،‫ ﻟَْﻴـﻠَﻰ‬،ٌ‫ َﺳﻠ َْﻤﻰ ُﻣ َﻌﻠﱢ َﻤﺔ‬،ُ‫َﲰَﺎء‬
ْ ‫ أ‬،ٌ‫ ﻧَﺎﻗَﺔ‬،ٌ‫ َواﻟِ َﺪة‬،ٌ‫ َﻋ ﱠﻤﺔ‬،ٌ‫ﺿﺔ‬
َ ‫ ﳑَُﱢﺮ‬،ٌ‫ َﺟ ﱠﺪة‬،ٌ‫ ﻃَﺒِﻴﺒَﺔ‬،ٌ‫ﺎﺟﺔ‬ َ ‫ َد َﺟ‬،ٌ‫َﻣ ْﺮأَة‬
ٌ‫ ُﺷ ْﺮ ِﻃﻴﱠﺔ‬،ٌ‫ ﻟَﺒُـ َﺆة‬،ٌ‫ َﻋ ْﻨـ َﺰة‬،‫ َﺳﻠ َْﻤﻰ‬،ٌ‫َﺧﺎﻟَﺔ‬

َِ ُ‫اﻟﺪﱠﺟﺎﺟﺔ‬
Tavuk güzeldir. .ٌ‫ﲨﻴﻠَﺔ‬ Kadın uzundur. .ٌ‫اﳌَْﺮأَةُ ﻃَ ِﻮﻳﻠَﺔ‬
َ َ
Nine mutludur. .ٌ‫اﳉَ ﱠﺪةُ َﺳ ِﻌﻴ َﺪة‬ ِ ‫اﻟﻄَﺒِﻴﺒﺔُ ﻣ‬
Bayan doktor beceriklidir. .ٌ‫ﺎﻫ َﺮة‬ َ َ
Halası zengindir. . ٌ‫َﻋ ﱠﻤﺘُﻪُ ﻏَﻨِﻴﱠﺔ‬ Hemşire başarılıdır. .ٌ‫ﺤﺔ‬ ِ َ ‫اﳌُﻤ ﱢﺮ‬
َ ‫ﺿﺔُ ﻧَﺎﺟ‬ َ
Dişi deve büyüktür .ٌ‫ﲑة‬ ِ
َ ‫اﻟﻨﱠﺎﻗَﺔُ َﻛﺒ‬ َ ‫اﻟﻮاﻟِ َﺪةُ َﻣ ِﺮﻳ‬
Anne hastadır. .ٌ‫ﻀﺔ‬ َ
Selma zekidir. .ٌ‫ْﻤﻰ ذَﻛِﻴﱠﺔ‬
َ ‫َﺳﻠ‬ Esma çalışkandır. .ٌ‫ﳎﺘَ ِﻬ َﺪة‬
ُْ ُ‫َﲰَﺎء‬
ْ‫أ‬
Leyla zengindir. .ٌ‫ﻟَْﻴـﻠَﻰ ﻏَﻨِﻴﱠﺔ‬ Bayan öğretmen yorgundur. .ٌ‫اﳌَُﻌﻠﱢ َﻤﺔُ ﺗَ ِﻌﺒَﺔ‬

Kız çocuk uyuyor. .ٌ‫اﻟﻄﱢْﻔﻠَﺔُ ﻧَﺎﺋِ َﻤﺔ‬ İnek sütü içeriz..‫َﱭ اﻟﺒَـ َﻘ َﺮِة‬
ََ ‫ب ﻟ‬
ُ ‫ﻧَ ْﺸ َﺮ‬
Teyze fakirdir. .ٌ‫ﲑة‬ ِ
َ ‫اﳋَﺎﻟَﺔُ ﻓَﻘ‬ َ ‫َﻫ ِﺬ ِﻩ ﻧَـ ْﻌ َﺠﺔٌ ﺑَـ ْﻴ‬
Bu, beyaz bir koyundur. .ُ‫ﻀﺎء‬

َِ ‫اﻟﻠﱠﺒُـ َﺆةُ ُﻣ ْﻔ‬

Dişi aslan yırtıcıdır. .ٌ‫ﱰ َﺳﺔ‬ Bu siyah bir dişi keçidir..ُ‫َﻫ ِﺬ ِﻩ َﻋ ْﻨـ َﺰةٌ َﺳ ْﻮ َداء‬
ِ َ‫ﻓ‬
Fatma vefalıdır. .ٌ‫ﺎﻃ َﻤﺔُ َوﻓِﻴﱠﺔ‬ Bayan polis zariftir. .ٌ‫ﺸ ْﺮ ِﻃﻴﱠﺔُ ﻇَ ِﺮﻳ َﻔﺔ‬
‫اﻟ ﱡ‬
Nine torununa güzel bir hikâye anlatıyor. .ً‫ﲨﻴﻠَﺔ‬ ‫ﻴﺪ َﻫﺎ ﻗِ ﱠ‬
َِ ً‫ﺼﺔ‬ ِ ‫اﳉ ﱠﺪةُ ﺗَـﺮ ِوي ِﳊ ِﻔ‬
َ ْ َ
ِ ‫ﺎل اﻟ َﻘ‬
Anne gelecek nesilleri yetiştirir. .َ‫ﺎد َﻣﺔ‬ َ َ‫َﺟﻴ‬ ِ
ْ ‫اﻟﻮاﻟ َﺪةُ ﺗُـ َﺮﱢﰊ اﻷ‬
َ
  Dişi aslan avda erkek aslanlara katılır. .‫ﺼ ْﻴ ِﺪ‬
‫ﻮد ِﰲ اﻟ ﱠ‬ ُ ‫اﻟﻠﱠﺒُـ َﺆةُ ﺗُ َﺸﺎ ِر ُك اﻷ‬
َ ‫ُﺳ‬
ِ ‫ﺶ ِﻣﻦ اﻹﻧْﺴ‬
  .‫ﺎن‬ ِ َ‫اﻟﻨﱠﺎﻗَﺔُ أ ْﻛﺜَـ ُﺮ َﲢَ ﱡﻤﻼً ﻟِﻠ َْﻌﻄ‬
َ
Dişi deve susuzluğa insandan daha dayanıklıdır.
  31

Gayri Lafzî Hakîkî Müennes: Fizyolojik açıdan dişi bir varlığa
delalet ettiği halde sonunda dişilik alameti taşımayan isimlerdir. Aşağıdaki
gayri lafzî hakiki müennes kelime örneklerini ve cümle içerisindeki
kullanımlarını inceleyiniz:

ِ ِ ِ
‫ﺐ‬ ٌ ِ‫ َﺣﺎﺋ‬،‫ﺲ‬
ٌ ‫ ﺛَـﻴﱢ‬،‫ﺾ‬
ِ
ٌ ‫ َﻋﺎﻧ‬،‫ أَﺗَﺎ ٌن‬،‫س‬ ٌ ‫ ﺑِْﻨ‬،‫ﺖ‬
ٌ ‫ ﻓَـ َﺮ‬،‫ ﻃَﺎﻟ ٌﻖ‬،‫ ُﻣﻄْﻔ ٌﻞ‬،‫ ﻫ ْﻨ ٌﺪ‬،ُ‫ َﻣ ْﺮَﱘ‬،‫ أُمﱞ‬،‫ﺖ‬ ٌ ‫أُ ْﺧ‬

ِ ‫ﺖ‬
Kız küçüktür. .ٌ‫ﲑة‬
َ ‫ﺻﻐ‬َ ُ ‫اﻟﺒِْﻨ‬ Kız kardeşi hastadır. .ٌ‫ﻀﺔ‬ َ ‫أُ ْﺧﺘُﻪُ َﻣ ِﺮﻳ‬
ِ ِ
Meryem evlidir .ٌ‫َﻣ ْﺮَﱘُ ُﻣﺘَـ َﺰﱢو َﺟﺔ‬ َ ‫أُ ﱡم َﻋﻠ ﱟﻲ ﻓَﻘ‬
Ali’nin annesi fakirdir. .ٌ‫ﲑة‬

Zeynep gayretlidir. .ٌ‫ﺐ ُِﳎ ﱠﺪة‬

ُ َ‫َزﻳْـﻨ‬ Hint güzel bir kızdır. .ٌ‫ﲨﻴﻠَﺔ‬ ٌ ‫ِﻫ ْﻨ ٌﺪ ﺑِْﻨ‬
َِ ‫ﺖ‬

O, dul bir kadındır..‫ِﻫ َﻲ اِ ْﻣ َﺮأَةٌ ِﻃﺎﻟِ ٌﻖ‬ Ayşe çocuklu bir kadındır. .‫ﻞ‬ ِ ِ
ٌ ‫َﻋﺎﺋ َﺸﺔُ ُﻣﻄْﻔ‬
Dişi eşek güçlüdür .ٌ‫اﻷَﺗَﺎ ُن ﻗَ ِﻮﻳﱠﺔ‬ Bu bir Arap kısrağıdır. .ٌ‫س َﻋ َﺮﺑِﻴﱠﺔ‬ ِِ
ٌ ‫َﻫﺬﻩ ﻓَـ َﺮ‬
ِ ٍ ِ
ً ‫ﻻَ ﺗُ ِﺮﻳ ُﺪ أَﻳﱠﺔُ ﺑ ْﻨﺖ أَ ْن ﺗَ ُﻜﻮ َن َﻋﺎﻧ‬
Hiçbir kız evde kalmış olmayı istemez. .‫ﺴﺎ‬
ِ
Hayızlı kadın beş vakit namazını kılamaz..‫ﺲ‬
َ ‫ﺻﻼَ َوا َﺎ اﳋَ ْﻤ‬ ُ ِ‫ﺼﻠﱢﻲ اﳊَﺎﺋ‬
َ ‫ﺾ‬ َ ُ‫ﻻَ ﺗ‬
ِ
َ ‫ﺼﻄَﻠَ ٌﺢ ﻳُﻄْﻠَ ُﻖ َﻋﻠﻰ ا ْﻣ َﺮأ ٍَة َﻣ‬
  .‫ﺎت َزْو ُﺟ َﻬﺎ‬ ُ ‫اﻟﺜﱠـﻴﱢ‬
ْ ‫ﺐ ُﻣ‬
“Seyyib” kocası ölen kadın için kullanılan bir terimdir.
ِ ِ ِ
‫ﺲ‬ ٌ ِ‫ َﺣﺎﺋ‬örneklerinde olduğu gibi sadece dişilere özgü sıfatlara
ٌ ‫ َﻋﺎﻧ‬،‫ ُﻣﻄْﻔ ٌﻞ‬،‫ ﻃَﺎﻟ ٌﻖ‬،‫ﺾ‬
genellikle dişilik tâ’sı getirilmez. Zira bu tür sıfatlar müzekkerler için
kullanılmaz.

Boşlukları parantez içindeki uygun kelimelerle doldurunuz.

‫ ُِﲢ ﱡ‬-ٌ‫ َذ ِاﻫﺒَﺔ‬- ‫ﺖ‬

(‫ﺐ‬ ِ ِ
ُ ِ‫ اﳊَﺎﺋ‬- ٌ‫ ﻧَﺎﺋِ َﻤﺔ‬- ‫ ﺗَﺄْ ُﻛ ُﻞ‬- ‫ اﻟﺒَـ َﻘ َﺮة‬- ٌ‫)ﻃَﺎﻟﺒَﺔ‬
ُ ‫ ﺑِْﻨ‬- ‫ﺾ‬

.‫ﺼﻠﱢﻲ‬ ِ
َ ُ‫ ﻻَ ﺗ‬ ُ‫ اﳌَْﺮأَة‬.2 ‫اﻟﻨِ ﱢ‬ ُ‫ ﻓَﺎﻃ َﻤﺔ‬.1
.(‫ﱠﱯ )ص‬

.ٌ‫ ُْﳎﺘَ ِﻬ َﺪة‬ ‫ ِﻫ َﻲ‬.4 .‫ َﻋ َﻤﻠَ َﻬﺎ‬ُ‫ﺿﺔ‬

َ ‫ اﳌَُﻤ ﱢﺮ‬.3

.‫ إِ َﱃ اﳌُ ْﺴﺘَ ْﺸ َﻔﻰ‬ُ‫ اﻟﻄﱠﺒِﻴﺒَﺔ‬.6 .‫ َﳊْ ًﻤﺎ‬ ُ‫ اﻟﻠﱠﺒُـ َﺆة‬.5

.‫ َﻣ َﻊ ِﻃ ْﻔﻠِ َﻬﺎ‬‫ اﻷ ﱡم‬.8 ِ َ ‫ ﻧَ ْﺴﺘَ ِﻔﻴ ُﺪ ِﻣ ْﻦ ﻟ‬.7

‫َﱭ‬

2. Mecâzî Müennes: Gerçekte dişi olmadığı halde dil bilgisi yönünden dişi
kabul edilen varlıklara delalet eden isimlerdir. Müenneslik alameti taşıyıp
taşımamasına göre, Lafzî Mecâzî Müennes ve Gayri Lafzî Mecâzî Müennes
(Semâi Müennes) olarak iki kısma ayrılır.

Lafzî Mecâzî Müennes: Gerçekte dişi olmadığı halde dil bilgisi
yönünden dişi sayılan varlıklara delalet eden ve sonunda (‫ اء‬- ‫ ى‬- ‫ )ة‬dişilik
alametlerinden birisi bulunan isimlerdir. Aşağıdaki lafzî mecâzi müennes
kelime örneklerini ve cümle içerisindeki kullanımlarını inceleyiniz:

  32

،ٌ‫ْﻮاة‬ ِ َ ‫ ﺑـﻴ‬،ٌ‫ﻀﺔ‬ ِ َ ‫ ﺳ‬،‫ ﺻﺤﺮاء‬،ٌ‫ﺼﻴﺤﺔ‬ ِ ِ ِ ِ
َ ‫ ﻣﻜ‬،ُ‫ﻀﺎء‬ ْ َ َ ‫ ﺑَـ ْﻴ‬،ٌ‫ َﻣ ْﺪ َر َﺳﺔ‬،ٌ‫ َﻣﻜْﺘَﺒَﺔ‬،ٌ‫ َﺣﺪﻳ َﻘﺔ‬،ٌ‫ﺎﻋﺔ‬ َ ُ َ ْ َ َ َ‫ ﻧ‬،ٌ‫ َﺳﻴﱠ َﺎرة‬،‫ ذ ْﻛ َﺮى‬،ٌ‫ َﺣﻘﻴﺒَﺔ‬،ٌ‫ﻧَﺎﻓ َﺬة‬
  ٌ‫ ﻧِ ْﺴﺒَﺔ‬،ٌ‫ ُﻣ ْﺸ ِﻜﻠَﺔ‬،ٌ‫ﺼﻴﺒَﺔ‬
ِ‫ﻣ‬
ُ

Çanta ağırdır. .ٌ‫اﳊَِﻘﻴﺒَﺔُ ﺛَِﻘﻴﻠَﺔ‬ Pencere büyüktür. .ٌ‫ﲑة‬ ِ ِ

َ ‫اﻟﻨﱠﺎﻓ َﺬةُ َﻛﺒ‬
Araba pahalıdır. .ٌ‫ﺎرةُ ﻏَﺎﻟِﻴَﺔ‬
َ ‫ﺴﻴﱠ‬
‫اﻟ ﱠ‬ َِ ‫ْﻚ ِذ ْﻛﺮى‬
O, güzel bir anıdır. .ٌ‫ﲨﻴﻠَﺔ‬ َ َ ‫ﺗﻠ‬
ِ

Çöl büyüktür. .ٌ‫ﲑة‬ ِ

َ ‫ﺼ ْﺤ َﺮاءُ َﻛﺒ‬
‫اﻟ ﱠ‬ Nasihat faydalıdır. .ٌ‫ﻴﺤﺔُ ﻧَﺎﻓِ َﻌﺔ‬ ِ
َ ‫اﻟﻨﱠﺼ‬
ِ ‫اﳊ ِﺪﻳ َﻘﺔُ و‬
Bahçe geniştir. .ٌ‫اﺳ َﻌﺔ‬ َ َ َ ‫َﻫ ِﺬ ِﻩ َﺳ‬
Bu yeni bir saattir. ٌ‫ﺎﻋﺔٌ َﺟ ِﺪﻳ َﺪة‬

Okul sarıdır. .ُ‫ﺻ ْﻔ َﺮاء‬ ِ ‫اﳌَﻜْﺘَﺒﺔُ َﻫ‬

َ ُ‫اﳌَ ْﺪ َر َﺳﺔ‬ Kütüphane sakindir..ُ‫ﺎدﺋَﺔ‬ َ
Ütü siyahtır. .ُ‫ْﻮاةُ َﺳ ْﻮ َداء‬ ِ
َ ‫اﳌﻜ‬ Yumurta beyazdır. .ُ‫ﻀﺎء‬
َ ‫ﻀﺔُ ﺑَـ ْﻴ‬
َ ‫اﻟﺒَـ ْﻴ‬
ِ ِ ِ
َ ‫ﻟ َﻤ ْﻨ ِﺰﻟﻨَﺎ َﺣﺪﻳ َﻘﺔٌ ُﳏَﺎﻃَﺔٌ ﺑِﺎﻷَ ْﺷ‬
Evimizin ağaçlarla çevrili bir bahçesi var. .‫ﺠﺎ ِر‬

  Bir musibet bin nasihatten hayırlıdır. .‫ﻴﺤ ٍﺔ‬ ِ ِ ِ ِ ِ

َ ‫ُﻣﺼﻴﺒَﺔٌ َواﺣ َﺪةٌ َﺧ ْﻴـ ٌﺮ ﻣ ْﻦ أَﻟْﻒ ﻧَﺼ‬
َ ‫ﱢﺴﺒَ ِﺔ ﻟ‬
  Sana göre en büyük sorun nedir? ‫َﻚ؟‬ ِ ِ ِ
ْ ‫َﻣﺎ ﻫ َﻲ اﳌُ ْﺸﻜﻠَﺔُ اﻟ ُﻜ ْﺒـ َﺮى ﺑﺎﻟﻨ‬
  .‫ﺴﻴﱠ َﺎرةُ ِﻣ ْﻦ أَ ْﻛﺜَ ِﺮ َو َﺳﺎﺋِ ِﻞ اﻟﻨﱠـ ْﻘ ِﻞ اِﻧْﺘِ َﺸ ًﺎرا‬
‫اﻟ ﱠ‬
Araba en yaygın ulaşım araçlarındandır.

Gayri Lafzî Mecâzî Müennes (Semâi Müennes): Gerçekte dişi

olmadığı halde dil bilgisi yönünden dişi sayılan varlıklara delalet eden ve
sonunda dişilik alameti bulunmayan isimlerdir. Aşağıdaki gayri lafzî mecâzi
müennes (semâi müennes) kelime örneklerini ve cümle içerisindeki
kullanımlarını inceleyiniz:

ٌ ِ‫ َﻛﺘ‬،‫ب‬ ِ
،‫ﻒ‬ ٌ ‫ َﻋ ْﻘ َﺮ‬،‫ ِر ْﺟ ٌﻞ‬،‫ﺼﺎ‬
ً ‫ َﻋ‬،ٌ‫ ذ َراع‬،‫ ﻳَ ٌﺪ‬،‫ﲔ‬ ٌ ‫ ﻧَـ ْﻔ‬،‫ أُذُ ٌن‬،ٌ‫ َﲰَﺎء‬،‫ﻳﺢ‬
ٌْ ‫ َﻋ‬،‫ﺲ‬ ٌ َ‫ ﻧ‬،‫ َد ٌار‬،‫ ﺑِْﺌـ ٌﺮ‬،‫ب‬
ٌ ‫ ِر‬،‫ﺎر‬ ٌ ْ‫ َﴰ‬،‫ض‬
ٌ ‫ َﺣ ْﺮ‬،‫ﺲ‬ ٌ ‫أ َْر‬

ِ ‫ﺸﻤﺲ ﺳ‬ Dünya yuvarlaktır. .ٌ‫ض ُﻛ َﺮ ِوﻳﱠﺔ‬

Güneş parlaktır. .ٌ‫ﺎﻃ َﻌﺔ‬ َ ُ ْ ‫اﻟ ﱠ‬ ُ ‫اﻷ َْر‬
ُ ‫ اﳊَْﺮ‬Kapalı çarşı nerede? .ُ‫ﺴﻮ ُق اﳌُﻐَﻄﱠﺎة‬
Savaş hiledir. .ٌ‫ب ُﺧ ْﺪ َﻋﺔ‬ ‫أَﻳْ َﻦ اﻟ ﱡ‬
Ev temizdir. .ٌ‫ﱠار ﻧَ ِﻈﻴ َﻔﺔ‬
ُ ‫اﻟﺪ‬ Sopa asi olana. .‫ﺼﻰ‬ ِ ‫اﻟﻌ‬
َ ‫ﺼﺎ ﻟ َﻤ ْﻦ َﻋ‬
َ َ
Rüzgâr güçlüdür. .ٌ‫ﻳﺢ ﻗَ ِﻮﻳﱠﺔ‬
ُ ‫اﻟ ﱢﺮ‬ Ateş yakıcıdır. .ٌ‫ﱠﺎر َﺣﺎ ِرﻗَﺔ‬
ُ ‫اﻟﻨ‬
ْ َ‫أُذُﻧُﻪُ اﻟﻴُ ْﻤ َﲎ ﻻَ ﺗ‬
Sağ kulağı işitmiyor. .‫ﺴ َﻤ ُﻊ‬ Gök mavidir. .ُ‫ﺴ َﻤﺎءُ َزْرﻗَﺎء‬
‫اﻟ ﱠ‬
Akrep zehirlidir. .ٌ‫ب َﺳﺎ ﱠﻣﺔ‬
ُ ‫اﻟﻌ ْﻘ َﺮ‬
َ Nefis aç gözlüdür. .ٌ‫ﺲ َﺷ ِﺮَﻫﺔ‬
ُ ‫اﻟﻨﱠـ ْﻔ‬
Kuyu derindir. .ٌ‫اﻟﺒِْﺌـ ُﺮ َﻋ ِﻤﻴ َﻘﺔ‬
ِ ‫ﺲ َذاﺋَِﻘﺔُ اﳌَﻮ‬
  Her nefis ölümü tadacaktır. .‫ت‬ ٍ ‫ُﻛ ﱡﻞ ﻧَـ ْﻔ‬
ْ
Elden ne gelir! (Göz görmekte, el uzanamamakta). .ٌ‫ﲑة‬ ِ ِ ُْ ‫اﻟﻌ‬
َ ‫ﲔ ﺑَﺼ َﲑةٌ َواﻟْﻴَ ُﺪ ﻗَﺼ‬ َ
ِ ِ‫اع اﻟﻴُ ْﻤ َﲎ ﻟِﻠ ﱠﺮﺋ‬
Ahmet, başkanın sağ koluydu. .‫ﻴﺲ‬ َ ‫َﲪَ ُﺪ اﻟ ﱢﺬ َر‬
ْ ‫َﻛﺎ َن أ‬
  .‫ﲔ اﳌُ َﺠ ﱠﺮ َد ِة‬ ِ ِ ِ ‫ﻻَ ﻧَﺴﺘ ِﻄﻴﻊ رْؤﻳﺔَ اﻟﻨ‬
َ ِ‫ﱡﺠﻮم اﻟﺒَﻌﻴ َﺪة ﺑ‬
ِ ْ ‫ﺎﻟﻌ‬ ُ َ ُ ُ َْ
 Çıplak gözle uzak yıldızları göremeyiz.

  33

Boşlukları parantez içindeki uygun kelimelerle doldurunuz.

(‫ﺴﻮ ُق‬ َ ‫ اﻟﺒَـ ْﻴ‬- ٌ‫ ﻧَﺎﻓِ َﻌﺔ‬- ‫ﺲ‬

‫ اﻟ ﱡ‬- َ‫ﻀﺔ‬ ِ ‫ﺸ ْﻤ‬ َِ - ٌ‫ ﺳ ِﺮﻳﻌﺔ‬- ‫ﻀﺮاء‬
‫ اﻟ ﱠ‬- ٌ‫ﲨﻴﻠَﺔ‬ َ َ ُ َ ْ ‫ َﺧ‬- ‫ﱠﺎر‬
ُ ‫)اﻟﻨ‬

‫ﺖ‬ٌ ‫ ﻟَْﻴـﻠَﻰ ﺑِْﻨ‬.2 ‫ور َﺣ ْﻮ َل‬

ُ ‫ض ﺗَ ُﺪ‬
ُ ‫ اﻷ َْر‬.1
ِ ‫ﻟِﻠ ﱢ‬ُ‫ﺎﺿﺔ‬
ُ ِ‫ﺎﺟﺔُ ﺗَﺒ‬
‫ﻴﺾ‬ َ ‫ﱠﺟ‬َ ‫ اﻟﺪ‬.4 .‫ﺼ ﱠﺤﺔ‬ َ َ‫ اﻟ ﱢﺮﻳ‬.3
. ُ‫ﺴﻴﱠ َﺎرة‬
‫ اﻟ ﱠ‬.6 .ٌ‫ َﺣﺎ ِرﻗَﺔ‬
ُ‫ اﳊَ ِﺪﻳ َﻘﺔ‬.8 ٌ‫ ُﻣ ْﺰ َد ِﲪَﺔ‬
Kendisinde müenneslik alametlerinden birisi bulunmadığı halde müennes
kabul edilen bazı isimler vardır (Semâi müennes). Bunların belirli bir
müenneslik ölçütü yoktur. Bu isimler sözlük yardımıyla ezberlenip öğrenilir.

MÜENNESLİK ALAMETLERİ
Arapçada bir ismin müennes olduğunu gösteren üç alâmet vardır:

1. Tâ-i Merbûta (ُ‫)اﻟﺘﱠﺎءُ اﳌَْﺮﺑُﻮﻃَﺔ‬: Yuvarlak tâ. Dişilik tâ’sı da denilen bu tâ,
sonuna eklendiği isim ve sıfatları müennes yaparak müzekkerlerinden ayırır.
Yuvarlak müenneslik tâ’sının kelimelerin aslından olmayıp zâid olduğu
unutulmamalıdır. Daha çok fiilden türeyen sıfatların (ism-i fâil, ism-i mef’ûl,
sıfat-ı müşebbehe) ve ism-i mensûb’ların sonlarına eklenir. ( ‫ ة‬veya ‫)ـﺔ‬
şeklinde yazılır. Fiilden türememiş (câmid) isimlerde daha az bulunur.
Aşağıdaki örnek kelimeleri ve cümle içerisindeki kullanımlarını inceleyiniz:

/ ٌ‫ ِﻃﺎﻟِﺒَﺔ‬- ‫ﺐ‬ ِ ِ
ٌ ‫ ﻃَﺎﻟ‬/ ٌ‫ َﻛﺎﺗﺒَﺔ‬- ‫ﺐ‬
ِ ِ ‫ ﻗِ ﱞ‬/ ٌ‫ َﺷﺎﺑﱠﺔ‬- ‫ﺎب‬
ٌ ‫ َﻛﻠ‬/ ٌ‫ ﻗﻄﱠﺔ‬- ‫ﻂ‬
ٌ ‫ َﻛﺎﺗ‬/ ٌ‫ َﻛﻠْﺒَﺔ‬- ‫ْﺐ‬ ‫ َﺷ ﱞ‬/ ٌ‫ ﻓَـﺘَﺎة‬- ‫ ﻓَـ ًﱴ‬/ ٌ‫ َﻣ ْﺮأَة‬- ٌ‫َﻣ ْﺮء‬
ِ ِ َ ‫ ﻣ ِﺮﻳ‬- ‫ﻳﺾ‬ ِ ِ ِ ِ ٌ ُ‫ َﻣ ْﻘﺘ‬/ ٌ‫ ُﻣ َﻌﻠﱢ َﻤﺔ‬- ‫ُﻣ َﻌﻠﱢ ٌﻢ‬
-‫ﺐ‬
ٌ ‫ ﻃَﻴﱢ‬/ ٌ‫ ﺗَﻌﺒَﺔ‬- ‫ﺐ‬
ٌ ‫ ﺗَﻌ‬/ ٌ‫ﻀﺔ‬ َ ٌ ‫ َﻣ ِﺮ‬/ ٌ‫ َﺣﻨَﻔﻴﱠﺔ‬- ‫ ﺗُـ ْﺮﻛﻴﱠﺔٌ َﺣﻨَﻔ ﱞﻲ‬- ‫ ﺗُـ ْﺮﻛ ﱞﻲ‬/ ٌ‫ َﻣ ْﻘﺘُﻮﻟَﺔ‬- ‫ﻮل‬
ٌ‫ﻃَﻴﱢﺒَﺔ‬

Bu kadın zengindir. .ٌ‫َﻫ ِﺬ ِﻩ اﳌَْﺮأَةُ ﻏَﻨِﻴﱠﺔ‬ ‫ﻫ َﺬا اﳌَْﺮءُ ﻏَ ِ ﱞ‬

Bu adam zengindir. .‫ﲏ‬

Bu genç kız zekidir. .ٌ‫َﻫ ِﺬ ِﻩ اﻟ َﻔﺘَﺎةُ ذَﻛِﻴﱠﺔ‬ Bu delikanlı zekidir. .‫َﻫ َﺬا اﻟ َﻔ َﱴ ذَﻛِ ﱞﻲ‬

‫اﻟ ﱠ‬
Genç kız terbiyelidir. .ٌ‫ﺸﺎﺑﱠﺔُ ُﻣ َﺆدﱠﺑَﺔ‬ Delikanlı terbiyelidir. .‫ﱠب‬
ٌ ‫ﺎب ُﻣ َﺆد‬
‫ﺸ ﱡ‬‫اﻟ ﱠ‬
ِ
Kedi (dişi) uyuyor. .ٌ‫اﻟﻘﻄﱠﺔُ ﻧَﺎﺋِ َﻤﺔ‬ Kedi (erkek) uyuyor. .‫ﻂ ﻧَﺎﺋِ ٌﻢ‬ ِ
‫اﻟﻘ ﱡ‬

Köpek (dişi) açtır. .ٌ‫اﻟ َﻜﻠْﺒَﺔُ َﺟﺎﺋِ َﻌﺔ‬ Köpek (erkek) açtır. .‫ْﺐ َﺟﺎﺋِ ٌﻊ‬
ُ ‫اﻟ َﻜﻠ‬
Zeynep bir yazardır. .ٌ‫ﺐ َﻛﺎﺗِﺒَﺔ‬