Hızlı Uyutan Ninni

hızlı uyutan ninni

Reşat Nuri Güntekin Решад Нури Гюнтекин

0 оценок0% нашли этот документ полезным (0 голосов)

84 просмотров страниц

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

PDF, TXT или читайте онлайн в Scribd

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Этот документ был вам полезен?

0 оценок0% нашли этот документ полезным (0 голосов)

84 просмотров страниц

Оригинальное название:

ÇALIKUŞU Птичка певчая

Перевод с турецкого funduszeue.infoва.

Турецкий текст проверил, билингву OCR & SpellCheck: Zmiy ([email protected])

подготовил Илья Франк

Часть первая

Б, сентябрь г.

DÖRDÜNCÜ sınıftaydım. Yaşım on iki Я училась в четвертом классе. Мне

kadar olmalı. Fransızca muallimimiz Sör было лет двенадцать. Как-то раз
Aleksi, bir gün bize yazı vazifesi vermişti. учительница французского языка,
сестра Алекси, дала нам задание.
"Hayattaki ilk hatıralarınızı yazmaya – Постарайтесь описать ваши первые
çalışın. Bakalım neler bulacaksınız? Sizin детские впечатления, – сказала она.
için güzel bir hayat temini olur," demişti. – Интересно, что вы вспомните?.. Это
хорошая гимнастика для воображения!
Hiç unutmam; yaramazlığımdan, Насколько я себя помню, я всегда была
gevezeliğimden bıkan öğretmenler, o ужасной проказницей и болтуньей.
sınıfta beni arkadaşlarımdan ayırmışlar, bir В конце концов воспитательницам
köşede tek kişilik bir küçük sıraya надоели мои проделки и меня посадили
oturtmuşlardı. отдельно от всех за маленькую
одноместную парту в углу класса.
Müdirenin söylediğine göre, ders Директриса сделала внушение:
esnasında komşularımı lakırdıya – Пока не перестанешь болтать и
tutmamayı, uslu uslu muallimi dinlemeyi мешать своим подружкам, пока не
öğreninceye kadar orada bir sürgün hayatı научишься вести себя примерно на
geçirmeye mahkûmdum. уроках, будешь сидеть отдельно, вот
здесь – в ссылке.
Bir yanımda kocaman bir tahta direk Справа от меня тянулся к потолку
vardır. Ne yapılsa sınıftan çıkarılmasına здоровенный деревянный столб, мой

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 1

imkân olmayan ve ara sıra çakımın ucuyla серьезный, безмолвный, долговязый
ötesine berisine açtığım yaracıklara stoik сосед. Он без конца вводил меня в
bir vakarla tahammül eden sessiz sedasız, искушение и поэтому вынужден был
ağırbaşlı ve upuzun bir komşu. стоически переносить все царапины и
порезы, которыми награждал его мой
перочинный ножик.
Öte yanımda manastır terbiyesinin istediği Слева – узкое высокое окно, всегда
serin ve mağrur loşluğu temin için прикрытое наружными ставнями. Мне
yapılmışa benzeyen ve panjurları hiç казалось, его назначение – специально
açılmayan bir uzun pencere dururdu. создавать прохладу и полумрак,
Ehemmiyetli bir keşif yapmıştım. неизбежные атрибуты монастырского
воспитания. Я сделала важное
открытие.
Göğsümü sıraya yaslayıp çenemi biraz Стоило прижаться грудью к парте, чуть-
yukarı kaldırdığım vakit panjurların чуть приподнять голову, и сквозь щель в
arasından gökyüzünün bir parçasıyla bir ставнях можно было увидеть клочок
büyük akasyanın yaprakları arasından tek неба, ветку зеленой акации, одинокое
bir apartman penceresi ve bir balkon окно да решетку балкона. По правде
parmaklığı görünürdü. Doğrusunu говоря, картина не очень интересная.
söylemek lâzım gelirse, manzara hiç de
zengin değildi.
Pencere her zaman kapalı durur, balkon Окно никогда не открывалось, а на
parmaklığına hemen daima bir ufak çocuk балконной решетке почти всегда висели
şiltesi ile yorgan asılırdı. Fakat ben, bu маленький детский матрасик и
kadarından da memnundum. одеяльце. Но я была рада и этому.
Ders esnasında ellerim çenemin altında На уроках я опускала голову на
kilitli, sör hocalarıma çok ruhani görünmesi сплетенные под подбородком пальцы, и
gereken bir vaziyette gözlerimi göğe – в такой позе учителя находили мое
pancur aralıklarından görünen hakiki лицо весьма одухотворенным, а когда я
gökyüzüne– uydurduğum zaman, onlar поднимала глаза к нему, настоящему
bunu bir uslanma başlangıcı sanarak голубому небу, которое проглядывало
sevinirlerdi. сквозь щель в ставнях, они радовались
еще больше, думая, что я уже начала
исправляться.
Ben de onları atlatarak bizden gizlemeye Обманывая так своих воспитателей, я

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 2

çalıştıkları hayatı seyrediyormuşum gibi bir испытывала удивительное
şey, bir atlatma ve intikam zevki duyardım. наслаждение, я мстила им. Мне
казалось, что там, за окном, они прячут
от нас жизнь
Sör Aleksi, izahatını bitirdikten sonra bizi Пояснив, как надо писать, сестра
çalışmaya bırakmıştı. Алекси предоставила нас самим себе.
Ön sıraları süsleyen ağırbaşlı sınıf Первые ученицы класса – украшение
birincileri hemen işe koyulmuşlardı. передних парт – тотчас принялись за
работу.
Yanlarında olmadığım halde ne Я не сидела рядом с ними, не
yazdıklarını omuzları üzerinden okumuş заглядывала через плечо в их тетради,
gibi biliyordum: но я точно знала, о чем они пишут. Это
была поэтическая ложь примерно
такого содержания:
"İlk hatıranı, sevgili anneciğimin küçük "Первое, что я помню в жизни, – это
karyolamın üstüne eğilen müşfik altın златокудрая нежная головка дорогой
sarısı başı, bana muhabbetle gülümseyen мамочки, склоненная над моей
gök mavisi gözleridir," tarzında şairane bir маленькой кроваткой, и ее голубые,
yalancik небесного цвета глазки, обращенные ко
мне с улыбкой и любовью"
Hakikatte annecikler altın sarısı ve gök На самом же деле бедные мамочки,
mavisinden başka renklerde de olabilirdi. кроме золотистого и небесно-голубого,
Fakat sörlerde okuyan kızların kaleminden могли быть обладательницами и других
bu renklere boyanmak, o biçareler için bir цветов, однако эти два были для них
mecburiyet, bizim için bir usuldü. обязательны, а для нас, учениц soeurs*
(сестры (фр.); здесь – воспитательницы
во французском католическом
пансионе), такой стиль считался
законом.
Bana gelince, ben bambaşka bir Что касается меня, то я была совсем
çocuktum. Çok küçük yaşta kaybettiğim другим ребенком. Матери я лишилась
annemden aklımda pek fazla bir şey очень рано, о ней у меня сохранились
kalmamıştı. самые смутные воспоминания.
Fakat herhalde altın saçlı ve mavi gözlü Одно несомненно, у нее не было
olmadığı muhakkaktı. златокудрых волос и небесно-голубых

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 3

глаз.
Böyle olunca da hiçbir kuvvet bana onu Но все равно никакая сила на свете не
asıl çehresinden başka bir çehre ile могла заставить меня подменить в
düşündürmeye ve sevdirmeye muktedir памяти подлинный образ матери каким-
değildi. нибудь другим.

Beni bir düşüncedir almıştı. Ne Я сидела и ломала голову. О чем

yazacaktım? писать?..
Duvardaki boyalı Meryem tablosunun Часы с кукушкой, висевшие под
altına asılmış guguklu saat durmadan изображением святой девы Марии, ни
yürüdüğü halde ben, hâlâ yerimde на минуту не замедляли своего бега, а
sayıyordum. мне все никак не удавалось сдвинуться
с места.
Basımdaki kurdeleyi çözdüm, saçlarımı Я развязала ленту на голове и
yavaş yavaş gözlerimin üzerine indirmeye теребила волосы, опуская пряди на лоб,
başladım. Bir elimle de kalemimi ağzıma на глаза. В руке у меня была ручка. Я
sokuyor, ısıra ısıra dişlerimin arasında мусолила ее, грызла, водила ею по
döndürüyordum. зубам
Filozofların, şairlerin, yazı yazarken Как известно, философы, поэты имеют
burunlarını kaşımak, çenelerinin derilerini привычку почесывать во время работы
çekiştirmek gibi garip garip huylan vardır нос, скрести подбородок.
ya
Kalemi ısırmak ve saçlarımı gözlerimin Вот так и у меня: грызть ручку,
üstüne dağıtmak da benim düşüncelere напускать на глаза волосы – признак
daldığıma alâmettir. крайней задумчивости, глубокого
размышления.
Bereket versin benim düşünce saatlerim К счастью, подобные случаи были
çok nadirdir. Çünkü o takdirde hayatım – редки. К счастью?.. Да! Иначе жизнь
masallardaki meşhur çarşamba karısı ve походила бы на спутанный клубок,
ocak anasının hayatı gibi – karmakarışık который так же трудно распутывается,
bir saç kümesi içinde geçecekti. как и сюжеты наших сказок о
Чаршамба-карысы и Оджак-анасы.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 4

* xxx

Aradan seneler geçti. Yabancı bir şehirde, Прошли годы. И вот сейчас, в чужом
yabancı bir otel odasında, sırf bitip городе, в незнакомой гостинице, я одна
tükenmeyecek gibi görünen bir gecenin в комнате и пишу в дневнике все, что
yalnızlığına karşı koymak için hatıralarımı могу вспомнить. Пишу только для того,
yazmaya başladığım bu saatte, bir elim чтобы победить ночь, которая, кажется,
yine aynı küçük çocuk tavrıyla saçlarımı длится вечность!.. И опять, как в
çekiştiriyor, gözlerimin üstüne indirmeye далеком детстве, я тереблю свои
uğraşıyor. волосы, опускаю прядь на глаза
Bunun sebebine gelince, öyle sanıyorum Как родилась эта привычка?.. Мне
ki, ben etrafındaki hayata pek fazla kendini кажется, в детстве я была слишком
kapıp koyveren, hafif ve dikkatsiz bir беспечным, чересчур легкомысленным
çocuktum. ребенком, который бурно реагировал на
все проявления жизни, бросаясь в ее
объятия.
Besbelli sıkı zamanlarda kendi kendimle, Вслед за этим неизменно наступали
kendi fikirlerimle yalnız kalmak için разочарования. Вот тогда-то, стараясь
gözlerimle dünya arasında, bu saçlardan остаться наедине с собой, со своими
bir perde koymaya çalışıyordum. мыслями, я пыталась сделать из своих
волос покрывало, отгородиться им от
всего мира.
Kalem sapını kebap şişi gibi dişlerimin Что касается привычки грызть ручку,
arasında çevirmeye gelince, onun точно вертел с шашлыком, этого,
hikmetini doğrusu kendim de pek откровенно говоря, я объяснить не могу.
anlamadım.
Bütün bildiğim, dudaklarımdan mor Помню только, что от чернил губы у
mürekkep lekelerinin eksik olmadığı ve bir меня постоянно были фиолетового
genç kız hali alır gibi olduğum bir yaşta, цвета. Однажды (я была уже довольно
beni bir gün mektepte ziyarete gelen взрослой девочкой) меня пришли
birisinin karşısına adeta bıyık çekmiş gibi навестить в пансион. Я вышла на
çıkarak yerin dibine geçtiğimdir. свидание с намалеванными под носом
усами, а когда мне сказали об этом,
чуть не сгорела от стыда.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 5

O gün, bütün düşüncelerime rağmen, Никогда не забуду: несмотря на все мои
ancak şu kadarcık bir şey yazabildiğimi старания, я смогла написать только
hatırlıyorum: следующее:
"Ben, galiba balıklar gibi bir göl içinde "Мне кажется, я родилась в озере, как
doğdum. рыба
Annemi hatırlamıyor değilim Не могу сказать, что я совсем не помню
своей матери
Babamı, dadımı, neferimiz Hüseyin’i Помню также отца, кормилицу, нашего
денщика Хюсейна
Beni bir gün sokakta koşturan bodur bir Помню черного коротконогого пса,
kara köpeği который гонялся за мной по улице
Bir gün, dolu bir sepetten gizlice üzüm Помню, как однажды я воровала из
çalarken parmağımı sokan arıyı корзины виноград и меня ужалила в
палец пчела
Gözüm ağrıdığı vakit içine damlatılan Помню, у меня болели глаза и мне их
kırmızı ilacı закапывали красным лекарством
Sevgili Hüseyin'le beraber Istanbul'a Помню наш приезд в Стамбул с
gelişimizi любимым Хюсейном
Evet, bunlara benzer daha birçok şey Помню многое другое Но не это – мои
aklımdan geçiyor Fakat bunların hiçbiri первые впечатления, все это было
ilk hatıra değil гораздо позже
Sevdiğim göl içinde, büyük yapraklar Совсем, совсем давно, мне помнится, я
arasında çırılçıplak çabalayışım kadar eski барахталась нагишом в своем любимом
değil Deniz kadar uçsuz bucaksız bir озере среди огромных листьев. Озеро
göl içinde büyük büyük yapraklar, dört bir не имело ни конца ни края и походило
tarafında ağaçlar varsa; bu göl nasıl deniz на море. По нему плавали громадные
kadar büyük olur, diyeceksiniz Vallahi листья, оно было со всех сторон
yalan söylemiyorum ve ona sizin kadar окружено деревьями Вы спросите, как
ben de şaşıyorum.. Fakat bu böyle; ne может озеро с листьями на поверхности
yapalım? и высокими деревьями вокруг походить
на море?.. Клянусь, я не обманываю. Я
сама, как и вы, удивляюсь этому Но
это так Что поделаешь?.."

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 6

Vazifem sınıfta okunduğu zaman, bütün Когда потом мое сочинение читали в
arkadaşlarım bana dönerek kahkahayla классе, все девочки поворачивались ко
gülmüşler ve zavallı Sör Aleksi onları мне и громко смеялись. Бедной сестре
yatıştırıp teskin etmek için hayli sıkıntı Алекси с трудом удалось успокоить их и
çekmişti. добиться тишины в классе.

Garibi şu ki, Sör Aleksi, siyah elbisesinin А ведь предстань теперь передо мной
içinde filiz gibi boyu, bembeyaz koleret'i ile сестра Алекси, похожая на
alnına kaldırılmış bir saraylı yaşmağına обуглившуюся жердь в своем черном
benzeyen başlığı arasında sivilceli kansız платье с ослепительно белым
yüzü, narçiçeği kırmızılığındaki воротничком, с бескровным
dudaklarıyla şimdi karşımda belirse ve прыщеватым лицом в обрамлении
bana tekrar o suali sorsa, galiba aynı капюшона, напоминающего женскую
cevaptan başkasını bulamayacağım; yine чадру, откинутую на лоб, с губами,
balık gibi göl içinde doğduğumu красными, как гранатовый цветок, –
söylemeye başlayacağım. предстань она теперь передо мной и
задай тот же самый вопрос, я, наверно,
не смогла бы ответить иначе, чем тогда
на уроке французского языка, и опять
стала бы доказывать, что родилась, как
рыба, в озере.
Sonraları öteden beriden öğrendiğime Уже позже я узнала, что это озеро
göre bu göl, Musul taraflarında, adını bir находится в районе Мосула, возле
türlü aklımda tutamadığım bir küçük köyün маленькой деревушки, название
yanı başındadır ve benim uçsuz bucaksız которой я всегда забываю; и мое
denizim bir ağaç kümesi arasında, kuru bir бескрайнее, безбрежное море – не что
ırmaktan kalma bir avuç sudan başka bir иное, как крохотная лужица, остатки
şey değildir. пересохшей реки, с несколькими
деревцами на берегу.

* xxx

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 7

Babam; o zaman Musul'daymış. Ben, iki Отец мой служил тогда в Мосуле. Мне
buçuk yaşında kadarmışım. Yaz o kadar было года два с половиной. Стояло
şiddetli olmuş ki, şehirde barınmak kabil знойное лето. В городе невозможно
olmamış; babam, annemle beni bu köye было оставаться. Отцу пришлось
getirmeye mecbur kalmış. Kendisi her отправить нас с матерью в деревню.
sabah atla Musul'a iner, akşamları güneş Сам он каждое утро верхом уезжал в
battıktan sonra dönermiş. Мосул, а вечером после захода солнца
возвращался.
Annem hastaymış. Beni bile gözü Мать настолько тяжело болела, что не
görmeyecek kadar hasta. могла присматривать за мной.
Bir zaman pek sefil olmuşum Aylarca Долгое время я была предоставлена
hizmetçi odalarında sürünmüşüm. Sonra самой себе и ползала с утра до вечера
köylerden birinde Fatma diye kimsesiz bir по пустым комнатам. Наконец в
Arap kadını bulmuşlar Fatma, yeni ölmüş соседней деревушке нашли одинокую
çocuğundan boş kalan memesini ve kalbini женщину-арабку по имени Фатма, у
bana vermiş которой недавно умер ребенок; и Фатма
стала моей кормилицей, отдав мне
любовь и нежность материнского
сердца.
İlk senelerde bir çöl çocuğu gibi Я росла, как все дети этого пустынного
büyümüşüm Fatma, beni bohça gibi края. Фатма, привязав меня, точно куль,
sırtına bağlar, kızgın güneşin altında за спину, таскала под знойным солнцем,
dolaştırır, hurma ağaçlarının tepesine взбиралась со мной на вершины
çıkartırmış. финиковых пальм.
İşte o sıralarda yukarıda söylediğim köye Как раз в то время мы перебрались в
gelmişim. Fatma, beni her sabah деревушку, о которой я уже говорила.
yiyeceğimizle beraber bu ağaçlığa getirir, Каждое утро, захватив с собой какую-
çırılçıplak suya sokarmış нибудь еду, Фатма уносила меня в
рощицу и голышом сажала в воду.
Akşama kadar alt alta, üst üste boğuşur, До самого вечера мы возились,
türkü söyler, yiyecek yermişiz барахтались с ней в озере, распевали
песни и тут же подкреплялись едой.
Sonra uykumuz geldiği vakit, kumlan Когда нам хотелось спать, мы
kümeleyerek yastık yapar, vücutlarımız сооружали из песка подушки и

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 8

suda, başlarımız dışarıda kucak kucağa, засыпали в обнимку, прижавшись друг к
yanak yanağa uyurmuşuz другу. Тела наши были в воде, а головы
на берегу.
Ben, bu su âlemine o kadar alışmışım ki, Я так привыкла к этой "водяной" жизни,
tekrar Musul'a döndüğüm vakit denizden что, когда мы вернулись в Мосул, я
çıkmış balığa dönmüşüm. Durmadan почувствовала себя рыбой, которую
huysuzluk ederek çırpınır, fırsat buldukça вытащили из воды. Я без конца
üzerimdeki elbiseleri atarak çırılçıplak капризничала, была возбуждена или,
sokağa koşarmışım сбросив с себя одежду, постоянно
выскакивала на улицу нагишом.
Fatma'nın burnunda, yanaklarında, Лицо и руки Фатмы были разукрашены
bileklerinde, dövmeden süsler vardı. татуировкой. Я так привыкла к этому,
Bunlara o kadar alışmıştım ki, dövmesi что женщины без татуировки казались
olmayan yüzler bana adeta çirkin мне даже безобразными.
görünüyordu.
Benim ilk büyük matemim, Fatma'dan Первым большим горем в моей жизни
ayrılışım olmuştu. была разлука с Фатмой.
Döne dolaşa Kerbela'ya gelmiştik. Dört Переезжая из города в город, мы
yaşımdaydım. Aşağı yukarı her şeyi наконец добрались до Кербелы. Мне
hatırlayacak bir yaş. исполнилось четыре года. В этом
возрасте уже почти все понимаешь.
Fatma'ya iyi bir kısmet çıkmıştı. Dadımın Фатме улыбнулось счастье, она вышла
gelin olduğu, köşeye oturduğu gün, замуж. Как сейчас помню день, когда
bugünkü gibi gözümün önündedir. Yüzleri она вновь стала новобрачной: какие-то
Fatma gibi dövmeli olduğu için bana dünya женщины, казавшиеся мне
güzeli gibi görünen kadınlarla dolu bir evde удивительными красавицами, так как на
beni kucaktan kucağa gezdiriyorlar, sonra лице у них была татуировка, как у
Fatma'nın yanına oturtuyorlardı. Фатмы, передают меня из рук в руки и
наконец усаживают рядом с
кормилицей.
Sonra, ortaya konan siniler üzerinde Помню, как мы едим, хватая руками
avuçla kapış kapış yemek yediğimizi угощения с больших круглых подносов,
hatırlıyorum. которые ставили прямо на пол.
Nihayet, günün yorgunluğundan ve zilli Голова моя гудит от звона бубнов и
teflerle testi biçiminde dümbeleklerin грохота медных барабанов, похожих на

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 9

verdiği sersemlikten, yine erkenden кувшины для воды. В конце концов
dadımın dizinde uyuyakaldım. усталость берет свое, и я засыпаю
прямо на коленях у своей кормилицы
Oğlu Hüseyin'i Kerbela'da şehit ettikleri Не знаю, была ли жива святая наша
zaman Fatma anamız sağ mıydı, матерь Фатма, когда ее сына, имам
bilmiyorum. Fakat kadıncağız, o kara güne Хюсейна, убили в Кербеле;* но даже
yetiştiyse kopardığı vaveyla, benim düğün если бедная женщина и дожила до того
gecesi sabahı evde kendimi yabancı bir черного дня, все равно, я думаю, ее
kadının koynunda bulduğum zaman стенания были ничто по сравнению с
kopardığım vaveylanın yanında hiç kalırdı. теми воплями, которые испускала я на
следующий день после свадебного
пира, проснувшись на руках у какой-то
незнакомой женщины.
* Фатма (арабск. Фатима) – дочь
пророка Мухаммеда, жена имама Али,
двоюродного брата пророка. Хюсейн –
сын Фатмы и Али. В Кербеле
находится гробница Хюсейна – место
паломничества мусульман.

Hasılı, Kerbela Kerbela olalı zannederim ki Словом, сдается мне, Кербела со

böyle gürültülü matem görmemiştir. времен своего основания не была
Bağırmaktan sesim kısıldığı zaman, свидетелем столь бурного проявления
günlerce büyük adam gibi, açlık grevi человеческого горя. И когда у меня от
yaptım. крика пропал голос, я, как взрослая,
объявила голодовку.
Dadımın acısını aylarca sonra bana, Тоску по моей кормилице помог мне
Hüseyin isminde bir süvari neferi забыть спустя много месяцев
unutturdu. Hüseyin, talim esnasında attan кавалерийский солдат по имени
düşerek sakat kalmış bir askerdi. Babam, Хюсейн. Во время учебных занятий он
onu emir neferi olarak eve almıştı. свалился с лошади и стал инвалидом.
Отец взял его к себе денщиком.
Hüseyin, delişmen bir adamdı. Beni Хюсейн был чудаковатый малый. Он
çabucak sevmişti. Ben de umulmaz ve быстро привязался ко мне, я же на его
affedilmez bir vefasızlıkla onun sevgisine любовь вначале отвечала

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 10

mukabele edivermiştim. непростительным вероломством.
Gerçi Fatma ile olduğu gibi beraber Мы не спали с ним вместе, как с
yatmıyorduk, fakat sabahleyin horozlarla Фатмой, но каждое утро, открыв глаза с
beraber gözlerimi açtığım dakikada soluğu первыми петухами, я вскакивала и
onun odasında alır, ata biner gibi göğsüne стремглав бросалась в комнату
oturarak parmağımla gözkapaklarını Хюсейна, садилась верхом ему на
açardım. грудь, как на лошадь, и пальцами
открывала веки.
Fatma'nın bahçesine, kırlarına bedel; Прежде Фатма ходила со мной в сад,
Hüseyin, beni kışlaya asker içine водила в поле. А теперь Хюсейн
alıştırmıştı. приучил меня к казарме, к солдатскому
быту.
Bu uzun bıyıklı kocaman adamın oyun icat Этот огромный длинноусый человек
etmekteki maharetini ben, başka kimsede обладал удивительной способностью и
görmedim. Asıl güzeli, bunların çoğunun искусством придумывать всевозможные
kazalı, heyecanlı şeyler olmasıydı. игры. И вся прелесть заключалась в
том, что большинство этих игр
напоминало опасные приключения, от
которых сердце уходило в пятки.
Mesela beni lastik top gibi havaya fırlatıp Например, Хюсейн бросал меня вверх,
tutar, yahut kalpağının üstüne oturtup словно я – резиновый мячик, и ловил у
ayaklarımdan tutarak sıçratır, fırıl fırıl самой земли. Или же он сажал меня к
çevirirdi. Saçlarım karışmış, gözlerim себе на папаху и, придерживая за ноги,
dönmüş tıkana tıkana haykırmaktan прыгал, затем быстро вертелся на
duyduğum zevki ondan sonra hiçbir şeyde одном месте. Волосы у меня
bulamadım. лохматились, в глазах рябило,
захватывало дыхание, я визжала и
захлебывалась от восторга. Подобного
наслаждения я больше никогда не
испытывала в жизни!..
Bazen kaza da olmaz değildi. Fakat Конечно, не обходилось и без
Hüseyin'le aramızda sıkı bir mukavele несчастных случаев. Но у нас с
vardı. Oyunda canım yanarsa Хюсейном был твердый уговор: если во
ağlamayacak, onu kimseye şikâyet время игры мне доставалось, я не
etmeyecektim. Bu, benim doğruluğumdan должна была плакать и жаловаться на

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 11

ziyade; onun bir daha benimle него. Я, как взрослая, научилась
oynamamasından korktuğum için büyük bir хранить тайну. Дело не столько в моей
adam gibi sır saklamaya alışmış честности, просто я боялась, что
olmamdandır. Хюсейн перестанет со мной играть.
Çocukluğumda bana hoyrat derlerdi. В детстве меня называли задирой.
Galiba hakları da vardı. Kiminle oynarsam Кажется, это соответствовало
canını yakar, bağırtırdım. Bu huy, herhalde действительности. Играя с детьми, я
Hüseyin'le oynadığım oyunlardan kalma всегда кого-нибудь обижала, доводила
bir şey olacak. до слез. Очевидно, эта черта была
следствием игр, которым меня научил
Хюсейн.
Nasıl ki, kendi canım yandığı zaman da От него же я унаследовала еще одно
pek ah ü zara kapılmadan felaketi качество: не падать духом в трудную
güleryüzle karşılayışım bana onun минуту, встречать беду с улыбкой.
yadigârıdır.
Hüseyin, bazen de kışlada Anadolulu Иногда в казарме Хюсейн заставлял
neferlere saz çaldırır, beni yine testi gibi анатолийских солдат играть на сазе, а
tepesinin üstüne yerleştirip garip oyunlar сам сажал меня на голову, точно я была
oynardı. кувшином, и исполнял какие-то
cтранные танцы.
Bir zamanlar da onunla at hırsızlığına Одно время мы с Хюсейном занимались
alışmıştık. Babam evde olmadığı zaman "конокрадством". В отсутствие отца он
Hüseyin, ahırdan atı çalar, beni kucağına тайком уводил из конюшни его лошадь,
oturtarak saatlerce kırlarda dolaştırırdı. сажал меня впереди себя на седло, и
мы часами ездили по степи.
Fakat eğlencemiz uzun sürmedi. Pek Однако нашим развлечениям скоро
günahına girmeyeyim ama, galiba aşçı пришел конец. Не могу точно
kadın tarafından babama gammazlandık утверждать, но, кажется, повар выдал
ve zavallı Hüseyin, ondan iki tokat нас отцу. Бедный Хюсейн получил две
yedikten sonra bir daha ata yanaşmaya оплеухи и больше никогда не
cesaret edemedi. осмеливался подойти к лошади.
Halis muhabbet; kavgasız, gürültüsüz Говорят, настоящая любовь не бывает
olmaz, derler. Biz de Hüseyin'le günde en без драки и крика. Мы с Хюсейном
aşağı beş nöbet kavga ederdik. ссорились на дню раз по пяти.
Bir tuhaf surat asma tarzım vardı. Odanın У меня была своеобразная манера

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 12

bir köşesinde yere çomelir, yüzümü duvara дуться. Я забивалась в угол, садилась
çevirirdim. на пол и отворачивалась к стенке.
Hüseyin üç, beş dakika beni bu halde Хюсейн сначала, казалось, не обращал
bıraktıktan sonra halime acıyarak на меня внимания, потом, сжалившись,
birdenbire belimden kavrar, bağırla bağırta подхватывал меня на руки,
havaya kaldırırdı. подбрасывал вверх, заставляя
оглушительно визжать.
Bir nöbet de kucağında titizlik ettikten Я еще некоторое время капризничала
sonra nihayet neferi çenesinden öpmeye на руках у Хюсейна, ломалась, потом
razı olurdum ve barışırdık. наконец соглашалась поцеловать его в
щеку. Так мы мирились.
Hüseyin'le arkadaşlığımız iki sene sürdü. Наша дружба с Хюсейном
Fakat o zamanın seneleri şimdikilere продолжалась два года. Но те годы
benzemezdi. O kadar uzun, o kadar совсем не похожи на теперешние. Они
uzundu ki были такие долгие, такие
бесконечные!..
*

Çocukluk hatıralarımı anlatırken hep Может, нехорошо, что, вспоминая свое

Fatma'dan, Hüseyin'den bahsedişim biraz детство, я все время говорю про Фатму
ayıp düşmüyor mu? и Хюсейна?..
Benim babam Nizamettin isminde bir Мой отец был кавалерийский офицер,
süvari binbaşısıydı. Annemle evlendiği майор. Звали его Низамеддин. Вскоре
sene Diyarbakır'a göndermişler, gidiş o после женитьбы на моей матери его
gidiş. Artık bir daha İstanbul'a dönmemiş. перевели в Диарбекир. Мы уехали из
Diyarbakır'dan Musul'a, Musul'dan Стамбула и больше туда не вернулись.
Hanıkın'a, oradan Bağdat'a, Kerbela'ya Из Диарбекира отца перевели в Мосул,
geçmiş Bir yerde üst üste iki sene из Мосула в Ханекин, оттуда в Багдад,
kalmamış. затем в Кербелу. Ни в одном из этих
городов мы не жили больше года.

Annemi bana benzetirler. Hele babamla Все говорят, я очень похожа на мать. У
evlendiği seneden kalma bir fotoğrafı меня есть фотография, где отец и мать
vardır ki benim modelim gibidir. сняты в первый год после свадьбы.
Действительно, я – ее копия.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 13

Fakat zavallı kadın, sıhhatçe hiç bana Вот только здоровьем несчастная
benzememiş. Çok zayıfmış. Bitip женщина никак не походила на меня.
tükenmez yolculuklara, dağların sert Болезненная от природы, она не могла
havasına, çöllerin ateşine dayanacak bir привыкнуть к суровому климату гор и
vücutta değilmiş. зною пустынь, ей было трудно
переносить переезды.
Sonra, galiba bir hastalığı da varmış. Кроме того, я думаю, она была чем-то
Fakat zavallının bütün evlilik hayatı, bu тяжело больна. Вся замужняя жизнь
hastalığı saklamaya çalışmakla geçmiş бедной мамы прошла в том, что она
Ne yapsın, babamı çok seviyormuş. старалась скрыть свой недуг. Понятно:
Kendisini zorla ayırırlar diye она очень любила отца и боялась, что
korkuyormuş ее насильно разлучат с ним.
Отца отсылали все дальше и дальше от
Стамбула. Каждый раз перед
дорогой он говорил маме:
– Seni hiç olmazsa bir mevsim için, iki ay – Поезжай ты на сезон, ну хоть месяца
için annene göndereyim. O biçare de на два, к матери. Бедная старушка
ihtiyar Seni kim bilir ne kadar göreceği Она, наверно, так соскучилась по тебе!..
gelmiştir, dermiş. Fakat annem: Но мать только сердилась:
– Şartımızda bu var mıydı? İstanbul'a – Разве у нас был такой уговор?.. Мы
beraber dönmeyecek miydik? diye adeta же собирались вместе вернуться в
çıkışırmış Стамбул!..
Hastalığı için de: Когда разговор заходил о ее болезни,
она протестовала:
– Benim hiçbir şeyim yok Biraz – Ничего у меня не болит. Устала
yorgunluk İki gün evvel biraz hava немного. Погода переменилась,
değişti de ondan oldum, geçer, gibi şeyler поэтому Пройдет
söylermiş
Sonra, İstanbul'u göreceği geldiğini Она скрывала от отца свою тоску по
babamdan saklarmış Fakat mümkün родному Стамбулу. Но возможно ли
mü? было это скрыть?
Daha uykuya dalalı iki dakika olmadan Стоило ей вздремнуть хотя бы минутку,
uyandırır ve Kalender'deki yalımızda, проснувшись, она уже начинала
civarındaki koruda veyahut Boğaz'ın рассказывать бесконечный сон про наш
sularında geçmiş bir uzun rüyayı особняк и рощу в Календере, о водах

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 14

anlatırmış. Birkaç uyku dakikasına bu Босфора. Какая, надо думать, тоска
kadar uzun rüyaları sığdırmak için insanın гложет сердце человека, если он в
o yerleri herhalde çok, çok göreceği gelmiş несколько минут умудряется видеть
olması lâzım gelmez mi? такие длинные сны!
Büyükannem serasker kapısına, Моя бабка не раз обращалась в
mabeyincilerin konaklarına giderek ağlayıp военное министерство, ходила к
sızlıyormuş, fakat bu yalvarmalar bir türlü большим начальникам, плакала,
netice vermiyormuş. умоляла, но все ее хлопоты о переводе
отца в Стамбул не дали никаких
результатов.
Nihayet annemin hastalığı artınca babam, Неожиданно болезнь матери
hiç olmazsa onu İstanbul'a götürmek için обострилась. Отец решил везти ее в
bir ay izin istemiş ve cevap beklemeden Стамбул, подал рапорт об отпуске и, не
yola çıkmış. дожидаясь ответа, двинулся в путь.
Mahfeler içinde çölü geçişimiz bugünkü Хорошо помню наш переезд через
gibi hatırımdadır. пустыню на верблюдах в махфе*.

* Махфе – крытые сиденья по бокам

верблюда.

Beyrut'ta denize kavuşmak, annemi biraz Когда мы добрались до Бейрута и

canlandırır gibi olmuştu. Misafir olduğumuz увидели море, матери стало как будто
evde beni yatağına oturtarak saçlarımı полегче. Мы остановились у знакомых.
tarıyor, ellerimin kirli, düğmelerimin kopuk Мать сажала меня к себе на кровать,
olmasına aldırmadan başını göğsüme расчесывала волосы, прижималась
kapayarak ağlıyordu. головой к моей груди и плакала, глядя
на мои грязные руки и платьице без
единой пуговицы.
Bir gün büsbütün ayağa da kalktı; Дня через два ей стало лучше, она
sandığından yeni elbiseler çıkararak смогла встать, даже вынула из сундука
süslendi. Akşamüstü babamı karşılamak новые платья, принарядилась. Вечером
için aşağı indik. мы спустились вниз встречать отца.
Babam, bende biraz vahşi tabiatlı, sert bir Отец остался жить в моей памяти как
asker hatırası bırakmıştır. Fakat annemi суровый солдат, строгий, немного
ayakta görünce sevinçle konuştuğunu, дикий. Но никогда не забуду, как он

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 15

yeni yürüyen bir çocuk gibi onu обрадовался, увидев мать на ногах, как
bileklerinden tutarak ağladığını hiç он плакал, схватив ее за руки, словно
unutamam ребенка, который только начинает
ходить.
Bu, bizim bir arada geçirdiğimiz son gün Это был последний вечер, когда мы
oldu. Annemi ertesi gün açık bir sandığın были вместе. На следующий день мать
kenarında, başı bir çamaşır bohçasının нашли у открытого сундука мертвой с
üstüne düşmüş, dudaklarında bir kan кровавой пеной на губах. Голова ее
lekesiyle ölü bulmuşlar! покоилась на узелке с бельем.
Altı yaşında bir çocuğun epeyce şeylere Шестилетний ребенок должен понимать
aklı ermesi lâzım gelir. Fakat ben, уже многое. Но я почему-то оставалась
nedense hiçbir şey sezememiştim. спокойной, словно ничего не замечала.
Bulunduğumuz ev kalabalıktı. Birçok В доме, где мы поселились, было много
günler büyük bir bahçede çocuklarla обитателей. Помню, я каждый день
boğuştuğumu; Hüseyin'le beraber дралась с ребятишками в большом
sokaklarda, deniz kenarlarında, cami саду. Помню, как мы с Хюсейном
avlusu gibi kubbeli yerlerde dolaştığımı бродили по улицам города, по
biliyorum. набережной, заходили во дворы
мечетей, любовались куполообразными
крышами.
Annemi yabancı bir toprakta bıraktıktan Мать похоронили на чужбине. Отцу уже
sonra, İstanbul'a dönmek babamın içine незачем было ехать в Стамбул.
sinmemiş Galiba biraz da büyükannem Видно, ему также не очень хотелось
ve teyzelerimle karşılaşmaktan çekinmiş встречаться с моей бабушкой и
Fakat buna mukabil beni onlara многочисленными тетушками.
göndermeyi bir vazife bilmiş.
Sonra tabii, günden güne büyüyen bir kız Однако он счел своим долгом отправить
çocuğunu kışlada neferler elinde terbiye к ним меня. Возможно, он решил, что
etme imkânsızlığını da düşünmüş olacak. жизнь среди солдат в казармах не
слишком подходяща для взрослой
* девочки.

Beni İstanbul'a neferimiz Hüseyin getirdi. В Стамбул меня отвез наш денщик
Хюсейн.
Lüks bir vapurda kılıksız bir Arap neferinin Представьте себе роскошный пароход и

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 16

kucağında bir minimini kız çocuğu маленькую девочку на руках у плохо
одетого солдата-араба.
Bu manzara, vapurda birçok kimseye Кто знает, какой жалкой и смешной
kimbilir ne sefil ve acı görünmüştür. Fakat казалась эта картина со стороны. Но
bu seyahati Hüseyin'den başka kiminle сама я была страшно счастлива оттого,
yapsam muhakkak bu kadar mesut что совершаю путешествие с
olamazdım. Хюсейном, а не с кем-нибудь другим.
Наша дача стояла на берегу моря. В
Yalımızın arkasındaki korulukta bir taş роще за домом был каменный бассейн,
havuz, bu havuzun kenarında kolları omuz украшенный статуей, изображавшей
başlarından kopmuş çıplak bir çocuk нагого мальчика с отбитыми по плечи
heykeli vardı. руками.
İlk geldiğim günlerde bu kırık heykel, В первые дни нашего приезда эта
güneş ve rutubetten kararmış rengiyle, почерневшая от солнца и сырости
bana sakat bir çöl çocuğu gibi görünmüştü. изуродованная фигурка казалась мне
маленьким арабчонком-калекой.
Havuzun yeşilimsi sularının kızıl Кажется, стояла осень, так как
yapraklarla örtülü olmasına göre mevsim зеленоватая вода бассейна была
galiba sonbahardı. покрыта красными листьями.
Bu yaprakları seyrederken altlarında birkaç Разглядывая их, я заметила на дне
kırmızı balığın dolaştığını gördüm ve несколько золотых рыбок. И тогда я
büyükannemin özene bezene hazırladığı прямо в новых ботинках и шелковом
ipekli entari ve yeni potinlerimle havuzun платье, которое бабушка накануне так
içinde yürüyüverdim. старательно разгладила, прыгнула в
бассейн.
Etrafta bir çığlık koptu. Neye uğradığımı Роща моментально огласилась дикими
anlamaya meydan kalmadan teyzelerim криками. Не успела я опомниться, как
beni kucaklarına alarak yukarı götürdüler, тетушки вытащили меня, подхватили на
bir yandan öpüp bir yandan azarlayarak руки, начали переодевать. Они бранили
üstümü değiştirdiler. меня и целовали одновременно.
Bu çığlık ve telaştan gözüm yıldığı için Эти крики и причитания сильно
artık havuza girmeye cesaret edemiyor, напугали меня, и отныне я уже не
yüzükoyun, kenarındaki çakılların üstüne осмеливалась лезть в бассейн, а только
uzanarak başımı suya sarkıtıyordum. ложилась животом на край, обсыпанный
галькой, и свешивала вниз голову.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 17

Bir gün yine bu vaziyette balıkları В один из дней я опять лежала на краю
seyretmekle meşguldüm. Tablo, bugünkü бассейна и наблюдала за рыбками.
gibi gözümün önündedir. Büyükannem, Позади меня на садовой скамье сидела
biraz arkada, omuzlarından hiç eksik бабушка в своем неизменном черном
etmediği siyah atkısıyla, bir bahçe чаршафе*. Возле нее, поджав под себя
iskemlesine oturmuş; Hüseyin'se namaz ноги, как во время намаза, примостился
kılar gibi yanında diz çökmüştü. Хюсейн.

* Чаршаф – покрывало мусульманских

женщин.

Yavaş yavaş bir şey konuşuyorlardı. Они тихо о чем-то говорили,

Herhalde Türkçe konuşuyor olmalıydılar ki поглядывая в мою сторону. Надо
ne söylediklerini anlayamıyordum. полагать, разговаривали они по-
турецки, так как я не понимала ни
слова.
Fakat seslerinden, ara sıra bana Интонация их голосов, их непонятные
bakmalarından şüphelendim. взгляды заставили меня насторожиться.
Tavşan gibi kulaklarımı dikmiştim. Dişimle Я, как зайчонок, навострила уши и уже
kırarak havuza attığım simit kırıntılarına не видела золотых рыбок, сбившихся
üşüşen kırmızı balıkları izliyor, вокруг крошек бублика, который я
büyükannemle Hüseyin'in suyun dibine разжевала и бросила в бассейн. Я
vurmuş akislerine bakıyordum. Hüseyin, смотрела на отражение бабушки и
bana bakarken kocaman mendiliyle Хюсейна в зеленоватой воде. Хюсейн
gözlerini siliyordu. смотрел на меня и вытирал глаза
огромным платком.
Çocukların bazen yaşlarının çok üstünde Порой у детей не по годам развита
garip sezişleri vardır. необыкновенная интуиция.
Niçin? Bu incelikleri akıl edecek yaşta Я заподозрила неладное: меня хотят
değildim. разлучить с Хюсейном. Почему?.. Я
была слишком мала, чтобы разбираться
в подобных тонкостях.
Yalnız, bu ayrılığın vakti gelince güneşin Однако я чувствовала, что эта разлука
batması, yağmurun yağması gibi hiçbir является таким же неотвратимым
tedbirle önüne geçilemeyecek bir felaket несчастьем, как наступление тьмы,

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 18

olduğunu gayet iyi anlıyordum. когда приходит ее час, как потоки дождя
в ненастный день.
O gece, büyükannemin karyolasına bitişik В ту ночь я неожиданно проснулась.
küçük karyolamda birdenbire gözlerimi Моя маленькая кроватка стояла рядом с
açtım. Başımda yanan kırmızı gece kandili бабушкиной. Ночник под красным
sönmüştü. Fakat pencerelerden giren ay колпаком у нашего изголовья потух.
ışığı içindeki oda bembeyazdı. Комната была залита лунным светом,
который проникал сквозь окна.
Uykumu almıştım, içimde dayanılmaz bir Спать не хотелось. Меня душила
acı vardı. Bir zaman bileklerime dayanarak невыносимая обида. Приподнявшись на
büyükanneme baktıktan, onun uyuduğuna локтях, я смотрела некоторое время на
kanaat getirdikten sonra yavaşça бабушку. Убедившись, что она спит, я
karyolamdan indim; ayaklarımın ucuna осторожно сползла с кровати и на
basarak odadan çıktım. цыпочках выскользнула из комнаты.
Başka çocuklar gibi karanlık ve yalnızlıktan Я не боялась темноты, как многие мои
korkmazdım. Merdiven tahtaları сверстники, не боялась ходить ночью
gıcırdadıkça büyük bir insan ihtiyatıyla одна. Когда деревянные ступеньки
yerimde durarak ağır ağır sofaya indim. лестницы, по которым я спускалась,
начинали скрипеть у меня под ногами, я
останавливалась с замирающим
сердцем и пережидала. Моя
осторожность могла сделать честь
любому взрослому человеку. Наконец я
добралась до передней.
Kapıları sürgülemişlerdi. Fakat bahçe Дверь оказалась на запоре. Но меня
kapısının yanındaki pencere açık выручило окошко рядом с дверью,
bırakıldığı için dışarı atlamak bana bir ведущей в сад. Оно было распахнуто.
saniyelik iş oldu. Выскочить через него в сад для меня
было минутным делом.
Hüseyin, bahçenin ta öbür ucundaki Хюсейн спал в сторожке садовника в
bahçıvan kulübesinde yatardı. Beyaz конце сада. Я побежала прямо туда.
gecelik gömleğimin uzun etekleri Длинный подол белой ночной рубашки
bacaklarıma dolaşa dolaşa oraya koştum. путался у меня в ногах. Войдя в
Hüseyin'in bir kerevet üzerine serilmiş сторожку, я забралась на кровать к
yatağına sıçradım. Хюсейну.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 19

Onun uykusu çok ağırdı. Zaten У Хюсейна был очень крепкий сон. Я
Arabistan'dayken de sabahları onu узнала об этом, еще когда мы жили в
uyandırmak çok zor bir işti. Gözlerini Арабистане*. Разбудить его по утрам
açmaya razı olması için ata biner gibi было нелегким делом. Чтобы заставить
göğsüne oturup zıplamak, uzun bıyıklarını его наконец открыть глаза, приходилось
dizgin gibi yoklayıp çekmek ve bir süre садиться верхом ему на грудь, словно
bağırtmak lâzım gelirdi. на лошадь, тянуть за длинные усы, как
за поводья, и при этом оглушительно
кричать.
Fakat bu gece ben, onu uyandırmaktan Однако в эту ночь я побоялась будить
korkuyordum. Uyanırsa beni eskisi gibi Хюсейна. Я была уверена, что,
koynuna yatırmaya razı olmayacağından; проснувшись, он не позволит мне, как
bütün yalvarmalarıma rağmen kucağına прежде, лежать у себя под боком,
alarak büyükanneme teslim edeceğinden возьмет на руки и, не обращая
emindim. внимания на мои мольбы, отнесет к
бабушке.
Zaten bütün istediğim, son bir gecemi А у меня было одно желание: провести
daha onun koynunda geçirmekten ibaretti. последнюю ночь перед разлукой рядом
с Хюсейном.
O geceki münasebetsizliğim yakın У нас в семье до сих пор еще
zamanlara kadar aile içinde söylenmiştir. вспоминают о моей проделке.
Büyükannem, sabaha karşı uyanıp da beni Под утро бабушка проснулась и
yatağımda göremeyince çıldıracak gibi увидела мою кровать пустой. Старушка
olmuş Birkaç dakika içinde bütün yalı чуть не сошла с ума. Через несколько
ayağa kalkmış минут весь дом был поднят на ноги
Ellerinde lambalar, şamdanlarla bahçelere, Зажгли лампы, свечи, обыскали сад,
deniz kenarlarına dökülmüşler Tavan берег моря, обшарили все – чердак,
arasından sokağa, kayıkhaneden havuzun улицы, сарай, где хранились лодки, дно
iki karış suyuna kadar her yeri arayıp бассейна. В колодец для поливки
taramışlar Bitişik arsadaki bostan огородов на соседнем пустыре опускали
kuyusuna fener sarkıtmışlar фонарь
Neden sonra büyükannem, Hüseyin'i Наконец бабушка, вспомнив про
hatırlayarak odasına koşmuş ve beni Хюсейна, бросилась в садовую
neferin boynuna sımsıkı sarılarak uyumuş сторожку, где и нашла меня спящей на
görmüş. груди у солдата.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 20

Ayrılık gününün faciasını hâlâ hatırlar ve У меня хорошо сохранился в памяти
gülerim. Ben ömrümde o günkü kadar день нашего расставания. Это была
dalkavukluk ettiğimi bilmiyorum. Hüseyin, настоящая трагедия. Сейчас я смеюсь
kapının yanma çömelmiş, koskoca Никогда в жизни я так не унижалась, так
bıyıklarıyla utanmadan ağlıyordu; ben, не заискивала перед взрослыми, как в
Bağdat'ta, Suriye'de Arap dilencilerinden тот день. Хюсейн сидел у дверей на
öğrendiğim dualarla büyükannemin, корточках и, не стесняясь, плакал.
teyzelerimin eteklerini öpüyordum. Слезы текли по его длинным усам.
Выкрикивая заклинания, которым я
научилась у нищих-арабов в Багдаде и
Сирии, я целовала полы бабушкиного и
теткиных платьев, умоляла не
* разлучать нас.

Romanlar mahzun insanı; omuzları Романисты любят так изображать

çökmüş, gözleri sönmüş, hareketsiz ve людей в горе: опущенные плечи,
sessiz bir insan diye, yani daha açıkçası угасший взор, неподвижность и
bir miskin şeklinde tasvir ederler. безмолвие – словом, жалкие,
немощные существа.
Bende daima bunun aksi olmuştur. Ne У меня же все было как раз наоборот.
zaman derin bir üzüntüye kapılsam Стоит со мной приключиться беде, как
gözlerim parlar, tavır ve hareketlerim глаза мои начинают сверкать, лицо
neşelenir, içim içime sığmaz olur. Dünyayı становится веселым, движения
hiçe sayıyormuşum gibi kahkahalarla резкими, я шучу и проказничаю, от
gülerim, türlü gevezelik ve delilikler хохота теряю рассудок, словно мне все
yaparım. нипочем на этом свете. Язык мой
болтает без устали, я готова совершить
любые глупости.
Bununla beraber, öyle sanıyorum ki yakın И все это потому, как мне кажется, что
kimsesi ve başkalarına açılmaya kabiliyeti для человека, неспособного поведать о
olmayan insanlar için bu daha iyi bir своем горе первому встречному или
şeydir. даже кому-нибудь близкому, так жить
легче.
Hüseyin'den ayrıldıktan sonra da böyle Помню, что, расставшись с Хюсейном, я
yaptığımı hatırlıyorum. вела себя именно таким образом.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 21

Yaramazlıktan kuduruyor, beni eğlendirsin Невозможно описать всех моих буйных
diye getirdikleri akraba çocuklarına шалостей. Я словно взбесилась. Ну и
saldırarak canlarını yakıyordum. досталось же от меня моим маленьким
родичам, которых взрослые приводили
специально развлекать меня.
Yabancılar tarafından ayıplanacak bir Однако я очень скоро перестала
vefasızlıkla Hüseyin'i çabucak yakadan тосковать по своему Хюсейну –
silkip atmıştım. Pek bilmiyorum ama, беспечность, достойная всяческого
ihtimal, ona sahiden de dargındım. осуждения. Не знаю, но, может, я
действительно была на него обижена.
Yanımda adı anıldıkça yüzümü ekşitiyor, Стоило кому-нибудь упомянуть в моем
yeni öğrenmeye çalıştığım Türkçe присутствии его имя, как я начинала
kelimelerle "Hüseyin pis, Hüseyin çirkin, морщиться, бранить его на ломаном
edepsiz Ööö," diye yere tükürüyordum. турецком языке, который только что
начала усваивать: "Хюсейн плохой
Хюсейн нехороший" – и плевать на
пол.
Bununla beraber zavallı, pis, çirkin Тем не менее коробка фиников,
Hüseyin'in bana Beyrut'a çıkar çıkmaz присланная мне беднягой, "плохим и
gönderdiği bir kutu hurma, hiddetimi нехорошим" Хюсейном, тотчас по
yatıştırır gibi olmuşu. прибытии в Бейрут, как будто несколько
смягчила мой гнев.
Bunların bitmesinden bir felaket gibi С тоской я смотрела, как коробка
korktuğum halde bir oturuşta hepsini silip пустеет, и все-таки в один присест
süpürdüm. уплела все финики.
Bereket versin çekirdekleri kalıyordu. К счастью, остались косточки, которыми
Onlarla haftalarca eğlendim. я потом забавлялась много недель.
Bir kısmını katırboncuklarıyla karıştırarak Часть их я перемешала с большими
ipliğe dizdim; muhteşem bir yamyam разноцветными бусами, которые
kolyesi şeklinde boynuma taktım. обычно вешают на шею мулов от
сглаза, и нанизала все это на нитку. У
меня получилось замечательное
ожерелье, похожее на те, какие носят
людоеды.
Ötekileri bahçenin ötesine, berisine diktim. Оставшиеся косточки я повтыкала в

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 22

Aylarca her sabah küçük bir kova ile onları землю в разных местах сада и много
suluyor, bahçede bir hurma ormanı месяцев подряд каждое утро поливала
meydana gelmesini bekliyordum. их из маленького ведерка, ожидая
появления финикового леса.
Zavallı büyükannem şaşkına dönmüştü. Трудно приходилось моей бедной
Benimle başa çıkmak hakikaten бабушке. Со мной действительно было
imkânsızdı. невозможно совладать.
Sabah karanlığında uyanır, gece Я просыпалась очень рано, на
yorgunluktan baygın düşünceye kadar рассвете, шумела и бесилась до
gürültü ve yaramazlık ederdim. позднего вечера, пока не валилась
замертво от усталости.
Sesim kesildiği vakit yalıyı adeta telaş Как только умолкал мой голос, всех
alırdı. Çünkü bu, benim ya bir yerimi охватывало беспокойство. Это
keserek sessiz sedasız kanımı dindirmeye означало, что я или обрезала себе руку
çalıştığıma, ya bir yerden düşerek acıdan и втихомолку пытаюсь остановить
bağırmamak için kıvrandığıma, yahut da кровь, или упала откуда-нибудь и
sandalye ayaklarını testerelemek, minder корчусь от боли, стараясь не кричать,
örtülerini boyamak gibi muzır bir işle или же совершаю очередное
meşgul bulunduğuma delalet ederdi. преступление: отпиливаю у стульев
ножки, перекрашиваю чехлы от
тюфяков и т.д.
Bir gün kuşlara bez ve tahta parçalarıyla Я взбиралась на верхушки деревьев и
yuva yapmak için ağaçların tepesine çıkar, мастерила из тряпок и щепок птичьи
bir başka gün ocak bacasından taş atıp гнезда, лазила на крышу и бросала в
aşçıyı korkutmak için dam tepelerine трубу камень, чтобы попугать повара.
tırmanırdım.
Yalıya ara sıra bir doktor gelip giderdi. Bir Иногда к нам в особняк приезжал
gün kapıda bu doktoru bekleyen boş доктор. Однажды я вскочила в пустой
arabaya atlayarak hayvanları kamçılamış, фаэтон, оставленный доктором у ворот,
bir başka gün de kocaman bir çamaşır хлестнула лошадей кнутом и пустила их
teknesini sürüye sürüye denize indirmiş, вскачь. В другой раз я приволокла на
kendimi akıntıya salıvermiştim. берег моря большое корыто для стирки,
спустила его на воду и поплыла по
волнам.
Bilmem başkalarında da öyle midir? Bizim Не знаю, как в других семьях, но у нас

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 23

ailede öksüzlere el sürmek günah sayılırdı. считалось грехом поднимать руку на
сироту.
Pek çekilmez hale geldiğim zaman Если я совершала какой-нибудь очень
verdikleri ceza, kolumdan tutarak bir odaya тяжкий проступок, меня наказывали:
kilitlemekti. брали за руку, отводили в комнату и
запирали там.
Bütün çocukların "Sakallı Amca" diye У нас был очень странный родственник,
çağırdıkları tuhaf bir akrabamız vardı. Bu которому дети дали прозвище
sakallı amca, benim ellerime "Evliya "бородатый дядя". Так вот этот самый
parmaklığı" derdi. Çünkü parmaklarım bir бородатый дядя называл мои руки
gün bile yarasız, beresiz olmaz ve daima "решеткой святых"*. Они всегда были у
kına konmuş gibi bez parçalarıyla sarılı меня в синяках, порезах, ссадинах,
bulunurdu. постоянно обмотаны тряпичными
бинтами, как у женщин, красящих ногти
хной.

* В Турции существовал обычай: на

ограду усыпальницы или гробницы, где
похоронен святой, приходившие на
поклонение женщины вешали
шелковые нитки или тряпочные
ленты, загадывая при этом желание.

Akrabalarımla bir türlü geçinemezdim. Со своими сверстниками я никогда не

Yaşça kendimden çok büyük olan akraba ладила. Меня боялись даже дети,
çocuklarını bile yıldırmıştım. которые были намного старше.
Binde bir içimde bir sevgi dalgası Если же вдруг в моем сердце
kabaracak olursa bu da ayrı bir felaketti, вспыхивала любовь, что случалось
insan gibi sevmeyi, sevdiğimi güzel güzel очень редко, то предмету моей страсти
okşamayı öğrenmemiştim. это сулило одни неприятности. Я не
научилась любить обычной
человеческой любовью и относиться с
нежностью к приятному мне существу.
Sevdiğim insanın üstüne bir canavar Я бросалась на объект своей любви, как
yavrusu gibi atılır, kulaklarını ısırır, yüzünü волчонок, царапала и кусала его,

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 24

tırmalar, tartaklaya tartaklaya şaşkına словом, обращалась так грубо, что
çevirirdim. человек терялся.
Akraba çocukları arasında yalnız birine Среди моих маленьких родственников
karşı anlaşılmaz bir çekingenlik ve был только один, в присутствии
cesaretsizliğim vardı: Besime Teyze'nin которого я испытывала непонятную
oğlu Kâmran. робость и смущение, – это сын моей
тетки Бэсимэ – Кямран.
Maamafih ona çocuk demek de pek doğru Впрочем, было бы не совсем правильно
olmazdı. Bir kere yaşça büyüktü. Sonra называть его ребенком. Во-первых,
çok uslu ve ağırbaşlıydı. Кямран был намного старше меня, а во-
вторых, это был очень послушный,
очень серьезный мальчик.
Çocukların arasına karışmaktan Он не любил играть с детьми, всегда в
hoşlanmaz, elleri ceplerinde kendi kendine одиночестве бродил по берегу моря,
deniz kenarında dolaşır, yahut ağaçların засунув руки в карманы, или читал под
altında kitap okurdu. деревом книжку.
Kâmran'ın kıvırcık san saçları, beyaz, У него были русые вьющиеся волосы и
nazik, parlak bir cildi vardı. O kadar parlak нежное белое личико. Мне почему-то
bir cilt ki, cesaretim olsa da kulaklarına казалось, что если ухватить его зубами
yapışsam, yakından yanaklarına baksam, за ухо и взглянуть вблизи в эти
aynada gibi kendimi göreceğimi sanırdım. мраморные щеки, то увидишь в них, как
в зеркале, свое отражение.
Bununla beraber, çekingenliğime rağmen И все-таки, несмотря на робость перед
bir gün Kâmran'la da kavga ettim; deniz Кямраном, у меня однажды произошла
kenarında sepete koyarak taşıdığım bir неприятность даже с ним. Случилось
kaya parçasını onun ayağı üzerinde мне раз таскать с берега моря обломки
bıraktım. скалы в плетеной корзине. И вот камень
каким-то образом вывалился из корзины
и ударил Кямрана по ноге.
Taş mı pek ağırdı, o mu fazla nazikti То ли камень был очень тяжел, то ли
bilemiyorum. Birdenbire bir çığlık, bir нога моего кузена слишком хрупкой, но
vaveyladır koptu. Şaşırdım. Bahçedeki вопль, последовавший вслед за этим,
ağaca saklanmak için tırmandım. невероятно испугал меня. С
проворством мыртышки я
вскарабкалась на громадную чинару,

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 25

которая росла в нашем саду.
Ne azar, ne tehdit, hatta ne yalvarma beni Ни брань, ни угрозы, ни мольбы не
aşağıya indiremiyordu. могли заставить меня спуститься вниз.
Nihayet bahçıvanı, benim takibime memur Наконец садовнику приказали снять
ettiler. Öyle ki adamcağız, yoluna devam меня с дерева. Но по мере того, как он
ederse benim vücudumu çekemeyecek поднимался, я лезла все выше и выше к
kadar ince dallara çıkmakta tereddüt самой макушке. Бедняга понял, что,
etmeyeceğimi ve bir kaza çıkacağını если погоня будет продолжаться, я не
anladı, tekrar aşağı indi. остановлюсь, заберусь на такие тонкие
ветки, которые не выдержат меня, и
произойдет несчастье. Садовник
спустился вниз.
Hasılı o gece ortalık kararıncaya kadar, А я до самых сумерек просидела на
kuş gibi ağaç dalında tünedim. ветке дерева, словно птица.

Biçare büyükannemde hiç uyku Моя бедная бабушка лишилась из-за

bırakmamıştım. Kadıncağız, beni iyiden меня покоя и сна. Ну и доставалось же
iyiye sevgisiyle sarmıştı. Bazı sabahlar, bir несчастной старушке! Иногда по утрам
gün evvelki yorgunluğunu dinlendirmeden ее будила моя возня, и она вставала
benim gürültümle uyandıkça yatağında усталая и разбитая. Бабушка хватала
doğruluyor, beni kollarımdan tutup меня за плечи и трясла, причитая и
sarsarak, "Ne vardı ölüp de bu yaşında bu вспоминая мою бедную маму: "Ах, дочь
canavarı benim başıma musallat edecek?" моя, ты покинула нас и оставила мне на
diye anneme çıkışıyordu. голову это чудовище!.. Это в мои-то
годы!.."
Fakat şurası da muhakkaktı ki, bu Но я знаю точно: предстань перед ней в
dakikalarda annem karşısına çıkıp "Bu этот момент моя покойная мать и
canavarı mı, yoksa beni mi?" diyebilseydi, спроси: "Кого ты предпочтешь: это
büyükannem hiç şüphesiz beni alır, onu чудовище или меня?.." – бабушка,
geldiği yere gönderirdi. несомненно, выбрала бы внучку,
отказавшись от дочери.
Evet, hastalıklı bir ihtiyar kadının bir gün Конечно, болезненной старушке было
evvelki yorgunluğunu dinlendirmeden тяжело вставать каждое утро усталой,
uykudan uyanması zordur. Fakat не отдохнув от вчерашнего дня
dinlenmiş bir vücut, ıstıraba susamış bir Однако не надо забывать, что еще

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 26

ruhla yatakta uyanış ve hatırlayıştaki горше просыпаться в одиночестве, хотя
zorluğu da unutmamak lâzım бы и отдохнув за ночь, скорбеть душой
об ушедших, предаваясь грустным
воспоминаниям.
Hasılı, verdiğim zahmetlere rağmen Словом, я уверена, несмотря на все
eminim ki büyükannem benimle çok неприятности, которые я причиняла
avundu ve mesut oldu. домашним, бабушка была счастлива со
мной, я стала утешением для нее.
*

Onu kaybettiğim zaman dokuz Мне было девять лет, когда мы

yaşlarındaydım. Babam da tesadüfen потеряли бабушку. Отец случайно в это
İstanbul'da bulunuyordu. время находился в Стамбуле, его
Zavallıyı bu sefer de Trablus'tan переводили из Триполи в Албанию. В
Arnavutluk'a kaldırmışlardı, İstanbul'da Стамбуле он мог задержаться только на
ancak bir hafta kalabilmişti. неделю.
Büyükannemin ölümü onu müşkül bir Смерть бабушки поставила отца в
mevkide bırakıyordu. Bekâr zabit, dokuz очень затруднительное положение. Не
yaşında bir kız çocuğunu peşine takıp dağ мог же холостой офицер таскать за
taş sürükleyemezdi. собой в бесконечных скитаниях
девятилетнюю дочь.
Nedense, beni teyzelerimin yanında Оставить же меня на попечении теток
bırakmaya yanaşamıyor, ihtimal, bir sığıntı ему почему-то не хотелось. Возможно,
vaziyetine düşmemden korkuyordu. он боялся, что я попаду в положение
нахлебницы.
Ne düşündüyse düşündü, bir sabah beni И тогда отец придумал следующее
elimden tutarak vapura bindirdi; İstanbul'a Однажды утром он взял меня за руку, и
geçirdi. мы вышли из дому; добрались до
пристани, сели на пароход и приехали в
Стамбул.
Köprüde tekrar bir arabaya binerek bitip У Галатского моста мы сели в фаэтон,
tükenmez yokuşlardan çıktık, çarşılardan который долго возил нас по каким-то
geçtik, sonra büyük bir taş binanın kapısı холмам, мимо многочисленных
önünde durduk. базарчиков. Наконец мы очутились у
дверей большого каменного здания.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 27

Burası, benim on sene kapalı kalacağım Это была так называемая "школа
sör mektebiydi. сестер", которая готовила мне
заключение на десять лет.
Bizi kapının yanında perdeleri ve panjurları Нас провели в мрачную комнату рядом
kapalı loş bir odaya aldılar. с прихожей. Портьеры на окнах были
спущены, наружные ставни плотно
прикрыты.
Her şey önceden konuşulup hazırlanmış Очевидно, все было заранее оговорено
olacaktı ki, biraz sonra içeri giren siyahlı и согласовано. Через минуту в комнату
bir kadın bana doğru eğildi; başındaki вошла женщина в черном платье. Она
beyaz başlığın uçları garip bir kuşun наклонилась ко мне, и поля ее белого
kanatlan gibi saçlarıma sürünerek головного убора, словно крылья какой-
yakından yüzüme baktı ve yanaklarımı то диковинной птицы, коснулись моих
okşadı. волос. Женщина заглянула мне в лицо,
погладила по щеке
Mektebe ilk ayak atışımın yine bir kaza, bir Помню, день моего появления в
yaramazlıkla başladığını hatırlıyorum. пансионе тоже ознаменовался
происшествием.
Babam, Sör Süperiyör'le konuşurken ben, В то время как отец разговаривал с
dolaşmaya, öteyi beriyi karıştırmaya сестрой-директрисой, я бродила по
başlamıştım. комнате, все разглядывала, всюду
совала свой нос.
Üzerindeki renkli resimlere parmağımla Мое внимание привлекла пестро
dokunmak istediğim bir vazo yere düşerek разрисованная ваза, и мне захотелось
kırıldı. потрогать рисунки рукой. В конце
концов ваза упала на пол и разлетелась
вдребезги.
Babam kılıcını çıkartarak yerinden fırladı, Отец, звякнув саблей, вскочил со стула,
telaşla beni kolumdan yakaladı. поймал меня за руку. Трудно передать,
как он был огорчен и сконфужен.
Kırılan vazonun sahibi Sör Süperiyör ise Что касается сестры-директрисы,
bilakis gülüyordu. Ellerini sallayarak хозяйки разбитой вазы, то она,
babamı yatıştırmaya çalışıyordu. напротив, весело улыбнулась и
замахала руками, стараясь успокоить
* отца.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 28

Mektepte ben, bu vazoya benzemez daha Ах, сколько мне предстояло разбить в
neler kıracaktım. Evdeki haşaralığım orada пансионе еще всякого добра, кроме
devam ediyordu. этой злополучной вазы! Короче, мои
домашние проказы продолжались и
там.
Bu sörler ya hakikaten melek gibi sabırlı Наши сестры-воспитательницы или
insanlardı, yahut da benim hoş bir tarafım действительно обладали ангельским
vardı. Yoksa başka türlü benim kahrımı терпением, или просто
çekmek mümkün değildi. симпатизировали мне. Иначе я не
понимаю, как они могли прощать все
мои выходки.
Sınıfta mütemadiyen gevezelik eder, Я без умолку болтала на уроках,
oradan oraya dolaşırdım. Herkes gibi разгуливала по классу Спокойно
merdivenlerden inip çıkmak benim için спускаться и подниматься по лестнице,
değildi. Mutlaka bir köşeye sinerek как это делали другие девочки, – было
arkadaşlarımın inmesini bekler, sonra atar не по мне. Я должна была сначала
biner gibi tırabzanın üzerine atlayarak переждать, куда-нибудь спрятавшись,
kendimi yukarıdan aşağıya kapıp пока спустятся все мои подруги, после
koyverirdim. этого вскакивала на перила верхом и
молниеносно слетала вниз.
Yahut da ayaklarımı birbirine yapıştırarak Наверх же я взбиралась так.
zıplaya zıplaya basamakları atlardım. Складывала ноги вместе, солдатиком, и
прыгала сразу через несколько
ступенек.
Bahçede kuru bir ağaç vardı. Fırsat У нас в саду стояло старое сухое
buldukça oraya tırmandığımı ve tehditlere дерево. При всяком удобном случае я
kulak asmadan teneffüs sonuna kadar взбиралась на него и скакала с ветки на
daldan dala atladığımı gören muallim bir ветку, не обращая внимания на угрозы
gün, "Bu çocuk insan değil, çalıkuşu!" diye наставниц. Наблюдая как-то за моими
bağırmıştı. гимнастическими упражнениями, одна
из сестер воскликнула:
– Господи, что за ребенок?! Ведь это не
человек, а чалыкушу*.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 29

* Чалыкушу – букв.: "кустарниковая
птица", королек, из семейства
воробьиных.

İşte o günden sonra adım unutulmuş ve И с того дня мое настоящее имя было
herkes beni "Çalıkuşu" diye çağırmaya словно забыто. Все называли меня
başlamıştı. только Чалыкушу.
Bilmem nasıl, sonradan bu isim, aile Не знаю, как это случилось, но мои
arasında aldı yürüdü ve Feride adı bayram домашние тоже потом начали звать
elbiseleri gibi pek sayılı günlerde kullanılan меня по прозвищу. А мое подлинное
resmi bir ad olup kaldı. имя, Феридэ, сделалось официальным
и употреблялось очень редко, точно
праздничный наряд.
Çalıkuşu benim hem hoşuma gider, hem Имя Чалыкушу нравилось мне, оно
işime yarardı. Bir münasebetsizliğimden даже выручало меня. Стоило кому-
şikâyet edildiği vakit fütursuzca omuzlarımı нибудь пожаловаться на мои проделки,
silker, "Ne yapayım? Bir Çalıkuşu'ndan ne я только пожимала плечами, как бы
beklenir?" derdim. говоря: "Я тут ни при чем Что же вы
хотите от Чалыкушу?.."
Ara sıra mektebimize, çenesinde keçi К нам в школу приходил аббат в очках,
sakalına benzeyen bir küçük sakal taşıyan, с маленькой козьей бородкой.
gözlüklü bir papaz gelip giderdi.
Bir gün el işi makasıyla saçımdan kestiğim Как-то раз ножницами для рукоделья я
bir parçayı zamkla çeneme yapıştırdım. выстригла у себя клок волос и
прилепила его клеем на подбородок.
Hoca benim tarafıma baktığı zaman Когда священник смотрел в мою
çenemi avuçlarımın içine saklıyor, o başını сторону, я прикрывала подбородок
öte yana çevirince ellerimi açıp sakalımı руками, но стоило ему отвернуться, как
sallayarak papazın taklidini yapıyor ve я тотчас открывала лицо, мотала
çocukları güldürüyordum. головой из стороны в сторону,
подражая нашему аббату. Класс умирал
со смеху.
Muallimimiz, bu kahkahaların sebebini bir Аббат никак не мог понять причин
türlü anlamayarak öfkesinden çığlık çığlığa нашего веселья, выходил из себя и
bağırıyordu. даже бранился.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 30

Bir aralık, başımı sınıfın koridora açılan Я случайно повернулась к окну,
penceresine çevirecek oldum. Camın выходящему в коридор, и вдруг
arkasında Sör Süperiyör'ün bana baktığını увидела, что за мной из коридора
görmeyeyim mi? наблюдает сестра-директриса.
Şaşkınlıktan ne yapsam beğenirsiniz? Я растерялась, но, как вы думаете, что
Boynumu bükerek, parmağımı dudağıma я сделала?.. Прижалась грудью к парте,
götürerek "sus" işareti yaptım; sonra da приложила палец к губам, словно
parmaklarımla ona bir öpücük gönderdim. подавая знак молчать, затем послала
ей воздушный поцелуй.
Mektebin en büyüğü bu Sör Süperiyör'dü. Сестра-директриса была главной в
En ihtiyar hocalara kadar herkes onu Allah пансионе. Все, даже самые
gibi sayardı. престарелые воспитательницы,
боготворили ее.
Böyle olduğu halde kendisinden hocaya Несмотря на свое высокое положение,
karşı suç ortaklığı rica etmem kadıncağızı строгая дама улыбнулась, ее
neşelendirdi. позабавила моя смелость. Ведь я
приглашала ее стать соучастницей
моей проделки.
Sınıfa girerse ciddiyetini muhafaza Мне показалось, будто директриса
edememekten korkuyormuş gibi gülerek боится, что, войдя в класс, ей не
ve parmağıyla beni tehdit ederek koridorun удастся сохранить серьезный вид. Она
karanlığında kayboldu. только погрозила мне пальцем и
скрылась в коридорном полумраке.
Sör Süperiyör, bir gün de beni Однажды сестра-директриса поймала
yemekhanede yakalamıştı. Sınıftan çalıp меня на месте преступления. Дело
getirdiğim kağıt sepetine yemek artıklarını было в столовой. Я складывала
doldurmakla meşguldüm. объедки в корзину для бумаг,
принесенную тайком из класса.
Sert bir sesle beni yanına çağırdı: Строгим голосом директриса подозвала
меня.
"Buraya gel Feride," dedi. "Nedir bu – Подойди сюда, Феридэ. Объясни мне,
yaptığın?" что ты делаешь.
Yaptığımda ne fenalık olduğunu Я не видела ничего дурного в моем
anlamıyordum. Gözlerimi yüzüne занятии, взглянула прямо в глаза
kaldırarak: директрисе и спросила:

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 31

– Köpeklere yiyecek vermek fena mı Ma – Разве кормить собак – это плохо, ma
Sör? dedim. sœur?
– Hangi köpeklere? Ne yemeği? – Каких собак?.. Зачем кормить?..
– Viranedeki köpeklere Ah, Ma Sör, beni – Собак На пустыре Ах, ma sœur,
görünce ne kadar sevindiklerini bilseniz знали бы вы, как они радуются, завидев
Dün akşam ta köşe başında karşıladılar, меня! Вчера вечером псы встретили
ayaklarıma dolaşmaya başladılar меня на самом углу. Как они начали
"Sabredin Ne oluyorsunuz? Viraneye крутиться вокруг меня!.. Я им говорю:
gitmeden vermem!" diyordum Zalimler "Потерпите Что с вами?.. Пока не
bir türlü lakırdı anlamıyorlar, beni yere придете на пустырь, ничего не дам"
yatırıyorlardı Benim de inadım tuttu. Но злюки ни за что не хотели понимать
Sepeti sımsıkı eteklerimin arasında человеческого языка. Они чуть не
tuttum Az kalsın beni свалили меня на землю Ну и я
parçalayacaklardı Bereket versin bir заупрямилась Зажала корзину между
simitçi geçiyordu, beni kurtardı. ног Они меня едва не разорвали. На
мое счастье, мимо проходил продавец
бубликов Он спас меня.
Sör Süperiyör, gözlerini gözlerime dikmiş Директриса слушала, пристально глядя
beni dinliyordu. мне в глаза.
– Peki, sen mektepten nasıl çıktın? diye – Хорошо, но как ты вышла из
sordu. Hiç çekinmeden: пансиона?
– Çamaşırhanenin arkasındaki duvardan – Перелезла через забор возле
atladım, dedim. прачечной – не задумываясь,
ответила я.
Sör, büyük bir felaket haberi almış gibi – Да как ты осмелилась? – ужаснулась
ellerini başına götürerek: директриса, хватаясь руками за голову,
– Nasıl cesaret ettin? dedi. Aynı saffetle: словно услышала страшное известие.
– Merak etmeyiniz Ma Sör Duvar çok – Не волнуйтесь, ma sœur, забор очень
alçak Hem nasıl istiyorsunuz ki kapıdan низенький А потом, что же выхотите?..
çıkayım? Kapıcı beni bırakır mı hiç? Разве я могу выйти через калитку
Birinci defasında: "Ma Sör Terez seni Неужели привратник выпустит меня?..
çağırıyor!" diye aldattım da öyle kaçtım Правда, однажды мне удалось его
Rica ederim siz de beni haber vermeyin обмануть Я сказала: "Тебя зовет ma
Çünkü köpeklerin aç kalmaları tehlikesi sœur Тереза". Так и убежала. Только
var прошу вас, не выдавайте меня. Ведь

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 32

это очень опасно, если псы будут
голодными!..
Sörler ne garip insanlardı. Zannederim ki Странные существа наши сестры.
başka bir mektepte bunu yapsam ya Соверши я подобное в какой-нибудь
hapsedilir, yahut da bir başka ceza другой школе, меня посадили бы в
görürdüm. карцер или еще как-нибудь наказали.
O, benimle yüz yüze gelmek için yere Директриса опустилась передо мной на
çömeldi: корточки, и мы оказались с ней лицом к
лицу.
– Küçük hayvanları korumak güzel şey, – Покровительствовать животным –
dedi. Fakat itaatsizlik etmek hiç öyle очень похвально! Но непослушание?!
değil Bırak sepeti bana Ben kırıntıları Это очень плохо! Оставь мне эту
kapıcı ile köpeklere gönderirim. корзину. Я отошлю объедки с
привратником.
Hayatta kimse, galiba bu kadın kadar beni Мне кажется, никто в жизни не любил
sevmedi. меня так, как эта женщина.
Sörlerin buna benzer hareketleri o zaman Подобные воспитательные методы
yelin kayaya tesiri gibi bir şeydi, действовали на меня тогда не больше,
haşarılığıma, intizamsızlığıma mani чем легкий ветерок на скалу. Вряд ли
olacağa benzemezdi. они могли повлиять на мой буйный,
необузданный характер.
Fakat zamanla, gizli gizli içeriye işlemiş bu Но со временем атмосфера пансиона,
silinmez izlerin bende şifasız bir zaaf ve уклад жизни, созданный сестрами,
rikkat tortusu bırakmış olmasından помимо моей воли проникали в мою
korkarım. душу, оставляя неизгладимые следы,
вызывая во мне чувство нежности и
* сострадания.

Evet, ben hakikaten garip, anlaşılmaz bir Да, я была действительно очень
çocuktum. Hocalarımın zayıf damarlarını странной и сумасбродной девочкой. Я
yakalamıştım. Her birinin en ziyade neden хорошо изучила слабости наших
üzüleceğini gayet iyi keşfeder ve ona göre воспитательниц и изобретала
işkenceler hazırlardım. всевозможные пытки, зная, кого как
надо изводить.
Mesela Sör Matild isminde ihtiyar ve son Например, у нас была старая, крайне

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 33

derece mutaassıp bir musiki hocamız набожная учительница музыки – сестра
vardı. Матильда.
O, mesela, duvardaki Meryem heykelinin Так вот, когда она со слезами на глазах
önünde gözlerinde yaşlarla dua ederken, усердно молилась перед изображением
heykelin etrafında uçuşan sinekleri Cвятой Девы Марии, я показывала на
göstererek: "Ma Sör, aziz annemizi мух, которые кружились в воздухе, и
melekler ziyarete gelmiş!" gibi bir sözle en говорила, стараясь уязвить бедную
can alacak yerinden vururdum. старушку:
– Ma sœur, нашу дорогую пресвятую
мать посетили духи?
Bir başka hocamızın son derece temiz ve Одна из наших воспитательниц, дама
titiz olduğuna dikkât etmiştim. Yanından крайне раздражительная и капризная,
geçerken kalemimin iyi yazmamasından слыла страшной чистюлей. Поэтому
şikâyet eder gibi yapar, onu şiddetle всякий раз, проходя мимо нее, я
sallayarak zavallının bembeyaz yakasına энергично встряхивала ученической
mürekkep sıçratırdım. ручкой, словно досадуя, что она плохо
пишет, и белоснежный воротник
несчастной женщины покрывался
чернильными кляксами.
Yine bir tanesi vardır ki, böceklerden pek Другая наша молоденькая
korkardı. Kitaplardan birinde boyalı bir воспитательница до смерти боялась
akrep resmi bularak makasla etrafını насекомых. В какой-то книге мне
kestim, sonra bu kâğıt parçasını попался цветной рисунок скорпиона. Я
yemekhanede yakaladığım iri bir at аккуратно вырезала его ножницами,
sineğinin sırtına zamkla yapıştırdım ve затем поймала в столовой большого
akşam mütalaasında bir bahane ile слепня и приклеила ему на спину этот
hocamın yanına yaklaşarak kürsünün рисунок. На вечерних занятиях я под
üzerine bıraktım. каким-то предлогом подошла к нашей
воспитательнице и подбросила
"скорпиона" на кафедру.
Ben Sör'ü lakırdıya tutarken sinek Пока я отвлекала воспитательницу
yürümeye başlamıştı. разговором, слепень начал двигаться.
Zavallı kız, havagazı lambasının ışığında И вдруг бедная женщина увидела при
korkunç bir akrebin kıskaçlarını, kuyruğunu свете керосиновой лампы, как
titreterek kürsünün üzerinde yürüdüğünü страшный скорпион, потрясая

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 34

görünce bir feryat kopardı. Yanında duran клешнями и хвостом, ползет прямо на
bir "T" cetvelini yakalayarak bir vuruşta нее. Она испустила дикий вопль,
sineği kürsünün üstüne yapıştırdı; sonra схватила линейку, лежавшую рядом, и
arkasını duvara dayayıp elini yüzüne одним махом пригвоздила слепня к
kapayarak küçük bir baygınlık geçirdi. кафедре. После этого прислонилась
спиной к стене, закрыла лицо руками и
на мгновение лишилась чувств.
O gece yatağımda ben de bir yarım В ту ночь я долго не могла заснуть,
saatçik sağdan sola, soldan sağa döndüm ворочаясь в постели с боку на бок.
ve kıvrandım.
Şöyle böyle on iki yaşında vardım, içimde Мне было уже двенадцать лет, и я
ar ve haya duyguları hayli inkişaf etmişti. успела усвоить кое-какие понятия стыда
Hocama yaptığımdan utanıyordum. и совестливости. Я мучилась,
вспоминая проделку с
воспитательницей.
Sonra kabahatimin kolay geçiştirilecek На этот раз мой проступок был не из
kabahatlerden olmadığını anlıyordum. тех, которые проходят безнаказанно. Я
Ertesi gün muhakkak istintaka çağrılacak чувствовала: утром меня непременно
ve kim bilir ne olacaktım? вызовут на допрос и что-то будет!..
Uykum arasında Sör Süperiyör'ü birkaç Во сне я несколько раз видела сестру-
kere karşımda gördüm. Çatkın bir çehreyle директрису. Ее сердитое лицо с широко
üzerime yürüyor, gözlerini açıyor, раскрытыми глазами надвигалось на
bağırıyordu. меня, она что-то кричала.
Ertesi gün birinci ders vakasız geçti, На следующий день первый урок
ikincinin sonlarına doğru kapı aralandı; прошел без происшествий. В конце
içeri giren Sör, hocaya bir şey söyledikten второго дверь приоткрылась, вошла
sonra beni eliyle dışarı çağırdı. Dehşet! одна из сестер. Она что-то шепнула
учительнице, затем жестом пригласила
меня последовать за ней. Какой ужас!..
Ben, omuzlarımı kısarak, dilimi çıkararak Не оглядываясь по сторонам, вобрав
kös kös dışarı çıkarken çocuklar голову в плечи и прикусив язык, я
gülüyorlar, hoca cetveliyle hafif hafif поплелась к выходу. Девочки за моей
kürsüye vurarak onları sükût ve ciddiyete спиной хихикали, учительница легонько
davet ediyordu. стучала линейкой по кафедре,
призывая класс к спокойствию.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 35

Biraz sonra Sör Süperiyör'ün odasında Минуту спустя я уже стояла в кабинете
idim. Fakat hayret! Müdirenin çehresi сестры-директрисы. Но, удивительно,
rüyada gördüğüm çehreye hiç ее лицо нисколько не походило на то,
benzemiyordu. которое я видела во сне.
O kadar ki, bir an akrepli sinek oyununu
icat eden ve hocanın bayılmasına sebep
olan yaramazın ben değil, o olduğuna
inanacak gibi oldum.
Yüzü mahzundu, dudakları titriyordu. Beni Лицо сестры-директрисы было
elimden tutup göğsüne çekecek gibi bir печальное, губы дрожали. Она взяла
hareket yaptı. Sonra yine bıraktı: меня за руку и чуть притянула к себе,
словно собиралась обнять, затем
отпустила мою руку и сказала:
– Feride, çocuğum Sana bir haber – Феридэ, дитя мое. Мне надо тебе что-
vereceğim Üzücü bir haber Baban bir то сообщить Неприятное известие.
parça hastaymış Bir parça diyorum, ama Твой папа как будто немного болен Я
galiba ziyadece говорю "немного", но, кажется, он очень
болен
Sör Süperiyör, elindeki bir kâğıt parçasını Сестра-директриса комкала в руках
buruşturuyor, sözünün arkasını getirmeye какое-то письмо. Видно, ей трудно было
muvaffak olamıyordu. договорить до конца.
Beni sınıftan getiren Sör'ün birdenbire Вдруг воспитательница, которая
mendilini yüzüne kapayarak dışarı çıktığını привела меня из класса, закрыла лицо
gördüm. платком и выбежала из комнаты.
Anlamıştım. Bir şey söylemek istiyordum. Тогда я все поняла. Мне хотелось что-
Fakat Sör Süperiyör gibi benim de dilim то сказать, но у меня, как и у сестры-
tutulmuştu. Başımı çevirerek açık директрисы, отнялся язык.
pencereden karşıki ağaçlara baktım. Отвернувшись, я посмотрела через
Güneş vurmuş tepelerinde kırlangıçlar открытое окно на деревья. Меж ветвей,
uçuyordu. залитых солнечным светом,
стремительно проносились ласточки.
Birdenbire bana da onlar gibi bir canlılık Неожиданно мной овладела какая-то
geldi: непонятная резвость.
– Anladım Ma Sör, dedim, üzülmeyiniz – Мне все ясно, ma sœur – сказала я.
Ne yapalım, hepimiz öleceğiz – Не огорчайтесь. Что поделаешь? Все

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 36

мы умрем.
Bu defa da Sör Süperiyör başımı göğsüne Директриса прижала мою голову к груди
dayadı ve uzun müddet bırakmadı. и долго не отпускала.
Görüş günü olmadığı halde biraz sonra Вскоре в пансион прибыли мои тетки,
teyzelerim beni görmeye geldiler. İzin хотя в этот день посещения не
alarak eve götürmek istediler. Razı полагались. Они просили разрешить им
olmadım. İmtihanların çok yakın olduğunu забрать меня домой. Но я наотрез
söyledim. отказалась, сославшись на
предстоящие экзамены.
Mamafih imtihanların çok yakın olması, Однако эти экзамены не помешали мне
beni o gün her zamankinden fazla azgınlık в тот день буйствовать больше, чем
etmekten men etmedi. O kadar ki, akşam обычно. Дело дошло до того, что на
mütalaasında şiddetli bir ateş bastı, вечерних занятиях у меня поднялась
tembellerin yaptıkları gibi kollarımı sıranın температура. Скрестив руки на парте, я
üstüne koyarak uyukladım ve o gece положила на них голову, как это делают
yemek yemedim. Ertesi sabah uyandığım лентяи, да так и заснула, даже не
zaman her zamanki Çalıkuşu idim. поужинав. На следующее утро,
проснувшись, я была уже обычной
* Чалыкушу.

Yaz tatillerimi Besime Teyzem'in Летние каникулы я провела в Козъятагы

Kozyatağı'ndaki köşkünde geçirirdim. на даче у тетки Бесимэ.
Buradaki çocuklardan bana hayır yoktu. Здешние дети были для меня
Besime Teyzem'in kızı Necmiye, annesinin неподходящей компанией. Двоюродная
dizi dibinden ayrılmayan, sessiz ve biraz сестра Неджмие, молчаливая,
da hastalıklı bir çocuktu. Kâmran болезненная девочка, не слезала с
Ağabeyi'nin hemen hemen bir eşi idi. колен матери. Она, как две капли воды,
походила на своего старшего брата
Кямрана.
Bereket versin, etrafta muhacir çocukları К счастью, по соседству жило много
vardı. Onları bahçeye toplayarak başlarına переселенцев с Балкан. Их
geçer, akşama kadar adeta kudururdum. детисобирались у нас в саду каждый
день. Я верховодила этими ребятами,
бесилась вместе с ними до позднего
вечера.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 37

Bir aralık, zavallı arkadaşlarım istiskale Но мои бедные товарищи пришлись не
uğramışlar, köşkün bahçıvanı vasıtasıyla ко двору и были вскоре изгнаны из
kapı dışarı edilmişlerdi. особняка нашим садовником.
Fakat onlar, küçük gönüllü çocuklardı. Однако ребята не очень обиделись на
Gördükleri hakarete aldırmayarak beni такое обхождение, они были негордые и
köşkten kaçırmaya gelirlerdi. по-прежнему приходили и похищали
меня из особняка.
Saatlerce kırlarda serserilik eder, bahçenin Мы целый день бродяжничали по
çitleri üzerinden aşarak yemiş çalardık. полям, лазили через заборы в сады,
воровали фрукты.
Geceye doğru güneşten yüzümün derisi Домой я возвращалась в сумерках.
pul pul olmuş, yaralı ellerimle eteklerimin Лицо мое было сожжено солнцем.
yırtıklarını kapatmaya çalışarak içeri Израненными руками я старалась
girince, teyzem saçını başını yolar, bir прикрыть дыры на платье. Завидев
kucak parlak tüy yığını altında ara sıra меня, тетка Бесимэ приходила в
pembe ağzını açarak esneyen ve o haliyle неистовство; она без конца ставила мне
alık ve tembel Van kedilerine benzeyen в пример Неджмие, которая только и
Necmiye'yi bana misal gösterirdi. делала, что зевала, раскрывая свой
розовый ротик, потряхивая копной
блестящих волос, и поэтому была
похожа на глупую и ленивую кошку.
Usluluğu, okumuşluğu, nazikliği, terbiyesi Мало того, тетка постоянно твердила
ve daha bilmem neleri ikide birde başıma мне о воспитанности, вежливости,
kakılanlardan biri de Kâmran'di. начитанности и еще бог знает каких
качествах и достоинствах братца
Кямрана.
Necmiye, neyse ne işin nihayetinde o, Ну ладно, Неджмие всего-навсего
annesinin dizi dibinde büyümüş, теплая, мягкая, зябкая кошка, выросшая
yumuşacık, sıcak bir külkedisiydi. Zaten на коленях у матери. В душе я и не
kız kısmının da böyle olması lâzım могла отрицать, что девушки должны
geldiğini içimden tasdik etmez değildim. быть именно такими.
Fakat o yirmi yaşına yaklaşan ve sivri uçlu Но вот Кямран. Великовозрастный
incecik dudakları üstünde incecik bıyıkları Кямран!.. Ему шел двадцатый год. Над
çıkmaya başlayan koskocaman Kâmran'a тонкими губами, похожими на серп
ne oluyordu? луны, уже появились реденькие усы.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 38

Kız ayağı gibi küçücük ayaklarında beyaz Он носил шелковые чулки и замшевые
podüsüet iskarpinleri, ipek çorapları, туфли, в которых его крошечные,
yürürken ince bir dal gibi sallanıyor словно девичьи, ножки казались еще
zannedilen narin vücudu, sadakor меньше. Когда Кямран шел, стройный
gömleğinin açık yakasından çıkan uzun стан его сгибался, точно тонкая, гибкая
beyaz boynu ile erkekten ziyade kıza ветвь. Из расстегнутого ворота
benzeyen bu çocuğa son derece içerledim. шелковой сорочки выглядывала
длинная белая шея. Нет, это была
какая-то девица, а не мужчина. Ах, как
он меня раздражал!
Erkek akrabalar ve konu komşu tarafından Я просто выходила из себя, когда наши
ikide birde ballandırılan meziyetleri fena родственники или соседи наперебой
halde kanıma dokunuyordu. расхваливали его добродетели.
Kaç defa koşarken ayağım kaymış gibi Сколько раз, помнится мне, пробегая
yaparak üstüne düştüğümü, kitaplarını мимо, я толкала его, делая вид, что
yırttığımı, sudan bahanelerle kavga споткнулась. Сколько книг я у него
çıkartmaya çalıştığımı hatırlıyorum. изорвала! Чего только я не
придумывала, чтобы сцепиться с ним!
Fakat Allah'ın kulu, bir gün bir parça Как я молила в душе: "Ну, оживись хоть
canlan, kız, aksi bir şey söyle de kedi gibi немного, Божий раб! Девчонка! Ну,
boynuna atılarak seni tozun, toprağın içine возрази, сделай что-нибудь мне
yuvarlayayım; saçlarını çekeyim; yılan наперекор? И тогда я, как кошка, кинусь
gözlerine benzeyen yeşil gözlerini на тебя, заставлю валяться в пыли
parmaklarımla tehdit edeyim. Вырву твои волосы, выцарапаю
зеленые змеиные очи!.."
Ayağına taş atarak onu kıvrandırdığım Вспоминая, как он корчился от боли в
günü hıncımdan, zevkimden titreyerek тот день, когда я ушибла ему ногу
hatırlarım. камнем, я дрожала, радуясь.
Fakat o kendini ermiş, yetişmiş bir insan Но Кямран считал себя уже взрослым
sayarak bana tepeden bakar, gözlerinde мужчиной, смотрел на меня свысока и
hain bir gülümsemeyle: "Ne zamana kadar говорил, нагло и презрительно
bu çocukluk Feride?" derdi. улыбаясь:
– До каких пор будет продолжаться это
ребячество, Феридэ?
– Peki ama sende de ne zamana kadar bu "Хорошо, а до каких пор ты будешь

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 39

pısırıklık, bu görücüye çıkan eski zaman таким слюнтяем? Когда ты перестанешь
kızı naz ve edaları?! жеманиться и кокетничать, как девица
на смотринах?.."
Bu sözleri ne de olsa söyleyemem tabii Конечно, этого я не говорила вслух.
Yaş, maşallah on üç, on dört Bu yaşta Тринадцатилетняя девочка не будет
bir kız, yaptığı bir kabalığı bu kadar надоедать молодому человеку, если ее
nezaketle karşılayan bir delikanlıya daha грубость постоянно наталкивается на
fazla sataşmaz. Dudaklarımdan gayri холодную вежливость. Часто, боясь, как
ihtiyari münasebetsiz bir şeyler бы у меня с губ невольно не сорвались
kaçmasından korkuyormuşum gibi elimi какие-нибудь грубые слова, я зажимала
ağzıma kapar, ona ferah ferah küfretmek рот рукой и бежала в глубь сада, чтобы
için bahçenin yalnız köşelerine kaçardım. в укромном уголке вволю отругать
Кямрана.
Yağmurlu bir gündü. Kâmran, köşkün alt Однажды в дождливый день на нижнем
katında akrabadan birkaç hanımla, kadın этаже особняка собрались женщины и
tuvaletinden bahsediyorlardı. заспорили о модах. Тут же был и
Кямран.
Kadınlar, yaptıracakları kış elbiselerinin Женщины попросили Кямрана
rengi hakkında ondan fikir alıyorlardı. высказать свое мнение о зимних
туалетах, которые они заказали.
Ben, bir köşede dilimi çıkarmış, gözlerimi Внимательно прислушиваясь к
şaşılaştırmış, bütün dikkatimle yırtık bir разговору, я сидела в углу и, скосив
bluzun kolunu yamamakla meşguldüm. глаза и высунув язык, зашивала
порванный рукав блузки.
Kendimi tutamadım; kahkahalarla gülmeye Я не выдержала и громко
başladım. расхохоталась.
Kuzenim: – Чего смеешься? – спросил мой кузен.
– Ne gülüyorsun? diye sordu.
– Hiç, dedim. Aklıma bir şey geldi – Так. Пришло кое-что в голову
– Ne geldi? – Что именно?
– Söylemem – Не скажу
– Haydi nazlanma Zaten senin ağzında – Ну, не кривляйся. Впрочем, ты
bakla ıslanmaz Sonunda nasıl olsa болтушка, все равно не вытерпишь,
söyleyeceksin скажешь!
– Darılma o halde Sen hanımlarla tuvalet – Ну что ж, тогда не гневайся. Ты так

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 40

konuşurken düşündüm ki, Allah seni yanlış увлекся разговором о туалетах, что я
yaratmış. Kız olacakmışsın Ama şimdiki подумала: Aллах по ошибке создал
yaşta değil Şöyle on üç, on dört тебя мужчиной. Совсем как девчонка!
sularında Да и годы тебе надо сбросить. За
тринадцатилетнюю сойдешь.
– Peki sonra? – Ну, а дальше что?
– Deminden beri bir karış yeri dikinceye – Дальше вот что Я тут зашиваю
kadar parmağımı delik deşik etmiş olmama какой-то пустяк и то исколола себе все
göre ben de yirmi, yirmi iki yaşlarında bir пальцы. Значит, я – парень. И мне лет
erkek двадцать – двадцать два.
– Ee, sonra? – Ну, а дальше?
– Sonrası ne olacak, Allah'ın emriyle, – Дальше? Дальше я, по воле Aллаха,
Peygamber'in kavliyle seni kendime по решению пророка, женилась бы на
alırdım, olur biterdi. тебе. Вот и делу конец.
Odada bir kahkahadır koptu. Başımı Стены комнаты задрожали от дружного
kaldırdım ve bütün gözlerin bana baktığını смеха. Я подняла голову: все глаза
gördüm. были устремлены на меня.
Misafirlerden biri bir münasebetsizlik etti: – Но это и сейчас возможно, Феридэ, –
– Peki ama, bu şimdi de mümkün Feride, зло пошутил кто-то из гостей.
dedi. Alıklaştım, gözlerimi iri iri açarak: Я недоуменно вытаращила глаза.
– Nasıl? dedim. – Каким образом?
– Nasıl olacak? Kâmran'a varırsın O, – Как каким образом?.. Выйдешь замуж
senin tuvaletlerinle uğraşır, söküklerini за Кямрана. Он будет заведовать
diker Sen de sokak işlerine bakarsın твоими туалетами, штопать дыры. А ты
будешь заниматься делами
Öfkeyle yerimden kalktım. Fakat bu Я вспыхнула и вскочила с места.
kızgınlığım daha ziyade kendimeydi. Больше всего я была сердита на себя.
Lakırdıya çanak tutmuştum. Ben, saçma Красноречие мое вдруг иссякло. Вот что
söylemekte bu kadar ilerlemiş değilimdir, значит неопытность в искусстве
ama anlaşılan elimdeki hain sökük, bütün пустословия. Да еще эта предательская
dikkatimi almıştı. заплатка на рукаве совсем меня
замучила.
Mamafih, "hem suçlu, hem güçlü" kavlince Тем не менее я нашла в себе силы
yine taarruza geçtim: броситься в контрнаступление.
– Mümkün ama Kâmran Bey için zararlı – Что ж, вполне возможно, – сказала я,

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 41

olur sanırım, dedim. Çünkü Allah esirgesin – но, думаю, Кямрану-бею придется
evde kavga çıkarsa kuzenimin hali ne худо. Не дай Aллах, дома начнется
olur? Vaktiyle nazik ayaklarına yedikleri драка Что станет с моим кузеном?..
taşı unutmamışlardır sanırım Кажется все помнят, что было, когда я
ушибла камнем его нежные ножки
Gülüşmeler arasında garip bir ciddiyetle В комнате опять раздался взрыв смеха.
odama çıkıyordum. Mamafih kapıdan Сохраняя серьезность, я направилась к
tekrar döndüm: себе, но на пороге обернулась и
сказала:
– Ayıp ettik, dedim, on dördüne gelmiş bir – Прошу прощения. Девочке, которой
kız için pek ayıp oldu ama, kusura едва исполнилось четырнадцать,
bakmazsınız artık говорить такие вещи не пристало. Вы
уж извините.
Topuklarımla merdiven tahtalarına Стуча каблуками по деревянным
vurarak, kapılara çarparak odama çıktım. ступенькам лестницы, хлопая дверьми,
Kendimi top gibi karyolanın üstüne attım. я добежала до своей комнаты и
бросилась на кровать.
Aşağıda kahkahalar devam ediyordu. Kim Внизу продолжали хохотать. Кто знает,
bilir, belki de benimle eğleniyorlardı. может, они смеялись надо мной
Alacakları olsun. Но ничего, я не останусь в долгу!
Şu Kâmran'la evlenmek galiba iyi bir şey Мне кажется, было бы неплохо выйти
olacaktı. Çünkü yaşlarımız gittikçe замуж за Кямрана. Время шло, мы
büyüyor, onunla kavga çıkarmak fırsatı взрослели, и случай сразиться с ним
günden güne uzaklaşıyordu. все больше и больше отдалялся.
Bir kerecik olsun saç saça, baş başa Кроме замужества, пожалуй, не было
dövüşerek hıncımı çıkarmak için другой возможности свести с Кямраном
evlenmemizden başka çare kalmıyor счеты, выместить на нем свою злобу.
gibiydi.

Yaz tatili sonlarında mektebimiz, bir zaman Первые три месяца после летних
için için kaynar, bu taşkınlık ancak birinci каникул наш пансион напоминал
üç ay imtihanına doğru yatışırdı. вулкан, в недрах которого кипят и
бурлят страсти. Разрядка наступала

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 42

только к экзаменам.
Sebebi şu: On üç, on dört yaşına gelen Дело в том, что весной на Пасху мои
Katolik arkadaşlarım, baharda, Paskalya подружки, исповедующие католичество,
bayramında ilk komünyonlarını yaparlar, совершали свое первое причастие. В
etekleri yere değen beyaz ipek elbiseler, длинных белых шелковых платьях, в
gelin duvaklarına benzeyen kucak kucak газовых, как у новобрачных, покрывалах
tüller örtülerek Isa Peygamber'le они шли в церковь обручаться с
nişanlanırlardı. пророком Иисусом.
Kilisede mum ışıkları, orgla çalınan ilahiler, Храм был ярко освещен огнями свечей.
her tarafı dolduran bahar çiçekleri Звучал орган. В воздухе плыли звуки
kokularıyla karışarak bir kat daha религиозных гимнов. Повсюду был
ağırlaşan günlük ve ödağacı dumanları разлит запах весенних цветов. Его
içinde yapılan bu nişan töreni pek güzel bir перебивал терпкий аромат ладана и
şeydi. алоэ. Сколько было прелести в этом
обряде обручения!
Fakat ne yazık ki, bu töreni takiben tatil И как жаль, что сразу же после Пасхи,
aylarında hain arkadaşlarım, hemen вырвавшись на каникулы, неверные
nişanlılarına vefasızlık ederler, balmumu девушки тотчас изменяли своему
renkli, mavi gözlü İsa'yı, karşılarına ilk нареченному, голубоглазому Иисусу с
çıkan bir, hatta birkaç erkekle aldatırlardı. восковым личиком, обманывали его с
первым встречным мужчиной, а иногда
и не с одним.
Mektep açıldığı zaman, arkadaşlarım Возвращаясь после каникул в пансион,
bavullarının gizli bir köşesinde mektuplar, мои подружки привозили в своих
fotoğraflar, hatıra çiçekleri ve daha ne чемоданах умело спрятанные записки,
bileyim, neler neler getirirlerdi. фотокарточки, сувениры в виде
засушенных цветочков и многое другое.
Bahçede ikişer, üçer kol kola dolaştıkları Мне было известно, о чем они
zaman neler konuştuklarını bilirdim. шептались, разгуливая в обнимку
парочками по саду.
Kızların en masum ve dindarlarına hediye Нетрудно было догадаться, что под
edilen renkli ve yaldızlı peygamber ve цветными раззолоченными открытками
melek resimlerinin altında saklanan с изображением Христа и ангелочков,
fotoğrafların gençlere ait olduğunu которые дарили обычно самым
anlamakta güçlük çekmezdim. невинным и набожным девушкам,

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 43

прятались фотографии молодых людей.
Bahçenin bir köşesinde kızlardan birinin - В укромном уголке сада можно было
etrafında uçuşan küçük böceklerin bile часто видеть шепчущихся учениц
duyamayacağı bir sesle– arkadaşının пансиона; там подружки поверяли свои
kulağına fısıldadığı hikâyeyi gözümden сердечные тайны, чтобы никто, даже
kaçırmazdım. летающие вокруг букашки, не могли
услышать их признаний.
Bu mevsimde kızlar ikişer, üçer kişilik В эти осенние месяцы девушки ходили
gruplara ayrılır ve birbirlerine kene gibi не иначе, как в обнимку, тесно
yapışırlardı. прижавшись друг к другу.
Ben biçare, bahçede ve sınıfta tek başıma Лишь я, несчастная, вечно была одна –
kalırdım. Arkadaşlarım bana karşı adeta в саду и в классе. В моем присутствии
bir esrar kumkuması kesilirlerdi. Onlar, девочки вели себя очень сдержанно и
sörlerden ziyade benden çekinirlerdi. осторожно. Они избегали меня больше,
чем сестер.
Niçin mi diyeceksiniz? Çünkü gevezeydim, Спросите почему? Потому что, как
sakallı dayının dediği gibi ağzımda bakla говорил друг нашего дома "бородатый
ıslanmazdı. Birinin mesela bir bahçe дядя", я была болтлива. Если,
parmaklığı arasından bir komşu genciyle например, я замечала, что какая-нибудь
masum bir çiçek alışverişini duydum mu, воспитанница обменивается с молодым
bahçede adeta tellal çağırırdım. Fazla человеком цветком через садовую
olarak da böyle şeylere karşı son derece решетку, то кричала об этом на весь
mutaassıptım. сад, словно глашатай. И все это потому,
что подобные истории меня ужасно
раздражали.
Hiç unutmam, bir kış akşamı Не забуду, как однажды зимним
mütalaahanede derse çalışıyorduk. Mişel вечером мы готовили в классе уроки.
isminde çalışkan bir kız, kalın kafalı bir Моя подруга Мишель, очень способная
arkadaşına Roma tarihini müzakere девочка, получив разрешение сестры
ettirmek için sörden müsaade almış, en сесть на заднюю парту, объясняла
arka sıraya çekilmişti. нерадивой ученице урок по римской
истории.
Mütalaahanenin sessizliği içinde birdenbire Неожиданно гробовую тишину класса
bir hıçkırık duyuldu. нарушили частые всхлипывания.
Sör başını kaldırdı: Воспитательница подняла голову и

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 44

спросила:
– Ne o Mişel, sen ağlıyor musun? Niçin? – В чем дело, Мишель? Ты плачешь?
dedi.
Mişel, elini gözyaşlarından sırılsıklam Мишель закрыла руками мокрое от слез
kesilmiş yüzüne kapadı. Cevabı onun лицо.
yerine ben verdim: Вместо нее ответила я:
– Mişel, Kartacalıların mağlubiyetine – Мишель взволнована поражением
meraklandı, ona ağlıyor, dedim. карфагенян, потому и плачет.
Sınıfta bir kahkaha koptu. В классе раздался хохот.
Hasılı arkadaşlarımın beni aralarına Словом, мои подружки были правы, не
almamakta hakları vardı. Fakat herkesten принимая меня в свою компанию. Не
ayrı kalmak, koskoca bir kız olduğum очень-то приятно находиться в стороне,
halde zevzek bir çocuk muamelesi görmek видеть, что к тебе относятся как к
pek de hoş bir şey değildi. легкомысленной девчонке, хотя я была
уже совсем взрослой.
Yaş on beşe gidiyordu. Aşağı yukarı Мне шел пятнадцатый год – возраст, в
annelerimizin gelin oldukları, котором наши матери становились
büyükannelerimizin "Aman evde невестами, а бабки бегали к колодцу
kalıyoruz," diye telaşla Eyüp'teki Niyet заветных желаний в Эйюбе* и в тревоге
Kuyusu'na koştukları yaş молились:
"Господи, помоги! Засиживаемся дома!"

* Эйюб – район Стамбула, славился

кладбищем, где находилась могила
Абу-Эйюб-Ансари – сподвижника
пророка Мухаммеда.

Boyum fazla uzamamıştı. Fakat Ростом я не вышла, но тело мое уже

hırçınlığıma rağmen vücudum gelişiyor, сформировалось и было развито не по
yüzümde acayip renkler, ışıklar yanıp летам У меня был удивительный цвет
sönmeye başlıyordu. лица, казалось, все краски природы
переливались, светились на моем лбу,
щеках, губах
Sakallı dayı, ara sıra ellerimden tutup beni Наш "бородатый дядя" при встрече
pencere kenarlarına çekerek yüzümü брал меня за руку, тащил к окну и,

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 45

miyop gözlerine sokacakmış gibi yüzüne уставившись своими близорукими
yaklaştırarak, "Kız bu ne cilt, bu ne renk глазами, внимательно разглядывал,
böyle? Perkal basması mübarek! Ne приговаривая:
solacak, ne eskiyecek!" diyordu. – Ах, девочка, ну что за лицо у тебя!
Какие краски! Такие не поблекнут!
Hadi canım, kız dediğin böyle mi olur? "Господи, – думала я, глядя на себя в
Topaç gibi bir vücut, fırça ile boyanmış bir зеркало, – разве такой должна быть
yüz Aynaya baktıkça bonmarşe девушка? Фигура похожа на волчок, а
camekânında bebek seyrediyorum лицо словно раскрашено кистью
zanneder, dilimi çıkarıp gözlerimi художника". И мне казалось, будто я
şaşılatarak kendimle eğlenirdim. рассматриваю куклу на витрине
универсального магазина. Потешаясь
над собой, я высовывала язык, косила
глазами
*

Tatiller içinde en sevdiğim Paskalya Больше всего я любила пасхальные

yortusu idi. Bu iki haftayı geçirmek için каникулы. Когда я приезжала в
Kozyatağı'na gittiğim zaman kirazlar Козъятагы, чтобы провести там эти две
yetişmiş, büyük bahçenin caddeye bakan недели, черешни, растущие в большом
yüzünü baştan başa kaplayan kiraz саду сплошной стеной вдоль забора,
ağaçlan yemişlerle donanmış bulunurdu. были густо усыпаны спелыми ягодами.
Kirazı çok severdim. Bu on beş gün içinde Ах, как я любила черешню! В течение
serçe kuşları gibi hemen hemen yalnız пятнадцати дней я, как воробей,
kirazla geçinir, en yüksek dal tepelerinde питалась почти одной черешней и не
kalmış son kirazları bitirmeden mektebe возвращалась в пансион до тех пор,
dönmezdim. пока не уничтожала последние ягоды,
оставшиеся на самых макушках
деревьев.
Bir akşamüstü yine bir ağaç tepesinde И вот однажды под вечер я опять
kiraz yiyor, çekirdeklerini fiskeyle uzaklara сидела на верхушке дерева. Уписывая
savurarak eğleniyordum. за обе щеки черешню, я развлекалась
тем, что щелчком выстреливала
косточки на улицу за забор.
Bunlardan biri yoldan geçen yaşlıca bir И надо же было, чтобы косточка

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 46

komşunun ta burnunun ucuna tesadüf ударила по носу проходившего мимо
etmesin mi? старичка соседа.
Adamcağız neye uğradığını Сначала старичок ничего не понял,
anlayamamıştı. Şaşkın şaşkın etrafına растерянно глянул по сторонам. Ему
bakıyor, fakat başını ağaca kaldırmaya akıl никак не приходило в голову поднять
edemiyordu. глаза.
Sesimi çıkarmasam, olduğum yerde Сиди я тихо и не подай голоса,
kımıldamasam belki de münasebetsiz bir возможно, он так и не заметил бы меня,
kuşun, tepesinden geçerken düşürdüğü bir решив, что какая-то птица пролетала
çekirdek sanarak çekilip gidecekti. мимо и уронила случайно косточку.
Fakat son derece korkmuş ve utanmış Но я не выдержала и, несмотря на испуг
olmama rağmen, kendimi tutamadım, и смущение, расхохоталась.
gülmeye başladım.
Adamcağız iri bir dalın üstüne ata biner Старичок поднял голову и увидел, что
gibi oturmuş, at gibi bir kızın arsız arsız верхом на суку сидит здоровая девица и
güldüğünü görünce dayanamadı. нагло хохочет. Брови его гневно
Hiddetten kaşını, gözünü oynatarak: зашевелились.
– Bravo hanım kızım, dedi. Hiç – Браво, ханым*, браво, дочь моя! –
yakıştıramadım, maşallah sizin gibi воскликнул он. – Не пристало, скажу
erişmiş, yetişmiş koskoca bir hanıma тебе, такой великовозрастной девице
проказничать

* Ханым (ханым-эфенди) – дама,

госпожа, сударыня.

O dakikada yer yarılsa yerin içine В ту минуту мне хотелось провалиться

girecektim. Biçare Perkal basması kimbilir сквозь землю. Представляю, какие
ne renklere girmişti? Ağaçtan düşmek краски выступили на моем и без того
tehlikesine rağmen, ellerimi mektep цветущем лице. Рискуя свалиться с
gömleğimin göğsü üzerine kavuşturdum, дерева, я сложила руки на груди,
hafifçe boynumu büktüm. прижала их к своей школьной кофте и,
склонив голову, сказала:
– Beni affediniz beyefendi, dedim. Kaza – Простите, бей-эфенди*, честное
vallahi Daha doğrusu dikkatsizlik слово, нечаянно Право, моя
рассеянность

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 47

* Бей-эфенди (а также эфенди или
эфендим) – господин, сударь.

Bu masum yalvarma jesti mektepte sörler Трюк с подобной невинной позой был
ve dindar talebelerin Meryem ve İsa уже много раз проверен и испытан. Я
karşısında dua ederken aldıkları bir jestti. заимствовала ее у сестер и набожных
учениц, когда они молились Деве Марии
и Иисусу Христу.
Tesiri herhalde çok zaman tecrübe Судя по тому, что такая поза вполне
edilmişti. Asırlarca müddetle bu ilahi ana устраивала и Пресвятую Мать, и ее
oğlu bile kandırmış olduğuna göre, bu сына уже много веков, старичка она и
ihtiyarcığı da haydi haydi rikkate подавно должна была растрогать.
getirecekti.
Tahminimde aldanmamıştım. Komşu, bu Я не ошиблась, сосед попался на
riyakâr nedamete ve sesimdeki titreyişe удочку. Лицемерное раскаяние и
aldandı, yumuşadı; neyse bana güzelce bir умелая дрожь в моем голове ввели его
şey söylemek lüzumunu hissederek: в заблуждение. Он смягчился и счел
необходимым сказать мне что-нибудь
приятное.
– Böyle dikkatsizliklerin yetişmiş bir – А не думаете ли вы, ханым, –
küçükhanıma zararı dokunabileceğini улыбнулся он, – что подобная
düşünmüyor musunuz? dedi. рассеянность может повредить такой
взрослой симпатичной девушке?
Maksadı gayet iyi anladığım halde, Я прекрасно понимала, что старичок
gözlerimi açarak: хочет пошутить со мной, однако широко
раскрыла глаза и удивленно спросила:
– Niçin acaba efendim? dedim. – Это почему же, эфендим?
Elini güneşin yandan vuran ışıklarına siper Заслонившись рукой от солнца, старик
ederek dikkatli dikkatli bana bakıyor, пристально смотрел мне в лицо,
gülüyordu: продолжая улыбаться:
– Mesela sizi oğluma almakta tereddüt – А вдруг я буду колебаться: годитесь
edebilirim. Ben de güldüm. ли вы в невесты моему сыну?
– O cihetten sigortalıyım beyefendi; zaten – О, тут я застрахована, бей-эфенди, –
uslu bir kız olsam da almazdınız. засмеялась я в ответ. – Вы бы не

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 48

выбрали меня, даже если бы считали
очень воспитанной девушкой
– Nereden biliyorsunuz? – Почему вы так думаете?
– Çünkü benim ağaca çıkmak, kiraz – Что там по деревьям лазить и
çekirdeği atmaktan çok daha büyük бросаться косточками?.. У меня есть
suçlarım vardır Bir kere zengin değilim куда более тяжкие грехи. Прежде всего,
işittiğime göre zengin olmayan kıza pek я не богата, а, как я слышала,
iltifat eden olmazmış Sonra güzelliğim de небогатые девушки не в почете. Потом,
yok Bana sorarsanız bu, fukaralıktan я не обладаю красотой И, на мой
daha büyük bir kusur взгляд, это куда более существенный
недостаток, чем бедность.
Bu sözler, ihtiyar beyi pek eğlendirmişti. Мои слова окончательно развеселили
пожилого господина.
– Siz çirkin misiniz kızım? dedi. – Неужели вы некрасивы, дочь моя? –
спросил он.
Somurttum: – Вы можете говорить что угодно, –
– Ne demezsiniz? dedim. Ben kendimi запротестовала я, – но я-то знаю себя.
bilmez miyim? Kız dediğiniz böyle mi olur? Разве такой должна быть девушка? О,
Uzun boy, sarı saç, mavi yahut yeşil gözler девушка должна быть высокой,
lâzım светловолосой, голубоглазой или даже
зеленоглазой
Bu ihtiyar bey vaktiyle biraz yaramazmış Видимо, этот старичок был некогда
galiba Acayip bir bakış ve değişik bir шаловлив. Он как-то странно посмотрел
sesle: на меня и сказал дрогнувшим голосом:
– Ah, zavallı çocuğum, dedi. Sen güzelliğin – Ах, мое бедное дитя, вы еще слишком
ne olduğunu anlayacak, kendinin ne малы, чтобы оценить себя и понимать,
olduğunu fark edecek yaşta mısın acaba? что такое красота. Ну, да что там А
Her neyse Sizin adınız ne bakayım? скажите-ка мне, как вас зовут?
– Çalıkuşu – Чалыкушу.
– Bu, nasıl isim böyle? – Это что за имя?
– Pardon, beni mektepte böyle çağırırlar – Простите, так меня прозвали в
da Asıl ismim Feride. Kendim gibi пансионе А вообще меня зовут
yuvarlak, zarafetsiz bir isim. Феридэ. Кругленькое, неизящное имя,
как я сама
– Feride Hanım Sizin adınız da kendiniz – Феридэ-ханым Уверяю, у вас такое

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 49

gibi güzel, emin olun Keşke oğluma sizin же красивое имя, как и вы сами. Если
gibisini bulsam бы мне удалось найти такую невесту
моему сыну!..
Bilmem neden, bu kibar tavırlı, tatlı sesli Не знаю, мне почему-то нравилось
adamla gevezelik etmek hoşuma болтать с этим человеком, обладающим
gidiyordu: благородными манерами и приятным
голосом.
– Şu halde kendilerine de kiraz – В таком случае нам еще представится
atabileceğim demek? dedim. возможность закидать молодых
черешневыми косточками, – сказала я.
– Elbette Elbette Ona ne şüphe – Конечно, конечно Несомненно!
– Yalnız şimdilik müsaade edin de size – А теперь позвольте угостить вас
birkaç kiraz vereyim. Beni affettiğinizi ispat черешней. Вы должны непременно
için bunları mutlaka almanız lâzım iki попробовать ее, чтобы доказать, что
dakika простили меня. Одну минуту –
Bir sincap hafifliğiyle dallara tırmanmaya И я принялась прыгать с ветки на ветку,
başladım, ihtiyar komşu, ellerini yüzüne как белка. Старичок сосед пришел в
kapatarak: ужас; заслоняя глаза руками, он
завопил:
– Aman dallar çatırdıyor Sebep – Господи, ветки трещат Я еще
olacağım Düşeceksiniz Feride Hanım, виноват буду Упадете, Феридэ-
diye bağırıyordu. ханым
Ben bu telaşa aldırmıyor, söyleniyordum: Не обращая внимания на причитания
старика, я отвечала:
– Merak etmeyin Düşmeye o kadar – Не бойтесь. Я привыкла падать. Вот
alışığım ki Mesela yakın olsak если б мы действительно породнились,
şakağımda bir yara izi görürdünüz. Bir iz вы увидели бы у меня шрам на виске.
ki; bütün öteki güzellikleri tamamlar Он дополняет мои прелести.
– Aman kızım Düşeceksiniz – Ах, дочь моя, вы упадете!
– Bitti efendim, bitti Yalnız, onları size – Все, эфендим, все Вот только как
nasıl vereceğim? Buldum efendim, ona da передать вам ягоды? Придумала,
çare buldum эфендим.
Önlüğümün cebinden mendilimi çıkardım, Вытащив из кармана передника
kirazları içine doldurarak bir çıkın gibi носовой платок, я завязала в него
bağladım: черешни.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 50

– Mendili hiç merak etmeyin Henüz – Насчет платка не беспокойтесь. Он
burnumu silmedim Gayet temizdir совсем чистый Я еще не успела
Şimdi onu yere düşürmeden tutmanızı rica вытереть им нос А теперь ловите,
ederim Bir İki Üç смотрите не уроните на землю. Раз
Два Три
İhtiyar komşu, beklenmez bir çeviklikle Старичок сосед с проворством поймал
kiraz mendilini yakalamıştı. узелок.
– Çok teşekkür ederim kızım, dedi. Yalnız – Большое спасибо, дочь моя! – сказал
ben şimdi mendilinizi nasıl iade edeceğim? он. – Только как теперь вернуть
вам платок?
– Ziyanı yok Size hediyem olsun! – Ничего Пусть это будет моим
– Nasıl olur? подарком.
– Niçin olmasın? Hem başka bir şey de – Ну зачем же?
var Ben, birkaç güne kadar pansiyona – А почему?.. Это даже очень хорошо
döneceğim И знаете, в чем дело?.. Через несколько
дней я возвращусь в пансион.
Bizim mektepte bir âdet vardır Kızlar tatil А у нас там принято, чтобы девушки на
günlerinde genç erkeklerle kur yaparlar, каникулах заводили романы с
sonra mektep açıldığı zaman bunları молодыми людьми и потом, когда
birbirlerine anlatırlar. начнутся занятия, рассказывали об
этом друг другу.
Ben, daha böyle bir şey beceremediğim У меня еще ничего подобного не было,
için yanlarında küçük düşüyorum. и подружки ни во что меня не ставят.
Yüzüme karşı bir şey söylemeye cesaret Подтрунивать надо мной открыто они
edemiyorlar ama muhakkak benim боятся, но за спиной, я знаю,
ahmaklığımla eğleniyorlar посмеиваются.
Bu sefer ben, bir şey kurdum Mektebe На этот раз я тоже кое-что придумала
gittiğim zaman mühim bir sırrım varmış Вернусь в пансион, буду ходить
gibi başımı önüme eğip düşüneceğim, задумчивая, опустив голову, точно у
mahzun mahzun gülümseyeceğim. Onlar: меня заветная тайна, буду грустно
"Çalıkuşu, sende bir şey var!" diyecekler улыбаться. Девушки скажут:
"Чалыкушу, с тобой что-то стряслось!"
Gevşek gevşek, "Hayır Nem olacak?" А я им небрежно: "Да нет Что со мной
diyeceğim inanmayacaklar, beni может случиться?.." Они, конечно, не
sıkıştıracaklar O vakit: "Peki, öyleyse поверят, станут допытываться. Вот

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 51

Ama kimseye söylemeyeceksiniz, yemin тогда я и скажу: "Ну ладно Только
edeceksiniz!" diyeceğim ve bir yalan поклянитесь, что никому не
uyduracağım. расскажете". И сочиню какую-нибудь
небылицу.
– Ne yalanı? – Ну, например
– Sizinle tanışmam bu yalanı – Знакомство с вами поможет мне Я
kolaylaştırıyor "Duvarın üzerinde sarışın, скажу подружкам так: "Мы флиртовали с
uzun boylu bir erkekle kur yaptık, высоким светловолосым мужчиной,
birbirimize!" diyeceğim Tabii, beyaz saçlı переглядывались с ним через решетку
diyemem Hem siz küçükken забора". Разумеется, я не скажу, что у
sarışınmışsınız galiba вас седые волосы. Впрочем, в детстве,
наверно, вы были блондином
Arkadaşların huyunu bilirim, "Ne О, я хорошо знаю своих подружек. Они
konuştunuz?" diye soracaklar "Beni спросят: "О чем же вы разговаривали?"
güzel bulduğunu söyledi," diye yemin Я отвечу, подтвердив слова клятвой:
edeceğim Ben de mendil içinde kiraz "Он сказал, что считает меня красивой".
verdim, demek tabii münasebet almaz Что я подарила вам в платке черешню,
Gül verdim diyeceğim Fakat bu da рассказывать не стоит. Скажу лучше –
olmadı Gülü mendil içinde vermek âdet розу Впрочем, нет. Розы в платках не
değildir Hediye mendil verdim, derim olur преподносятся. Скажу просто, что
biter подарила вам на память свой платок,
вот и все
Biraz evvel birbirimizle kavga etmemize Пять минут назад мы чуть было не
bıçak sırtı kaldığı halde şimdi ihtiyar поссорились со старичком соседом, а
komşu ile gülüşüyor, ayrılırken birbirimize сейчас весело смеялись и на прощанье
el sallıyorduk помахали даже друг другу рукой.

O senenin yazında bu ağaca çıkmak illeti Тем же летом моя страсть лазать по
yüzünden başıma bir şey daha geldi. деревьям привела еще к одной истории.
Bir ağustos mehtabı gecesiydi. Köşke bir Сияла лунная августовская ночь. В
alay misafir gelmişti. Bunlar arasında особняке было полным-полно гостей,
Neriman diye yirmi beşlik bir dul vardı ki, среди которых выделялась молодая
ara sıra köşkü şereflendirmesi bir vaka вдова по имени Нериман, изредка

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 52

olurdu. оказывавшая нам честь своим
посещением.
Dünyada kendilerinden başka kimseyi Ее визиты всегда являлись большим
beğenmeyen teyzelerimden alık hizmetçi событием для нашего дома. Все
kızlara kadar herkes bu kadına hayrandı. восхищались этой женщиной, начиная
от моих тетушек, которым никто на
свете не нравился, кроме них самих, и
кончая глуповатыми горничными.
Neriman'ın çok sevdiğini söyledikleri Муж Нериман (говорили, что она его
kocası bir sene evvel ölmüştü. очень любила) умер год назад.
Bunun için daima siyah giyerdi. Fakat Поэтому вдова была всегда в черном.
bende öyle bir his vardı ki, siyah bu Но мне почему-то казалось, что, если
kadının sarışın çehresine çok iyi gitmese; бы черный цвет не шел так к ее
matem devam etmeyecek, elbiseler белокурой головке, траур давно бы
takımıyla çöplüğe atılacaktı. кончился и все эти черные одеяния
были бы выброшены на свалку.
Neriman; kedi, köpek okşar gibi Нериман заигрывала со мной, точно с
hareketlerle beni de avlamaya çalışmıştı. собакой или кошкой.
Fakat nedense ben, ona ısınamamıştım. Но у меня как-то не лежала к ней душа,
Aramız hayli şekerrenkti. и отношения между нами были очень
натянутые.
Bana yaptığı avansları daima soğuk Все ее знаки внимания я принимала
karşılıyordum. весьма холодно.
O soğukluk hâlâ devam etmesine rağmen, Хотя отношение к ней не изменилось и
şimdi itiraf etmeye mecburum ki, bu по сей день, однако я вынуждена
Neriman, haincesine güzeldi. Benim onda признать, что Нериман была
çekemediğim şey fazla koketliğiydi. дьявольски красива. Больше всего меня
бесило в ней чрезмерное кокетство.
Yalnız, kadınlar arasında bulunduğu Только в обществе женщин она немного
zaman şöyle böyle çekiliyordu. Fakat успокаивалась. Но стоило появиться
araya kazara bir erkek karışacak oldu mu какому-нибудь мужчине, как лицо ее,
yüzü değişiyor, sesi, kahkahaları, bakışları голос, смех, взгляд, – в общем, все
bambaşka oluyordu. менялось.
Hasılı, benim mektepteki saman altından Словом, моим школьным подругам,
su yürüten arkadaşlarım daha привыкшим действовать исподтишка,

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 53

fenlenmişti было далеко до этой особы.
Kocanın lakırdısı açıldıkça bu kadının: Боже, какую безутешную вдову
"Benim için artık hayat bitti!" diye bir начинала разыгрывать Нериман, когда
yalancı teessür rolü oynayışı vardı ki, beni разговор заходил об ее муже, как
mahvederdi. O, böyle yaparken ben, fena лицемерно причитала она: "Ах, для
halde içerler: "Karşına dişe dokunacak biri меня жизнь уже кончилась!.." Все во
çıksın, görürüz!" diye söylenirdim. мне переворачивалось от злости, когда
она ломала эту комедию, и я говорила
себе: "Погоди, вот приглянется тебе
кто-нибудь, посмотрим, как ты будешь
себя вести"
Bizim köşkte Neriman'a akran sayılacak В доме у нас не было сверстников
kimse yoktu. Lapacı Necmiye'yi insandan Нериман. Неженка Неджмие не могла
saymak tabii doğru olamazdı. Teyzelerim идти в счет. Тетушки были в летах,
saçları, başları ağarmış koskoca головы их давно поседели, они только
kadınlardı. Ara sıra ötekinin, berikinin сплетничали о знакомых, других тем
ayağına ip takmaktan başka konuşacak для разговоров не было. В таком
lakırdıları olamazdı. O halde, o halde? случае, в таком случае!..
Ben, bu Neriman'ın köşke dadanmasındaki Кажется, я начала догадываться,
sebebi sezer gibi olmuştum. Galiba bizim почему этой Нериман вдруг полюбился
budala kuzeni gözüne kestirmişti. наш особняк. Очевидно, она наметила
своей жертвой моего глуповатого
кузена.
Evlenmek için mi? Zannetmem. Otuzuna Чтобы выйти замуж?.. Не думаю. Смеет
yaklaşmış bir dul kadının yirmi yaşındaki ли вдова, которой уже под тридцать,
bir çocukla evlenmek istemesi, kepazeliğin мечтать о замужестве с
dik âlâsı O, böyle bir kepazelikten двадцатилетним юнцом? Какой позор!
çekinmese bile, benim cadaloz Впрочем, если бы она даже и решилась
teyzelerimde, yavrularını öyle acemi на подобный поступок, неужто мои
çaylağa kaptıracak göz var mı? хитрые тетушки допустили б, чтобы
ребенок попал в когти этого коршуна в
юбке?
O halde, o halde? В таком случае, в таком случае!..
O haldesi var mı? Mesut dul, lüksüne, Да что там – в таком случае.
fantazisine uşaklık edecek yeni bir kısmet Счастливая вдовушка решила

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 54

avlaymcaya kadar benim kuzenle dalga развлечься с моим кузеном, пока
geçecek, gönül eğlendirecek судьба не улыбнется ей и не пошлет
солидного жениха, который будет
исполнять все ее прихоти.
Kâmran'a budala dedim ama, Я назвала Кямрана глуповатым, но это
kızgınlığımdan Yoksa ne yere bakan, от злости. В действительности же это
yürek yakan cinsinden sinsi bir sarı был коварный желтый скорпион, да еще
çıyandır. из той породы, которые незаметно
подкрадываются и больно жалят.
Neriman'la konuşurken güya bir şey belli Разговаривая с Нериман, он всегда
etmemek istiyor ama, benim gözümden словно что-то недосказывал, и это не
kaçar mı? могло ускользнуть от моего внимания.
Çocuklarla boğuşurken, kendi kendime ip Играла ли я с детьми, прыгала ли через
atlarken, yahut yere yatarken, iskambil falı веревочку, гадала ли на картах, лежа на
açarken, gözlerim onlardaydı. полу, я всегда следила за ними.
Kuzenim, neredeyse kadının ağzına Мой кузен уже был накануне того, чтобы
girecek Ara sıra hiçbir şeyin farkında очутиться у нее в когтях. Когда порой я
değil gibi görünerek yanlarından geçerdim. делала вид, будто ничего не замечаю, и
Hemen seslerini kısarlar yahut lakırdıyı проходила мимо, они замолкали или же
değiştirirlerdi. меняли тему разговора.
"Ne isterse yapsınlar, sana ne?" "Пусть делают что хотят, тебе-то что?" –
diyeceksiniz. "Bana ne olur mu?" скажете вы. Что мне?..
Kâmran, düşmanım da olsa kuzenim Допустим, Кямран мой враг, но все-таки
İster miydim, neyin nesi olduğu belli он – мой кузен Могла ли я
olmayan bir kadın onun ahlâkım bozsun? безразлично относиться к тому, как
какая-то неизвестно откуда
появившаяся особа хочет совратить
его?
Ne anlatıyordum? Evet, bir ağustos О чем я рассказывала?.. Да, итак, была
mehtabı gecesiydi. Onlar, köşkün лунная августовская ночь. Гости сидели
önündeki verandada, lüzumsuz bir lüks на веранде, залитой светом большой
lambası ışığında, kalabalık bir grup halinde керосиновой лампы, – кстати, совсем
konuşup gülüşüyorlardı. ненужным, – и весело болтали.
Neriman'ın müzik notaları gibi hesaplı ve Звонкий, музыкальный смех Нериман
ahenkli kahkahaları sinirime dokunduğu раздражал меня, и поэтому я ушла в

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 55

için kendi kendime uzaklaşmış, bahçenin глубь сада, под тень деревьев.
bir köşesinde ağaçların karanlığına
dalmıştım.
Ta öbür uçta dallarından bir kısmını В самом конце сада, у забора,
komşunun bahçesine sarkıtmış ihtiyar bir отделяющего нас от соседей, стояла
çınar vardı. Biçarenin işe yarayacak bir старая развесистая чинара. Дерево
yemişi olmamasına rağmen, babayani давно уже перестало давать плоды, но
halini severdim; bir sofa gibi üzerlerinde я любила его за величественный вид,
hiç korkusuz gezilen, iri, yayvan dallarına часто взбиралась на него, лазила по
çıkıp dolaşır yahut otururdum. могучим веткам, где можно было
сидеть, как на диване, или даже ходить
без опаски.
O gece de öyle yaptım, hayli yüksekçe bir В этот вечер я вскарабкалась довольно
dalına çıkarak oturdum. высоко и примостилась на ветке.
Biraz sonra kulağıma hafif bir ayak sesi, Вдруг до меня донесся легкий звук
arkasından kısık bir kahkaha geldi. шагов, а затем приглушенный смех.
Hemen gözlerimi açtım, kulaklarımı Я напрягла зрение И как вы думаете,
diktim Ne görsem beğenirsiniz? что я увидела?.. Прямо к старой чинаре
Kuzenim, mesut dulla beraber bana doğru шел мой кузен, а впереди него шагала
geliyor счастливая вдовушка.
Oltasına balık yaklaştığını gören bir balıkçı Я сразу насторожилась, точно рыбак,
gibi baştan ayağa dikkat kesilmiştim. заметивший, что к крючку приближается
Oturduğum yerde bir gürültü yapacağım рыба. Как я боялась, что ветка, на
diye ödüm kopuyordu. Boş korku! которой я сижу, затрещит! Напрасный
страх!..
Onlar, o kadar kendilerinden geçmişlerdi Молодые люди были так заняты самими
ki, oturduğum yerde davul çalsam galiba собой, что, казалось, застучи я на
farkında olmayacaklardı. вершине дерева в барабан, они,
наверно, не обратили бы внимания.
Neriman önden yürüyordu. Kuzenim bir Нериман шла впереди. Кямран, как
Arap köle gibi dört, beş adım gerideydi. невольник-араб, следовал за ней шагах
Duvarların arasından geçip yollarına в четырех. Перелезть через забор,
devam etmeye kudretleri olmadığı için чтобы продолжать путь, они не могли,
bulunduğum ağacın altında oturdular. поэтому остановились под чинарой, на
которой я сидела.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 56

Gelin yavrularım, gelin kuzularım Sizi Идите, мои милые, идите, дорогие!.. Вас
bana Allah gönderdi. Biraz sonra ко мне послал Aллах. Мы с вами скоро
görüşürüz Bu güzel mehtap gecesinden увидимся. Я сделаю все, чтобы эта
sizde unutulmaz bir hatıra bırakmaya прекрасная лунная ночь запомнилась
elden geldiği kadar gayret ederiz. вам навеки!
Tam bu esnada ağustosböceği cırlamaya Вдруг совсем рядом застрекотал
başlamaz mı? Çıldıracağım. кузнечик, заглушая слова, которые
говорил мой кузен счастливой
вдовушке. Я чуть с ума не сошла от
досады.
Kuzenimin mesut dula çektiği nutku Мне хотелось крикнуть: "Негодяй, чего
işitemiyorum Elimden gelse: "Miskin, боишься?.. Здесь никого нет!.. Говори
korkacak ne var? Buralarda kim olur? громче!.."
Sesini çıkarsana!" diye bağıracağım.
Bu nutuk arasından kulağıma yalnız: Мне удалось услышать только
"Neriman, cicim, meleğim," diye birkaç несколько слов Кямрана: "Нериман
kelime geldi. Zangır zangır titremeye Милая Ангел мой" Меня охватила
başladım. Düşmesem bile gürültü дрожь. Ах, как я боялась выдать себя,
edeceğim, yaprakları hışırdatacağım diye как я боялась, что они услышат шорох
korkuyorum. листвы!..
Arada Neriman Hanım'ın da bir iki Изредка до меня доносились и слова
kelimesini yakalıyordum "Rica ederim, Нериман-ханым: "Прошу вас, Кямран-
Kâmran Bey, rica ederim" diyor. бей"
Nihayet, sesler kesildi. Neriman yavaş Наконец голоса смолкли. Нериман
yavaş duvara yürüyor, komşunun осторожно подошла к забору, встала на
bahçesinde karanlıkta başka bir şey цыпочки, заглянула в соседский сад,
varmış da görmek istiyormuş gibi словно хотела убедиться, что за ними
ayaklarının ucuna basarak kalkıyordu. никто не наблюдает, затем обернулась
Bu vaziyette tabii arkası, ne yapacağını к Кямрану, который, кажется, не знал,
bilemiyor gibi görünen Kâmran'a dönüktü. как ему вести себя дальше.
Kuzenimin birdenbire ona yürüdüğünü, Вдруг вижу: мой кузен раскинул руки и
ellerini kaldırdığını görüyorum Yüreğim шагнул к Нериман. Сердце мое
oynuyor, "Nihayet aklı başına geldi, bu забилось еще сильнее "Наконец-то
fena kadına güzel bir tokat atacak!" Кямран образумился! – подумала я. –
diyorum. Kâmran bunu yapsa ben de Сейчас он залепит пощечину этой

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 57

ağlayarak kendimi ağaçtan atacağım, скверной женщине". Ах, сделай он это,
onunla ölünceye kadar barışacağım. я, наверно, заплакала бы, спрыгнула с
дерева и помирилась с ним навеки.
Fakat o canavar, bunu yapmadı. Sıska Но это чудовище и не думало бить
kollarından, bembeyaz kız ellerinden Нериман. С неожиданной для его тощих
umulmaz bir kuvvetle onu evvela белых девичьих рук силой он схватил
omuzlarından, sonra bileklerinden молодую женщину за плечи, затем за
yakaladı. кисти рук.
Kucak kucağa, soluk soluğa Затем короткая борьба, объятие В
boğuşuyorlardı. Çınar yaprakları arasında лунном свете, который пробивался
kaçan ay ışıklarından saçlarının birbirine сквозь густую листву чинары, мне было
karıştığını görüyordum. видно, как смешались их волосы.
Ne rezalet Yarabbi, ne rezalet! Bütün Господи, какой ужас!.. Какой кошмар!..
vücudum zangır zangır titriyordu. Biraz Минуту назад я собиралась сыграть с
önce onlara güzel bir oyun oynamaya ними злую шутку, а сейчас меня всю
karar verdiğim halde şimdi beni трясло, я обливалась холодным потом,
sezmelerinden ödüm kopuyordu. Sahici bir боясь, что они меня заметят Как бы я
kuşla yer değiştirip bu dalların üstünden хотела стать в этот момент птицей,
gökyüzüne kanatlanmayı, yukarıdaki ay взлететь в небо, раствориться в лучах
illerinde kaybolup giderek bu dünyadaki луны и не видеть больше людей этого
insanların yüzlerini artık görmemeyi ne мира!
kadar istiyordum.
Dudaklarımı parmaklarımla sıkmama Хотя я зажимала рот руками, из горла у
rağmen, ağzımdan bir ses çıktı. Bu, galiba меня вырвался какой-то звук. Очевидно,
bir feryattı. Fakat aşağıdakiler tarafından это был вопль. Однако он тут же
duyulunca hemen bir kahkahaya döndü. превратился в хохот, стоило мне
Namussuzların o dakikada şaşkınlıklarını увидеть, какое действие произвел мой
görmeliydiniz! крик на молодых людей. Ах, видели бы
вы испуг и растерянность этих
бессовестных!..
Biraz önce ay ışığı gibi ayaklarını yere Несколько минут назад счастливая
dokundurmadan yürüyor hissini veren вдовушка шла сюда, едва касаясь
mesut dul şimdi ağaçlara çarparak, ногами земли, скользя, словно
topuklarını burkularak alabildiğine прозрачный лунный луч, а сейчас она
kaçıyordu. мчалась от чинары сломя голову, не

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 58

разбирая дороги, натыкаясь на стволы
деревьев.
Kuzenim de öyle yapmak istemişti. Fakat o Мой кузен последовал было ее
hızla biraz gittikten sonra ne düşündüyse примеру, но, пробежав несколько
düşündü, süklüm püklüm geri döndü. шагов, вдруг остановился и конфузливо
поплелся назад.
Ben yapacak başka şey bulamadığım için Я продолжала хохотать, так как просто
hâlâ gülmeye devam ediyordum. O, не знала, что мне еще делать.
meşhur "karga ile tilki" masalındaki tilki gibi Кямран, подобно коварному персонажу
ağacın altında sinsi sinsi dolaşmaya из знаменитой басни "Ворона и лиса",
başladı. принялся обхаживать дерево.
Nihayet utanıp sıkılmayı bırakarak bana: Наконец, поборов смущение и отбросив
стыдливость, он обратился ко мне:
– Feride, çocuğum; azıcık aşağı iner – Феридэ, дорогая, спустись-ка
misin? dedi. пониже
Ben, gülmeyi kestim; ciddi bir sesle: Я перестала смеяться и серьезно
спросила:
– Ne münasebet? dedim. – С какой стати?
– Hiç Seninle konuşacağım var da – Так Хочу с тобой поговорить
– Benim sizinle konuşacak bir şeyim yok – Нам не о чем с вами разговаривать.
Rahatımı bozmayınız Не мешайте мне
– Feride, şakayı bırak! – Феридэ, брось шутить!
– Şaka mı? Ne münasebet? – Шутить?! Какие могут быть шутки?..
– Ama sen de çok oluyorsun Sen aşağı – Ну, это уже слишком! Если ты не
gelmek istemezsen ben yukarı çıkmayı хочешь спуститься вниз, тогда я могу
bilirim. подняться к тебе.
Ölür müsün, öldürür müsün? Yürürken Уж не ослышалась ли я? Если на
yolunda bir incecik su birikintisi gördüğü дороге попадалась крохотная лужа, мой
zaman telaş eden, atlamaya karar кузен хватался за голову; а прежде чем
vermeden evvel üç, dört kere решиться перепрыгнуть через эту лужу,
iskarpinlerine ve suya bakan, bir он раз десять примерялся, переводя
sandalyeye oturacağı zaman pantolonunu взгляд с ботинок на воду. Перед
parmaklarının ucuyla dizkapaklarından тем как сесть, он пальчиками
tutup yukarı çeken nazlı ve nazenin подтягивал вверх штанины. Как же тут
kuzenimin ağaca çıkmak istemine gel de было не развеселиться, услышав, что

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 59

gülme. мой нежный, избалованный кузен
собирается лезть на дерево?!
Fakat o, bu gece sahiden canavar Но в этот вечер Кямран действительно
kesilmişti. Yakın dallardan birini tutarak озверел. Ухватившись руками за
ağacın gövdesine atlıyor, daha yukarılara нижний сук, он вскарабкался на него и
çıkmaya hazırlanıyordu собрался лезть еще выше.
Bu gece ağacın üstünde onunla yüz yüze На миг я представила, как вот сейчас,
gelmek fikri nedense beni çıldırttı. Böyle ночью, встречусь с ним лицом к лицу на
bir şey olursa felaketti. этом дереве, и чуть не сошла с ума. Это
было бы ужасно!
Onun yeşil, yılan gözlerinin yakından Увидеть вблизи его зеленые глаза Да
baktığını görürsem, ağaç dalları arasında я вцепилась бы в него, и мы
çarpışa çarpışa boğuşan iki yırtıcı kuşa превратились бы в хищных птиц,
döneceğiz. бьющихся между ветвей не на жизнь, а
на смерть.
Gözlerini oyduktan sonra muhakkak aşağı Выцарапав ему глаза, я непременно
atacağım. Ya onu, ya kendimi. швырнула бы его на землю и бросилась
бы сама.
Fakat nedense bu çılgınlığı göstermeyi Но в следующую минуту я подумала,
doğru bulmıyordum. что так поступать не следует.
Yerimden doğrularak sert bir emir verdim: Перегнувшись с ветки, я приказала:
– Durunuz bakalım orada – Стойте!.. Ни с места!..
O, aldırmadı, hatta cevap vermedi. Çıktığı Кямран не обратил внимания на мои
dalın üstünde doğrularak daha yukarılara слова, даже не удостоил меня ответом.
bakmaya başladı. Встав ногами на ветку, он высматривал
наверху следующее удобное местечко.
– Durunuz, dedim. Netice fena olacak – Стойте! – решительно повторила я. –
Bilirsiniz ki, ben Çalıkuşu'yum. Ağaçlar Не то будет хуже!.. Вы ведь
benim mülkümdür. Oralara benden знаете, что я – Чалыкушу Деревья –
başkasının ayak basmasına tahammül это мое царство, и я не переношу, когда
edemem. кто-нибудь вторгается в него.
– Bu ne garip konuşma Feride? – Какой странный разговор, Феридэ
Hakikaten bu ne garip konuşmaydı! Действительно, разговор был очень
странным.
Çaresiz, alaycı bir tavır aldım. Мне пришлось невольно взять

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 60

шутливый тон.
Gelirse daha yukarılara çıkmaya Приготовившись лезть еще выше, если
hazırlanarak: Кямран не остановится, я сказала:
– Biliyorsunuz ki, size hürmetim vardır, – Вам известно, что я вас просто
dedim. Sizi ağaçtan aşağı yuvarlamaya обожаю! Поэтому будет очень
mecbur olursam pek üzülürüm. Biraz evvel неприятно, если мне вас придется
şiir okuyan sesiniz birdenbire değişerek спустить с дерева. Весьма печально,
"aman aman aman" diye bağırmaya когда молодой человек, читавший пять
başlarsa feci olur. минут назад любовные стишки,
начинает вдруг кричать не своим
голосом: "Помогите, помогите!.."
Onun sesini taklit ederek kahkahalarla Слово "помогите" я произнесла, громко
gülüyordum. смеясь и подражая голосу Кямрана.
– Şimdi görürsünüz. – Сейчас мы встретимся! – воскликнул
Korku, onu cesur ve çevik yapmıştı. Страх сделал его смелым и проворным.
Tehdidime aldırmadan akımdaki dallara Кямран, не обращая внимания на мои
tırmanmaya devam ediyordu. угрозы, продолжал карабкаться вверх
по веткам.
Ağaçta adeta bir kovalamaca oyununa Казалось, мы играли на дереве в
başladık. O yaklaştıkça ben yukarılara горелки. Кямран приближался, а я
çıkıyordum. Fakat dallar gittikçe лезла все выше и выше, ветви
inceliyordu. становились все тоньше и тоньше
Bir aralık duvarın üstüne atlayıp kaçmayı Внезапно я подумала, что можно
düşündüm. Ancak, bunu yaparsam спрыгнуть на забор и убежать. Но тогда
kaçamayıp, bir yerimi kırarak kuzenimin я рисковала сломать себе руку или ногу.
yerine benim haykırıp bağırma ihtimalim Тогда не мой кузен, а я сама плакала
vardı. бы и стонала.
Mamafih ne pahasına olursa olsun, bu Однако ни за что на свете мне не
gece birbirimize yaklaşmamalıydık. хотелось встречаться с Кямраном на
Politikayı değiştirerek sordum: дереве. Пришлось пойти на хитрость.
– Benimle konuşmayı niçin bu kadar – А нельзя ли узнать, – спросила я, –
istediğinizi anlayabilir miyim acaba? почему это вам так хочется поговорить
со мной?
Benim bu sözlerim karşısında o da değişti, Маневр удался. Кямран сразу же
ciddi bir tavır alarak durdu: остановился и серьезно сказал:

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 61

– Seninle şakalaşıyoruz ama, mesele çok – Мы с тобой шутим, Феридэ, а вопрос
mühim, Feride. Korkuyorum senden очень серьезный. Я боюсь тебя.
– Öyle mi? Neyimden korkuyorsunuz – Вот как? Чего же тебе бояться?..
acaba?
– Bir gevezelik etmenden – Боюсь, будешь болтать.
– O, her gün yaptığım şey değil mi? – Разве это не то, что я делаю каждый
день?
– Bu gecekinin her zamankilere – Боюсь, что на этот раз твоя болтовня
benzememesinden будет не совсем обычной
– Bu gecede ne fevkalâdelik var ki? – А что чрезвычайного произошло
сегодня вечером?
Kâmran çok yorulmuş, üzülmüştü. Artık Кямран устал, выбился из сил. Не
pantolonunu falan düşünmeyerek заботясь уже больше о наглаженных
dallardan birine oturdu; hâlâ şakaya брюках, он сел на ветку. Вид у него был
devam ediyor görülmekle beraber, подавленный, унылый, но он все еще
ağlayacak haldeydi. пытался шутить.
Ben, ona acıdığım için değil, fakat ne Мне не было жалко Кямрана, просто я
olursa olsun artık onunla konuşmaya не могла его больше видеть и хотела
tahammülüm kalmadığı için, bir an önce как можно скорей остаться одна.
kendimi kurtarmak için:
– Merak etme, dedim. Korkulacak bir şey – Не беспокойся. Поверь мне, бояться
olmadığına emin olabilirsin Hemen нечего. Ступай сейчас же к гостям.
misafirinin yanına dön Ayıp olur. Неудобно.
– Söz mü, Feride? Yemin mi? – Ты даешь слово, Феридэ?.. Даешь
клятву?
– Söz, yemin Ne istersen – Да, и слово и клятву Что хочешь.
– İnanayım mı? – Могу ли я верить?
– Zannederim ki, inanman lâzım Artık – Мне кажется, надо поверить. Я уже не
eskisi kadar çocuk değilim ребенок.
– Feride – Феридэ
– Hem ne biliyorum ki, ne söylememden – Да и откуда мне знать, чего ты
korkuyorsun? Ben, kendi kendime боишься? Что я могу разболтать? Я
oturuyordum ağacımda. . . сижу одна на дереве
– Bilmem, fakat inanmak gelmiyor – Не знаю, но я почему-то не верю
içimden

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 62

– Sana büyüdüğümü, hemen hemen bir – Говорят тебе! Я уже выросла и стала
genç kız olduğumu söyleyişimde elbet bir совсем взрослой. Значит, надо верить.
maksat var Hadi sevgili kuzenim Fazla Ступайте, мой дорогой кузен, не
üzülmeyin Bazı şeyler vardır ki, çocuk волнуйтесь, есть вещи, которые видит
görür Fakat artık büyümeye başlamış bir ребенок, но молоденькая девушка
genç kız hiç fark edemez Hadi gönlün ничего не заметит. Идите и успокойтесь.
rahat etsin
Kâmran'ın korkusu yavaş yavaş hayrete Испуг Кямрана, кажется, сменился
dönüşüyor gibiydi. Beni mutlaka görmek удивлением, он непременно хотел меня
ister gibi ısrarla başını kaldırarak: увидеть и упрямо тянул голову вверх.
– Ne kadar başka türlü konuşuyorsun – Ты как-то совсем по-новому говоришь,
Feride dedi. Феридэ – сказал он.
Söz uzarsa içinden çıkamayacaktık. Боясь, что мы так и не кончим
Yalancı bir hiddetle bağırdım: разговора, я закричала, притворно
гневаясь:
– Yetişir artık Uzatırsan sözümü geri – Ну довольно Будешь тянуть –
alacağım Kendin düşün возьму слово назад. Решай сам.
Bu tehdit, onu korkuttu. Kös kös ağaçtan Угроза подействовала на Кямрана.
indi, Neriman'ın gittiği tarafa gitmekten Медленно и неуверенно ища ветки
utanıyormuş gibi, bahçenin aşağı tarafına ногами, он спустился с дерева и,
yürümeye başladı. стесняясь идти в ту сторону, куда
убежала Нериман, зашагал вниз по
саду.

* xxx

Mesut dul, o geceden sonra köşkte После этого происшествия счастливая

görünmez oldu. Kâmran'a gelince, onun da вдовушка перестала появляться у нас в
uzun zaman benden korktuğunu hissettim. доме. Что касается Кямрана, то, я
чувствовала, он побаивается меня.
İstanbul'a her inişinde bana hediyeler Всякий раз, возвращаясь из Стамбула,
getiriyordu. Resimli bir Japon şemsiyesi, он привозил мне подарки: то
ipek mendiller, ipek çoraplar, yürek разрисованный японский зонтик, то
biçiminde bir tuvalet aynası, şık bir el шелковый платок или шелковые чулки,

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 63

çantası то туалетное зеркало сердечком или
изящную сумочку
Bir hoyrat çocuktan ziyade yetişmiş bir Все эти безделушки больше
genç kıza yakışacak bu şeylerin bana предназначались взрослой девушке,
verilmesindeki mana neydi? чем проказливой девчонке. В чем же
был смысл этих подношений?
Çalıkuşu'nun gözünü boyamak, gagasını Не иначе, он хотел задобрить
kapatarak gevezelik etmesine mani Чалыкушу, зажать ей рот, чтобы она
olmaktan başka ne olabilirdi? никому ничего не разболтала!
Başkası tarafından hatırlanmaktaki zevki Я была уже в том возрасте, когда
anlayacak yaşa gelmiştim. Sonra, güzel мысль, что тебя помнят, не забывают,
şeyler hoşuma gidiyordu. доставляет удовольствие. Да и
красивые вещи мне очень нравились.
Fakat nedense bu hediyelere ehemmiyet Но мне почему-то не хотелось, чтобы
verdiğimi ne Kâmran'a ne de başkasına Кямран или кто-нибудь другой знал, что
göstermek istiyordum. я придаю значение этим подаркам.
Üzeri sazdan köşkler, çekik gözlü Japon Если в пыль падал мой зонтик,
kızlarıyla süslenmiş şemsiyemi yere, разукрашенный бамбуковыми домиками
tozların içine düşürdüğüm zaman almıyor, и косоглазыми японками, я не спешила
teyzelerimden: его поднимать, и тогда одна из моих
тетушек выговаривала мне:
– Feride, sana verilen hediyelerin kıymetini – Ах, Феридэ, вот как ты ценишь
böyle mi bilirsin? diye azar işitiyordum. подарки!
Parmaklarımı parlak ve yumuşak derisine Среди подношений Кямрана была
sürerken adeta hürmet duyduğum сумочка из мягкой блестящей кожи.
çantama; bir gün elimdeki sulu yemişleri Невозможно передать, какое
dolduracak gibi bir jest yaparak onları наслаждение мне доставляло гладить
çığlık çığlığa bağırtmıştım. ее рукой, но однажды я сделала вид,
будто хочу набить ее сочными ягодами.
Ну и крик подняли мои тетушки!..
Biraz gözümü açabilsem, Kâmran'ın bu Была бы я похитрее, то, наверно, еще
korkusundan ben daha ne istifadeler eder, долго пользовалась бы испугом
ufak tefek şantajlarla onu daha neler neler Кямрана и выманивала у него всякие
almaya mecbur edebilirdim. безделушки.
Fakat ben, bir yandan o kadar sevdiğim bu Я очень любила подаренные им

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 64

eşyaları bile yırtıp kırmak, sonra вещички, но иногда мне хотелось
ayaklarımın altına alarak ağlaya ağlaya разорвать их, растерзать, швырнуть под
ezmek istiyordum. ноги и топтать, топтать в исступлении.
Kuzenime olan küskünlüğüm, nefretim bir Мое отвращение, моя неприязнь к
türlü geçmek bilmiyordu. кузену не ослабевали.
Başka yazlar mektebin açılacağı günlerin Если в прежние годы приближающийся
yaklaştığını gördükçe başım ağrır, отъезд в пансион вызывал во мне
gözlerim kararırdı. Halbuki, o sene evden, грусть, то на этот раз я, наоборот, с
bu insanlardan uzaklaşacağım günü iple нетерпением ждала момента, когда
çektim. расстанусь со своими родственниками.

Mektebin ilk haftalarında bir pazar В первый же воскресный день после

günüydü. Sörler bizi Kâğıthane tarafına возобновления занятий нас повели на
gezmeye götürmüşlerdi. прогулку к Кяытхане*.

* Кяытхане – речка в название района

в окрестностях Стамбула.

Sörler, sokakta gezmeyi pek sevmezlerdi Сестры не любили долгие прогулки по

ama nedense o akşam karanlığa kalmıştık. улицам, но в этот вечер мы почему-то

Guntekin - Calikusu On Turkish and Russian

0 оценок0% нашли этот документ полезным (0 голосов)

просмотров страниц

Описание:

Guntekin Çalıkuşu turkish and russian text

Оригинальное название

Guntekin_Calikusu on turkish and russian

Авторское право

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Этот документ был вам полезен?

0 оценок0% нашли этот документ полезным (0 голосов)

просмотров страниц

Оригинальное название:

Guntekin_Calikusu on turkish and russian

ÇALIKUŞU Птичка певчая

Перевод с турецкого funduszeue.infoва.

Турецкий текст проверил, билингву OCR & SpellCheck: Zmiy ([email protected])

подготовил Илья Франк

Часть первая

Б, сентябрь г.

DÖRDÜNCÜ sınıftaydım. Yaşım on iki Я училась в четвертом классе. Мне

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 1

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 2

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 3

Beni bir düşüncedir almıştı. Ne Я сидела и ломала голову. О чем

yazacaktım? писать?..
Duvardaki boyalı Meryem tablosunun Часы с кукушкой, висевшие под
altına asılmış guguklu saat durmadan изображением святой девы Марии, ни
yürüdüğü halde ben, hâlâ yerimde на минуту не замедляли своего бега, а
sayıyordum. мне все никак не удавалось сдвинуться
с места.
Basımdaki kurdeleyi çözdüm, saçlarımı Я развязала ленту на голове и теребила
yavaş yavaş gözlerimin üzerine indirmeye волосы, опуская пряди на лоб, на глаза.
başladım. Bir elimle de kalemimi ağzıma В руке у меня была ручка. Я мусолила
sokuyor, ısıra ısıra dişlerimin arasında ее, грызла, водила ею по зубам
döndürüyordum. Как известно, философы, поэты имеют
Filozofların, şairlerin, yazı yazarken привычку почесывать во время работы
burunlarını kaşımak, çenelerinin derilerini нос, скрести подбородок.
çekiştirmek gibi garip garip huylan vardır
ya Вот так и у меня: грызть ручку,
Kalemi ısırmak ve saçlarımı gözlerimin напускать на глаза волосы – признак
üstüne dağıtmak da benim düşüncelere крайней задумчивости, глубокого
daldığıma alâmettir. размышления.
К счастью, подобные случаи были
Bereket versin benim düşünce saatlerim редки. К счастью?.. Да! Иначе жизнь
çok nadirdir. Çünkü o takdirde hayatım – походила бы на спутанный клубок,
masallardaki meşhur çarşamba karısı ve который так же трудно распутывается,
ocak anasının hayatı gibi – karmakarışık как и сюжеты наших сказок о Чаршамба-
bir saç kümesi içinde geçecekti. карысы и Оджак-анасы.

xxx

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 4

*
Прошли годы. И вот сейчас, в чужом
Aradan seneler geçti. Yabancı bir şehirde, городе, в незнакомой гостинице, я одна
yabancı bir otel odasında, sırf bitip в комнате и пишу в дневнике все, что
tükenmeyecek gibi görünen bir gecenin могу вспомнить. Пишу только для того,
yalnızlığına karşı koymak için hatıralarımı чтобы победить ночь, которая, кажется,
yazmaya başladığım bu saatte, bir elim длится вечность!.. И опять, как в
yine aynı küçük çocuk tavrıyla saçlarımı далеком детстве, я тереблю свои
çekiştiriyor, gözlerimin üstüne indirmeye волосы, опускаю прядь на глаза
uğraşıyor. Как родилась эта привычка?.. Мне
Bunun sebebine gelince, öyle sanıyorum кажется, в детстве я была слишком
ki, ben etrafındaki hayata pek fazla kendini беспечным, чересчур легкомысленным
kapıp koyveren, hafif ve dikkatsiz bir ребенком, который бурно реагировал на
çocuktum. все проявления жизни, бросаясь в ее
объятия.
Вслед за этим неизменно наступали
Besbelli sıkı zamanlarda kendi kendimle, разочарования. Вот тогда-то, стараясь
kendi fikirlerimle yalnız kalmak için остаться наедине с собой, со своими
gözlerimle dünya arasında, bu saçlardan мыслями, я пыталась сделать из своих
bir perde koymaya çalışıyordum. волос покрывало, отгородиться им от
всего мира.
Что касается привычки грызть ручку,
Kalem sapını kebap şişi gibi dişlerimin точно вертел с шашлыком, этого,
arasında çevirmeye gelince, onun откровенно говоря, я объяснить не могу.
hikmetini doğrusu kendim de pek
anlamadım. Помню только, что от чернил губы у
Bütün bildiğim, dudaklarımdan mor меня постоянно были фиолетового
mürekkep lekelerinin eksik olmadığı ve bir цвета. Однажды (я была уже довольно
genç kız hali alır gibi olduğum bir yaşta, взрослой девочкой) меня пришли
beni bir gün mektepte ziyarete gelen навестить в пансион. Я вышла на
birisinin karşısına adeta bıyık çekmiş gibi свидание с намалеванными под носом
çıkarak yerin dibine geçtiğimdir. усами, а когда мне сказали об этом,
чуть не сгорела от стыда.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 5

Никогда не забуду: несмотря на все мои
O gün, bütün düşüncelerime rağmen, старания, я смогла написать только
ancak şu kadarcık bir şey yazabildiğimi следующее:
hatırlıyorum: "Мне кажется, я родилась в озере, как
"Ben, galiba balıklar gibi bir göl içinde рыба
doğdum. Не могу сказать, что я совсем не помню
Annemi hatırlamıyor değilim своей матери
Помню также отца, кормилицу, нашего
Babamı, dadımı, neferimiz Hüseyin’i денщика Хюсейна
Помню черного коротконогого пса,
Beni bir gün sokakta koşturan bodur bir который гонялся за мной по улице
kara köpeği Помню, как однажды я воровала из
Bir gün, dolu bir sepetten gizlice üzüm корзины виноград и меня ужалила в
çalarken parmağımı sokan arıyı палец пчела
Помню, у меня болели глаза и мне их
Gözüm ağrıdığı vakit içine damlatılan закапывали красным лекарством
kırmızı ilacı Помню наш приезд в Стамбул с
Sevgili Hüseyin'le beraber Istanbul'a любимым Хюсейном
gelişimizi Помню многое другое Но не это – мои
Evet, bunlara benzer daha birçok şey первые впечатления, все это было
aklımdan geçiyor Fakat bunların hiçbiri гораздо позже
ilk hatıra değil Совсем, совсем давно, мне помнится, я
Sevdiğim göl içinde, büyük yapraklar барахталась нагишом в своем любимом
arasında çırılçıplak çabalayışım kadar eski озере среди огромных листьев. Озеро
değil Deniz kadar uçsuz bucaksız bir не имело ни конца ни края и походило
göl içinde büyük büyük yapraklar, dört bir на море. По нему плавали громадные
tarafında ağaçlar varsa; bu göl nasıl deniz листья, оно было со всех сторон
kadar büyük olur, diyeceksiniz Vallahi окружено деревьями Вы спросите, как
yalan söylemiyorum ve ona sizin kadar может озеро с листьями на поверхности
ben de şaşıyorum.. Fakat bu böyle; ne и высокими деревьями вокруг походить
yapalım? на море?.. Клянусь, я не обманываю. Я
сама, как и вы, удивляюсь этому Но
это так Что поделаешь?.."
Когда потом мое сочинение читали в

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 6

Vazifem sınıfta okunduğu zaman, bütün классе, все девочки поворачивались ко
arkadaşlarım bana dönerek kahkahayla мне и громко смеялись. Бедной сестре
gülmüşler ve zavallı Sör Aleksi onları Алекси с трудом удалось успокоить их и
yatıştırıp teskin etmek için hayli sıkıntı добиться тишины в классе.
çekmişti.

*
А ведь предстань теперь передо мной
Garibi şu ki, Sör Aleksi, siyah elbisesinin сестра Алекси, похожая на
içinde filiz gibi boyu, bembeyaz koleret'i ile обуглившуюся жердь в своем черном
alnına kaldırılmış bir saraylı yaşmağına платье с ослепительно белым
benzeyen başlığı arasında sivilceli kansız воротничком, с бескровным
yüzü, narçiçeği kırmızılığındaki прыщеватым лицом в обрамлении
dudaklarıyla şimdi karşımda belirse ve капюшона, напоминающего женскую
bana tekrar o suali sorsa, galiba aynı чадру, откинутую на лоб, с губами,
cevaptan başkasını bulamayacağım; yine красными, как гранатовый цветок, –
balık gibi göl içinde doğduğumu предстань она теперь передо мной и
söylemeye başlayacağım. задай тот же самый вопрос, я, наверно,
не смогла бы ответить иначе, чем тогда
на уроке французского языка, и опять
стала бы доказывать, что родилась, как
рыба, в озере.
Уже позже я узнала, что это озеро
Sonraları öteden beriden öğrendiğime находится в районе Мосула, возле
göre bu göl, Musul taraflarında, adını bir маленькой деревушки, название
türlü aklımda tutamadığım bir küçük köyün которой я всегда забываю; и мое
yanı başındadır ve benim uçsuz bucaksız бескрайнее, безбрежное море – не что
denizim bir ağaç kümesi arasında, kuru bir иное, как крохотная лужица, остатки
ırmaktan kalma bir avuç sudan başka bir пересохшей реки, с несколькими
şey değildir. деревцами на берегу.

xxx
*

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 7

Отец мой служил тогда в Мосуле. Мне
Babam; o zaman Musul'daymış. Ben, iki было года два с половиной. Стояло
buçuk yaşında kadarmışım. Yaz o kadar знойное лето. В городе невозможно
şiddetli olmuş ki, şehirde barınmak kabil было оставаться. Отцу пришлось
olmamış; babam, annemle beni bu köye отправить нас с матерью в деревню.
getirmeye mecbur kalmış. Kendisi her Сам он каждое утро верхом уезжал в
sabah atla Musul'a iner, akşamları güneş Мосул, а вечером после захода солнца
battıktan sonra dönermiş. возвращался.
Мать настолько тяжело болела, что не
Annem hastaymış. Beni bile gözü могла присматривать за мной.
görmeyecek kadar hasta. Долгое время я была предоставлена
Bir zaman pek sefil olmuşum Aylarca самой себе и ползала с утра до вечера
hizmetçi odalarında sürünmüşüm. Sonra по пустым комнатам. Наконец в
köylerden birinde Fatma diye kimsesiz bir соседней деревушке нашли одинокую
Arap kadını bulmuşlar Fatma, yeni ölmüş женщину-арабку по имени Фатма, у
çocuğundan boş kalan memesini ve kalbini которой недавно умер ребенок; и Фатма
bana vermiş стала моей кормилицей, отдав мне
любовь и нежность материнского
сердца.
Я росла, как все дети этого пустынного
İlk senelerde bir çöl çocuğu gibi края. Фатма, привязав меня, точно куль,
büyümüşüm Fatma, beni bohça gibi за спину, таскала под знойным солнцем,
sırtına bağlar, kızgın güneşin altında взбиралась со мной на вершины
dolaştırır, hurma ağaçlarının tepesine финиковых пальм.
çıkartırmış. Как раз в то время мы перебрались в
İşte o sıralarda yukarıda söylediğim köye деревушку, о которой я уже говорила.
gelmişim. Fatma, beni her sabah Каждое утро, захватив с собой какую-
yiyeceğimizle beraber bu ağaçlığa getirir, нибудь еду, Фатма уносила меня в
çırılçıplak suya sokarmış рощицу и голышом сажала в воду.
До самого вечера мы возились,
Akşama kadar alt alta, üst üste boğuşur, барахтались с ней в озере, распевали
türkü söyler, yiyecek yermişiz песни и тут же подкреплялись едой.
Когда нам хотелось спать, мы
Sonra uykumuz geldiği vakit, kumlan сооружали из песка подушки и засыпали
kümeleyerek yastık yapar, vücutlarımız в обнимку, прижавшись друг к другу.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 8

suda, başlarımız dışarıda kucak kucağa, Тела наши были в воде, а головы на
yanak yanağa uyurmuşuz берегу.
Я так привыкла к этой "водяной" жизни,
Ben, bu su âlemine o kadar alışmışım ki, что, когда мы вернулись в Мосул, я
tekrar Musul'a döndüğüm vakit denizden почувствовала себя рыбой, которую
çıkmış balığa dönmüşüm. Durmadan вытащили из воды. Я без конца
huysuzluk ederek çırpınır, fırsat buldukça капризничала, была возбуждена или,
üzerimdeki elbiseleri atarak çırılçıplak сбросив с себя одежду, постоянно
sokağa koşarmışım выскакивала на улицу нагишом.
Лицо и руки Фатмы были разукрашены
Fatma'nın burnunda, yanaklarında, татуировкой. Я так привыкла к этому,
bileklerinde, dövmeden süsler vardı. что женщины без татуировки казались
Bunlara o kadar alışmıştım ki, dövmesi мне даже безобразными.
olmayan yüzler bana adeta çirkin
görünüyordu. Первым большим горем в моей жизни
Benim ilk büyük matemim, Fatma'dan была разлука с Фатмой.
ayrılışım olmuştu. Переезжая из города в город, мы
Döne dolaşa Kerbela'ya gelmiştik. Dört наконец добрались до Кербелы. Мне
yaşımdaydım. Aşağı yukarı her şeyi исполнилось четыре года. В этом
hatırlayacak bir yaş. возрасте уже почти все понимаешь.
Фатме улыбнулось счастье, она вышла
Fatma'ya iyi bir kısmet çıkmıştı. Dadımın замуж. Как сейчас помню день, когда
gelin olduğu, köşeye oturduğu gün, она вновь стала новобрачной: какие-то
bugünkü gibi gözümün önündedir. Yüzleri женщины, казавшиеся мне
Fatma gibi dövmeli olduğu için bana dünya удивительными красавицами, так как на
güzeli gibi görünen kadınlarla dolu bir evde лице у них была татуировка, как у
beni kucaktan kucağa gezdiriyorlar, sonra Фатмы, передают меня из рук в руки и
Fatma'nın yanına oturtuyorlardı. наконец усаживают рядом с
кормилицей.
Помню, как мы едим, хватая руками
Sonra, ortaya konan siniler üzerinde угощения с больших круглых подносов,
avuçla kapış kapış yemek yediğimizi которые ставили прямо на пол.
hatırlıyorum. Голова моя гудит от звона бубнов и
Nihayet, günün yorgunluğundan ve zilli грохота медных барабанов, похожих на
teflerle testi biçiminde dümbeleklerin кувшины для воды. В конце концов

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 9

verdiği sersemlikten, yine erkenden усталость берет свое, и я засыпаю
dadımın dizinde uyuyakaldım. прямо на коленях у своей кормилицы
Не знаю, была ли жива святая наша
Oğlu Hüseyin'i Kerbela'da şehit ettikleri матерь Фатма, когда ее сына, имам
zaman Fatma anamız sağ mıydı, Хюсейна, убили в Кербеле;* но даже
bilmiyorum. Fakat kadıncağız, o kara güne если бедная женщина и дожила до того
yetiştiyse kopardığı vaveyla, benim düğün черного дня, все равно, я думаю, ее
gecesi sabahı evde kendimi yabancı bir стенания были ничто по сравнению с
kadının koynunda bulduğum zaman теми воплями, которые испускала я на
kopardığım vaveylanın yanında hiç kalırdı. следующий день после свадебного
пира, проснувшись на руках у какой-то
незнакомой женщины.
* Фатма (арабск. Фатима) – дочь
пророка Мухаммеда, жена имама Али,
двоюродного брата пророка. Хюсейн –
сын Фатмы и Али. В Кербеле
находится гробница Хюсейна – место
паломничества мусульман.

Словом, сдается мне, Кербела со

Hasılı, Kerbela Kerbela olalı zannederim ki времен своего основания не была
böyle gürültülü matem görmemiştir. свидетелем столь бурного проявления
Bağırmaktan sesim kısıldığı zaman, человеческого горя. И когда у меня от
günlerce büyük adam gibi, açlık grevi крика пропал голос, я, как взрослая,
yaptım. объявила голодовку.
Тоску по моей кормилице помог мне
Dadımın acısını aylarca sonra bana, забыть спустя много месяцев
Hüseyin isminde bir süvari neferi кавалерийский солдат по имени
unutturdu. Hüseyin, talim esnasında attan Хюсейн. Во время учебных занятий он
düşerek sakat kalmış bir askerdi. Babam, свалился с лошади и стал инвалидом.
onu emir neferi olarak eve almıştı. Отец взял его к себе денщиком.
Хюсейн был чудаковатый малый. Он
Hüseyin, delişmen bir adamdı. Beni быстро привязался ко мне, я же на его
çabucak sevmişti. Ben de umulmaz ve любовь вначале отвечала
affedilmez bir vefasızlıkla onun sevgisine непростительным вероломством.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 10

mukabele edivermiştim. Мы не спали с ним вместе, как с
Gerçi Fatma ile olduğu gibi beraber Фатмой, но каждое утро, открыв глаза с
yatmıyorduk, fakat sabahleyin horozlarla первыми петухами, я вскакивала и
beraber gözlerimi açtığım dakikada soluğu стремглав бросалась в комнату
onun odasında alır, ata biner gibi göğsüne Хюсейна, садилась верхом ему на
oturarak parmağımla gözkapaklarını грудь, как на лошадь, и пальцами
açardım. открывала веки.
Прежде Фатма ходила со мной в сад,
Fatma'nın bahçesine, kırlarına bedel; водила в поле. А теперь Хюсейн
Hüseyin, beni kışlaya asker içine приучил меня к казарме, к солдатскому
alıştırmıştı. быту.
Этот огромный длинноусый человек
Bu uzun bıyıklı kocaman adamın oyun icat обладал удивительной способностью и
etmekteki maharetini ben, başka kimsede искусством придумывать всевозможные
görmedim. Asıl güzeli, bunların çoğunun игры. И вся прелесть заключалась в
kazalı, heyecanlı şeyler olmasıydı. том, что большинство этих игр
напоминало опасные приключения, от
которых сердце уходило в пятки.
Например, Хюсейн бросал меня вверх,
Mesela beni lastik top gibi havaya fırlatıp словно я – резиновый мячик, и ловил у
tutar, yahut kalpağının üstüne oturtup самой земли. Или же он сажал меня к
ayaklarımdan tutarak sıçratır, fırıl fırıl себе на папаху и, придерживая за ноги,
çevirirdi. Saçlarım karışmış, gözlerim прыгал, затем быстро вертелся на
dönmüş tıkana tıkana haykırmaktan одном месте. Волосы у меня
duyduğum zevki ondan sonra hiçbir şeyde лохматились, в глазах рябило,
bulamadım. захватывало дыхание, я визжала и
захлебывалась от восторга. Подобного
наслаждения я больше никогда не
испытывала в жизни!..
Конечно, не обходилось и без
Bazen kaza da olmaz değildi. Fakat несчастных случаев. Но у нас с
Hüseyin'le aramızda sıkı bir mukavele Хюсейном был твердый уговор: если во
vardı. Oyunda canım yanarsa время игры мне доставалось, я не
ağlamayacak, onu kimseye şikâyet должна была плакать и жаловаться на
etmeyecektim. Bu, benim doğruluğumdan него. Я, как взрослая, научилась

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 11

ziyade; onun bir daha benimle хранить тайну. Дело не столько в моей
oynamamasından korktuğum için büyük bir честности, просто я боялась, что
adam gibi sır saklamaya alışmış Хюсейн перестанет со мной играть.
olmamdandır. В детстве меня называли задирой.
Çocukluğumda bana hoyrat derlerdi. Кажется, это соответствовало
Galiba hakları da vardı. Kiminle oynarsam действительности. Играя с детьми, я
canını yakar, bağırtırdım. Bu huy, herhalde всегда кого-нибудь обижала, доводила
Hüseyin'le oynadığım oyunlardan kalma до слез. Очевидно, эта черта была
bir şey olacak. следствием игр, которым меня научил
Хюсейн.
От него же я унаследовала еще одно
Nasıl ki, kendi canım yandığı zaman da качество: не падать духом в трудную
pek ah ü zara kapılmadan felaketi минуту, встречать беду с улыбкой.
güleryüzle karşılayışım bana onun
yadigârıdır. Иногда в казарме Хюсейн заставлял
Hüseyin, bazen de kışlada Anadolulu анатолийских солдат играть на сазе, а
neferlere saz çaldırır, beni yine testi gibi сам сажал меня на голову, точно я была
tepesinin üstüne yerleştirip garip oyunlar кувшином, и исполнял какие-то
oynardı. cтранные танцы.
Одно время мы с Хюсейном занимались
Bir zamanlar da onunla at hırsızlığına "конокрадством". В отсутствие отца он
alışmıştık. Babam evde olmadığı zaman тайком уводил из конюшни его лошадь,
Hüseyin, ahırdan atı çalar, beni kucağına сажал меня впереди себя на седло, и
oturtarak saatlerce kırlarda dolaştırırdı. мы часами ездили по степи.
Однако нашим развлечениям скоро
Fakat eğlencemiz uzun sürmedi. Pek пришел конец. Не могу точно
günahına girmeyeyim ama, galiba aşçı утверждать, но, кажется, повар выдал
kadın tarafından babama gammazlandık нас отцу. Бедный Хюсейн получил две
ve zavallı Hüseyin, ondan iki tokat оплеухи и больше никогда не
yedikten sonra bir daha ata yanaşmaya осмеливался подойти к лошади.
cesaret edemedi. Говорят, настоящая любовь не бывает
Halis muhabbet; kavgasız, gürültüsüz без драки и крика. Мы с Хюсейном
olmaz, derler. Biz de Hüseyin'le günde en ссорились на дню раз по пяти.
aşağı beş nöbet kavga ederdik. У меня была своеобразная манера
Bir tuhaf surat asma tarzım vardı. Odanın дуться. Я забивалась в угол, садилась

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 12

bir köşesinde yere çomelir, yüzümü duvara на пол и отворачивалась к стенке.
çevirirdim. Хюсейн сначала, казалось, не обращал
Hüseyin üç, beş dakika beni bu halde на меня внимания, потом, сжалившись,
bıraktıktan sonra halime acıyarak подхватывал меня на руки,
birdenbire belimden kavrar, bağırla bağırta подбрасывал вверх, заставляя
havaya kaldırırdı. оглушительно визжать.
Я еще некоторое время капризничала
Bir nöbet de kucağında titizlik ettikten на руках у Хюсейна, ломалась, потом
sonra nihayet neferi çenesinden öpmeye наконец соглашалась поцеловать его в
razı olurdum ve barışırdık. щеку. Так мы мирились.
Наша дружба с Хюсейном
Hüseyin'le arkadaşlığımız iki sene sürdü. продолжалась два года. Но те годы
Fakat o zamanın seneleri şimdikilere совсем не похожи на теперешние. Они
benzemezdi. O kadar uzun, o kadar были такие долгие, такие бесконечные!..
uzundu ki

* Может, нехорошо, что, вспоминая свое

детство, я все время говорю про Фатму
Çocukluk hatıralarımı anlatırken hep и Хюсейна?..
Fatma'dan, Hüseyin'den bahsedişim biraz Мой отец был кавалерийский офицер,
ayıp düşmüyor mu? майор. Звали его Низамеддин. Вскоре
Benim babam Nizamettin isminde bir после женитьбы на моей матери его
süvari binbaşısıydı. Annemle evlendiği перевели в Диарбекир. Мы уехали из
sene Diyarbakır'a göndermişler, gidiş o Стамбула и больше туда не вернулись.
gidiş. Artık bir daha İstanbul'a dönmemiş. Из Диарбекира отца перевели в Мосул,
Diyarbakır'dan Musul'a, Musul'dan из Мосула в Ханекин, оттуда в Багдад,
Hanıkın'a, oradan Bağdat'a, Kerbela'ya затем в Кербелу. Ни в одном из этих
geçmiş Bir yerde üst üste iki sene городов мы не жили больше года.
kalmamış.
Все говорят, я очень похожа на мать. У
меня есть фотография, где отец и мать
Annemi bana benzetirler. Hele babamla сняты в первый год после свадьбы.
evlendiği seneden kalma bir fotoğrafı Действительно, я – ее копия.
vardır ki benim modelim gibidir. Вот только здоровьем несчастная
женщина никак не походила на меня.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 13

Fakat zavallı kadın, sıhhatçe hiç bana Болезненная от природы, она не могла
benzememiş. Çok zayıfmış. Bitip привыкнуть к суровому климату гор и
tükenmez yolculuklara, dağların sert зною пустынь, ей было трудно
havasına, çöllerin ateşine dayanacak bir переносить переезды.
vücutta değilmiş. Кроме того, я думаю, она была чем-то
тяжело больна. Вся замужняя жизнь
Sonra, galiba bir hastalığı da varmış. бедной мамы прошла в том, что она
Fakat zavallının bütün evlilik hayatı, bu старалась скрыть свой недуг. Понятно:
hastalığı saklamaya çalışmakla geçmiş она очень любила отца и боялась, что
Ne yapsın, babamı çok seviyormuş. ее насильно разлучат с ним.
Kendisini zorla ayırırlar diye Отца отсылали все дальше и дальше от
korkuyormuş Стамбула. Каждый раз перед
дорогой он говорил маме:
– Поезжай ты на сезон, ну хоть месяца
на два, к матери. Бедная старушка
– Seni hiç olmazsa bir mevsim için, iki ay Она, наверно, так соскучилась по тебе!..
için annene göndereyim. O biçare de Но мать только сердилась:
ihtiyar Seni kim bilir ne kadar göreceği – Разве у нас был такой уговор?.. Мы же
gelmiştir, dermiş. Fakat annem: собирались вместе вернуться в
– Şartımızda bu var mıydı? İstanbul'a Стамбул!..
beraber dönmeyecek miydik? diye adeta Когда разговор заходил о ее болезни,
çıkışırmış она протестовала:
Hastalığı için de: – Ничего у меня не болит. Устала
немного. Погода переменилась,
– Benim hiçbir şeyim yok Biraz поэтому Пройдет
yorgunluk İki gün evvel biraz hava
değişti de ondan oldum, geçer, gibi şeyler Она скрывала от отца свою тоску по
söylermiş родному Стамбулу. Но возможно ли
Sonra, İstanbul'u göreceği geldiğini было это скрыть?
babamdan saklarmış Fakat mümkün Стоило ей вздремнуть хотя бы минутку,
mü? проснувшись, она уже начинала
Daha uykuya dalalı iki dakika olmadan рассказывать бесконечный сон про наш
uyandırır ve Kalender'deki yalımızda, особняк и рощу в Календере, о водах
civarındaki koruda veyahut Boğaz'ın Босфора. Какая, надо думать, тоска
sularında geçmiş bir uzun rüyayı гложет сердце человека, если он в

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 14

anlatırmış. Birkaç uyku dakikasına bu несколько минут умудряется видеть
kadar uzun rüyaları sığdırmak için insanın такие длинные сны!
o yerleri herhalde çok, çok göreceği gelmiş Моя бабка не раз обращалась в
olması lâzım gelmez mi? военное министерство, ходила к
Büyükannem serasker kapısına, большим начальникам, плакала,
mabeyincilerin konaklarına giderek ağlayıp умоляла, но все ее хлопоты о переводе
sızlıyormuş, fakat bu yalvarmalar bir türlü отца в Стамбул не дали никаких
netice vermiyormuş. результатов.
Неожиданно болезнь матери
обострилась. Отец решил везти ее в
Nihayet annemin hastalığı artınca babam, Стамбул, подал рапорт об отпуске и, не
hiç olmazsa onu İstanbul'a götürmek için дожидаясь ответа, двинулся в путь.
bir ay izin istemiş ve cevap beklemeden Хорошо помню наш переезд через
yola çıkmış. пустыню на верблюдах в махфе*.
Mahfeler içinde çölü geçişimiz bugünkü
gibi hatırımdadır. * Махфе – крытые сиденья по бокам
верблюда.

Когда мы добрались до Бейрута и

увидели море, матери стало как будто
Beyrut'ta denize kavuşmak, annemi biraz полегче. Мы остановились у знакомых.
canlandırır gibi olmuştu. Misafir olduğumuz Мать сажала меня к себе на кровать,
evde beni yatağına oturtarak saçlarımı расчесывала волосы, прижималась
tarıyor, ellerimin kirli, düğmelerimin kopuk головой к моей груди и плакала, глядя
olmasına aldırmadan başını göğsüme на мои грязные руки и платьице без
kapayarak ağlıyordu. единой пуговицы.
Дня через два ей стало лучше, она
смогла встать, даже вынула из сундука
Bir gün büsbütün ayağa da kalktı; новые платья, принарядилась. Вечером
sandığından yeni elbiseler çıkararak мы спустились вниз встречать отца.
süslendi. Akşamüstü babamı karşılamak Отец остался жить в моей памяти как
için aşağı indik. суровый солдат, строгий, немного
Babam, bende biraz vahşi tabiatlı, sert bir дикий. Но никогда не забуду, как он
asker hatırası bırakmıştır. Fakat annemi обрадовался, увидев мать на ногах, как
ayakta görünce sevinçle konuştuğunu, он плакал, схватив ее за руки, словно

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 15

yeni yürüyen bir çocuk gibi onu ребенка, который только начинает
bileklerinden tutarak ağladığını hiç ходить.
unutamam Это был последний вечер, когда мы
были вместе. На следующий день мать
Bu, bizim bir arada geçirdiğimiz son gün нашли у открытого сундука мертвой с
oldu. Annemi ertesi gün açık bir sandığın кровавой пеной на губах. Голова ее
kenarında, başı bir çamaşır bohçasının покоилась на узелке с бельем.
üstüne düşmüş, dudaklarında bir kan Шестилетний ребенок должен понимать
lekesiyle ölü bulmuşlar! уже многое. Но я почему-то оставалась
Altı yaşında bir çocuğun epeyce şeylere спокойной, словно ничего не замечала.
aklı ermesi lâzım gelir. Fakat ben, В доме, где мы поселились, было много
nedense hiçbir şey sezememiştim. обитателей. Помню, я каждый день
Bulunduğumuz ev kalabalıktı. Birçok дралась с ребятишками в большом
günler büyük bir bahçede çocuklarla саду. Помню, как мы с Хюсейном
boğuştuğumu; Hüseyin'le beraber бродили по улицам города, по
sokaklarda, deniz kenarlarında, cami набережной, заходили во дворы
avlusu gibi kubbeli yerlerde dolaştığımı мечетей, любовались куполообразными
biliyorum. крышами.
Мать похоронили на чужбине. Отцу уже
незачем было ехать в Стамбул.
Annemi yabancı bir toprakta bıraktıktan Видно, ему также не очень хотелось
sonra, İstanbul'a dönmek babamın içine встречаться с моей бабушкой и
sinmemiş Galiba biraz da büyükannem многочисленными тетушками.
ve teyzelerimle karşılaşmaktan çekinmiş
Fakat buna mukabil beni onlara Однако он счел своим долгом отправить
göndermeyi bir vazife bilmiş. к ним меня. Возможно, он решил, что
Sonra tabii, günden güne büyüyen bir kız жизнь среди солдат в казармах не
çocuğunu kışlada neferler elinde terbiye слишком подходяща для взрослой
etme imkânsızlığını da düşünmüş olacak. девочки.

* В Стамбул меня отвез наш денщик

Хюсейн.
Beni İstanbul'a neferimiz Hüseyin getirdi. Представьте себе роскошный пароход и
маленькую девочку на руках у плохо
Lüks bir vapurda kılıksız bir Arap neferinin одетого солдата-араба.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 16

kucağında bir minimini kız çocuğu Кто знает, какой жалкой и смешной
казалась эта картина со стороны. Но
Bu manzara, vapurda birçok kimseye сама я была страшно счастлива оттого,
kimbilir ne sefil ve acı görünmüştür. Fakat что совершаю путешествие с Хюсейном,
bu seyahati Hüseyin'den başka kiminle а не с кем-нибудь другим.
yapsam muhakkak bu kadar mesut Наша дача стояла на берегу моря. В
olamazdım. роще за домом был каменный бассейн,
украшенный статуей, изображавшей
Yalımızın arkasındaki korulukta bir taş нагого мальчика с отбитыми по плечи
havuz, bu havuzun kenarında kolları omuz руками.
başlarından kopmuş çıplak bir çocuk В первые дни нашего приезда эта
heykeli vardı. почерневшая от солнца и сырости
İlk geldiğim günlerde bu kırık heykel, изуродованная фигурка казалась мне
güneş ve rutubetten kararmış rengiyle, маленьким арабчонком-калекой.
bana sakat bir çöl çocuğu gibi görünmüştü. Кажется, стояла осень, так как
зеленоватая вода бассейна была
Havuzun yeşilimsi sularının kızıl покрыта красными листьями.
yapraklarla örtülü olmasına göre mevsim Разглядывая их, я заметила на дне
galiba sonbahardı. несколько золотых рыбок. И тогда я
Bu yaprakları seyrederken altlarında birkaç прямо в новых ботинках и шелковом
kırmızı balığın dolaştığını gördüm ve платье, которое бабушка накануне так
büyükannemin özene bezene hazırladığı старательно разгладила, прыгнула в
ipekli entari ve yeni potinlerimle havuzun бассейн.
içinde yürüyüverdim. Роща моментально огласилась дикими
криками. Не успела я опомниться, как
Etrafta bir çığlık koptu. Neye uğradığımı тетушки вытащили меня, подхватили на
anlamaya meydan kalmadan teyzelerim руки, начали переодевать. Они бранили
beni kucaklarına alarak yukarı götürdüler, меня и целовали одновременно.
bir yandan öpüp bir yandan azarlayarak Эти крики и причитания сильно
üstümü değiştirdiler. напугали меня, и отныне я уже не
Bu çığlık ve telaştan gözüm yıldığı için осмеливалась лезть в бассейн, а только
artık havuza girmeye cesaret edemiyor, ложилась животом на край, обсыпанный
yüzükoyun, kenarındaki çakılların üstüne галькой, и свешивала вниз голову.
uzanarak başımı suya sarkıtıyordum. В один из дней я опять лежала на краю
бассейна и наблюдала за рыбками.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 17

Bir gün yine bu vaziyette balıkları Позади меня на садовой скамье сидела
seyretmekle meşguldüm. Tablo, bugünkü бабушка в своем неизменном черном
gibi gözümün önündedir. Büyükannem, чаршафе*. Возле нее, поджав под себя
biraz arkada, omuzlarından hiç eksik ноги, как во время намаза, примостился
etmediği siyah atkısıyla, bir bahçe Хюсейн.
iskemlesine oturmuş; Hüseyin'se namaz
kılar gibi yanında diz çökmüştü. * Чаршаф – покрывало мусульманских
женщин.

Они тихо о чем-то говорили, поглядывая

в мою сторону. Надо полагать,
Yavaş yavaş bir şey konuşuyorlardı. разговаривали они по-турецки, так как я
Herhalde Türkçe konuşuyor olmalıydılar ki не понимала ни слова.
ne söylediklerini anlayamıyordum. Интонация их голосов, их непонятные
взгляды заставили меня насторожиться.
Я, как зайчонок, навострила уши и уже
Fakat seslerinden, ara sıra bana не видела золотых рыбок, сбившихся
bakmalarından şüphelendim. вокруг крошек бублика, который я
Tavşan gibi kulaklarımı dikmiştim. Dişimle разжевала и бросила в бассейн. Я
kırarak havuza attığım simit kırıntılarına смотрела на отражение бабушки и
üşüşen kırmızı balıkları izliyor, Хюсейна в зеленоватой воде. Хюсейн
büyükannemle Hüseyin'in suyun dibine смотрел на меня и вытирал глаза
vurmuş akislerine bakıyordum. Hüseyin, огромным платком.
bana bakarken kocaman mendiliyle Порой у детей не по годам развита
gözlerini siliyordu. необыкновенная интуиция.
Я заподозрила неладное: меня хотят
Çocukların bazen yaşlarının çok üstünde разлучить с Хюсейном. Почему?.. Я
garip sezişleri vardır. была слишком мала, чтобы разбираться
Niçin? Bu incelikleri akıl edecek yaşta в подобных тонкостях.
değildim. Однако я чувствовала, что эта разлука
является таким же неотвратимым
несчастьем, как наступление тьмы,
Yalnız, bu ayrılığın vakti gelince güneşin когда приходит ее час, как потоки дождя
batması, yağmurun yağması gibi hiçbir в ненастный день.
tedbirle önüne geçilemeyecek bir felaket В ту ночь я неожиданно проснулась.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 18

olduğunu gayet iyi anlıyordum. Моя маленькая кроватка стояла рядом с
бабушкиной. Ночник под красным
O gece, büyükannemin karyolasına bitişik колпаком у нашего изголовья потух.
küçük karyolamda birdenbire gözlerimi Комната была залита лунным светом,
açtım. Başımda yanan kırmızı gece kandili который проникал сквозь окна.
sönmüştü. Fakat pencerelerden giren ay Спать не хотелось. Меня душила
ışığı içindeki oda bembeyazdı. невыносимая обида. Приподнявшись на
локтях, я смотрела некоторое время на
Uykumu almıştım, içimde dayanılmaz bir бабушку. Убедившись, что она спит, я
acı vardı. Bir zaman bileklerime dayanarak осторожно сползла с кровати и на
büyükanneme baktıktan, onun uyuduğuna цыпочках выскользнула из комнаты.
kanaat getirdikten sonra yavaşça Я не боялась темноты, как многие мои
karyolamdan indim; ayaklarımın ucuna сверстники, не боялась ходить ночью
basarak odadan çıktım. одна. Когда деревянные ступеньки
Başka çocuklar gibi karanlık ve yalnızlıktan лестницы, по которым я спускалась,
korkmazdım. Merdiven tahtaları начинали скрипеть у меня под ногами, я
gıcırdadıkça büyük bir insan ihtiyatıyla останавливалась с замирающим
yerimde durarak ağır ağır sofaya indim. сердцем и пережидала. Моя
осторожность могла сделать честь
любому взрослому человеку. Наконец я
добралась до передней.
Дверь оказалась на запоре. Но меня
выручило окошко рядом с дверью,
ведущей в сад. Оно было распахнуто.
Kapıları sürgülemişlerdi. Fakat bahçe Выскочить через него в сад для меня
kapısının yanındaki pencere açık было минутным делом.
bırakıldığı için dışarı atlamak bana bir Хюсейн спал в сторожке садовника в
saniyelik iş oldu. конце сада. Я побежала прямо туда.
Длинный подол белой ночной рубашки
Hüseyin, bahçenin ta öbür ucundaki путался у меня в ногах. Войдя в
bahçıvan kulübesinde yatardı. Beyaz сторожку, я забралась на кровать к
gecelik gömleğimin uzun etekleri Хюсейну.
bacaklarıma dolaşa dolaşa oraya koştum. У Хюсейна был очень крепкий сон. Я
Hüseyin'in bir kerevet üzerine serilmiş узнала об этом, еще когда мы жили в
yatağına sıçradım. Арабистане*. Разбудить его по утрам

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 19

Onun uykusu çok ağırdı. Zaten было нелегким делом. Чтобы заставить
Arabistan'dayken de sabahları onu его наконец открыть глаза, приходилось
uyandırmak çok zor bir işti. Gözlerini садиться верхом ему на грудь, словно
açmaya razı olması için ata biner gibi на лошадь, тянуть за длинные усы, как
göğsüne oturup zıplamak, uzun bıyıklarını за поводья, и при этом оглушительно
dizgin gibi yoklayıp çekmek ve bir süre кричать.
bağırtmak lâzım gelirdi. Однако в эту ночь я побоялась будить
Хюсейна. Я была уверена, что,
проснувшись, он не позволит мне, как
Fakat bu gece ben, onu uyandırmaktan прежде, лежать у себя под боком,
korkuyordum. Uyanırsa beni eskisi gibi возьмет на руки и, не обращая
koynuna yatırmaya razı olmayacağından; внимания на мои мольбы, отнесет к
bütün yalvarmalarıma rağmen kucağına бабушке.
alarak büyükanneme teslim edeceğinden А у меня было одно желание: провести
emindim. последнюю ночь перед разлукой рядом
с Хюсейном.
Zaten bütün istediğim, son bir gecemi У нас в семье до сих пор еще
daha onun koynunda geçirmekten ibaretti. вспоминают о моей проделке.
Под утро бабушка проснулась и
O geceki münasebetsizliğim yakın увидела мою кровать пустой. Старушка
zamanlara kadar aile içinde söylenmiştir. чуть не сошла с ума. Через несколько
Büyükannem, sabaha karşı uyanıp da beni минут весь дом был поднят на ноги
yatağımda göremeyince çıldıracak gibi Зажгли лампы, свечи, обыскали сад,
olmuş Birkaç dakika içinde bütün yalı берег моря, обшарили все – чердак,
ayağa kalkmış улицы, сарай, где хранились лодки, дно
Ellerinde lambalar, şamdanlarla bahçelere, бассейна. В колодец для поливки
deniz kenarlarına dökülmüşler Tavan огородов на соседнем пустыре опускали
arasından sokağa, kayıkhaneden havuzun фонарь
iki karış suyuna kadar her yeri arayıp Наконец бабушка, вспомнив про
taramışlar Bitişik arsadaki bostan Хюсейна, бросилась в садовую
kuyusuna fener sarkıtmışlar сторожку, где и нашла меня спящей на
Neden sonra büyükannem, Hüseyin'i груди у солдата.
hatırlayarak odasına koşmuş ve beni У меня хорошо сохранился в памяти
neferin boynuna sımsıkı sarılarak uyumuş день нашего расставания. Это была
görmüş. настоящая трагедия. Сейчас я смеюсь

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 20

Ayrılık gününün faciasını hâlâ hatırlar ve Никогда в жизни я так не унижалась, так
gülerim. Ben ömrümde o günkü kadar не заискивала перед взрослыми, как в
dalkavukluk ettiğimi bilmiyorum. Hüseyin, тот день. Хюсейн сидел у дверей на
kapının yanma çömelmiş, koskoca корточках и, не стесняясь, плакал.
bıyıklarıyla utanmadan ağlıyordu; ben, Слезы текли по его длинным усам.
Bağdat'ta, Suriye'de Arap dilencilerinden Выкрикивая заклинания, которым я
öğrendiğim dualarla büyükannemin, научилась у нищих-арабов в Багдаде и
teyzelerimin eteklerini öpüyordum. Сирии, я целовала полы бабушкиного и
теткиных платьев, умоляла не
разлучать нас.

Романисты любят так изображать

* людей в горе: опущенные плечи,
угасший взор, неподвижность и
Romanlar mahzun insanı; omuzları безмолвие – словом, жалкие, немощные
çökmüş, gözleri sönmüş, hareketsiz ve существа.
sessiz bir insan diye, yani daha açıkçası У меня же все было как раз наоборот.
bir miskin şeklinde tasvir ederler. Стоит со мной приключиться беде, как
глаза мои начинают сверкать, лицо
Bende daima bunun aksi olmuştur. Ne становится веселым, движения
zaman derin bir üzüntüye kapılsam резкими, я шучу и проказничаю, от
gözlerim parlar, tavır ve hareketlerim хохота теряю рассудок, словно мне все
neşelenir, içim içime sığmaz olur. Dünyayı нипочем на этом свете. Язык мой
hiçe sayıyormuşum gibi kahkahalarla болтает без устали, я готова совершить
gülerim, türlü gevezelik ve delilikler любые глупости.
yaparım. И все это потому, как мне кажется, что
для человека, неспособного поведать о
своем горе первому встречному или
Bununla beraber, öyle sanıyorum ki yakın даже кому-нибудь близкому, так жить
kimsesi ve başkalarına açılmaya kabiliyeti легче.
olmayan insanlar için bu daha iyi bir Помню, что, расставшись с Хюсейном, я
şeydir. вела себя именно таким образом.
Невозможно описать всех моих буйных
Hüseyin'den ayrıldıktan sonra da böyle шалостей. Я словно взбесилась. Ну и
yaptığımı hatırlıyorum. досталось же от меня моим маленьким

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 21

Yaramazlıktan kuduruyor, beni eğlendirsin родичам, которых взрослые приводили
diye getirdikleri akraba çocuklarına специально развлекать меня.
saldırarak canlarını yakıyordum. Однако я очень скоро перестала
тосковать по своему Хюсейну –
беспечность, достойная всяческого
Yabancılar tarafından ayıplanacak bir осуждения. Не знаю, но, может, я
vefasızlıkla Hüseyin'i çabucak yakadan действительно была на него обижена.
silkip atmıştım. Pek bilmiyorum ama, Стоило кому-нибудь упомянуть в моем
ihtimal, ona sahiden de dargındım. присутствии его имя, как я начинала
морщиться, бранить его на ломаном
Yanımda adı anıldıkça yüzümü ekşitiyor, турецком языке, который только что
yeni öğrenmeye çalıştığım Türkçe начала усваивать: "Хюсейн плохой
kelimelerle "Hüseyin pis, Hüseyin çirkin, Хюсейн нехороший" – и плевать на
edepsiz Ööö," diye yere tükürüyordum. пол.
Тем не менее коробка фиников,
присланная мне беднягой, "плохим и
нехорошим" Хюсейном, тотчас по
Bununla beraber zavallı, pis, çirkin прибытии в Бейрут, как будто несколько
Hüseyin'in bana Beyrut'a çıkar çıkmaz смягчила мой гнев.
gönderdiği bir kutu hurma, hiddetimi С тоской я смотрела, как коробка
yatıştırır gibi olmuşu. пустеет, и все-таки в один присест
уплела все финики.
Bunların bitmesinden bir felaket gibi К счастью, остались косточки, которыми
korktuğum halde bir oturuşta hepsini silip я потом забавлялась много недель.
süpürdüm. Часть их я перемешала с большими
Bereket versin çekirdekleri kalıyordu. разноцветными бусами, которые
Onlarla haftalarca eğlendim. обычно вешают на шею мулов от
Bir kısmını katırboncuklarıyla karıştırarak сглаза, и нанизала все это на нитку. У
ipliğe dizdim; muhteşem bir yamyam меня получилось замечательное
kolyesi şeklinde boynuma taktım. ожерелье, похожее на те, какие носят
людоеды.
Оставшиеся косточки я повтыкала в
землю в разных местах сада и много
месяцев подряд каждое утро поливала
Ötekileri bahçenin ötesine, berisine diktim. их из маленького ведерка, ожидая

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 22

Aylarca her sabah küçük bir kova ile onları появления финикового леса.
suluyor, bahçede bir hurma ormanı Трудно приходилось моей бедной
meydana gelmesini bekliyordum. бабушке. Со мной действительно было
невозможно совладать.
Zavallı büyükannem şaşkına dönmüştü. Я просыпалась очень рано, на рассвете,
Benimle başa çıkmak hakikaten шумела и бесилась до позднего вечера,
imkânsızdı. пока не валилась замертво от
Sabah karanlığında uyanır, gece усталости.
yorgunluktan baygın düşünceye kadar Как только умолкал мой голос, всех
gürültü ve yaramazlık ederdim. охватывало беспокойство. Это
означало, что я или обрезала себе руку
Sesim kesildiği vakit yalıyı adeta telaş и втихомолку пытаюсь остановить
alırdı. Çünkü bu, benim ya bir yerimi кровь, или упала откуда-нибудь и
keserek sessiz sedasız kanımı dindirmeye корчусь от боли, стараясь не кричать,
çalıştığıma, ya bir yerden düşerek acıdan или же совершаю очередное
bağırmamak için kıvrandığıma, yahut da преступление: отпиливаю у стульев
sandalye ayaklarını testerelemek, minder ножки, перекрашиваю чехлы от
örtülerini boyamak gibi muzır bir işle тюфяков и т.д.
meşgul bulunduğuma delalet ederdi. Я взбиралась на верхушки деревьев и
мастерила из тряпок и щепок птичьи
гнезда, лазила на крышу и бросала в
Bir gün kuşlara bez ve tahta parçalarıyla трубу камень, чтобы попугать повара.
yuva yapmak için ağaçların tepesine çıkar,
bir başka gün ocak bacasından taş atıp Иногда к нам в особняк приезжал
aşçıyı korkutmak için dam tepelerine доктор. Однажды я вскочила в пустой
tırmanırdım. фаэтон, оставленный доктором у ворот,
Yalıya ara sıra bir doktor gelip giderdi. Bir хлестнула лошадей кнутом и пустила их
gün kapıda bu doktoru bekleyen boş вскачь. В другой раз я приволокла на
arabaya atlayarak hayvanları kamçılamış, берег моря большое корыто для стирки,
bir başka gün de kocaman bir çamaşır спустила его на воду и поплыла по
teknesini sürüye sürüye denize indirmiş, волнам.
kendimi akıntıya salıvermiştim. Не знаю, как в других семьях, но у нас
считалось грехом поднимать руку на
сироту.
Bilmem başkalarında da öyle midir? Bizim Если я совершала какой-нибудь очень

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 23

ailede öksüzlere el sürmek günah sayılırdı. тяжкий проступок, меня наказывали:
брали за руку, отводили в комнату и
Pek çekilmez hale geldiğim zaman запирали там.
verdikleri ceza, kolumdan tutarak bir odaya У нас был очень странный родственник,
kilitlemekti. которому дети дали прозвище
"бородатый дядя". Так вот этот самый
Bütün çocukların "Sakallı Amca" diye бородатый дядя называл мои руки
çağırdıkları tuhaf bir akrabamız vardı. Bu "решеткой святых"*. Они всегда были у
sakallı amca, benim ellerime "Evliya меня в синяках, порезах, ссадинах,
parmaklığı" derdi. Çünkü parmaklarım bir постоянно обмотаны тряпичными
gün bile yarasız, beresiz olmaz ve daima бинтами, как у женщин, красящих ногти
kına konmuş gibi bez parçalarıyla sarılı хной.
bulunurdu.
* В Турции существовал обычай: на
ограду усыпальницы или гробницы, где
похоронен святой, приходившие на
поклонение женщины вешали
шелковые нитки или тряпочные
ленты, загадывая при этом желание.

Со своими сверстниками я никогда не

ладила. Меня боялись даже дети,
которые были намного старше.
Akrabalarımla bir türlü geçinemezdim. Если же вдруг в моем сердце
Yaşça kendimden çok büyük olan akraba вспыхивала любовь, что случалось
çocuklarını bile yıldırmıştım. очень редко, то предмету моей страсти
Binde bir içimde bir sevgi dalgası это сулило одни неприятности. Я не
kabaracak olursa bu da ayrı bir felaketti, научилась любить обычной
insan gibi sevmeyi, sevdiğimi güzel güzel человеческой любовью и относиться с
okşamayı öğrenmemiştim. нежностью к приятному мне существу.
Я бросалась на объект своей любви, как
волчонок, царапала и кусала его,
словом, обращалась так грубо, что
Sevdiğim insanın üstüne bir canavar человек терялся.
yavrusu gibi atılır, kulaklarını ısırır, yüzünü Среди моих маленьких родственников

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 24

tırmalar, tartaklaya tartaklaya şaşkına был только один, в присутствии
çevirirdim. которого я испытывала непонятную
Akraba çocukları arasında yalnız birine робость и смущение, – это сын моей
karşı anlaşılmaz bir çekingenlik ve тетки Бэсимэ – Кямран.
cesaretsizliğim vardı: Besime Teyze'nin Впрочем, было бы не совсем правильно
oğlu Kâmran. называть его ребенком. Во-первых,
Кямран был намного старше меня, а во-
Maamafih ona çocuk demek de pek doğru вторых, это был очень послушный,
olmazdı. Bir kere yaşça büyüktü. Sonra очень серьезный мальчик.
çok uslu ve ağırbaşlıydı. Он не любил играть с детьми, всегда в
одиночестве бродил по берегу моря,
засунув руки в карманы, или читал под
Çocukların arasına karışmaktan деревом книжку.
hoşlanmaz, elleri ceplerinde kendi kendine У него были русые вьющиеся волосы и
deniz kenarında dolaşır, yahut ağaçların нежное белое личико. Мне почему-то
altında kitap okurdu. казалось, что если ухватить его зубами
Kâmran'ın kıvırcık san saçları, beyaz, за ухо и взглянуть вблизи в эти
nazik, parlak bir cildi vardı. O kadar parlak мраморные щеки, то увидишь в них, как
bir cilt ki, cesaretim olsa da kulaklarına в зеркале, свое отражение.
yapışsam, yakından yanaklarına baksam, И все-таки, несмотря на робость перед
aynada gibi kendimi göreceğimi sanırdım. Кямраном, у меня однажды произошла
неприятность даже с ним. Случилось
Bununla beraber, çekingenliğime rağmen мне раз таскать с берега моря обломки
bir gün Kâmran'la da kavga ettim; deniz скалы в плетеной корзине. И вот камень
kenarında sepete koyarak taşıdığım bir каким-то образом вывалился из корзины
kaya parçasını onun ayağı üzerinde и ударил Кямрана по ноге.
bıraktım. То ли камень был очень тяжел, то ли
нога моего кузена слишком хрупкой, но
вопль, последовавший вслед за этим,
Taş mı pek ağırdı, o mu fazla nazikti невероятно испугал меня. С
bilemiyorum. Birdenbire bir çığlık, bir проворством мыртышки я
vaveyladır koptu. Şaşırdım. Bahçedeki вскарабкалась на громадную чинару,
ağaca saklanmak için tırmandım. которая росла в нашем саду.
Ни брань, ни угрозы, ни мольбы не
могли заставить меня спуститься вниз.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 25

Наконец садовнику приказали снять
Ne azar, ne tehdit, hatta ne yalvarma beni меня с дерева. Но по мере того, как он
aşağıya indiremiyordu. поднимался, я лезла все выше и выше к
Nihayet bahçıvanı, benim takibime memur самой макушке. Бедняга понял, что,
ettiler. Öyle ki adamcağız, yoluna devam если погоня будет продолжаться, я не
ederse benim vücudumu çekemeyecek остановлюсь, заберусь на такие тонкие
kadar ince dallara çıkmakta tereddüt ветки, которые не выдержат меня, и
etmeyeceğimi ve bir kaza çıkacağını произойдет несчастье. Садовник
anladı, tekrar aşağı indi. спустился вниз.
А я до самых сумерек просидела на
ветке дерева, словно птица.

Hasılı o gece ortalık kararıncaya kadar, Моя бедная бабушка лишилась из-за
kuş gibi ağaç dalında tünedim. меня покоя и сна. Ну и доставалось же
несчастной старушке! Иногда по утрам
Biçare büyükannemde hiç uyku ее будила моя возня, и она вставала
bırakmamıştım. Kadıncağız, beni iyiden усталая и разбитая. Бабушка хватала
iyiye sevgisiyle sarmıştı. Bazı sabahlar, bir меня за плечи и трясла, причитая и
gün evvelki yorgunluğunu dinlendirmeden вспоминая мою бедную маму: "Ах, дочь
benim gürültümle uyandıkça yatağında моя, ты покинула нас и оставила мне на
doğruluyor, beni kollarımdan tutup голову это чудовище!.. Это в мои-то
sarsarak, "Ne vardı ölüp de bu yaşında bu годы!.."
canavarı benim başıma musallat edecek?" Но я знаю точно: предстань перед ней в
diye anneme çıkışıyordu. этот момент моя покойная мать и
спроси: "Кого ты предпочтешь: это
Fakat şurası da muhakkaktı ki, bu чудовище или меня?.." – бабушка,
dakikalarda annem karşısına çıkıp "Bu несомненно, выбрала бы внучку,
canavarı mı, yoksa beni mi?" diyebilseydi, отказавшись от дочери.
büyükannem hiç şüphesiz beni alır, onu Конечно, болезненной старушке было
geldiği yere gönderirdi. тяжело вставать каждое утро усталой,
не отдохнув от вчерашнего дня
Evet, hastalıklı bir ihtiyar kadının bir gün Однако не надо забывать, что еще
evvelki yorgunluğunu dinlendirmeden горше просыпаться в одиночестве, хотя
uykudan uyanması zordur. Fakat бы и отдохнув за ночь, скорбеть душой
dinlenmiş bir vücut, ıstıraba susamış bir об ушедших, предаваясь грустным

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 26

ruhla yatakta uyanış ve hatırlayıştaki воспоминаниям.
zorluğu da unutmamak lâzım Словом, я уверена, несмотря на все
неприятности, которые я причиняла
домашним, бабушка была счастлива со
Hasılı, verdiğim zahmetlere rağmen мной, я стала утешением для нее.
eminim ki büyükannem benimle çok
avundu ve mesut oldu.
Мне было девять лет, когда мы
* потеряли бабушку. Отец случайно в это
время находился в Стамбуле, его
Onu kaybettiğim zaman dokuz переводили из Триполи в Албанию. В
yaşlarındaydım. Babam da tesadüfen Стамбуле он мог задержаться только на
İstanbul'da bulunuyordu. неделю.
Zavallıyı bu sefer de Trablus'tan Смерть бабушки поставила отца в
Arnavutluk'a kaldırmışlardı, İstanbul'da очень затруднительное положение. Не
ancak bir hafta kalabilmişti. мог же холостой офицер таскать за
Büyükannemin ölümü onu müşkül bir собой в бесконечных скитаниях
mevkide bırakıyordu. Bekâr zabit, dokuz девятилетнюю дочь.
yaşında bir kız çocuğunu peşine takıp dağ Оставить же меня на попечении теток
taş sürükleyemezdi. ему почему-то не хотелось. Возможно,
он боялся, что я попаду в положение
Nedense, beni teyzelerimin yanında нахлебницы.
bırakmaya yanaşamıyor, ihtimal, bir sığıntı И тогда отец придумал следующее
vaziyetine düşmemden korkuyordu. Однажды утром он взял меня за руку, и
мы вышли из дому; добрались до
Ne düşündüyse düşündü, bir sabah beni пристани, сели на пароход и приехали в
elimden tutarak vapura bindirdi; İstanbul'a Стамбул.
geçirdi. У Галатского моста мы сели в фаэтон,
который долго возил нас по каким-то
холмам, мимо многочисленных
Köprüde tekrar bir arabaya binerek bitip базарчиков. Наконец мы очутились у
tükenmez yokuşlardan çıktık, çarşılardan дверей большого каменного здания. Это
geçtik, sonra büyük bir taş binanın kapısı была так называемая "школа сестер",
önünde durduk. которая готовила мне заключение на
десять лет.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 27

Burası, benim on sene kapalı kalacağım Нас провели в мрачную комнату рядом
sör mektebiydi. с прихожей. Портьеры на окнах были
спущены, наружные ставни плотно
Bizi kapının yanında perdeleri ve panjurları прикрыты.
kapalı loş bir odaya aldılar. Очевидно, все было заранее оговорено
и согласовано. Через минуту в комнату
вошла женщина в черном платье. Она
Her şey önceden konuşulup hazırlanmış наклонилась ко мне, и поля ее белого
olacaktı ki, biraz sonra içeri giren siyahlı головного убора, словно крылья какой-
bir kadın bana doğru eğildi; başındaki то диковинной птицы, коснулись моих
beyaz başlığın uçları garip bir kuşun волос. Женщина заглянула мне в лицо,
kanatlan gibi saçlarıma sürünerek погладила по щеке
yakından yüzüme baktı ve yanaklarımı Помню, день моего появления в
okşadı. пансионе тоже ознаменовался
происшествием.
Mektebe ilk ayak atışımın yine bir kaza, bir В то время как отец разговаривал с
yaramazlıkla başladığını hatırlıyorum. сестрой-директрисой, я бродила по
комнате, все разглядывала, всюду
Babam, Sör Süperiyör'le konuşurken ben, совала свой нос.
dolaşmaya, öteyi beriyi karıştırmaya Мое внимание привлекла пестро
başlamıştım. разрисованная ваза, и мне захотелось
потрогать рисунки рукой. В конце концов
Üzerindeki renkli resimlere parmağımla ваза упала на пол и разлетелась
dokunmak istediğim bir vazo yere düşerek вдребезги.
kırıldı. Отец, звякнув саблей, вскочил со стула,
поймал меня за руку. Трудно передать,
как он был огорчен и сконфужен.
Babam kılıcını çıkartarak yerinden fırladı, Что касается сестры-директрисы,
telaşla beni kolumdan yakaladı. хозяйки разбитой вазы, то она,
напротив, весело улыбнулась и
Kırılan vazonun sahibi Sör Süperiyör ise замахала руками, стараясь успокоить
bilakis gülüyordu. Ellerini sallayarak отца.
babamı yatıştırmaya çalışıyordu.
Ах, сколько мне предстояло разбить в
* пансионе еще всякого добра, кроме

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 28

этой злополучной вазы! Короче, мои
Mektepte ben, bu vazoya benzemez daha домашние проказы продолжались и
neler kıracaktım. Evdeki haşaralığım orada там.
devam ediyordu. Наши сестры-воспитательницы или
действительно обладали ангельским
терпением, или просто
Bu sörler ya hakikaten melek gibi sabırlı симпатизировали мне. Иначе я не
insanlardı, yahut da benim hoş bir tarafım понимаю, как они могли прощать все
vardı. Yoksa başka türlü benim kahrımı мои выходки.
çekmek mümkün değildi. Я без умолку болтала на уроках,
разгуливала по классу Спокойно
спускаться и подниматься по лестнице,
Sınıfta mütemadiyen gevezelik eder, как это делали другие девочки, – было
oradan oraya dolaşırdım. Herkes gibi не по мне. Я должна была сначала
merdivenlerden inip çıkmak benim için переждать, куда-нибудь спрятавшись,
değildi. Mutlaka bir köşeye sinerek пока спустятся все мои подруги, после
arkadaşlarımın inmesini bekler, sonra atar этого вскакивала на перила верхом и
biner gibi tırabzanın üzerine atlayarak молниеносно слетала вниз.
kendimi yukarıdan aşağıya kapıp Наверх же я взбиралась так.
koyverirdim. Складывала ноги вместе, солдатиком, и
прыгала сразу через несколько
Yahut da ayaklarımı birbirine yapıştırarak ступенек.
zıplaya zıplaya basamakları atlardım. У нас в саду стояло старое сухое
дерево. При всяком удобном случае я
взбиралась на него и скакала с ветки на
Bahçede kuru bir ağaç vardı. Fırsat ветку, не обращая внимания на угрозы
buldukça oraya tırmandığımı ve tehditlere наставниц. Наблюдая как-то за моими
kulak asmadan teneffüs sonuna kadar гимнастическими упражнениями, одна
daldan dala atladığımı gören muallim bir из сестер воскликнула:
gün, "Bu çocuk insan değil, çalıkuşu!" diye – Господи, что за ребенок?! Ведь это не
bağırmıştı. человек, а чалыкушу*.

* Чалыкушу – букв.: "кустарниковая

птица", королек, из семейства
воробьиных.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 29

И с того дня мое настоящее имя было
словно забыто. Все называли меня
только Чалыкушу.
İşte o günden sonra adım unutulmuş ve Не знаю, как это случилось, но мои
herkes beni "Çalıkuşu" diye çağırmaya домашние тоже потом начали звать
başlamıştı. меня по прозвищу. А мое подлинное
Bilmem nasıl, sonradan bu isim, aile имя, Феридэ, сделалось официальным
arasında aldı yürüdü ve Feride adı bayram и употреблялось очень редко, точно
elbiseleri gibi pek sayılı günlerde kullanılan праздничный наряд.
resmi bir ad olup kaldı. Имя Чалыкушу нравилось мне, оно
даже выручало меня. Стоило кому-
нибудь пожаловаться на мои проделки,
Çalıkuşu benim hem hoşuma gider, hem я только пожимала плечами, как бы
işime yarardı. Bir münasebetsizliğimden говоря: "Я тут ни при чем Что же вы
şikâyet edildiği vakit fütursuzca omuzlarımı хотите от Чалыкушу?.."
silker, "Ne yapayım? Bir Çalıkuşu'ndan ne К нам в школу приходил аббат в очках, с
beklenir?" derdim. маленькой козьей бородкой.

Ara sıra mektebimize, çenesinde keçi Как-то раз ножницами для рукоделья я
sakalına benzeyen bir küçük sakal taşıyan, выстригла у себя клок волос и
gözlüklü bir papaz gelip giderdi. прилепила его клеем на подбородок.
Bir gün el işi makasıyla saçımdan kestiğim Когда священник смотрел в мою
bir parçayı zamkla çeneme yapıştırdım. сторону, я прикрывала подбородок
руками, но стоило ему отвернуться, как
Hoca benim tarafıma baktığı zaman я тотчас открывала лицо, мотала
çenemi avuçlarımın içine saklıyor, o başını головой из стороны в сторону, подражая
öte yana çevirince ellerimi açıp sakalımı нашему аббату. Класс умирал со смеху.
sallayarak papazın taklidini yapıyor ve Аббат никак не мог понять причин
çocukları güldürüyordum. нашего веселья, выходил из себя и
даже бранился.
Я случайно повернулась к окну,
Muallimimiz, bu kahkahaların sebebini bir выходящему в коридор, и вдруг
türlü anlamayarak öfkesinden çığlık çığlığa увидела, что за мной из коридора
bağırıyordu. наблюдает сестра-директриса.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 30

Bir aralık, başımı sınıfın koridora açılan Я растерялась, но, как вы думаете, что
penceresine çevirecek oldum. Camın я сделала?.. Прижалась грудью к парте,
arkasında Sör Süperiyör'ün bana baktığını приложила палец к губам, словно
görmeyeyim mi? подавая знак молчать, затем послала
Şaşkınlıktan ne yapsam beğenirsiniz? ей воздушный поцелуй.
Boynumu bükerek, parmağımı dudağıma Сестра-директриса была главной в
götürerek "sus" işareti yaptım; sonra da пансионе. Все, даже самые
parmaklarımla ona bir öpücük gönderdim. престарелые воспитательницы,
боготворили ее.
Mektebin en büyüğü bu Sör Süperiyör'dü. Несмотря на свое высокое положение,
En ihtiyar hocalara kadar herkes onu Allah строгая дама улыбнулась, ее
gibi sayardı. позабавила моя смелость. Ведь я
приглашала ее стать соучастницей
Böyle olduğu halde kendisinden hocaya моей проделки.
karşı suç ortaklığı rica etmem kadıncağızı Мне показалось, будто директриса
neşelendirdi. боится, что, войдя в класс, ей не
удастся сохранить серьезный вид. Она
только погрозила мне пальцем и
Sınıfa girerse ciddiyetini muhafaza скрылась в коридорном полумраке.
edememekten korkuyormuş gibi gülerek Однажды сестра-директриса поймала
ve parmağıyla beni tehdit ederek koridorun меня на месте преступления. Дело
karanlığında kayboldu. было в столовой. Я складывала
объедки в корзину для бумаг,
Sör Süperiyör, bir gün de beni принесенную тайком из класса.
yemekhanede yakalamıştı. Sınıftan çalıp Строгим голосом директриса подозвала
getirdiğim kağıt sepetine yemek artıklarını меня.
doldurmakla meşguldüm. – Подойди сюда, Феридэ. Объясни мне,
что ты делаешь.
Sert bir sesle beni yanına çağırdı: Я не видела ничего дурного в моем
занятии, взглянула прямо в глаза
"Buraya gel Feride," dedi. "Nedir bu директрисе и спросила:
yaptığın?" – Разве кормить собак – это плохо, ma
Yaptığımda ne fenalık olduğunu sœur?
anlamıyordum. Gözlerimi yüzüne – Каких собак?.. Зачем кормить?..
kaldırarak: – Собак На пустыре Ах, ma sœur,

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 31

– Köpeklere yiyecek vermek fena mı Ma знали бы вы, как они радуются, завидев
Sör? dedim. меня! Вчера вечером псы встретили
– Hangi köpeklere? Ne yemeği? меня на самом углу. Как они начали
– Viranedeki köpeklere Ah, Ma Sör, beni крутиться вокруг меня!.. Я им говорю:
görünce ne kadar sevindiklerini bilseniz "Потерпите Что с вами?.. Пока не
Dün akşam ta köşe başında karşıladılar, придете на пустырь, ничего не дам"
ayaklarıma dolaşmaya başladılar Но злюки ни за что не хотели понимать
"Sabredin Ne oluyorsunuz? Viraneye человеческого языка. Они чуть не
gitmeden vermem!" diyordum Zalimler свалили меня на землю Ну и я
bir türlü lakırdı anlamıyorlar, beni yere заупрямилась Зажала корзину между
yatırıyorlardı Benim de inadım tuttu. ног Они меня едва не разорвали. На
Sepeti sımsıkı eteklerimin arasında мое счастье, мимо проходил продавец
tuttum Az kalsın beni бубликов Он спас меня.
parçalayacaklardı Bereket versin bir Директриса слушала, пристально глядя
simitçi geçiyordu, beni kurtardı. мне в глаза.
– Хорошо, но как ты вышла из
пансиона?
Sör Süperiyör, gözlerini gözlerime dikmiş – Перелезла через забор возле
beni dinliyordu. прачечной – не задумываясь,
– Peki, sen mektepten nasıl çıktın? diye ответила я.
sordu. Hiç çekinmeden: – Да как ты осмелилась? – ужаснулась
– Çamaşırhanenin arkasındaki duvardan директриса, хватаясь руками за голову,
atladım, dedim. словно услышала страшное известие.
– Не волнуйтесь, ma sœur, забор очень
Sör, büyük bir felaket haberi almış gibi низенький А потом, что же выхотите?..
ellerini başına götürerek: Разве я могу выйти через калитку
– Nasıl cesaret ettin? dedi. Aynı saffetle: Неужели привратник выпустит меня?..
– Merak etmeyiniz Ma Sör Duvar çok Правда, однажды мне удалось его
alçak Hem nasıl istiyorsunuz ki kapıdan обмануть Я сказала: "Тебя зовет ma
çıkayım? Kapıcı beni bırakır mı hiç? sœur Тереза". Так и убежала. Только
Birinci defasında: "Ma Sör Terez seni прошу вас, не выдавайте меня. Ведь
çağırıyor!" diye aldattım da öyle kaçtım это очень опасно, если псы будут
Rica ederim siz de beni haber vermeyin голодными!..
Çünkü köpeklerin aç kalmaları tehlikesi Странные существа наши сестры.
var Соверши я подобное в какой-нибудь

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 32

другой школе, меня посадили бы в
карцер или еще как-нибудь наказали.
Sörler ne garip insanlardı. Zannederim ki Директриса опустилась передо мной на
başka bir mektepte bunu yapsam ya корточки, и мы оказались с ней лицом к
hapsedilir, yahut da bir başka ceza лицу.
görürdüm. – Покровительствовать животным –
O, benimle yüz yüze gelmek için yere очень похвально! Но непослушание?!
çömeldi: Это очень плохо! Оставь мне эту
корзину. Я отошлю объедки с
– Küçük hayvanları korumak güzel şey, привратником.
dedi. Fakat itaatsizlik etmek hiç öyle Мне кажется, никто в жизни не любил
değil Bırak sepeti bana Ben kırıntıları меня так, как эта женщина.
kapıcı ile köpeklere gönderirim. Подобные воспитательные методы
действовали на меня тогда не больше,
Hayatta kimse, galiba bu kadın kadar beni чем легкий ветерок на скалу. Вряд ли
sevmedi. они могли повлиять на мой буйный,
Sörlerin buna benzer hareketleri o zaman необузданный характер.
yelin kayaya tesiri gibi bir şeydi, Но со временем атмосфера пансиона,
haşarılığıma, intizamsızlığıma mani уклад жизни, созданный сестрами,
olacağa benzemezdi. помимо моей воли проникали в мою
душу, оставляя неизгладимые следы,
Fakat zamanla, gizli gizli içeriye işlemiş bu вызывая во мне чувство нежности и
silinmez izlerin bende şifasız bir zaaf ve сострадания.
rikkat tortusu bırakmış olmasından
korkarım. Да, я была действительно очень
странной и сумасбродной девочкой. Я
* хорошо изучила слабости наших
воспитательниц и изобретала
Evet, ben hakikaten garip, anlaşılmaz bir всевозможные пытки, зная, кого как
çocuktum. Hocalarımın zayıf damarlarını надо изводить.
yakalamıştım. Her birinin en ziyade neden Например, у нас была старая, крайне
üzüleceğini gayet iyi keşfeder ve ona göre набожная учительница музыки – сестра
işkenceler hazırlardım. Матильда.
Так вот, когда она со слезами на глазах
Mesela Sör Matild isminde ihtiyar ve son усердно молилась перед изображением

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 33

derece mutaassıp bir musiki hocamız Cвятой Девы Марии, я показывала на
vardı. мух, которые кружились в воздухе, и
O, mesela, duvardaki Meryem heykelinin говорила, стараясь уязвить бедную
önünde gözlerinde yaşlarla dua ederken, старушку:
heykelin etrafında uçuşan sinekleri – Ma sœur, нашу дорогую пресвятую
göstererek: "Ma Sör, aziz annemizi мать посетили духи?
melekler ziyarete gelmiş!" gibi bir sözle en Одна из наших воспитательниц, дама
can alacak yerinden vururdum. крайне раздражительная и капризная,
слыла страшной чистюлей. Поэтому
всякий раз, проходя мимо нее, я
Bir başka hocamızın son derece temiz ve энергично встряхивала ученической
titiz olduğuna dikkât etmiştim. Yanından ручкой, словно досадуя, что она плохо
geçerken kalemimin iyi yazmamasından пишет, и белоснежный воротник
şikâyet eder gibi yapar, onu şiddetle несчастной женщины покрывался
sallayarak zavallının bembeyaz yakasına чернильными кляксами.
mürekkep sıçratırdım. Другая наша молоденькая
воспитательница до смерти боялась
насекомых. В какой-то книге мне
попался цветной рисунок скорпиона. Я
Yine bir tanesi vardır ki, böceklerden pek аккуратно вырезала его ножницами,
korkardı. Kitaplardan birinde boyalı bir затем поймала в столовой большого
akrep resmi bularak makasla etrafını слепня и приклеила ему на спину этот
kestim, sonra bu kâğıt parçasını рисунок. На вечерних занятиях я под
yemekhanede yakaladığım iri bir at каким-то предлогом подошла к нашей
sineğinin sırtına zamkla yapıştırdım ve воспитательнице и подбросила
akşam mütalaasında bir bahane ile "скорпиона" на кафедру.
hocamın yanına yaklaşarak kürsünün Пока я отвлекала воспитательницу
üzerine bıraktım. разговором, слепень начал двигаться.
И вдруг бедная женщина увидела при
свете керосиновой лампы, как
Ben Sör'ü lakırdıya tutarken sinek страшный скорпион, потрясая клешнями
yürümeye başlamıştı. и хвостом, ползет прямо на нее. Она
Zavallı kız, havagazı lambasının ışığında испустила дикий вопль, схватила
korkunç bir akrebin kıskaçlarını, kuyruğunu линейку, лежавшую рядом, и одним
titreterek kürsünün üzerinde yürüdüğünü махом пригвоздила слепня к кафедре.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 34

görünce bir feryat kopardı. Yanında duran После этого прислонилась спиной к
bir "T" cetvelini yakalayarak bir vuruşta стене, закрыла лицо руками и на
sineği kürsünün üstüne yapıştırdı; sonra мгновение лишилась чувств.
arkasını duvara dayayıp elini yüzüne В ту ночь я долго не могла заснуть,
kapayarak küçük bir baygınlık geçirdi. ворочаясь в постели с боку на бок.

Мне было уже двенадцать лет, и я

O gece yatağımda ben de bir yarım успела усвоить кое-какие понятия стыда
saatçik sağdan sola, soldan sağa döndüm и совестливости. Я мучилась,
ve kıvrandım. вспоминая проделку с
Şöyle böyle on iki yaşında vardım, içimde воспитательницей.
ar ve haya duyguları hayli inkişaf etmişti. На этот раз мой проступок был не из
Hocama yaptığımdan utanıyordum. тех, которые проходят безнаказанно. Я
чувствовала: утром меня непременно
вызовут на допрос и что-то будет!..
Sonra kabahatimin kolay geçiştirilecek Во сне я несколько раз видела сестру-
kabahatlerden olmadığını anlıyordum. директрису. Ее сердитое лицо с широко
Ertesi gün muhakkak istintaka çağrılacak раскрытыми глазами надвигалось на
ve kim bilir ne olacaktım? меня, она что-то кричала.
Uykum arasında Sör Süperiyör'ü birkaç На следующий день первый урок
kere karşımda gördüm. Çatkın bir çehreyle прошел без происшествий. В конце
üzerime yürüyor, gözlerini açıyor, второго дверь приоткрылась, вошла
bağırıyordu. одна из сестер. Она что-то шепнула
Ertesi gün birinci ders vakasız geçti, учительнице, затем жестом пригласила
ikincinin sonlarına doğru kapı aralandı; меня последовать за ней. Какой ужас!..
içeri giren Sör, hocaya bir şey söyledikten Не оглядываясь по сторонам, вобрав
sonra beni eliyle dışarı çağırdı. Dehşet! голову в плечи и прикусив язык, я
поплелась к выходу. Девочки за моей
спиной хихикали, учительница легонько
Ben, omuzlarımı kısarak, dilimi çıkararak стучала линейкой по кафедре, призывая
kös kös dışarı çıkarken çocuklar класс к спокойствию.
gülüyorlar, hoca cetveliyle hafif hafif Минуту спустя я уже стояла в кабинете
kürsüye vurarak onları sükût ve ciddiyete сестры-директрисы. Но, удивительно,
davet ediyordu. ее лицо нисколько не походило на то,
которое я видела во сне.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 35

Biraz sonra Sör Süperiyör'ün odasında
idim. Fakat hayret! Müdirenin çehresi
rüyada gördüğüm çehreye hiç
benzemiyordu.
O kadar ki, bir an akrepli sinek oyununu Лицо сестры-директрисы было
icat eden ve hocanın bayılmasına sebep печальное, губы дрожали. Она взяла
olan yaramazın ben değil, o olduğuna меня за руку и чуть притянула к себе,
inanacak gibi oldum. словно собиралась обнять, затем
Yüzü mahzundu, dudakları titriyordu. Beni отпустила мою руку и сказала:
elimden tutup göğsüne çekecek gibi bir – Феридэ, дитя мое. Мне надо тебе что-
hareket yaptı. Sonra yine bıraktı: то сообщить Неприятное известие.
Твой папа как будто немного болен Я
говорю "немного", но, кажется, он очень
– Feride, çocuğum Sana bir haber болен
vereceğim Üzücü bir haber Baban bir Сестра-директриса комкала в руках
parça hastaymış Bir parça diyorum, ama какое-то письмо. Видно, ей трудно было
galiba ziyadece договорить до конца.
Вдруг воспитательница, которая
Sör Süperiyör, elindeki bir kâğıt parçasını привела меня из класса, закрыла лицо
buruşturuyor, sözünün arkasını getirmeye платком и выбежала из комнаты.
muvaffak olamıyordu. Тогда я все поняла. Мне хотелось что-
Beni sınıftan getiren Sör'ün birdenbire то сказать, но у меня, как и у сестры-
mendilini yüzüne kapayarak dışarı çıktığını директрисы, отнялся язык.
gördüm. Отвернувшись, я посмотрела через
Anlamıştım. Bir şey söylemek istiyordum. открытое окно на деревья. Меж ветвей,
Fakat Sör Süperiyör gibi benim de dilim залитых солнечным светом,
tutulmuştu. Başımı çevirerek açık стремительно проносились ласточки.
pencereden karşıki ağaçlara baktım. Неожиданно мной овладела какая-то
Güneş vurmuş tepelerinde kırlangıçlar непонятная резвость.
uçuyordu. – Мне все ясно, ma sœur – сказала я.
– Не огорчайтесь. Что поделаешь? Все
Birdenbire bana da onlar gibi bir canlılık мы умрем.
geldi: Директриса прижала мою голову к груди
– Anladım Ma Sör, dedim, üzülmeyiniz и долго не отпускала.
Ne yapalım, hepimiz öleceğiz Вскоре в пансион прибыли мои тетки,

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 36

хотя в этот день посещения не
Bu defa da Sör Süperiyör başımı göğsüne полагались. Они просили разрешить им
dayadı ve uzun müddet bırakmadı. забрать меня домой. Но я наотрез
Görüş günü olmadığı halde biraz sonra отказалась, сославшись на
teyzelerim beni görmeye geldiler. İzin предстоящие экзамены.
alarak eve götürmek istediler. Razı Однако эти экзамены не помешали мне
olmadım. İmtihanların çok yakın olduğunu в тот день буйствовать больше, чем
söyledim. обычно. Дело дошло до того, что на
вечерних занятиях у меня поднялась
Mamafih imtihanların çok yakın olması, температура. Скрестив руки на парте, я
beni o gün her zamankinden fazla azgınlık положила на них голову, как это делают
etmekten men etmedi. O kadar ki, akşam лентяи, да так и заснула, даже не
mütalaasında şiddetli bir ateş bastı, поужинав. На следующее утро,
tembellerin yaptıkları gibi kollarımı sıranın проснувшись, я была уже обычной
üstüne koyarak uyukladım ve o gece Чалыкушу.
yemek yemedim. Ertesi sabah uyandığım
zaman her zamanki Çalıkuşu idim. Летние каникулы я провела в Козъятагы
на даче у тетки Бесимэ.
* Здешние дети были для меня
неподходящей компанией. Двоюродная
Yaz tatillerimi Besime Teyzem'in сестра Неджмие, молчаливая,
Kozyatağı'ndaki köşkünde geçirirdim. болезненная девочка, не слезала с
Buradaki çocuklardan bana hayır yoktu. колен матери. Она, как две капли воды,
Besime Teyzem'in kızı Necmiye, annesinin походила на своего старшего брата
dizi dibinden ayrılmayan, sessiz ve biraz Кямрана.
da hastalıklı bir çocuktu. Kâmran К счастью, по соседству жило много
Ağabeyi'nin hemen hemen bir eşi idi. переселенцев с Балкан. Их
детисобирались у нас в саду каждый
день. Я верховодила этими ребятами,
Bereket versin, etrafta muhacir çocukları бесилась вместе с ними до позднего
vardı. Onları bahçeye toplayarak başlarına вечера.
geçer, akşama kadar adeta kudururdum. Но мои бедные товарищи пришлись не
ко двору и были вскоре изгнаны из
особняка нашим садовником.
Однако ребята не очень обиделись на

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 37

Bir aralık, zavallı arkadaşlarım istiskale такое обхождение, они были негордые и
uğramışlar, köşkün bahçıvanı vasıtasıyla по-прежнему приходили и похищали
kapı dışarı edilmişlerdi. меня из особняка.
Fakat onlar, küçük gönüllü çocuklardı. Мы целый день бродяжничали по
Gördükleri hakarete aldırmayarak beni полям, лазили через заборы в сады,
köşkten kaçırmaya gelirlerdi. воровали фрукты.
Домой я возвращалась в сумерках.
Saatlerce kırlarda serserilik eder, bahçenin Лицо мое было сожжено солнцем.
çitleri üzerinden aşarak yemiş çalardık. Израненными руками я старалась
прикрыть дыры на платье. Завидев
Geceye doğru güneşten yüzümün derisi меня, тетка Бесимэ приходила в
pul pul olmuş, yaralı ellerimle eteklerimin неистовство; она без конца ставила мне
yırtıklarını kapatmaya çalışarak içeri в пример Неджмие, которая только и
girince, teyzem saçını başını yolar, bir делала, что зевала, раскрывая свой
kucak parlak tüy yığını altında ara sıra розовый ротик, потряхивая копной
pembe ağzını açarak esneyen ve o haliyle блестящих волос, и поэтому была
alık ve tembel Van kedilerine benzeyen похожа на глупую и ленивую кошку.
Necmiye'yi bana misal gösterirdi. Мало того, тетка постоянно твердила
мне о воспитанности, вежливости,
начитанности и еще бог знает каких
качествах и достоинствах братца
Usluluğu, okumuşluğu, nazikliği, terbiyesi Кямрана.
ve daha bilmem neleri ikide birde başıma Ну ладно, Неджмие всего-навсего
kakılanlardan biri de Kâmran'di. теплая, мягкая, зябкая кошка, выросшая
на коленях у матери. В душе я и не
могла отрицать, что девушки должны
Necmiye, neyse ne işin nihayetinde o, быть именно такими.
annesinin dizi dibinde büyümüş, Но вот Кямран. Великовозрастный
yumuşacık, sıcak bir külkedisiydi. Zaten Кямран!.. Ему шел двадцатый год. Над
kız kısmının da böyle olması lâzım тонкими губами, похожими на серп
geldiğini içimden tasdik etmez değildim. луны, уже появились реденькие усы.
Fakat o yirmi yaşına yaklaşan ve sivri uçlu Он носил шелковые чулки и замшевые
incecik dudakları üstünde incecik bıyıkları туфли, в которых его крошечные,
çıkmaya başlayan koskocaman Kâmran'a словно девичьи, ножки казались еще
ne oluyordu? меньше. Когда Кямран шел, стройный

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 38

Kız ayağı gibi küçücük ayaklarında beyaz стан его сгибался, точно тонкая, гибкая
podüsüet iskarpinleri, ipek çorapları, ветвь. Из расстегнутого ворота
yürürken ince bir dal gibi sallanıyor шелковой сорочки выглядывала
zannedilen narin vücudu, sadakor длинная белая шея. Нет, это была
gömleğinin açık yakasından çıkan uzun какая-то девица, а не мужчина. Ах, как
beyaz boynu ile erkekten ziyade kıza он меня раздражал!
benzeyen bu çocuğa son derece içerledim. Я просто выходила из себя, когда наши
родственники или соседи наперебой
расхваливали его добродетели.
Сколько раз, помнится мне, пробегая
Erkek akrabalar ve konu komşu tarafından мимо, я толкала его, делая вид, что
ikide birde ballandırılan meziyetleri fena споткнулась. Сколько книг я у него
halde kanıma dokunuyordu. изорвала! Чего только я не
Kaç defa koşarken ayağım kaymış gibi придумывала, чтобы сцепиться с ним!
yaparak üstüne düştüğümü, kitaplarını Как я молила в душе: "Ну, оживись хоть
yırttığımı, sudan bahanelerle kavga немного, Божий раб! Девчонка! Ну,
çıkartmaya çalıştığımı hatırlıyorum. возрази, сделай что-нибудь мне
наперекор? И тогда я, как кошка, кинусь
Fakat Allah'ın kulu, bir gün bir parça на тебя, заставлю валяться в пыли
canlan, kız, aksi bir şey söyle de kedi gibi Вырву твои волосы, выцарапаю
boynuna atılarak seni tozun, toprağın içine зеленые змеиные очи!.."
yuvarlayayım; saçlarını çekeyim; yılan Вспоминая, как он корчился от боли в
gözlerine benzeyen yeşil gözlerini тот день, когда я ушибла ему ногу
parmaklarımla tehdit edeyim. камнем, я дрожала, радуясь.
Но Кямран считал себя уже взрослым
Ayağına taş atarak onu kıvrandırdığım мужчиной, смотрел на меня свысока и
günü hıncımdan, zevkimden titreyerek говорил, нагло и презрительно
hatırlarım. улыбаясь:
Fakat o kendini ermiş, yetişmiş bir insan – До каких пор будет продолжаться это
sayarak bana tepeden bakar, gözlerinde ребячество, Феридэ?
hain bir gülümsemeyle: "Ne zamana kadar "Хорошо, а до каких пор ты будешь
bu çocukluk Feride?" derdi. таким слюнтяем? Когда ты перестанешь
жеманиться и кокетничать, как девица
на смотринах?.."
– Peki ama sende de ne zamana kadar bu Конечно, этого я не говорила вслух.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 39

pısırıklık, bu görücüye çıkan eski zaman Тринадцатилетняя девочка не будет
kızı naz ve edaları?! надоедать молодому человеку, если ее
грубость постоянно наталкивается на
Bu sözleri ne de olsa söyleyemem tabii холодную вежливость. Часто, боясь, как
Yaş, maşallah on üç, on dört Bu yaşta бы у меня с губ невольно не сорвались
bir kız, yaptığı bir kabalığı bu kadar какие-нибудь грубые слова, я зажимала
nezaketle karşılayan bir delikanlıya daha рот рукой и бежала в глубь сада, чтобы
fazla sataşmaz. Dudaklarımdan gayri в укромном уголке вволю отругать
ihtiyari münasebetsiz bir şeyler Кямрана.
kaçmasından korkuyormuşum gibi elimi Однажды в дождливый день на нижнем
ağzıma kapar, ona ferah ferah küfretmek этаже особняка собрались женщины и
için bahçenin yalnız köşelerine kaçardım. заспорили о модах. Тут же был и
Кямран.
Yağmurlu bir gündü. Kâmran, köşkün alt Женщины попросили Кямрана
katında akrabadan birkaç hanımla, kadın высказать свое мнение о зимних
tuvaletinden bahsediyorlardı. туалетах, которые они заказали.
Внимательно прислушиваясь к
Kadınlar, yaptıracakları kış elbiselerinin разговору, я сидела в углу и, скосив
rengi hakkında ondan fikir alıyorlardı. глаза и высунув язык, зашивала
порванный рукав блузки.
Ben, bir köşede dilimi çıkarmış, gözlerimi Я не выдержала и громко
şaşılaştırmış, bütün dikkatimle yırtık bir расхохоталась.
bluzun kolunu yamamakla meşguldüm. – Чего смеешься? – спросил мой кузен.

Kendimi tutamadım; kahkahalarla gülmeye – Так. Пришло кое-что в голову

başladım. – Что именно?
Kuzenim: – Не скажу
– Ne gülüyorsun? diye sordu. – Ну, не кривляйся. Впрочем, ты
– Hiç, dedim. Aklıma bir şey geldi болтушка, все равно не вытерпишь,
– Ne geldi? скажешь!
– Söylemem – Ну что ж, тогда не гневайся. Ты так
– Haydi nazlanma Zaten senin ağzında увлекся разговором о туалетах, что я
bakla ıslanmaz Sonunda nasıl olsa подумала: Aллах по ошибке создал тебя
söyleyeceksin мужчиной. Совсем как девчонка! Да и
– Darılma o halde Sen hanımlarla tuvalet годы тебе надо сбросить. За

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 40

konuşurken düşündüm ki, Allah seni yanlış тринадцатилетнюю сойдешь.
yaratmış. Kız olacakmışsın Ama şimdiki – Ну, а дальше что?
yaşta değil Şöyle on üç, on dört – Дальше вот что Я тут зашиваю
sularında какой-то пустяк и то исколола себе все
пальцы. Значит, я – парень. И мне лет
– Peki sonra? двадцать – двадцать два.
– Deminden beri bir karış yeri dikinceye – Ну, а дальше?
kadar parmağımı delik deşik etmiş olmama – Дальше? Дальше я, по воле Aллаха,
göre ben de yirmi, yirmi iki yaşlarında bir по решению пророка, женилась бы на
erkek тебе. Вот и делу конец.
– Ee, sonra? Стены комнаты задрожали от дружного
– Sonrası ne olacak, Allah'ın emriyle, смеха. Я подняла голову: все глаза
Peygamber'in kavliyle seni kendime были устремлены на меня.
alırdım, olur biterdi. – Но это и сейчас возможно, Феридэ, –
Odada bir kahkahadır koptu. Başımı зло пошутил кто-то из гостей.
kaldırdım ve bütün gözlerin bana baktığını Я недоуменно вытаращила глаза.
gördüm. – Каким образом?
Misafirlerden biri bir münasebetsizlik etti: – Как каким образом?.. Выйдешь замуж
– Peki ama, bu şimdi de mümkün Feride, за Кямрана. Он будет заведовать
dedi. Alıklaştım, gözlerimi iri iri açarak: твоими туалетами, штопать дыры. А ты
– Nasıl? dedim. будешь заниматься делами
– Nasıl olacak? Kâmran'a varırsın O, Я вспыхнула и вскочила с места.
senin tuvaletlerinle uğraşır, söküklerini Больше всего я была сердита на себя.
diker Sen de sokak işlerine bakarsın Красноречие мое вдруг иссякло. Вот что
значит неопытность в искусстве
Öfkeyle yerimden kalktım. Fakat bu пустословия. Да еще эта предательская
kızgınlığım daha ziyade kendimeydi. заплатка на рукаве совсем меня
Lakırdıya çanak tutmuştum. Ben, saçma замучила.
söylemekte bu kadar ilerlemiş değilimdir, Тем не менее я нашла в себе силы
ama anlaşılan elimdeki hain sökük, bütün броситься в контрнаступление.
dikkatimi almıştı. – Что ж, вполне возможно, – сказала я,
– но, думаю, Кямрану-бею придется
Mamafih, "hem suçlu, hem güçlü" kavlince худо. Не дай Aллах, дома начнется
yine taarruza geçtim: драка Что станет с моим кузеном?..
– Mümkün ama Kâmran Bey için zararlı Кажется все помнят, что было, когда я

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 41

olur sanırım, dedim. Çünkü Allah esirgesin ушибла камнем его нежные ножки
evde kavga çıkarsa kuzenimin hali ne В комнате опять раздался взрыв смеха.
olur? Vaktiyle nazik ayaklarına yedikleri Сохраняя серьезность, я направилась к
taşı unutmamışlardır sanırım себе, но на пороге обернулась и
сказала:
Gülüşmeler arasında garip bir ciddiyetle – Прошу прощения. Девочке, которой
odama çıkıyordum. Mamafih kapıdan едва исполнилось четырнадцать,
tekrar döndüm: говорить такие вещи не пристало. Вы уж
извините.
– Ayıp ettik, dedim, on dördüne gelmiş bir Стуча каблуками по деревянным
kız için pek ayıp oldu ama, kusura ступенькам лестницы, хлопая дверьми,
bakmazsınız artık я добежала до своей комнаты и
бросилась на кровать.
Topuklarımla merdiven tahtalarına Внизу продолжали хохотать. Кто знает,
vurarak, kapılara çarparak odama çıktım. может, они смеялись надо мной
Kendimi top gibi karyolanın üstüne attım. Но ничего, я не останусь в долгу!
Мне кажется, было бы неплохо выйти
Aşağıda kahkahalar devam ediyordu. Kim замуж за Кямрана. Время шло, мы
bilir, belki de benimle eğleniyorlardı. взрослели, и случай сразиться с ним
Alacakları olsun. все больше и больше отдалялся.
Şu Kâmran'la evlenmek galiba iyi bir şey Кроме замужества, пожалуй, не было
olacaktı. Çünkü yaşlarımız gittikçe другой возможности свести с Кямраном
büyüyor, onunla kavga çıkarmak fırsatı счеты, выместить на нем свою злобу.
günden güne uzaklaşıyordu.
Bir kerecik olsun saç saça, baş başa
dövüşerek hıncımı çıkarmak için
evlenmemizden başka çare kalmıyor
gibiydi. Первые три месяца после летних
каникул наш пансион напоминал вулкан,
* в недрах которого кипят и бурлят
страсти. Разрядка наступала только к
Yaz tatili sonlarında mektebimiz, bir zaman экзаменам.
için için kaynar, bu taşkınlık ancak birinci Дело в том, что весной на Пасху мои
üç ay imtihanına doğru yatışırdı. подружки, исповедующие католичество,
совершали свое первое причастие. В

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 42

длинных белых шелковых платьях, в
Sebebi şu: On üç, on dört yaşına gelen газовых, как у новобрачных, покрывалах
Katolik arkadaşlarım, baharda, Paskalya они шли в церковь обручаться с
bayramında ilk komünyonlarını yaparlar, пророком Иисусом.
etekleri yere değen beyaz ipek elbiseler, Храм был ярко освещен огнями свечей.
gelin duvaklarına benzeyen kucak kucak Звучал орган. В воздухе плыли звуки
tüller örtülerek Isa Peygamber'le религиозных гимнов. Повсюду был
nişanlanırlardı. разлит запах весенних цветов. Его
Kilisede mum ışıkları, orgla çalınan ilahiler, перебивал терпкий аромат ладана и
her tarafı dolduran bahar çiçekleri алоэ. Сколько было прелести в этом
kokularıyla karışarak bir kat daha обряде обручения!
ağırlaşan günlük ve ödağacı dumanları И как жаль, что сразу же после Пасхи,
içinde yapılan bu nişan töreni pek güzel bir вырвавшись на каникулы, неверные
şeydi. девушки тотчас изменяли своему
нареченному, голубоглазому Иисусу с
Fakat ne yazık ki, bu töreni takiben tatil восковым личиком, обманывали его с
aylarında hain arkadaşlarım, hemen первым встречным мужчиной, а иногда
nişanlılarına vefasızlık ederler, balmumu и не с одним.
renkli, mavi gözlü İsa'yı, karşılarına ilk Возвращаясь после каникул в пансион,
çıkan bir, hatta birkaç erkekle aldatırlardı. мои подружки привозили в своих
чемоданах умело спрятанные записки,
фотокарточки, сувениры в виде
Mektep açıldığı zaman, arkadaşlarım засушенных цветочков и многое другое.
bavullarının gizli bir köşesinde mektuplar, Мне было известно, о чем они
fotoğraflar, hatıra çiçekleri ve daha ne шептались, разгуливая в обнимку
bileyim, neler neler getirirlerdi. парочками по саду.
Нетрудно было догадаться, что под
Bahçede ikişer, üçer kol kola dolaştıkları цветными раззолоченными открытками
zaman neler konuştuklarını bilirdim. с изображением Христа и ангелочков,
которые дарили обычно самым
Kızların en masum ve dindarlarına hediye невинным и набожным девушкам,
edilen renkli ve yaldızlı peygamber ve прятались фотографии молодых людей.
melek resimlerinin altında saklanan В укромном уголке сада можно было
fotoğrafların gençlere ait olduğunu часто видеть шепчущихся учениц
anlamakta güçlük çekmezdim. пансиона; там подружки поверяли свои

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 43

сердечные тайны, чтобы никто, даже
Bahçenin bir köşesinde kızlardan birinin летающие вокруг букашки, не могли
-etrafında uçuşan küçük böceklerin bile услышать их признаний.
duyamayacağı bir sesle– arkadaşının В эти осенние месяцы девушки ходили
kulağına fısıldadığı hikâyeyi gözümden не иначе, как в обнимку, тесно
kaçırmazdım. прижавшись друг к другу.
Лишь я, несчастная, вечно была одна –
Bu mevsimde kızlar ikişer, üçer kişilik в саду и в классе. В моем присутствии
gruplara ayrılır ve birbirlerine kene gibi девочки вели себя очень сдержанно и
yapışırlardı. осторожно. Они избегали меня больше,
Ben biçare, bahçede ve sınıfta tek başıma чем сестер.
kalırdım. Arkadaşlarım bana karşı adeta Спросите почему? Потому что, как
bir esrar kumkuması kesilirlerdi. Onlar, говорил друг нашего дома "бородатый
sörlerden ziyade benden çekinirlerdi. дядя", я была болтлива. Если,
например, я замечала, что какая-нибудь
Niçin mi diyeceksiniz? Çünkü gevezeydim, воспитанница обменивается с молодым
sakallı dayının dediği gibi ağzımda bakla человеком цветком через садовую
ıslanmazdı. Birinin mesela bir bahçe решетку, то кричала об этом на весь
parmaklığı arasından bir komşu genciyle сад, словно глашатай. И все это потому,
masum bir çiçek alışverişini duydum mu, что подобные истории меня ужасно
bahçede adeta tellal çağırırdım. Fazla раздражали.
olarak da böyle şeylere karşı son derece Не забуду, как однажды зимним
mutaassıptım. вечером мы готовили в классе уроки.
Моя подруга Мишель, очень способная
девочка, получив разрешение сестры
Hiç unutmam, bir kış akşamı сесть на заднюю парту, объясняла
mütalaahanede derse çalışıyorduk. Mişel нерадивой ученице урок по римской
isminde çalışkan bir kız, kalın kafalı bir истории.
arkadaşına Roma tarihini müzakere Неожиданно гробовую тишину класса
ettirmek için sörden müsaade almış, en нарушили частые всхлипывания.
arka sıraya çekilmişti. Воспитательница подняла голову и
спросила:
Mütalaahanenin sessizliği içinde birdenbire – В чем дело, Мишель? Ты плачешь?
bir hıçkırık duyuldu.
Sör başını kaldırdı: Мишель закрыла руками мокрое от слез

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 44

лицо.
– Ne o Mişel, sen ağlıyor musun? Niçin? Вместо нее ответила я:
dedi. – Мишель взволнована поражением
Mişel, elini gözyaşlarından sırılsıklam карфагенян, потому и плачет.
kesilmiş yüzüne kapadı. Cevabı onun В классе раздался хохот.
yerine ben verdim: Словом, мои подружки были правы, не
– Mişel, Kartacalıların mağlubiyetine принимая меня в свою компанию. Не
meraklandı, ona ağlıyor, dedim. очень-то приятно находиться в стороне,
Sınıfta bir kahkaha koptu. видеть, что к тебе относятся как к
Hasılı arkadaşlarımın beni aralarına легкомысленной девчонке, хотя я была
almamakta hakları vardı. Fakat herkesten уже совсем взрослой.
ayrı kalmak, koskoca bir kız olduğum Мне шел пятнадцатый год – возраст, в
halde zevzek bir çocuk muamelesi görmek котором наши матери становились
pek de hoş bir şey değildi. невестами, а бабки бегали к колодцу
заветных желаний в Эйюбе* и в тревоге
Yaş on beşe gidiyordu. Aşağı yukarı молились:
annelerimizin gelin oldukları, "Господи, помоги! Засиживаемся дома!"
büyükannelerimizin "Aman evde
kalıyoruz," diye telaşla Eyüp'teki Niyet * Эйюб – район Стамбула, славился
Kuyusu'na koştukları yaş кладбищем, где находилась могила
Абу-Эйюб-Ансари – сподвижника
пророка Мухаммеда.

Ростом я не вышла, но тело мое уже

сформировалось и было развито не по
летам У меня был удивительный цвет
лица, казалось, все краски природы
Boyum fazla uzamamıştı. Fakat переливались, светились на моем лбу,
hırçınlığıma rağmen vücudum gelişiyor, щеках, губах
yüzümde acayip renkler, ışıklar yanıp Наш "бородатый дядя" при встрече
sönmeye başlıyordu. брал меня за руку, тащил к окну и,
уставившись своими близорукими
глазами, внимательно разглядывал,
Sakallı dayı, ara sıra ellerimden tutup beni приговаривая:
pencere kenarlarına çekerek yüzümü – Ах, девочка, ну что за лицо у тебя!

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 45

miyop gözlerine sokacakmış gibi yüzüne Какие краски! Такие не поблекнут!
yaklaştırarak, "Kız bu ne cilt, bu ne renk "Господи, – думала я, глядя на себя в
böyle? Perkal basması mübarek! Ne зеркало, – разве такой должна быть
solacak, ne eskiyecek!" diyordu. девушка? Фигура похожа на волчок, а
лицо словно раскрашено кистью
Hadi canım, kız dediğin böyle mi olur? художника". И мне казалось, будто я
Topaç gibi bir vücut, fırça ile boyanmış bir рассматриваю куклу на витрине
yüz Aynaya baktıkça bonmarşe универсального магазина. Потешаясь
camekânında bebek seyrediyorum над собой, я высовывала язык, косила
zanneder, dilimi çıkarıp gözlerimi глазами
şaşılatarak kendimle eğlenirdim.

Больше всего я любила пасхальные

каникулы. Когда я приезжала в
* Козъятагы, чтобы провести там эти две
недели, черешни, растущие в большом
Tatiller içinde en sevdiğim Paskalya саду сплошной стеной вдоль забора,
yortusu idi. Bu iki haftayı geçirmek için были густо усыпаны спелыми ягодами.
Kozyatağı'na gittiğim zaman kirazlar Ах, как я любила черешню! В течение
yetişmiş, büyük bahçenin caddeye bakan пятнадцати дней я, как воробей,
yüzünü baştan başa kaplayan kiraz питалась почти одной черешней и не
ağaçlan yemişlerle donanmış bulunurdu. возвращалась в пансион до тех пор,
Kirazı çok severdim. Bu on beş gün içinde пока не уничтожала последние ягоды,
serçe kuşları gibi hemen hemen yalnız оставшиеся на самых макушках
kirazla geçinir, en yüksek dal tepelerinde деревьев.
kalmış son kirazları bitirmeden mektebe И вот однажды под вечер я опять
dönmezdim. сидела на верхушке дерева. Уписывая
за обе щеки черешню, я развлекалась
тем, что щелчком выстреливала
Bir akşamüstü yine bir ağaç tepesinde косточки на улицу за забор.
kiraz yiyor, çekirdeklerini fiskeyle uzaklara И надо же было, чтобы косточка
savurarak eğleniyordum. ударила по носу проходившего мимо
старичка соседа.
Сначала старичок ничего не понял,
Bunlardan biri yoldan geçen yaşlıca bir растерянно глянул по сторонам. Ему

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 46

komşunun ta burnunun ucuna tesadüf никак не приходило в голову поднять
etmesin mi? глаза.
Adamcağız neye uğradığını Сиди я тихо и не подай голоса,
anlayamamıştı. Şaşkın şaşkın etrafına возможно, он так и не заметил бы меня,
bakıyor, fakat başını ağaca kaldırmaya akıl решив, что какая-то птица пролетала
edemiyordu. мимо и уронила случайно косточку.
Sesimi çıkarmasam, olduğum yerde Но я не выдержала и, несмотря на испуг
kımıldamasam belki de münasebetsiz bir и смущение, расхохоталась.
kuşun, tepesinden geçerken düşürdüğü bir
çekirdek sanarak çekilip gidecekti. Старичок поднял голову и увидел, что
Fakat son derece korkmuş ve utanmış верхом на суку сидит здоровая девица и
olmama rağmen, kendimi tutamadım, нагло хохочет. Брови его гневно
gülmeye başladım. зашевелились.
Adamcağız iri bir dalın üstüne ata biner – Браво, ханым*, браво, дочь моя! –
gibi oturmuş, at gibi bir kızın arsız arsız воскликнул он. – Не пристало, скажу
güldüğünü görünce dayanamadı. тебе, такой великовозрастной девице
Hiddetten kaşını, gözünü oynatarak: проказничать
– Bravo hanım kızım, dedi. Hiç
yakıştıramadım, maşallah sizin gibi * Ханым (ханым-эфенди) – дама,
erişmiş, yetişmiş koskoca bir hanıma госпожа, сударыня.

В ту минуту мне хотелось провалиться

сквозь землю. Представляю, какие
краски выступили на моем и без того
цветущем лице. Рискуя свалиться с
O dakikada yer yarılsa yerin içine дерева, я сложила руки на груди,
girecektim. Biçare Perkal basması kimbilir прижала их к своей школьной кофте и,
ne renklere girmişti? Ağaçtan düşmek склонив голову, сказала:
tehlikesine rağmen, ellerimi mektep – Простите, бей-эфенди*, честное
gömleğimin göğsü üzerine kavuşturdum, слово, нечаянно Право, моя
hafifçe boynumu büktüm. рассеянность

– Beni affediniz beyefendi, dedim. Kaza * Бей-эфенди (а также эфенди или

vallahi Daha doğrusu dikkatsizlik эфендим) – господин, сударь.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 47

Трюк с подобной невинной позой был
уже много раз проверен и испытан. Я
заимствовала ее у сестер и набожных
учениц, когда они молились Деве Марии
Bu masum yalvarma jesti mektepte sörler и Иисусу Христу.
ve dindar talebelerin Meryem ve İsa Судя по тому, что такая поза вполне
karşısında dua ederken aldıkları bir jestti. устраивала и Пресвятую Мать, и ее
сына уже много веков, старичка она и
подавно должна была растрогать.
Tesiri herhalde çok zaman tecrübe
edilmişti. Asırlarca müddetle bu ilahi ana Я не ошиблась, сосед попался на
oğlu bile kandırmış olduğuna göre, bu удочку. Лицемерное раскаяние и
ihtiyarcığı da haydi haydi rikkate умелая дрожь в моем голове ввели его
getirecekti. в заблуждение. Он смягчился и счел
Tahminimde aldanmamıştım. Komşu, bu необходимым сказать мне что-нибудь
riyakâr nedamete ve sesimdeki titreyişe приятное.
aldandı, yumuşadı; neyse bana güzelce bir – А не думаете ли вы, ханым, –
şey söylemek lüzumunu hissederek: улыбнулся он, – что подобная
рассеянность может повредить такой
взрослой симпатичной девушке?
– Böyle dikkatsizliklerin yetişmiş bir Я прекрасно понимала, что старичок
küçükhanıma zararı dokunabileceğini хочет пошутить со мной, однако широко
düşünmüyor musunuz? dedi. раскрыла глаза и удивленно спросила:
– Это почему же, эфендим?
Maksadı gayet iyi anladığım halde, Заслонившись рукой от солнца, старик
gözlerimi açarak: пристально смотрел мне в лицо,
продолжая улыбаться:
– Niçin acaba efendim? dedim. – А вдруг я буду колебаться: годитесь
Elini güneşin yandan vuran ışıklarına siper ли вы в невесты моему сыну?
ederek dikkatli dikkatli bana bakıyor, – О, тут я застрахована, бей-эфенди, –
gülüyordu: засмеялась я в ответ. – Вы бы не
– Mesela sizi oğluma almakta tereddüt выбрали меня, даже если бы считали
edebilirim. Ben de güldüm. очень воспитанной девушкой
– O cihetten sigortalıyım beyefendi; zaten – Почему вы так думаете?
uslu bir kız olsam da almazdınız. – Что там по деревьям лазить и

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 48

бросаться косточками?.. У меня есть
куда более тяжкие грехи. Прежде всего,
– Nereden biliyorsunuz? я не богата, а, как я слышала,
– Çünkü benim ağaca çıkmak, kiraz небогатые девушки не в почете. Потом,
çekirdeği atmaktan çok daha büyük я не обладаю красотой И, на мой
suçlarım vardır Bir kere zengin değilim взгляд, это куда более существенный
işittiğime göre zengin olmayan kıza pek недостаток, чем бедность.
iltifat eden olmazmış Sonra güzelliğim de Мои слова окончательно развеселили
yok Bana sorarsanız bu, fukaralıktan пожилого господина.
daha büyük bir kusur – Неужели вы некрасивы, дочь моя? –
спросил он.
Bu sözler, ihtiyar beyi pek eğlendirmişti. – Вы можете говорить что угодно, –
запротестовала я, – но я-то знаю себя.
– Siz çirkin misiniz kızım? dedi. Разве такой должна быть девушка? О,
девушка должна быть высокой,
Somurttum: светловолосой, голубоглазой или даже
– Ne demezsiniz? dedim. Ben kendimi зеленоглазой
bilmez miyim? Kız dediğiniz böyle mi olur? Видимо, этот старичок был некогда
Uzun boy, sarı saç, mavi yahut yeşil gözler шаловлив. Он как-то странно посмотрел
lâzım на меня и сказал дрогнувшим голосом:
– Ах, мое бедное дитя, вы еще слишком
Bu ihtiyar bey vaktiyle biraz yaramazmış малы, чтобы оценить себя и понимать,
galiba Acayip bir bakış ve değişik bir что такое красота. Ну, да что там А
sesle: скажите-ка мне, как вас зовут?
– Ah, zavallı çocuğum, dedi. Sen güzelliğin – Чалыкушу.
ne olduğunu anlayacak, kendinin ne – Это что за имя?
olduğunu fark edecek yaşta mısın acaba? – Простите, так меня прозвали в
Her neyse Sizin adınız ne bakayım? пансионе А вообще меня зовут
– Çalıkuşu Феридэ. Кругленькое, неизящное имя,
– Bu, nasıl isim böyle? как я сама
– Pardon, beni mektepte böyle çağırırlar – Феридэ-ханым Уверяю, у вас такое
da Asıl ismim Feride. Kendim gibi же красивое имя, как и вы сами. Если
yuvarlak, zarafetsiz bir isim. бы мне удалось найти такую невесту
моему сыну!..
– Feride Hanım Sizin adınız da kendiniz Не знаю, мне почему-то нравилось

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 49

gibi güzel, emin olun Keşke oğluma sizin болтать с этим человеком, обладающим
gibisini bulsam благородными манерами и приятным
голосом.
Bilmem neden, bu kibar tavırlı, tatlı sesli – В таком случае нам еще представится
adamla gevezelik etmek hoşuma возможность закидать молодых
gidiyordu: черешневыми косточками, – сказала я.
– Конечно, конечно Несомненно!
– Şu halde kendilerine de kiraz – А теперь позвольте угостить вас
atabileceğim demek? dedim. черешней. Вы должны непременно
попробовать ее, чтобы доказать, что
– Elbette Elbette Ona ne şüphe простили меня. Одну минуту –
– Yalnız şimdilik müsaade edin de size И я принялась прыгать с ветки на ветку,
birkaç kiraz vereyim. Beni affettiğinizi ispat как белка. Старичок сосед пришел в
için bunları mutlaka almanız lâzım iki ужас; заслоняя глаза руками, он
dakika завопил:
Bir sincap hafifliğiyle dallara tırmanmaya – Господи, ветки трещат Я еще
başladım, ihtiyar komşu, ellerini yüzüne виноват буду Упадете, Феридэ-
kapatarak: ханым
Не обращая внимания на причитания
– Aman dallar çatırdıyor Sebep старика, я отвечала:
olacağım Düşeceksiniz Feride Hanım, – Не бойтесь. Я привыкла падать. Вот
diye bağırıyordu. если б мы действительно породнились,
Ben bu telaşa aldırmıyor, söyleniyordum: вы увидели бы у меня шрам на виске.
Он дополняет мои прелести.
– Merak etmeyin Düşmeye o kadar – Ах, дочь моя, вы упадете!
alışığım ki Mesela yakın olsak – Все, эфендим, все Вот только как
şakağımda bir yara izi görürdünüz. Bir iz передать вам ягоды? Придумала,
ki; bütün öteki güzellikleri tamamlar эфендим.
– Aman kızım Düşeceksiniz Вытащив из кармана передника носовой
– Bitti efendim, bitti Yalnız, onları size платок, я завязала в него черешни.
nasıl vereceğim? Buldum efendim, ona da – Насчет платка не беспокойтесь. Он
çare buldum совсем чистый Я еще не успела
Önlüğümün cebinden mendilimi çıkardım, вытереть им нос А теперь ловите,
kirazları içine doldurarak bir çıkın gibi смотрите не уроните на землю. Раз
bağladım: Два Три

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 50

– Mendili hiç merak etmeyin Henüz Старичок сосед с проворством поймал
burnumu silmedim Gayet temizdir узелок.
Şimdi onu yere düşürmeden tutmanızı rica – Большое спасибо, дочь моя! – сказал
ederim Bir İki Üç он. – Только как теперь вернуть
вам платок?
İhtiyar komşu, beklenmez bir çeviklikle – Ничего Пусть это будет моим
kiraz mendilini yakalamıştı. подарком.
– Çok teşekkür ederim kızım, dedi. Yalnız – Ну зачем же?
ben şimdi mendilinizi nasıl iade edeceğim? – А почему?.. Это даже очень хорошо
И знаете, в чем дело?.. Через несколько
– Ziyanı yok Size hediyem olsun! дней я возвращусь в пансион.
– Nasıl olur? А у нас там принято, чтобы девушки на
– Niçin olmasın? Hem başka bir şey de каникулах заводили романы с
var Ben, birkaç güne kadar pansiyona молодыми людьми и потом, когда
döneceğim начнутся занятия, рассказывали об
этом друг другу.
Bizim mektepte bir âdet vardır Kızlar tatil У меня еще ничего подобного не было,
günlerinde genç erkeklerle kur yaparlar, и подружки ни во что меня не ставят.
sonra mektep açıldığı zaman bunları Подтрунивать надо мной открыто они
birbirlerine anlatırlar. боятся, но за спиной, я знаю,
посмеиваются.
Ben, daha böyle bir şey beceremediğim На этот раз я тоже кое-что придумала
için yanlarında küçük düşüyorum. Вернусь в пансион, буду ходить
Yüzüme karşı bir şey söylemeye cesaret задумчивая, опустив голову, точно у
edemiyorlar ama muhakkak benim меня заветная тайна, буду грустно
ahmaklığımla eğleniyorlar улыбаться. Девушки скажут:
Bu sefer ben, bir şey kurdum Mektebe "Чалыкушу, с тобой что-то стряслось!"
gittiğim zaman mühim bir sırrım varmış А я им небрежно: "Да нет Что со мной
gibi başımı önüme eğip düşüneceğim, может случиться?.." Они, конечно, не
mahzun mahzun gülümseyeceğim. Onlar: поверят, станут допытываться. Вот
"Çalıkuşu, sende bir şey var!" diyecekler тогда я и скажу: "Ну ладно Только
поклянитесь, что никому не
Gevşek gevşek, "Hayır Nem olacak?" расскажете". И сочиню какую-нибудь
diyeceğim inanmayacaklar, beni небылицу.
sıkıştıracaklar O vakit: "Peki, öyleyse – Ну, например

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 51

Ama kimseye söylemeyeceksiniz, yemin – Знакомство с вами поможет мне Я
edeceksiniz!" diyeceğim ve bir yalan скажу подружкам так: "Мы флиртовали с
uyduracağım. высоким светловолосым мужчиной,
переглядывались с ним через решетку
– Ne yalanı? забора". Разумеется, я не скажу, что у
– Sizinle tanışmam bu yalanı вас седые волосы. Впрочем, в детстве,
kolaylaştırıyor "Duvarın üzerinde sarışın, наверно, вы были блондином
uzun boylu bir erkekle kur yaptık, О, я хорошо знаю своих подружек. Они
birbirimize!" diyeceğim Tabii, beyaz saçlı спросят: "О чем же вы разговаривали?"
diyemem Hem siz küçükken Я отвечу, подтвердив слова клятвой:
sarışınmışsınız galiba "Он сказал, что считает меня красивой".
Что я подарила вам в платке черешню,
Arkadaşların huyunu bilirim, "Ne рассказывать не стоит. Скажу лучше –
konuştunuz?" diye soracaklar "Beni розу Впрочем, нет. Розы в платках не
güzel bulduğunu söyledi," diye yemin преподносятся. Скажу просто, что
edeceğim Ben de mendil içinde kiraz подарила вам на память свой платок,
verdim, demek tabii münasebet almaz вот и все
Gül verdim diyeceğim Fakat bu da Пять минут назад мы чуть было не
olmadı Gülü mendil içinde vermek âdet поссорились со старичком соседом, а
değildir Hediye mendil verdim, derim olur сейчас весело смеялись и на прощанье
biter помахали даже друг другу рукой.

Biraz evvel birbirimizle kavga etmemize

bıçak sırtı kaldığı halde şimdi ihtiyar
komşu ile gülüşüyor, ayrılırken birbirimize Тем же летом моя страсть лазать по
el sallıyorduk деревьям привела еще к одной истории.
Сияла лунная августовская ночь. В
* особняке было полным-полно гостей,
среди которых выделялась молодая
O senenin yazında bu ağaca çıkmak illeti вдова по имени Нериман, изредка
yüzünden başıma bir şey daha geldi. оказывавшая нам честь своим
Bir ağustos mehtabı gecesiydi. Köşke bir посещением.
alay misafir gelmişti. Bunlar arasında Ее визиты всегда являлись большим
Neriman diye yirmi beşlik bir dul vardı ki, событием для нашего дома. Все
ara sıra köşkü şereflendirmesi bir vaka восхищались этой женщиной, начиная

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 52

olurdu. от моих тетушек, которым никто на
свете не нравился, кроме них самих, и
Dünyada kendilerinden başka kimseyi кончая глуповатыми горничными.
beğenmeyen teyzelerimden alık hizmetçi Муж Нериман (говорили, что она его
kızlara kadar herkes bu kadına hayrandı. очень любила) умер год назад.
Поэтому вдова была всегда в черном.
Но мне почему-то казалось, что, если
бы черный цвет не шел так к ее
Neriman'ın çok sevdiğini söyledikleri белокурой головке, траур давно бы
kocası bir sene evvel ölmüştü. кончился и все эти черные одеяния
Bunun için daima siyah giyerdi. Fakat были бы выброшены на свалку.
bende öyle bir his vardı ki, siyah bu Нериман заигрывала со мной, точно с
kadının sarışın çehresine çok iyi gitmese; собакой или кошкой.
matem devam etmeyecek, elbiseler Но у меня как-то не лежала к ней душа,
takımıyla çöplüğe atılacaktı. и отношения между нами были очень
натянутые.
Neriman; kedi, köpek okşar gibi Все ее знаки внимания я принимала
hareketlerle beni de avlamaya çalışmıştı. весьма холодно.
Fakat nedense ben, ona ısınamamıştım. Хотя отношение к ней не изменилось и
Aramız hayli şekerrenkti. по сей день, однако я вынуждена
признать, что Нериман была дьявольски
Bana yaptığı avansları daima soğuk красива. Больше всего меня бесило в
karşılıyordum. ней чрезмерное кокетство.
O soğukluk hâlâ devam etmesine rağmen, Только в обществе женщин она немного
şimdi itiraf etmeye mecburum ki, bu успокаивалась. Но стоило появиться
Neriman, haincesine güzeldi. Benim onda какому-нибудь мужчине, как лицо ее,
çekemediğim şey fazla koketliğiydi. голос, смех, взгляд, – в общем, все
менялось.
Yalnız, kadınlar arasında bulunduğu Словом, моим школьным подругам,
zaman şöyle böyle çekiliyordu. Fakat привыкшим действовать исподтишка,
araya kazara bir erkek karışacak oldu mu было далеко до этой особы.
yüzü değişiyor, sesi, kahkahaları, bakışları Боже, какую безутешную вдову
bambaşka oluyordu. начинала разыгрывать Нериман, когда
Hasılı, benim mektepteki saman altından разговор заходил об ее муже, как
su yürüten arkadaşlarım daha лицемерно причитала она: "Ах, для

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 53

fenlenmişti меня жизнь уже кончилась!.." Все во мне
Kocanın lakırdısı açıldıkça bu kadının: переворачивалось от злости, когда она
"Benim için artık hayat bitti!" diye bir ломала эту комедию, и я говорила себе:
yalancı teessür rolü oynayışı vardı ki, beni "Погоди, вот приглянется тебе кто-
mahvederdi. O, böyle yaparken ben, fena нибудь, посмотрим, как ты будешь себя
halde içerler: "Karşına dişe dokunacak biri вести"
çıksın, görürüz!" diye söylenirdim. В доме у нас не было сверстников
Нериман. Неженка Неджмие не могла
идти в счет. Тетушки были в летах,
головы их давно поседели, они только
сплетничали о знакомых, других тем
Bizim köşkte Neriman'a akran sayılacak для разговоров не было. В таком
kimse yoktu. Lapacı Necmiye'yi insandan случае, в таком случае!..
saymak tabii doğru olamazdı. Teyzelerim Кажется, я начала догадываться,
saçları, başları ağarmış koskoca почему этой Нериман вдруг полюбился
kadınlardı. Ara sıra ötekinin, berikinin наш особняк. Очевидно, она наметила
ayağına ip takmaktan başka konuşacak своей жертвой моего глуповатого
lakırdıları olamazdı. O halde, o halde? кузена.
Ben, bu Neriman'ın köşke dadanmasındaki Чтобы выйти замуж?.. Не думаю. Смеет
sebebi sezer gibi olmuştum. Galiba bizim ли вдова, которой уже под тридцать,
budala kuzeni gözüne kestirmişti. мечтать о замужестве с
двадцатилетним юнцом? Какой позор!
Впрочем, если бы она даже и решилась
Evlenmek için mi? Zannetmem. Otuzuna на подобный поступок, неужто мои
yaklaşmış bir dul kadının yirmi yaşındaki хитрые тетушки допустили б, чтобы
bir çocukla evlenmek istemesi, kepazeliğin ребенок попал в когти этого коршуна в
dik âlâsı O, böyle bir kepazelikten юбке?
çekinmese bile, benim cadaloz В таком случае, в таком случае!..
teyzelerimde, yavrularını öyle acemi Да что там – в таком случае.
çaylağa kaptıracak göz var mı? Счастливая вдовушка решила
развлечься с моим кузеном, пока судьба
не улыбнется ей и не пошлет солидного
O halde, o halde? жениха, который будет исполнять все
O haldesi var mı? Mesut dul, lüksüne, ее прихоти.
fantazisine uşaklık edecek yeni bir kısmet Я назвала Кямрана глуповатым, но это

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 54

avlaymcaya kadar benim kuzenle dalga от злости. В действительности же это
geçecek, gönül eğlendirecek был коварный желтый скорпион, да еще
из той породы, которые незаметно
подкрадываются и больно жалят.
Kâmran'a budala dedim ama, Разговаривая с Нериман, он всегда
kızgınlığımdan Yoksa ne yere bakan, словно что-то недосказывал, и это не
yürek yakan cinsinden sinsi bir sarı могло ускользнуть от моего внимания.
çıyandır. Играла ли я с детьми, прыгала ли через
веревочку, гадала ли на картах, лежа на
Neriman'la konuşurken güya bir şey belli полу, я всегда следила за ними.
etmemek istiyor ama, benim gözümden Мой кузен уже был накануне того, чтобы
kaçar mı? очутиться у нее в когтях. Когда порой я
Çocuklarla boğuşurken, kendi kendime ip делала вид, будто ничего не замечаю, и
atlarken, yahut yere yatarken, iskambil falı проходила мимо, они замолкали или же
açarken, gözlerim onlardaydı. меняли тему разговора.
Kuzenim, neredeyse kadının ağzına "Пусть делают что хотят, тебе-то что?" –
girecek Ara sıra hiçbir şeyin farkında скажете вы. Что мне?..
değil gibi görünerek yanlarından geçerdim. Допустим, Кямран мой враг, но все-таки
Hemen seslerini kısarlar yahut lakırdıyı он – мой кузен Могла ли я
değiştirirlerdi. безразлично относиться к тому, как
"Ne isterse yapsınlar, sana ne?" какая-то неизвестно откуда
diyeceksiniz. "Bana ne olur mu?" появившаяся особа хочет совратить
Kâmran, düşmanım da olsa kuzenim его?
İster miydim, neyin nesi olduğu belli О чем я рассказывала?.. Да, итак, была
olmayan bir kadın onun ahlâkım bozsun? лунная августовская ночь. Гости сидели
на веранде, залитой светом большой
керосиновой лампы, – кстати, совсем
ненужным, – и весело болтали.
Ne anlatıyordum? Evet, bir ağustos Звонкий, музыкальный смех Нериман
mehtabı gecesiydi. Onlar, köşkün раздражал меня, и поэтому я ушла в
önündeki verandada, lüzumsuz bir lüks глубь сада, под тень деревьев.
lambası ışığında, kalabalık bir grup halinde
konuşup gülüşüyorlardı.
Neriman'ın müzik notaları gibi hesaplı ve В самом конце сада, у забора,
ahenkli kahkahaları sinirime dokunduğu отделяющего нас от соседей, стояла

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 55

için kendi kendime uzaklaşmış, bahçenin старая развесистая чинара. Дерево
bir köşesinde ağaçların karanlığına давно уже перестало давать плоды, но
dalmıştım. я любила его за величественный вид,
Ta öbür uçta dallarından bir kısmını часто взбиралась на него, лазила по
komşunun bahçesine sarkıtmış ihtiyar bir могучим веткам, где можно было
çınar vardı. Biçarenin işe yarayacak bir сидеть, как на диване, или даже ходить
yemişi olmamasına rağmen, babayani без опаски.
halini severdim; bir sofa gibi üzerlerinde В этот вечер я вскарабкалась довольно
hiç korkusuz gezilen, iri, yayvan dallarına высоко и примостилась на ветке.
çıkıp dolaşır yahut otururdum. Вдруг до меня донесся легкий звук
шагов, а затем приглушенный смех.
Я напрягла зрение И как вы думаете,
O gece de öyle yaptım, hayli yüksekçe bir что я увидела?.. Прямо к старой чинаре
dalına çıkarak oturdum. шел мой кузен, а впереди него шагала
Biraz sonra kulağıma hafif bir ayak sesi, счастливая вдовушка.
arkasından kısık bir kahkaha geldi. Я сразу насторожилась, точно рыбак,
Hemen gözlerimi açtım, kulaklarımı заметивший, что к крючку приближается
diktim Ne görsem beğenirsiniz? рыба. Как я боялась, что ветка, на
Kuzenim, mesut dulla beraber bana doğru которой я сижу, затрещит! Напрасный
geliyor страх!..
Oltasına balık yaklaştığını gören bir balıkçı Молодые люди были так заняты самими
gibi baştan ayağa dikkat kesilmiştim. собой, что, казалось, застучи я на
Oturduğum yerde bir gürültü yapacağım вершине дерева в барабан, они,
diye ödüm kopuyordu. Boş korku! наверно, не обратили бы внимания.
Нериман шла впереди. Кямран, как
Onlar, o kadar kendilerinden geçmişlerdi невольник-араб, следовал за ней шагах
ki, oturduğum yerde davul çalsam galiba в четырех. Перелезть через забор,
farkında olmayacaklardı. чтобы продолжать путь, они не могли,
поэтому остановились под чинарой, на
Neriman önden yürüyordu. Kuzenim bir которой я сидела.
Arap köle gibi dört, beş adım gerideydi. Идите, мои милые, идите, дорогие!.. Вас
Duvarların arasından geçip yollarına ко мне послал Aллах. Мы с вами скоро
devam etmeye kudretleri olmadığı için увидимся. Я сделаю все, чтобы эта
bulunduğum ağacın altında oturdular. прекрасная лунная ночь запомнилась
вам навеки!

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 56

Gelin yavrularım, gelin kuzularım Sizi Вдруг совсем рядом застрекотал
bana Allah gönderdi. Biraz sonra кузнечик, заглушая слова, которые
görüşürüz Bu güzel mehtap gecesinden говорил мой кузен счастливой
sizde unutulmaz bir hatıra bırakmaya вдовушке. Я чуть с ума не сошла от
elden geldiği kadar gayret ederiz. досады.
Tam bu esnada ağustosböceği cırlamaya Мне хотелось крикнуть: "Негодяй, чего
başlamaz mı? Çıldıracağım. боишься?.. Здесь никого нет!.. Говори
громче!.."

Мне удалось услышать только

Kuzenimin mesut dula çektiği nutku несколько слов Кямрана: "Нериман
işitemiyorum Elimden gelse: "Miskin, Милая Ангел мой" Меня охватила
korkacak ne var? Buralarda kim olur? дрожь. Ах, как я боялась выдать себя,
Sesini çıkarsana!" diye bağıracağım. как я боялась, что они услышат шорох
Bu nutuk arasından kulağıma yalnız: листвы!..
"Neriman, cicim, meleğim," diye birkaç Изредка до меня доносились и слова
kelime geldi. Zangır zangır titremeye Нериман-ханым: "Прошу вас, Кямран-
başladım. Düşmesem bile gürültü бей"
edeceğim, yaprakları hışırdatacağım diye Наконец голоса смолкли. Нериман
korkuyorum. осторожно подошла к забору, встала на
Arada Neriman Hanım'ın da bir iki цыпочки, заглянула в соседский сад,
kelimesini yakalıyordum "Rica ederim, словно хотела убедиться, что за ними
Kâmran Bey, rica ederim" diyor. никто не наблюдает, затем обернулась
Nihayet, sesler kesildi. Neriman yavaş к Кямрану, который, кажется, не знал,
yavaş duvara yürüyor, komşunun как ему вести себя дальше.
bahçesinde karanlıkta başka bir şey Вдруг вижу: мой кузен раскинул руки и
varmış da görmek istiyormuş gibi шагнул к Нериман. Сердце мое
ayaklarının ucuna basarak kalkıyordu. забилось еще сильнее "Наконец-то
Bu vaziyette tabii arkası, ne yapacağını Кямран образумился! – подумала я. –
bilemiyor gibi görünen Kâmran'a dönüktü. Сейчас он залепит пощечину этой
Kuzenimin birdenbire ona yürüdüğünü, скверной женщине". Ах, сделай он это,
ellerini kaldırdığını görüyorum Yüreğim я, наверно, заплакала бы, спрыгнула с
oynuyor, "Nihayet aklı başına geldi, bu дерева и помирилась с ним навеки.
fena kadına güzel bir tokat atacak!" Но это чудовище и не думало бить
diyorum. Kâmran bunu yapsa ben de Нериман. С неожиданной для его тощих

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 57

ağlayarak kendimi ağaçtan atacağım, белых девичьих рук силой он схватил
onunla ölünceye kadar barışacağım. молодую женщину за плечи, затем за
кисти рук.
Fakat o canavar, bunu yapmadı. Sıska Затем короткая борьба, объятие В
kollarından, bembeyaz kız ellerinden лунном свете, который пробивался
umulmaz bir kuvvetle onu evvela сквозь густую листву чинары, мне было
omuzlarından, sonra bileklerinden видно, как смешались их волосы.
yakaladı. Господи, какой ужас!.. Какой кошмар!..
Kucak kucağa, soluk soluğa Минуту назад я собиралась сыграть с
boğuşuyorlardı. Çınar yaprakları arasında ними злую шутку, а сейчас меня всю
kaçan ay ışıklarından saçlarının birbirine трясло, я обливалась холодным потом,
karıştığını görüyordum. боясь, что они меня заметят Как бы я
Ne rezalet Yarabbi, ne rezalet! Bütün хотела стать в этот момент птицей,
vücudum zangır zangır titriyordu. Biraz взлететь в небо, раствориться в лучах
önce onlara güzel bir oyun oynamaya луны и не видеть больше людей этого
karar verdiğim halde şimdi beni мира!
sezmelerinden ödüm kopuyordu. Sahici bir
kuşla yer değiştirip bu dalların üstünden Хотя я зажимала рот руками, из горла у
gökyüzüne kanatlanmayı, yukarıdaki ay меня вырвался какой-то звук. Очевидно,
illerinde kaybolup giderek bu dünyadaki это был вопль. Однако он тут же
insanların yüzlerini artık görmemeyi ne превратился в хохот, стоило мне
kadar istiyordum. увидеть, какое действие произвел мой
Dudaklarımı parmaklarımla sıkmama крик на молодых людей. Ах, видели бы
rağmen, ağzımdan bir ses çıktı. Bu, galiba вы испуг и растерянность этих
bir feryattı. Fakat aşağıdakiler tarafından бессовестных!..
duyulunca hemen bir kahkahaya döndü. Несколько минут назад счастливая
Namussuzların o dakikada şaşkınlıklarını вдовушка шла сюда, едва касаясь
görmeliydiniz! ногами земли, скользя, словно
прозрачный лунный луч, а сейчас она
мчалась от чинары сломя голову, не
Biraz önce ay ışığı gibi ayaklarını yere разбирая дороги, натыкаясь на стволы
dokundurmadan yürüyor hissini veren деревьев.
mesut dul şimdi ağaçlara çarparak, Мой кузен последовал было ее
topuklarını burkularak alabildiğine примеру, но, пробежав несколько шагов,
kaçıyordu. вдруг остановился и конфузливо

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 58

поплелся назад.
Я продолжала хохотать, так как просто
Kuzenim de öyle yapmak istemişti. Fakat o не знала, что мне еще делать.
hızla biraz gittikten sonra ne düşündüyse Кямран, подобно коварному персонажу
düşündü, süklüm püklüm geri döndü. из знаменитой басни "Ворона и лиса",
принялся обхаживать дерево.
Ben yapacak başka şey bulamadığım için Наконец, поборов смущение и отбросив
hâlâ gülmeye devam ediyordum. O, стыдливость, он обратился ко мне:
meşhur "karga ile tilki" masalındaki tilki gibi – Феридэ, дорогая, спустись-ка
ağacın altında sinsi sinsi dolaşmaya пониже
başladı. Я перестала смеяться и серьезно
Nihayet utanıp sıkılmayı bırakarak bana: спросила:
– С какой стати?
– Feride, çocuğum; azıcık aşağı iner – Так Хочу с тобой поговорить
misin? dedi. – Нам не о чем с вами разговаривать.
Ben, gülmeyi kestim; ciddi bir sesle: Не мешайте мне
– Феридэ, брось шутить!
– Ne münasebet? dedim. – Шутить?! Какие могут быть шутки?..
– Hiç Seninle konuşacağım var da – Ну, это уже слишком! Если ты не
– Benim sizinle konuşacak bir şeyim yok хочешь спуститься вниз, тогда я могу
Rahatımı bozmayınız подняться к тебе.
– Feride, şakayı bırak! Уж не ослышалась ли я? Если на дороге
– Şaka mı? Ne münasebet? попадалась крохотная лужа, мой кузен
– Ama sen de çok oluyorsun Sen aşağı хватался за голову; а прежде чем
gelmek istemezsen ben yukarı çıkmayı решиться перепрыгнуть через эту лужу,
bilirim. он раз десять примерялся, переводя
Ölür müsün, öldürür müsün? Yürürken взгляд с ботинок на воду. Перед
yolunda bir incecik su birikintisi gördüğü тем как сесть, он пальчиками
zaman telaş eden, atlamaya karar подтягивал вверх штанины. Как же тут
vermeden evvel üç, dört kere было не развеселиться, услышав, что
iskarpinlerine ve suya bakan, bir мой нежный, избалованный кузен
sandalyeye oturacağı zaman pantolonunu собирается лезть на дерево?!
parmaklarının ucuyla dizkapaklarından Но в этот вечер Кямран действительно
tutup yukarı çeken nazlı ve nazenin озверел. Ухватившись руками за
kuzenimin ağaca çıkmak istemine gel de нижний сук, он вскарабкался на него и

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 59

gülme. собрался лезть еще выше.
На миг я представила, как вот сейчас,
Fakat o, bu gece sahiden canavar ночью, встречусь с ним лицом к лицу на
kesilmişti. Yakın dallardan birini tutarak этом дереве, и чуть не сошла с ума. Это
ağacın gövdesine atlıyor, daha yukarılara было бы ужасно!
çıkmaya hazırlanıyordu Увидеть вблизи его зеленые глаза Да
Bu gece ağacın üstünde onunla yüz yüze я вцепилась бы в него, и мы
gelmek fikri nedense beni çıldırttı. Böyle превратились бы в хищных птиц,
bir şey olursa felaketti. бьющихся между ветвей не на жизнь, а
на смерть.
Onun yeşil, yılan gözlerinin yakından Выцарапав ему глаза, я непременно
baktığını görürsem, ağaç dalları arasında швырнула бы его на землю и бросилась
çarpışa çarpışa boğuşan iki yırtıcı kuşa бы сама.
döneceğiz. Но в следующую минуту я подумала,
что так поступать не следует.
Gözlerini oyduktan sonra muhakkak aşağı Перегнувшись с ветки, я приказала:
atacağım. Ya onu, ya kendimi. – Стойте!.. Ни с места!..
Кямран не обратил внимания на мои
Fakat nedense bu çılgınlığı göstermeyi слова, даже не удостоил меня ответом.
doğru bulmıyordum. Встав ногами на ветку, он высматривал
Yerimden doğrularak sert bir emir verdim: наверху следующее удобное местечко.
– Durunuz bakalım orada – Стойте! – решительно повторила я. –
O, aldırmadı, hatta cevap vermedi. Çıktığı Не то будет хуже!.. Вы ведь
dalın üstünde doğrularak daha yukarılara знаете, что я – Чалыкушу Деревья –
bakmaya başladı. это мое царство, и я не переношу, когда
кто-нибудь вторгается в него.
– Durunuz, dedim. Netice fena olacak – Какой странный разговор, Феридэ
Bilirsiniz ki, ben Çalıkuşu'yum. Ağaçlar Действительно, разговор был очень
benim mülkümdür. Oralara benden странным.
başkasının ayak basmasına tahammül Мне пришлось невольно взять
edemem. шутливый тон.
– Bu ne garip konuşma Feride? Приготовившись лезть еще выше, если
Hakikaten bu ne garip konuşmaydı! Кямран не остановится, я сказала:
– Вам известно, что я вас просто
Çaresiz, alaycı bir tavır aldım. обожаю! Поэтому будет очень

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 60

неприятно, если мне вас придется
Gelirse daha yukarılara çıkmaya спустить с дерева. Весьма печально,
hazırlanarak: когда молодой человек, читавший пять
– Biliyorsunuz ki, size hürmetim vardır, минут назад любовные стишки,
dedim. Sizi ağaçtan aşağı yuvarlamaya начинает вдруг кричать не своим
mecbur olursam pek üzülürüm. Biraz evvel голосом: "Помогите, помогите!.."
şiir okuyan sesiniz birdenbire değişerek Слово "помогите" я произнесла, громко
"aman aman aman" diye bağırmaya смеясь и подражая голосу Кямрана.
başlarsa feci olur. – Сейчас мы встретимся! – воскликнул
Страх сделал его смелым и проворным.
Кямран, не обращая внимания на мои
Onun sesini taklit ederek kahkahalarla угрозы, продолжал карабкаться вверх
gülüyordum. по веткам.
– Şimdi görürsünüz. Казалось, мы играли на дереве в
Korku, onu cesur ve çevik yapmıştı. горелки. Кямран приближался, а я
Tehdidime aldırmadan akımdaki dallara лезла все выше и выше, ветви
tırmanmaya devam ediyordu. становились все тоньше и тоньше
Внезапно я подумала, что можно
Ağaçta adeta bir kovalamaca oyununa спрыгнуть на забор и убежать. Но тогда
başladık. O yaklaştıkça ben yukarılara я рисковала сломать себе руку или ногу.
çıkıyordum. Fakat dallar gittikçe Тогда не мой кузен, а я сама плакала
inceliyordu. бы и стонала.
Bir aralık duvarın üstüne atlayıp kaçmayı Однако ни за что на свете мне не
düşündüm. Ancak, bunu yaparsam хотелось встречаться с Кямраном на
kaçamayıp, bir yerimi kırarak kuzenimin дереве. Пришлось пойти на хитрость.
yerine benim haykırıp bağırma ihtimalim – А нельзя ли узнать, – спросила я, –
vardı. почему это вам так хочется поговорить
Mamafih ne pahasına olursa olsun, bu со мной?
gece birbirimize yaklaşmamalıydık. Маневр удался. Кямран сразу же
Politikayı değiştirerek sordum: остановился и серьезно сказал:
– Benimle konuşmayı niçin bu kadar – Мы с тобой шутим, Феридэ, а вопрос
istediğinizi anlayabilir miyim acaba? очень серьезный. Я боюсь тебя.
– Вот как? Чего же тебе бояться?..
Benim bu sözlerim karşısında o da değişti,
ciddi bir tavır alarak durdu: – Боюсь, будешь болтать.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 61

– Seninle şakalaşıyoruz ama, mesele çok – Разве это не то, что я делаю каждый
mühim, Feride. Korkuyorum senden день?
– Öyle mi? Neyimden korkuyorsunuz – Боюсь, что на этот раз твоя болтовня
acaba? будет не совсем обычной
– Bir gevezelik etmenden – А что чрезвычайного произошло
– O, her gün yaptığım şey değil mi? сегодня вечером?
Кямран устал, выбился из сил. Не
– Bu gecekinin her zamankilere заботясь уже больше о наглаженных
benzememesinden брюках, он сел на ветку. Вид у него был
– Bu gecede ne fevkalâdelik var ki? подавленный, унылый, но он все еще
пытался шутить.
Kâmran çok yorulmuş, üzülmüştü. Artık Мне не было жалко Кямрана, просто я
pantolonunu falan düşünmeyerek не могла его больше видеть и хотела
dallardan birine oturdu; hâlâ şakaya как можно скорей остаться одна.
devam ediyor görülmekle beraber,
ağlayacak haldeydi. – Не беспокойся. Поверь мне, бояться
Ben, ona acıdığım için değil, fakat ne нечего. Ступай сейчас же к гостям.
olursa olsun artık onunla konuşmaya Неудобно.
tahammülüm kalmadığı için, bir an önce – Ты даешь слово, Феридэ?.. Даешь
kendimi kurtarmak için: клятву?
– Merak etme, dedim. Korkulacak bir şey – Да, и слово и клятву Что хочешь.
olmadığına emin olabilirsin Hemen – Могу ли я верить?
misafirinin yanına dön Ayıp olur. – Мне кажется, надо поверить. Я уже не
– Söz mü, Feride? Yemin mi? ребенок.
– Феридэ
– Söz, yemin Ne istersen – Да и откуда мне знать, чего ты
– İnanayım mı? боишься? Что я могу разболтать? Я
– Zannederim ki, inanman lâzım Artık сижу одна на дереве
eskisi kadar çocuk değilim – Не знаю, но я почему-то не верю
– Feride
– Hem ne biliyorum ki, ne söylememden – Говорят тебе! Я уже выросла и стала
korkuyorsun? Ben, kendi kendime совсем взрослой. Значит, надо верить.
oturuyordum ağacımda. . . Ступайте, мой дорогой кузен, не
– Bilmem, fakat inanmak gelmiyor волнуйтесь, есть вещи, которые видит
içimden ребенок, но молоденькая девушка

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 62

– Sana büyüdüğümü, hemen hemen bir ничего не заметит. Идите и успокойтесь.
genç kız olduğumu söyleyişimde elbet bir
maksat var Hadi sevgili kuzenim Fazla Испуг Кямрана, кажется, сменился
üzülmeyin Bazı şeyler vardır ki, çocuk удивлением, он непременно хотел меня
görür Fakat artık büyümeye başlamış bir увидеть и упрямо тянул голову вверх.
genç kız hiç fark edemez Hadi gönlün – Ты как-то совсем по-новому говоришь,
rahat etsin Феридэ – сказал он.
Kâmran'ın korkusu yavaş yavaş hayrete Боясь, что мы так и не кончим
dönüşüyor gibiydi. Beni mutlaka görmek разговора, я закричала, притворно
ister gibi ısrarla başını kaldırarak: гневаясь:
– Ne kadar başka türlü konuşuyorsun – Ну довольно Будешь тянуть –
Feride dedi. возьму слово назад. Решай сам.
Söz uzarsa içinden çıkamayacaktık. Угроза подействовала на Кямрана.
Yalancı bir hiddetle bağırdım: Медленно и неуверенно ища ветки
ногами, он спустился с дерева и,
– Yetişir artık Uzatırsan sözümü geri стесняясь идти в ту сторону, куда
alacağım Kendin düşün убежала Нериман, зашагал вниз по
Bu tehdit, onu korkuttu. Kös kös ağaçtan саду.
indi, Neriman'ın gittiği tarafa gitmekten
utanıyormuş gibi, bahçenin aşağı tarafına
yürümeye başladı. xxx

После этого происшествия счастливая

вдовушка перестала появляться у нас в
доме. Что касается Кямрана, то, я
* чувствовала, он побаивается меня.
Всякий раз, возвращаясь из Стамбула,
Mesut dul, o geceden sonra köşkte он привозил мне подарки: то
görünmez oldu. Kâmran'a gelince, onun разрисованный японский зонтик, то
da uzun zaman benden korktuğunu шелковый платок или шелковые чулки,
hissettim. то туалетное зеркало сердечком или
изящную сумочку
İstanbul'a her inişinde bana hediyeler Все эти безделушки больше
getiriyordu. Resimli bir Japon şemsiyesi, предназначались взрослой девушке,
ipek mendiller, ipek çoraplar, yürek чем проказливой девчонке. В чем же

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 63

biçiminde bir tuvalet aynası, şık bir el был смысл этих подношений?
çantası Не иначе, он хотел задобрить
Чалыкушу, зажать ей рот, чтобы она
Bir hoyrat çocuktan ziyade yetişmiş bir никому ничего не разболтала!
genç kıza yakışacak bu şeylerin bana Я была уже в том возрасте, когда
verilmesindeki mana neydi? мысль, что тебя помнят, не забывают,
доставляет удовольствие. Да и
Çalıkuşu'nun gözünü boyamak, gagasını красивые вещи мне очень нравились.
kapatarak gevezelik etmesine mani Но мне почему-то не хотелось, чтобы
olmaktan başka ne olabilirdi? Кямран или кто-нибудь другой знал, что
Başkası tarafından hatırlanmaktaki zevki я придаю значение этим подаркам.
anlayacak yaşa gelmiştim. Sonra, güzel Если в пыль падал мой зонтик,
şeyler hoşuma gidiyordu. разукрашенный бамбуковыми домиками
и косоглазыми японками, я не спешила
Fakat nedense bu hediyelere ehemmiyet его поднимать, и тогда одна из моих
verdiğimi ne Kâmran'a ne de başkasına тетушек выговаривала мне:
göstermek istiyordum. – Ах, Феридэ, вот как ты ценишь
Üzeri sazdan köşkler, çekik gözlü Japon подарки!
kızlarıyla süslenmiş şemsiyemi yere, Среди подношений Кямрана была
tozların içine düşürdüğüm zaman almıyor, сумочка из мягкой блестящей кожи.
teyzelerimden: Невозможно передать, какое
наслаждение мне доставляло гладить
– Feride, sana verilen hediyelerin kıymetini ее рукой, но однажды я сделала вид,
böyle mi bilirsin? diye azar işitiyordum. будто хочу набить ее сочными ягодами.
Parmaklarımı parlak ve yumuşak derisine Ну и крик подняли мои тетушки!..
sürerken adeta hürmet duyduğum Была бы я похитрее, то, наверно, еще
çantama; bir gün elimdeki sulu yemişleri долго пользовалась бы испугом
dolduracak gibi bir jest yaparak onları Кямрана и выманивала у него всякие
çığlık çığlığa bağırtmıştım. безделушки.
Я очень любила подаренные им
вещички, но иногда мне хотелось
Biraz gözümü açabilsem, Kâmran'ın bu разорвать их, растерзать, швырнуть под
korkusundan ben daha ne istifadeler eder, ноги и топтать, топтать в исступлении.
ufak tefek şantajlarla onu daha neler neler Мое отвращение, моя неприязнь к
almaya mecbur edebilirdim. кузену не ослабевали.

Мультиязыковой проект Ильи Франка funduszeue.info 64

Fakat ben, bir yandan o kadar sevdiğim bu Если в прежние годы приближающийся
eşyaları bile yırtıp kırmak, sonra отъезд в пансион вызывал во мне
ayaklarımın altına alarak ağlaya ağlaya грусть, то на этот раз я, наоборот, с
ezmek istiyordum. нетерпением ждала момента, когда
Kuzenime olan küskünlüğüm, nefretim bir расстанусь со своими родственниками.
türlü geçmek bilmiyordu.
Başka yazlar mektebin açılacağı günlerin
yaklaştığını gördükçe başım ağrır,
gözlerim kararırdı. Halbuki, o sene evden,
bu insanlardan uzaklaşacağım günü iple
çektim. В первый же воскресный день после
возобновления занятий нас повели на
прогулку к Кяытхане*.
*

Bildiri Özetleri Kitabı - II. Uluslararası Türk Dünyası Çocuk Oyun ve
I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı ÖNSÖZ Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Projesi kapsamında Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi ile Milli Eğitim Bakanlığı, YTB (Yurt Dışı Türkler ve Akraba Toplulukları Başkanlığı), TİKA (Türk İşbirliği ve Koordinasyon Başkanlığı Ajansı), Eskişehir Valiliği, Eskişehir İl Millî Eğitim Müdürlüğü, TÜRKSOY, Uluslararası Türk Akademisi, TRT Avaz işbirliği ve PEGEM Akademi, Nobel, Eğiten Kitap sponsorluğunda gerçekleştirilen 1. Uluslararası Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı’na katılımınızla onurlandırdığınız için teşekkür ediyoruz. Türk Dünyası adına 36 ülke/bölgeden katılımın gerçekleşmesiyle Türk Dünyasının buluştuğu büyük bir uluslararası kurultay olmuştur. Bu kurultayda, bu projenin önemi nedir ve neden Türk Dünyası çocuk oyun ve oyuncakları sorularının cevapları, sizin adınıza sorulmuş ve cevaplanmaya çalışılmıştır. Avrupa ve Amerika’da uygulanmakta olan eğitim programları bilim insanlarımız tarafından incelenmekte ve bu programlar doğrultusunda çocuklarımızın gelişimine ve öğrenimine en fazla katkı sağlayabilecek eğitim programları oluşturulmaya çalışılmaktadır. Bugün eğitim programlarımız oluşturulurken çağın gerektirdiği donanım öngörülmekte ve çocuklarımızın üst düzey düşünme becerileri ile desteklenmesi hedef alınmaktadır. Ancak unutulan bir husus vardır ki bu husus toplumsal düzeni, toplum içerisinde kimlik kazanmayı ve toplumun devamlılığını sağlamayı öngören kültürün aktarımıdır. Toplum, oluşturduğu kültür ile bir arada olabilme ve sürekliliğini sağlayabilme başarısını göstermektedir. Toplum olarak Türk Toplumuna baktığımızda yıllık bir geçmişin olduğu zengin bir kültürün varlığı görülmektedir. Türk toplumu, Asya’nın Ata toprağı olduğu, buradan diğer kıtalara dağılımın gerçekleştiği ve gittiği her bölgeye kültürünü taşıdığı bir toplumdur. Modern eğitim anlayışları içerisinde var olan bu kültürün aktarımı ne kadar gerçekleştirilmekte ve çocuklarımız kültürünü ne kadar anlayabilmektedir? Bu soru gerçekten önemli bir soru ve sorundur. Tabi ki kültür sadece eğitim ortamlarında aktarılmamakta, ailelerin ve toplumsal yaşantıların da bu aktarımda rolü yer almaktadır. Ancak bu aktarım tesadüflere, ihtimallere bırakılamayacak kadar mühimdir ve toplumların eğitim felsefesi o toplumun millî ve manevi menfaatlerini içermelidir. İşte bu nedenlerdendir ki yıllık Türk Dünyası kültürü eğitimle gelecek nesillerimize kazandırılmalı ve kültürel aktarımın devamlılığı sağlanmalıdır. İkinci sorumuz olan neden oyun ve oyuncaklar sorusunun iki cevabı bulunmaktadır. Çocuk oyun ve oyuncakları, çocukların yaşadıkları toplum içerisinde gelecekteki yaşantılarının deneyimini kazandıkları roller, yemeklerimiz, giysilerimiz gibi kültürün içerisinde yer alan önemli bir unsurdur. Üstelik oyun ve oyuncaklar çocukların içerisinde aktif olarak yer almaları ve kurallarını, tekerlemelerini, oyuncağını toplumun kültürüne göre kendilerinin geliştirmeleri sebebiyle, kültür ile çocuğun en etkili şekilde bir araya geldiği bir unsurdur. İşte burada ikinci önemli cevap karşımıza çıkmaktadır. Kültürel aktarımın eğitim içerisinde hangi yollarla kazandırılacağı, diğer bir ifade ile etkin olan yöntemi bize oyun ve oyuncaklar sunmaktadır. Çocukların içerisinde eğlenerek ve isteyerek yer aldıkları oyunlar ve I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı kullandıkları oyuncaklar eğitimcilerin kültürü nasıl aktarabiliriz sorusunun cevabını verdikleri anahtar olacaktır. İşte bu anahtarın kullanımı için, Atalarımızın bize bıraktıkları mirasımız olan oyun ve oyuncaklarımız Türk Dünyası olarak pedagojik tartışmalara açılmıştır. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesinin ev sahipliğini yaptığı, çocuklarımız ve geleceğimiz için bu kadar önemli bir düzenleme içerisinde yer alan katılımcılara ve emeği geçen herkese teşekkür ederiz. Yrd. Doç.Dr. Yalçın Bay Yrd. Doç.Dr. D. Neslihan Bay TUDÇOOK Düzenleme Kurulu Eş Başkanları I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı DÜZENLEME KURULU Kurultay Eş Başkanları Prof. Dr. M. Bahaddin ACAT Prof. Dr. Selahattin TURAN Düzenleme Kurulu Eş Başkanları Yrd. Doç. Dr. Yalçın BAY Yrd. Doç. Dr. D. Neslihan BAY Düzenleme Kurulu Üyeleri Doç. Dr. Pınar GİRMEN Doç. Dr. Cavide DEMİRCİ Doç. Dr. Esra DERELİ Yrd. Doç. Dr. Abdulkadir ÖZTÜRK Yrd. Doç. Dr. Burcu ANILAN Yrd. Doç. Dr. Emre Ev ÇİMEN Yrd. Doç. Dr. Ersin KARADEMİR Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ANILAN Yrd. Doç. Dr. Mehmet ERSOY Yrd. Doç. Dr. Semra KIRANLI GÜNGÖR Yrd. Doç. Dr. Ümmügülsüm KORKMAZ Yrd. Doç. Dr. Zeynep YURTSEVEN Arş. Gör. Ayşe DÖNMEZ Arş. Gör. Burak Yasin YILMAZ Arş. Gör. Candaş UYGAN Arş. Gör. Dilara YAYA Arş. Gör. Eren Can AYBEK Arş. Gör. İsmail KAŞARCI Arş. Gör. Mikail YALÇIN Arş. Gör. Muhammed ÖZ Arş. Gör. Özge ÖZTEKİN Arş. Gör. Özge Sultan BALIKÇI Arş. Gör. Sabiha İŞÇİ Arş. Gör. Serdar KÖRÜK Arş. Gör. Şule Betül TOSUNTAŞ Arş. Gör. Yasir ARMAĞAN Arş. Gör. Yusuf AY Arş. Gör. Zeynep KILIÇ Arş. Gör. Z. Melis DEMİR Uzm. Muhammed AYDIN Uzm. Ömer Faruk BAYRAKÇI Okt. Madina YÖRÜK I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı BİLİM KURULU 1 funduszeue.info Abdurrahman KILIÇ Düzce Üniversitesi 2 funduszeue.info Ahmet AYPAY Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 3 funduszeue.info Akmatali ALİMBEKOV Kırgızistan Manas Üniversitesi 4 funduszeue.info Alexey GOLIKOV Rusya Federasyonu Federasyonu Yakutistan (Saha) Cumhuriyeti Eğitim Bilimleri Enstitüsü 5 funduszeue.info Alimcan İNAYET Ege Üniversitesi 6 funduszeue.info Almas SHAYKHULOV Rusya Federasyonu Başkurtistan Cumhuriyeti Başkurtistan Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesi 7 funduszeue.info Asuman Seda SARACALIOĞLU Adnan Menderes Üniversitesi 8 funduszeue.info Ayhan AYDIN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 9 funduszeue.info Baljir BALDULMAA Mongolian State University of Education 10 funduszeue.info Basangova Tamara GORYAEVNA Rusya Federasyonu Kalmuk Cumhuriyeti 11 funduszeue.info Cabbar IŞANKUL Özbekistan Bilimler Akademisi Alişir Nevai Dil ve Edebiyat Enstitüsü 12 funduszeue.info Cemil YÜCEL Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 13 funduszeue.info Damir İSHAKOV Rusya Federasyonu Tataristan Cumhuriyeti Tataristan Bilimler Akademisi 14 funduszeue.info Darhan HIDIRALİ Türk Akademisi 15 funduszeue.info Dilshod RAHİMOV Tacikistan Bilim Akademisi 16 funduszeue.info Douslas K. HARTMAN ABD Michigan State University 17 funduszeue.info Esma ŞİMŞEK Fırat Üniversitesi 18 funduszeue.info Fatma ALISINANOĞLU Gelişim Üniversitesi 19 funduszeue.info Firdevs GÜNEŞ Bartın Üniversitesi 20 funduszeue.info Grigori TOMSKİ Académie Internationale CONCORDE 21 funduszeue.info Gülay MİRZAOĞLU Hacettepe Üniversitesi 22 funduszeue.info Handan Asude BAŞAL Uludağ Üniversitesi 23 funduszeue.info Hayati AKYOL Gazi Üniversitesi 24 funduszeue.info İsa HABBİBAYLİ Azerbaycan Milli İlimler Akademisi 25 funduszeue.info Jodene FINE ABD Michigan State University 26 funduszeue.info Kamoludin ABDULLAEV Tacikistan Central Asia: Study and Teaching 27 funduszeue.info M. Bahaddin ACAT Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 28 funduszeue.info Mehmet ŞİŞMAN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 29 funduszeue.info Mustafa ERGÜN Afyon Kocatepe Üniversitesi 30 funduszeue.info Mustafa SAFRAN Gazi Üniversitesi 31 funduszeue.info Mübeccel GÖNEN Hacettepe Üniversitesi 32 funduszeue.info Nebi ÖZDEMİR Hacettepe Üniversitesi 33 funduszeue.info Nilüfer ÖZABACI Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 34 funduszeue.info Nurbubu ASIPOVAN Kırgızistan Manas Üniversitesi 35 funduszeue.info Ondar ERGELEER Rusya Federasyonu Tuva Cumhuriyeti (Çüvürekovich) Tuva Devlet Üniversitesi 36 funduszeue.info Özden TEZEL Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 37 funduszeue.info Özkul ÇOBANOĞLU Hacettepe Üniversitesi I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı 38 funduszeue.info Raxmonov NASIMXON Özbekistan Bilimler Akademisi 39 funduszeue.info Selahattin TURAN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 40 funduszeue.info Sultan TULU Muğla Üniversitesi 41 funduszeue.info Tamara BİTTİROVA Rusya Federasyonu Kabardey-‐Balkar Cumhuriyeti Rusya Akademisi 42 funduszeue.info Timur KOCAOĞLU ABD Michigan State University 43 funduszeue.info Victor BUTANAEV Rusya Federasyonu Hakasya Cumhuriyeti Hakasya Milli Üniversitesi 44 funduszeue.info Zarema KIPKEEVA Rusya Federasyonu Karaçay – Çerkes Cumhuriyeti Karaçayevsk Umar Aliyev Üniversitesi 45 Doç.Dr. Gülnara Yusuf qızı SEİTVANİ Kırım Tatar ve Şarq Filologiyası Fakülteti 46 Doç.Dr. Ali Fuat ARICI Yıldız Teknik Üniversitesi 47 Doç.Dr. Ayfer ŞAHİN Ahi Evran Üniversitesi 48 Doç.Dr. İlkin Rüstemzade FARİZOĞLU Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi 49 Doç.Dr. Suat UNGAN Karadeniz Teknik Üniversitesi 50 Doç.Dr. Svetlana TÜBEEVA Rusya Federasyonu Kabardey Balkar Devlet Üniversitesi 51 Doç.Dr. Akedil TOİSHANULY Kazakistan Türk Akademisi 52 Doç.Dr. Ali ERYILMAZ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 53 Doç.Dr. Asım ARI Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 54 Doç.Dr. Ayşe AYPAY Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 55 Doç.Dr. Aytaç KURTULUŞ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 56 Doç.Dr. Baisheva Maria İVANOVNA Rusya Federasyonu Federasyonu Federasyonu Yakutistan (Saha) Cumhuriyeti Eğitim Bilimleri Enstitüsü 57 Doç.Dr. Cansu Filik İŞÇEN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 58 Doç.Dr. Cavide DEMİRCİ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 59 Doç.Dr. Cengiz GÖKŞEN Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi 60 Doç.Dr. Emine KOLAÇ Anadolu Üniversitesi 61 Doç.Dr. Engin KARADAĞ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 62 Doç.Dr. Erkin EMET Ankara Üniversitesi 63 Doç.Dr. Esra DERELİ İMAN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 64 Doç.Dr. Eyüp ARTVİNLİ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 65 Doç.Dr. Habibe YAZICI ERSOY Gazi Üniversitesi 66 Doç.Dr. İsmail ACUN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 67 Doç.Dr. Kürşat YENİLMEZ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 68 Doç.Dr. Lena TROEVA-‐LUGINOVA Rusya Federasyonu Yakutistan (Saha) Cumhuriyeti Eğitim Bilimleri Enstitüsü 69 Doç.Dr. Leyla ÜLMEZOVA Rusya Federasyonu Kaberdey – Balkar Cumhuriyeti Sen Petersburg Devler Üniversitesi 70 Doç.Dr. funduszeue.info BALBAĞ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 71 Doç.Dr. Macid A. MELEKOĞLU Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 72 Doç.Dr. Mızrap POLAT Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 73 Doç.Dr. Mohammad Yalim YARQIN Kabil Devlet Üniversitesi, General Manager at Star Radio and TV I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı 74 Doç.Dr. Pınar ANAPA Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 75 Doç.Dr. Pınar GİRMEN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 76 Doç.Dr. S. Deniz KORKMAZ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 77 Doç.Dr. Suzan funduszeue.infoİ Kosova Priştine Üniversitesi 78 Doç.Dr. Şengül S. ANAGÜN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 79 Doç.Dr. Zekiya MAHMUTOVANIN Kırım Mühendislik ve Pedagoji Üniversitesi 80 Doç.Dr. Zühal ÇUBUKÇU Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 81 funduszeue.infoç.Dr. Nuran Malta-‐MUHAXERİ Kosova Priştine Üniversitesi 82 funduszeue.infoç. Dr. Derya YILMAZ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 83 funduszeue.infoç.Dr. Abdulkadir ÖZTÜRK Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 84 funduszeue.infoç.Dr. Asiye BERBER Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 85 funduszeue.infoç.Dr. Burcu ANILAN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 86 funduszeue.infoç.Dr. C. Murat KANDEMİR Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 87 funduszeue.infoç.Dr. Çiğdem KARA Anadolu Üniversitesi 88 funduszeue.infoç.Dr. D. Neslihan BAY Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 89 funduszeue.infoç.Dr. Dilek TÜRKYILMAZ Gazi Üniversitesi 90 funduszeue.infoç.Dr. Doğan KAYA Cumhuriyet Üniversitesi 91 funduszeue.infoç.Dr. Emre EV ÇİMEN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 92 funduszeue.infoç.Dr. Ersin KARADEMİR Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 93 funduszeue.infoç.Dr. Esra EREN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 94 funduszeue.infoç.Dr. Fatih BEKTAŞ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 95 funduszeue.infoç.Dr. H. Adnan ARSLANTAŞ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 96 funduszeue.infoç.Dr. Hilmi DEMİRAL Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 97 funduszeue.infoç.Dr. Hüseyin ANILAN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 98 funduszeue.infoç.Dr. İlknur YÜKSEL Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 99 funduszeue.infoç.Dr. İsmail YÜKSEL Eskişehir Osmangazi Üniversitesi funduszeue.infoç.Dr. Mehmet ERSOY Eskişehir Osmangazi Üniversitesi funduszeue.infoç.Dr. Melih TURĞUT Eskişehir Osmangazi Üniversitesi funduszeue.infoç.Dr. Mine SÖNMEZ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi funduszeue.infoç.Dr. Munise SEÇKİN Eskişehir Osmangazi Üniversitesi funduszeue.infoç.Dr. Nevin Güner YILDIZ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi funduszeue.infoç.Dr. Özlem Şimşek ÇETİN Kırıkkale Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Sakine GAYBELİYEVA Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi funduszeue.infoç.Dr. Semra Kıranlı GÜNGÖR Eskişehir Osmangazi Üniversitesi funduszeue.infoç.Dr. Ümit ÖZKANAL Eskişehir Osmangazi Üniversitesi funduszeue.infoç.Dr. Ümmügülsüm KORKMAZ Eskişehir Osmangazi Üniversitesi funduszeue.infoç.Dr. Yalçın BAY Eskişehir Osmangazi Üniversitesi funduszeue.infoç.Dr. Zeynep YURTSEVEN AVCI Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Dr. Firuz FEVZİ Kabil Devlet University Dr. Güllü KARANFİL Moldova İMBL, South Russian Üniversity Dr. Kadiyan BOOBEKOVA Kırgızistan Manas Üniversitesi Dr. Temirbulatova Enegiz ASHİROVNA Rusya Federasyonu Karaçay-‐Çerkes Cumhuriyeti I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı Rusya Federasyonu Dagıstan Cumhuriyeti Mahakale Devlet Üniversitesi Dr. Yusup İDRİSOV Öğrt. Gör. Intımakgül NURMAGOMBETOVA Kazakistan Ahmet Yesevi Üniversitesi Öğrt. Gör. Menent SHUKRİYEVA Bulgaristan Şumnu Üniversitesi Öğr. Gör. M. Tekin KOÇKAR ESOGÜ Halkbilim Araştırma ve Uygulama Merkezi Uzm. Aidash BARYNMANA Rusya Federasyonu Tuva Cumhuriyeti Tuva Kültür Merkezi Sanat Müdürü Uzm. Aişe MEMETOVA Kırım Tatar İslam Medeniyeti (kültürü) Bölümü Müdürü Uzm. Erzhan TOLEK Kazakistan Türk Akademisi Uzm. István VIDAK Macaristan Türkolog, Kece Uzmanı Uzm. İbrahim YILDIRIM Kazakistan Yunus Emre Türk Kültürü Merkezi Uzm. Mari NAGY Macaristan Türkolog, Kece Uzmanı Uzm. Maya SAPAROWA İran Türkolog / Yazar Uzm. Mongush ANDREY Rusya Federasyonu Tuva Cumhuriyeti Tuva Kültür Merkezi Sanat Müdürü Uzm. Musemma RASİMOVA Kırım Sakovi Lisesi Türkolog Uzm. Nadirbek JORAKOZİYEV Özbekistan Bilimler Akademisi Uzm. Nadya TIDIKOVA Rusya Federasyonu Altay Cumhuriyeti Altay Bilimler Akademisi Uzm. Osman TURDİ Nevşehir Üniversitesi Uzm. Tumen ULZİİ Mogolistan ( Munkh Itgelt) International İntellectual Museum Sahibi Uzm. Zülfiya TADİKOVNA Rusya Federasyonu Hakasya Cumhuriyeti Hakasya Kültür Merkezi Mansur KURYAZOV Özbekistan Oyuncak Ustası Marina KARYAGİNA Rusya Federasyonu Çuvaşistan Devlet Televizyonu Müfettiş Vildan BORMAMBET Romanya Eğitim Bakanlığı Valeri TURGAY Rusya Federasyonu Çuvaşistan Mihail Sespelya Vakfı Müdürü Vasiliy PETROV Rusya Federasyonu Yakutistan (Saha) Cumhuriyeti Eğitim Bakan Yardımcısı Yazar Gülnara HALFİTDİNOVA Rusya Federasyonu Başkurtistan Cumhuriyeti “Bashkortostan kizi”nda – aile ve kadınlar” Dergisi Yazar Küller TEPUKOV Rusya Federasyonu Altay Cumhuriyeti Çocuk kitabı yazarı Yazar Rabit BATULLA Rusya Federasyonu Tataristan Cumhuriyeti Yazar Yazar Yücel FEVZİOĞLU Almanya Türk Dünyası Masal ve Hikayeleri Yazarı I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı İÇİNDEKİLER • Geleneksel Çocuk Oyunlarının Anadili Eğitimine Etkisi 1 • Çocukların Problem Çözme Becerisi ve Dil Gelişiminde Bilmece ve Tekerlemelerin Önemi 3 • Göçebe Kırgızların Çocukları Sosyalleştirme Kültüründeki Halk Oyunlarının Yeri 5 • Çocuk Oyunlarının Çocuklara Milli Kültürel Değerlerin Aşılanmasında, Onların Ahlak ve Eğitiminin Gelişmesinde Rolü 6 • Değerler Eğitiminin Müzikli Oyunlar Aracılığı ile Kazandırılması 7 • Okul Öncesi Eğitiminde Şarkılı Oyunlar Yoluyla Değerler Eğitimi: Nitel Örnek Bir Çalışma 8 • İlkokulda Derslerde Oynatılan Oyunların Değerler Eğitimi Verilmesindeki Katkısı 9 • Türkiye’de Oynanan Geleneksel Çocuk Oyunlarının Değerler Eğitimindeki Rolü Açısından İncelenmesi 10 • Ramazan Ayını Sevdirmek İçin Düzenlenmiş Geleneksel Çocuk Oyunları 12 • Milli ve Manevi Değerlere Dayalı Kültürel Miraslarımızın Okul Öncesi Dönemde Geleneksel Oyunlar ile Tanıtımı ve Aktarımı 13 • Saha Bölgesi Masa Oyunları ve Çocukların Zihinsel Gelişimi Üzerinde Etkileri? / Настольные Игры Народа Саха И Их Влияние На Интеллектуальное Развитие Детей 14 • Çocukların Hayallerindeki Oyuncaklar 15 • Halk Oyunlarında “Karı” (Kadın) Karakteri 17 • Okul Öncesi Dönemde Ebeveynlerin Çocuklarına Oyuncak Seçimi Tercih Nedenlerinin İncelenmesi 18 • Koleksiyoner Kutu Oyunu 19 • ‘Kentleşmede Çocuğa Görelik’ İlkesinin Oluşturulması ve Bu Çerçevede Çocukluğumuzdaki Oyunların Önemi 20 • Ailelerin 0-‐6 Yaş Çocuklara Yönelik Oyuncak Seçimlerindeki Kriterlerin İncelenmesi 21 • Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Zekâ Oyunları ile İlgili Bilgi Düzeyleri ve Oyunların Eğitimde Kullanılabilirliğine Yönelik Görüşleri 22 • Adölesanların Oynadıkları Bilgisayar Oyunları ve Oyuna Ayırdıkları Zamanın Değerlendirilmesi: Kalitatif Çalışma 23 • Okul Öncesi ve Birinci Sınıf Öğrencilerinin Oyun/Oyuncak Hakkındaki Görüşlerinin Karşılaştırılması 24 • Zeka Oyunları Dersi Öğretim Programı'nın Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi 24 • Zeka Oyunları Arayıcılığıyla İnternetin ve Telefonun Zararlı Kullanımının Azaltılması 25 • Geleneksel Kültür ve Modern Bilimin Sentezi Bir Oyun: Jipto 26 • Okul Öncesi Eğitiminde Oyun ve Oyuncak Materyallerine İlişkin Yönetici ve Öğretmen Görüşleri 28 • Türk Kültürüne Ait Oyun ve Oyuncakların Okul Öncesinde Yapılandırılmış Origami Materyalleri ile Kullanımı 29 • Dramatik Oyun, Sosyodramatik Oyun ve Öz-‐Düzenleme 30 I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı • Ailemin ve Benim Oyun ve Oyuncaklarım 31 • Elazığ’ın Geleneksel Çocuk Oyunları 32 • Dedeler Çocukken Neler Yapar Neler Oynarlardı 33 • Orta Asya’da Oynanan Geleneksel Oyunların Eğitsel Oyuna Dönüştürülmesinin Akademik Başarıya ve Matematik Dersine Yönelik Tutuma Etkisi 34 • Malazgirt Buka Baran Çocuk Oyunu 35 • Malazgirt Lap Oyunu 36 • Malazgirt Kosageli Oyunu 36 • Isparta-‐ Çandır Çocuk Oyunları 37 • Kazak Çocuklarının Asık Oyunu ve Asık ile İlgili Ulusal, Kültürel Değerler 39 • Arkeolojik Veriler Işığında Antik Dönemde Oyun ve Oyuncakalar 40 • Tüm Yönleriyle Dokuztaş 41 • Özbek Çocuk Oyunlarındaki Tekerlemelerin Yeri ve Önemi 42 • Kırımın Sosyokültürel Yapısında Çocuk Oyunları: Kırım Tatar Oyunlarının Analizi / Детские Игры В Социокультурном Пространстве Крыма: Анализ Развития Крымскотатарских Игр. 44 • Kırım Tatar Dergisi "ARMANÇIK" Örneğinde Bir Kişinin Kimliğinin Oluşumunda Çocuk Eğitsel Oyunlarının Rolü / Роль Детских Развивающих Игр В Формировании Личности Человека На Примере Крымскотатарского Журнала «Арманчыкъ» 44 • Karabağ Çocuk Oyunlarının Özellikleri 45 • Ermenistan Türklerinin Çocuk Oyun ve Oyuncaklari Üzerine (Sisyan İli, Desdegerd Kasabasi Örneğinde) 46 • Geleneksel Çocuk Oyun ve Oyuncakları Projesi ‘Üç Nesil Oyunda Buluştu’ 47 • Bizim Çocuk Oyunları 48 • Türkçede Çocuk Oyun ve Oyuncak Dünyasına Ait Sözcükler 51 • Çocuk Oyunları ve Oyuncak Kültürü: Ula Örneği 52 • Kosova’da Unutulmaya Yüz Tutan Çocuk Oyunları ve Türkiye’deki Oyunlarla Karşılaştırılmaları 53 • Anamur ve Çevresi Yörüklerinde Tarih Boyu Oyun Oyuncak İlişkisi 54 • Unutulmaya Yüz Tutmuş Emirdağ Yöresi Çocuk Oyunları ve Bu Oyunların Eğitimsel Değeri .. 55 • Kıbrıs Çocuk Oyun ve Oyuncaklarının Elektronik Ortamda Tanıtımına Yönelik Bir Çalışma 57 • Annelerimizin Çocukken Oynadıkları Oyunlar: Kalitatif Çalışma 58 • Kazak Çocuklarının Geleneksel Aşık Oyunu 59 • Türk Halklarındaki Zeka ve Mantık Oyunlarının Tanıtımı ve Onlar Hakkında Tarihi Bilgiler 60 • Batılılaşma Dönemi Osmanlı Saraylarında Oyuncak 61 • "Aşık Oyunu: Kars Yöresinde Eski Bir Türk Çocuk Oyunu ve Günümüzdeki Süreklilikleri" 62 I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı • Türk Ninnilerinde Yaşayan Oyun Kültürünün Felsefi Özellikleri ve Sürdürülebilir Eğitim Uygulamaları 63 • Çocukken Oynadığımız Oyunlar: Fethiye Örneği 64 • Ebeveynlerimiz Eski ve Yeni Oyunları Değerlendiriyor: Kalitatif Çalışma 65 • Kırklareli'nde Oyun ve Oyuncak 66 • ‐ Yıllarında Eskişehir'de Oynanan Sokak Oyunlarının Tanıtılarak Yaşatılması 67 • Dede ve Ninelerin Çocukken Oynadığı Oyunlar ile Aynı Cinsiyetteki Torunlarının Oynadığı Oyunların Karşılaştırılması 68 • 7-‐11 Yaş Arası Çocukların Oynadığı Oyunlar 69 • Halkbilimi Çalışmalarında Çocuk Oyun ve Oyuncak Araştırma Eğilimleri Doğrultusunda Türk Dünyası Çocuk Folkloru Nasıl Çalışılmalıdır? 70 • Anadolu Türkmen Oyunlarında Çağırgan Örneği 71 • Eğitim Tarihimizde Çocuk Oyunları: Ahmed Edib’in Terbiyevi Çocuk Oyunları Eseri Üzerine Bir İnceleme 72 • Kırgız Seyirlik Çocuk Eğlence Oyunu: Tak Teke 73 • Başkurt Halk Oyunları 74 • En Eski Oyun: Masal 77 • Özbek Çocuk Oyunlarının İncelenmesi, Mitolojik Temelleri ve «Döndıraq» Oyunu 78 • Bir Türk Zekâ Oyunu Olarak Satranç 80 • Türk Devletlerinde Ortak Çocuk Oyunları 80 • Bel Omurgasının Sekiz Özelliği (Türk-‐Moğol Halklarının Bulmaca Oyunu) 81 • Karaçay ve Balkarlılarda Çocuk Oyunları / Детские Игры У Карачаевцев И Балкарцев 83 • Karaçay ve Balkarya’da Milli Çocuk Oyunları / Детские Национальные Игры В Карачае И Балкарии 85 • Шатра -‐ Интеллектуальная Игра Алтайцев 87 • Dünden Bu Güne Kültürel Çocuk Oyun ve Oyuncakları 88 • Anadolu Sahası Çocuk Oyunları Kataloğunun Hazırlanması Yolunda Bir Tecrübe: Trabzon Yöresi Çocuk Oyunları 88 • Azeri, Kırgız, Başkırt, Gagauz ve Kazak Çocuk Oyunlarının İçerik ve Yapı Bakımından Seferihisar-‐Türkiye Örnekleriyle Karşılaştırılması 89 • Çocukların Dünyasından Gerçek Dünyaya: Oyun ve Oyuncak 90 • Geleneksel Çocuk Oyunları İçin Sokak Temelli Geleneksel Oyun Alanlarının Yeniden Keşfi 92 • Rus Çizgi Filmlerindeki Oyuncak Kahramanların Çocukların Okul Öncesi Eğitimindeki Önemi 93 • Türk Dünyasında Çocuk Oyuncakları: Bir Saha Çalışması 94 • Türk Dünyasında Çocuk Oyunları: Bir Saha Çalışması 97 I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı • Ulusal Kimlik Gelişiminde Cocuk Oyun ve Oyuncaklarının Yeri ve Önemi / Место И Важность Национальных Игр И Игрушек В Усилении (Стимулировании) Национального Самосознания И В Становлении Национальной Идентичности 99 • Fiziksel Eğitim Tarihimizden • Geçmişten Günümüze Aşık Oyunları • Deliorman Türklerinin Halk Kültüründeki Çocuk Oyunları • Qırımtatar Oyuncağının Geçmişi ve Zemaneviy Ömürdeki Yeri / Прошлое Крымскотатарской Игрушки И Место В Современной Жизни • Kırım Tatarlarının Oyunları ve Oyuncaklarının Etnik-‐Kültürolojik Özellikleri • Afganistan Özbek Çocukların Oyun ve Oyuncakları • Geleneksel Çocuk Oyunları Tacikler Sınıflandırılması • Özbek Çocuk Edebiyatında Oyun Şarkıları • Mongolian National Toys and Games • Tuva Çocuk Oyunu Sayzanak / Тувинская Детская Игра Сайзанак • Tuva Ulusal ‘Tevekteeri’ Oyununun Günümüzdeki Durumu / Современное Состояние Тувинской Национальной Игры Тевектээри • Nevruz Bayramı ile İlgili Özbek Halk Oyunları ve Çocuk Oyuncakları • Çocuk Eğitimi İçin Milli Oyunların Önemi • Türkiye ve Terek Kumuklarının Oyunları • Çocuk Oyunları ve Çocukalrın Sözel Dünyaları (Karaçay-‐Malkar Folklor Temelinde) / Детские Игры И Вербальный Мир Малыша (На Материале Карачаево-‐Балкарского Фольклора) • Çuvaş Halkının Parmak Oyunları • Türk -‐ Alman Çocuk Oyunların Karşılaştırılması • Çocuk Oyunlarında Mitolojik İzler Aranabilir Mi? • Ahıska Türklerinde Çocuk Oyunları • Geleneksel Kültür Ürünlerinin Eğitim Materyaline Dönüştürülmesi • Kırım Tatarların Çocuk Oyunları. Kırım Tatar Geleneksel Oyunlar ve Oyuncaklar Konuda Bügüne Kadar Yapılan Araştırmalar Tarihinden / Аннотация Детские Игры Крымских Татар. История Изучения Крымскотатарских Игрушек И Традиционных Игр • Kültürel Süreklilik Sözlü İletişim ve Eğitim Bağlamında Türk Dünyası Çocuk Oyunları • Halk Biliminin Önemli Bir Alanı Olarak Çocuk Oyunları • Türk Dünyasındaki Tekerlemeli Geleneksel El Çırpma Oyunlarıyla, Bilimsel Gerçeklerin Öğretilmesinin Akademik Başarıya ve Tutuma Etkisi • Özbek Halk Oyunları ve Oyuncaklarının Araştırılma Meselesi • Türk Dünyası ile Amerika Yerlilerinin Geleneksel Çocuk Oyunları ve Oyuncakları Arasında Bir Karşılaştırma I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı • Anadolu Türkmen Oyunlarında Balçıkhisar Örneği • Türkmeneli Çocuk Oyunları • Oyuncağımı Paylaşıyorum • Çuvaş Halk Çocuk Oyun ve Oyuncakları / Чувашские Народные Игрушки И Детские Игры • Karabağ`Da Padişah Oyunu / «Padshah Game Of King)» İn Karabax • The Use of the Mongolıan Folk Tasks for Ingenuıty In Teachıng Mathematıcs (6-‐7 Years Old) • ‘Kazıktaar’ Tuva Halk Oyunu ‘Aşık’ / Тувинская Народная Игра «Кажыктаар» • Çocuk ve Oyun • Geleneksel Çocuk Oyunları Derneği / Ankara • Türk Dünyasında Aşık Oyunları • Kazak Milli Oyunların Eğitimde Uygulanması • Somut Olmayan Kültürün Gelecek Kuşaklara Aktarılmasında Oyunun Önemi/ Bir Örneklem Olarak Çankırı’da Çocukların ve Yetişkinlerin Oynadığı Ortak Geleneksel Oyunlar • Geldi Aldı Götürdü Oynadı Oynadı Getirdi • Okulöncesi Dönemdeki Çocukların Kültürel Oyuncaklara ve Oyunlara Dair Algılamaları • Yabancı Dil Eğitiminde Çizgi Filmlerin Yeri ve Önemi • Geçmişten Geleceğe, Tüketimden Üretime Oyun ve Oyuncak • Okul Öncesi Öğretmenlerinin Oyuncak Kavramına İlişkin Metaforik Algıları • Mangala’sız Sen, Sen Değilsin! • İlk Okuma Yazma Öğretiminde Oyun ve Oyuncakların Rolü • Özel Gereksinimi Olan Çocuklarda Kültür Temelli Oyunlar • Demokrasi Eğitiminde Oyunun Yeri ve Önemi • Geleneksel Türk Çocuk Oyunlarının Eğitsel İşlevleri Üzerine Bir İnceleme • Geleneksel Çocuk Oyunları’nın Eğitimdeki Önemi ile Okullarda Oynanma Oranının Karşılaştırılması Hakkında Okul Müdürlerinin Görüşleri; Balıkesir Örneği • Geleneksel Kültür Ürünlerinin Okul Öncesi Eğitim Materyaline Dönüştürülmesi ve Örnek Uygulamalar • Kültürel Çocuk Oyunlarının Müzik Dersi Öğretim Programlarındaki Yeri ve Önemi • Aşık’a İlgisiz Kalma Değerlerinden Olma… • Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Eğitici Oyuncak Algısının Değerlendirilmesi • Geleneksel Oyunların Derslerde Kullanılmasına Yönelik Öğretmen Görüşlerinin Belirlenmesi • Oyun ve Oyuncağın Eğitsel Değeri • Yöresel Çocuk Oyunlarının Çocuk Gelişimine Yansımaları: Kuşadası Örneklemi I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı • Kırgızlarda Aşık Kemiği Oyunlarının Türleri ve Çocukların Gelişimi Açısından Önemi • Erken Çocukluk Eğitimi Kurumlarında Yürütülen Oyun Etkinliklerindeki Kültürel Faktörlerin İncelenmesi • Başkurt Oyunu Ustu Ustu (Uçtu Uçtu)’Nun Eğitimsel Öğeler Açısından İncelenmesi • Kırım Türklerinin Kültürel Çocuk Oyun ve Oyuncaklarının Eğitim Ortamlarında Kullanımı • Cultural Games As An Instructional Tool: Pre-‐Service Teachers’ Opinions • Whether Children Prefer Cultural Turkish Games with Solid Materials or Using Technology? • Fen Eğitimini Zenginleştirmede Geleneksel Oyunların Yeri • En Güzel Elementler Bunlar • Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretiminde Hacivat Karagöz Oyununun Öğrenci Başarısına Etkisi • Maddenin Halleri ve Isı Ünitesinin Öğretiminde Oyun Etkinliklerinin Kullanılmasına İlişkin Öğrenci Görüşlerinin İncelenmesi • The Child, the Curriculum, and Computer Games: The Digital Gamification of Education İn The U.S. • Ata Yurttan Anayurda Yaşayan Geleneksel Çocuk Oyunları • Dünya Animasyon Edebiyatı ve Sanatında Türk (Özbek) Çocuk Oyunları ve Oyuncaklarının Yeri • Kültürel Birlik Yolunda Çocuk Oyunlarının Rolü • Azerbaycan ve Anadolu Folklorunda Gelenek ve Görenekle Bağlı Çocuk Oyunlarımız • Özbekistan`Daki Çocuk Oyunlarının Bazı Özellikleri • Türk Dünyası Cocuk Oyunlarının Kıyaslamalı İncelenmesi (Azerbaycan, Türkiye, Başkurt Türklerinin Örneklerine Dayanarak) • Türk ve Yabancı Uyruklu Öğrencilerin Çocukluklarında Oynadıkları Oyun ve Oyuncaklar • Türkiye (Maraş) ve Azerbaycan (Ordubad) Çocuk Oyunlarının Karşılaştırmalı İncelenmesi .. • Kosova'da Çocuk Oyunları • Türk ve Akraba Topluluklarındaki Çocuk Oyun ve Oyuncaklarının Ortaklıkları Üzerine Bir Deneme • Kazakistan’da Dokuzkumalak Kütahya’da Dokuztaş • Türk Dünyasından Çocuk Oyunları Örnekleri • Türkmenistan’ın Millî Çocuk Oyunları • Çocuk Oyunlarının Evrenselliği Üzerine • Dünyanın Keşfine Giden Yol Arkadaşları: Oyuncaklar • Kazak Çocuklarının Milli Oyunları ve Oyuncakları: Türk Halkları ile Benzer Yönleri ve Farkları • İran Horasan/Halaç Türklerinden Çocuk Oyunları I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı • Afganistan Etnik Grupları Arasındaki Çocuk Oyunlarına Kültürel Bir Bakış • Tuva ve Türk Halklarında Çocuk Oyunlarının Karşılaştırması • İlkokul Öğrencilerinin Günlük Yaşantılarında Oyun Algılarının Resim Yoluyla İncelenmesi • Oyun ve Oyuncakların Çocuk Kitaplarındaki Yeri • Kazakh Traditional Musical Toy Orteke: Genesis of Genre • Kazanımlarla Zenginleştirilmiş Çocuk Tiyatrolarının Akademik Başarıya Etkisi • Mongolian Traditional Game Culture (In Case: Shagay Game) • Ezize Ceferzade`Nin Romanlarında Oyun ve Oyuncaklar • Çocuk Oyunlarında Ritüel-‐Mitolojik Öğeler • Azerbaycan ve Türkiye Folklorunda Müziksel Çocuk Oyunları Üzerıne • Duygu Çemberim • Milli Değer Olarak Kazak Milli Oyunlarının Eğitim ve Terbiyedeki Yeri • Sözlü Kültür Ürünlerinde Oyun ve Oyuncak • Jipto Sanatı ve Sanat Eğitiminde Jipto • Somut Olmayan Kültürel Miras, Türk Sineması ve Çocuk Oyunları İlişkisi • Popüler Bilgisayar Oyunlarında Yer Alan Propaganda Unsurlarının, Geleneksel Çocuk Oyunları ve Eğitim Açısından İncelenmesi • Nevruz Bayramı ile İlgili Özbek Halk Oyunları ve Çocuk Oyuncakları • Geleneksel Giysi Kültürünün Porselen Bebekler ile Yaşatılması • Türk Dünyasını Oyunlarla Öğrenmek • Matematik Öğretiminde Oyunun Akademik Başarıya ve Öğrenci Görüşlerine Etkisi • Orta Düzey Zihinsel Yetersizliği Olan Öğrencilere Maltuka Oyunu ile Matematik Eğitimi Verilmesi • Geometrik Şekiller Arasındaki İlişkiyi Tangram ile Öğrenme • Mangala Öğretiminin İlköğretim 4. Sınıf Öğrencilerinin Rutin Olmayan Problemleri Çözme Başarısı Üzerine Etkisi • The Use of the Mongolıan Folk Tasks for Ingenuıty in Teachıng Mathematıcs • Sek Sek Oyunu ile Çizge Kuramına Giriş Yapalım • Türk Dünyası’nda Somut Olmayan Kültürel Mirasın Matematik Öğretiminde Kullanılması .. • Türkiye’de Dijital Kültür Ürünleri Olarak Oyunlar ve Gelenek Unsurlarının Aktarımı: Facebook Örneği • Oyuncak Reklamlarının Retoriği • The Child, the Curriculum, and Computer Games: The Digital Gamification of Education in the U.S. • Çocukların Fiziksel ve Zihinsel Gelişiminde Meydan Oyunlarının Önemi • Ceddimizin Mirasından,Neslimize Akan Zeka: Akıl Oyunları I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı • Folk Games as Part of the Process of Upbringing and Education of Preschool Institutions .. • Natıonal Sports as a Factor of Mutual Enrıchment Cultures • Millî Bilincin Kazandırılmasında, Millî Kimliğin İnşasında Kültürel Oyun ve Oyuncakların Yeri ve Önemi • Çocuk Oyununda “Oyuna Gelmeyelim” Как Не Стать «Игрушкой» Детских Игр • Türkiye Oyuncak Müzelerinin Ulusal Kimliğin İnşasındaki İşlevsizliği • Kırgızların Milli Oyunlarının Eğitim Yönü • Kırgız Çocuk Oyunlarının Eğitim Açısından İncelenmesi • Okul Öncesi Eğitimde Kültürel Oyunların Kazandırılması: Örnek Bir Drama Çalışması • Macaristan'da Cocuk Oyunlari • Kültürel Ekonomik ve Endüstriyel Bir Alan Olarak Oyun ve Oyuncak Sektörü • Daha Çok Oyun İçin Oyuncak Kütüphanesi: Hollanda Örneklemi • Bilgisayar Oyunlarının Çocuklar Üzerindeki Etkisi • Muhteşem Osmanlı • Fetih • Çocukların Kişilik Gelişiminde Saha Halkının Ulusal Oyun ve Oyuncaklarının Rolü / Роль Национальных Игр И Игрушек Народа Саха В Становлении И Развитии Личности Детей • 7 – 15 Yaş Arası Delikanlıların Oyun ve Eğlenceleri (Boz Bala Oyunları) / Игры И Развлечения Юношей От 7 До 15 Лет (Боз Бала Оюндары • Türk Dünyası Geleneksel Çocuk Oyun ve Oyuncaklarının Psikoterapi İşlevi Üzerine Değerlendirmeler • Çocukken Oynadığımız Oyunlar • Kültürel Oyun ve Oyuncakların Hastanede Yatan Çocuklar Tarafından Kullanımı • Çocuk Oyuncaklarının Doğal Boyarmaddelerle Boyanması • Hasta Çocuk, Terapötik Oyun ve Hemşire • Hastane Ortamında Oyun • İnsan Yetiştirmede Milli Oyunların Sosyal ve Eğitim Yönü • Bilgisayar Oyunlarının 4, 5 ve 6. Sınıf Öğrencilerinin Şiddet Eğilimlerine Etkileri • Organik Oyunlar ve Organik Oyun Alanları • Hareketli Kırgız Milli Oyunlarının İlköğretim Öğrencilerinin Çok Yönlü Gelişimindeki Rolü • Oyunlarla Yalnızlaşan Çocuklar • Öğretmen Adaylarına Mangala Öğretiyorum • Türkiye’de Oyuncak Kütüphaneleri ve Gezici Eğitimli Oyuncak Kütüphanesi Projesi • Gurup Oyunlarında Öğrenci Etkileşimlerinin İncelenmesi: "Kim Biliyor? Oyunu" Örneği • Bir Oyunun Evrimi (Toguz Korgool Oyunu Örneği) I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı • Tebriz ve Karabağ Halk Biliminde Çocuk Oyunlarının Sınıflandırılması Üzerine Bir İnceleme • Mongolian National Games and Toys • Kıbrıs Türk Kültüründe Geleneksel Çocuk Oyun ve Oyuncakları • About Social Researches of Education İn The Cultural Game "Togyzkumalak" • Oyun, Oyuncak Her Öğrenci Tarihini Öğrenecek • Beraber Yapar, Beraber Oynardık • Oyun ve Oyuncağın Çocuğun Yaşamındaki Önemi • Depremle Mücadele Etmede Disiplinler Arası İşbirliği ve Oyunların Kullanımı • Dünyada ve Türkiye'de Değişen Çocukluk, Oyun ve Oyuncak • Çocuğun Oyun, Oyunun Oyuncak İhtiyacı • Nahçıvanda Çocukların Fiziksel ve Zihinsel Gelişiminde Taş Oyunlarının Rolü • Halk Kültürünün Bir İfade Aracı Olarak Altayların Geleneksel Milli Oyunları • Çocukların Oyunları Esnasında Öğretmenin Üstlendiği Roller ile Öğretmenin Oyun Tanımı Arasındaki İlişki Üzerine Nitel Bir Çalışma • Toplumsal Cinsiyet Açısından Çocuk Oyun ve Oyuncakları • Denizli Yatağan'da Çocuk Oyunları ve Oyuncakları • Çocuk ,Oyunlar ve Toplum • Bulgaristan’ın Şumnu Bölgesinde Yaşayan Türklerin Halk Kültüründeki Çocuk Oyunları • Türk ve Rus Çocuk Sihirli Masalları (Karşılaştırmalı Araştırma Örneği) • Kosovada Çocuk Oyunları • Kosova’da Unutulmaya Yüztutan Çocuk Oyunları ve Türkiye’deki Oyunlarla Karşılaştırılmaları • Çocuk Oyun Alanlarının Bitkilendirilmesi • Yurt Dışında Yaşayan Türk Çocuklarına Türkçe ve Türk Kültürü Öğretiminde Geleneksel Çocuk Oyunlarından Yararlanma • Küreselleşme Bağlamında Akıl Oyunları • Sağlıklı Toplum Kaliteli Oyuncak • Growıng a Braın Through Play • Barbie Bebeklerin Kız Çocukların Sosyo –Duygusal Gelişimlerine Etkisi • Kültür Kurumları Olarak Oyuncak Kütüphaneleri: Türkiye’deki Uygulamaların Değerlendirilmesi ve Çözüm Önerileri • Halk Kültürünün Bir İfade Aracı Olarak Altayların Geleneksel Milli Oyunları • Altayların Halk Kültürünü İfade Etmelerinde Geleneksel ve Ulusal Oyunlar / О Традиционных Национальных Играх Алтайцев Как О Средствах Выражения Народной Культуры I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 1 Geleneksel Çocuk Oyunlarının Anadili Eğitimine Etkisi Ayşe Aydın1, Mustafa Aydın2, Giriş-‐Amaç: İnsan, kelimelerle düşünür. Biz, en önemsiz ihtiyacımızdan en çapraşık duygu ve düşüncelerimize kadar başkalarına açıklamak istediklerimizi ancak kelimelerle anlatabiliriz (Demirel, ). Çocuklar; anadilleriyle ilgili birçok kelimeyi, deyimi, atasözünü veya anlam olaylarını, çoğu zaman oynadıkları oyunlarda öğrenirler. Çünkü oyunlar çocuğun dünyasındaki yaşam senaryolarıdır. Bu çalışmanın amacı; geleneksel çocuk oyunlarının çocukların okul öncesi dönemde dil eğitimlerine olan katkılarını ortaya koymak, geleneksel çocuk oyunlarının anadili eğitiminde daha fazla kullanılmasına katkıda bulunmaktır. Oyunlara başlarken yapılan sayışmacalar ve bazı oyunların içindeki tekerlemeler çocukların diksiyonlarını düzeltmesi açısından oldukça önemlidir. Bu noktada zengin dil özelliklerine sahip geleneksel çocuk oyunlarının rolü inkâr edilemez. Bu nedenle çocuk okul öncesi dönemde etkileşim içerine girebileceği oyunlar oynamalıdır. Çocuk, etkileşim içinde bulunduğu oyunlarda çok farklı karakterlere hayat verirken bu karakterlerin sahip olduğu dil özelliklerini de gözlem ve taklit yoluyla öğrenir. Bunun yanında çocuk oyun esnasında hakkını ararken, kendini savunurken duygu ve düşüncelerini samimi bir şekilde karşısındakilere anlatmaya çalışır. Bu vesile ile çocukların beden dilini kullanma ve başkaları karşısında veya ortamın durumuna göre nasıl konuşmaları gerektiğine dair konuşma becerileri gelişir. Sonuç olarak; çocukluk döneminde hayatımızda önemli bir yere sahip olan oyunlar, dil gelişimimizde ve anadili eğitimimizde oldukça önemlidir. Geleneksel çocuk oyunlarımız ise kültürümüzün, özellikle dil ve anlatım özelliklerimizin nesilden nesile aktarılması için oldukça gereklidir. Çocuklarımızı, okul öncesi dönemde geleneksel çocuk oyunlarımızla daha fazla buluşturmalıyız. Bu sayede unutulmuş geleneksel çocuk oyunlarımız yeniden hayat bulurken unutulmaya yüz tutmuş birçok geleneksel çocuk oyunumuzu da unutulmaktan kurtarabiliriz. The Effect Of Traditonal Children Games On Mother Tongue Introduction-‐Aim: People think via funduszeue.info we want to explain things to others, we can only tell them by using words from the most negligible to the most complicated emotions and thoughts (Demirel, ). Children mostly learn many words, idioms, proverbs or meaning cases related wıth their mother tongues in games they play. Because games are life scenarios in the worlds of children. The aim of this study is to exhibit the contribution of traditional children games on language education of children in pre-‐school period and contribute to be used of traditional children games in mother tongue education. While starting a game, making a count to decide who will be ‘it’ and nursery rhymes in some games are quite important in terms of correcting elocutions of children. In this point, the role of 1 2 mehmet akif ersoy üniversitesi, [email&#;protected] mehmet akif ersoy üniversitesi, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 2 traditional children games, which have prosperous language characteristics, can’t be denied. Because of this, children should play games in which they can have interactions in pre-‐school period. While children are animating different characters in games, they also learn language characteristics of these characters by observing and imitating. Besides, while children are demanding justice in games, they try to tell their emotions and thoughts to others sincerely. So, speaking abilities of children in differerent situations and ability of using body language develop. As a result, games which have an important place in childhood are quite important in our language development and mother tongue education. And our traditional children games are quite necessary to be transferred of our culture and specially language and expression characteristics from generation to generation. We should bring our children together with our traditional children games more often in pre-‐school period. Thus, while some forgotten traditional children games are arising again, we can save many of them, which are about to be forgotten, from being forgotten. Key words: Child, traditional games, mother tongue Anahtar Kelimeler: çocuk, geleneksel oyun, anadili I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 3 Çocukların Problem Çözme Becerisi ve Dil Gelişiminde Bilmece ve Tekerlemelerin Önemi Ömer Yavuz1, Oğuzhan Yavuz2, Melek Gül Eyigün3 GİRİŞ: Çocukların herhangi bir materyale destek duymadan oynadığı oyunların başında tekerleme ve bilmeceler gelir. Tekerlemeler aliterasyon, asonans gibi ahenk unsurlarının kullanıldığı, zorlu sözcüklerin tekrarından müteşekkil metinlerdir. Bilmecelerse dinleyenleri hayali bir problem durumuyla karşılaştıran düşünce unsurlarıdır. Çocukların hem dil gelişimlerini hem de sosyal gelişimlerini destekleyecek bu oyunların Türk kültürünün aktarımında önemli bir rolü vardır. GELİŞME: Bu edebi türleri gelişim psikolojisi ekseninde değerlendirecek olursak; bilmecelerin ve tekerlemelerin çocukların bilişsel, duyuşsal ve devinişsel gelişim alanlarına da faydaları olduğu görülür. Tekerlemeler sayesinde çocuklar yeni kelimelerle karşılaşır; kelimelerin nasıl boğumlanması gerektiğini uygulayarak öğrenir. Toplum içinde sırayla konuşulduğundan; birlikte hareket edildiğinden çocuklarda güven duygusunu geliştirir ve çocuklara birlikte hareket etme becerisini kazandırır. Çocuk, bilmeceler sayesinde karşılaştığı problem durumu karşısında çevresindeki arkadaş grubuyla birlikte aynı konu hakkında birçok düşünce üretildiğine şahit olur. Aynı anda sırayla sunulan bilgileri muhakeme eder. Bunlar hakkında düşünür. Demokrasi kültürü edindiği gibi istişarenin önemini de kavrar. Problem çözerken karşılaşılan durumlar, olaylar, kişiler onun için birer tecrübe olur. Bilmeceler ve tekerlemeler aracılığıyla çocukların kelime dağarcıkları ve problem çözme becerileri gelişir; böylece çocuklar olumsuz alışkanlıklardan kurtulmak için başka bir yol edinmiş olurlar. Bu yüzden zihinsel bir similasyon yöntemi de diyebileceğimiz bir düşünce etkinliğiyle ipuçlarını da takip eden çocuklar aktif bir oyun ortamı içinde beraberce bir çözüme ulaşır. Bazen de birbirleriyle yarışarak daha eğlenceli bir oyun ortamı oluştururlar. Tekerleme ve bilmeceler çocukların iletişim ve atılganlık becerilerini de olumlu yönde etkiler. İşte bu çalışmada Divan-‐ı Lügati't Türk'te ilk örneklerini gördüğümüz tekerlemelerin, bilmecelerin Orta Oyunu'ndan, Meddah'a; Masallardan Halk Hikayeleri'ne kadar uzanan sözlü kültürün içindeki yerine de değinilerek toplumun her kesimini ilgilendiren; ama en çok da çocukların oyun sahasında yeri olan türler oldukları anlatılmıştır. Tekerleme çeşitleri, örnekleri; bilmece çeşitleri, örnekleri antoloji mahiyetindeki çeşitli kitaplar da taranarak ortaya konmuş, çocukların gelişim alanlarına olumlu katkıları örnekler verilerek açıklanmıştır. SONUÇ: Çocukların oyun ortamında kullanmış oldukları tekerlemeler ve bilmeceler aracılığıyla konuşma becerileri, sözcük dağarcığı gelişir. Kendini rahat ifade etme ve düşüncelerini açıklama alışkanlığı kazanılır. Bu tip bir ortamda çocuk, yeni kelimeler öğrenir, daha doğru ve kurallı cümleler oluşturmayı öğrenir. Öğrendiği sözcükler vasıtasıyla arkadaşlarına bir şeyler sunmayı, onları dinleyip anlamayı, bütün bu yollarla birlikte dili doğru kullanmayı öğrenir. Bilmeceler ve tekerlemelerin özellikle zihinsel becerilerin geliştirilmesinde de büyük önemi vardır. Bu etkinlikler çocuğun algılama, eleştirel düşünme, sorgulama, yargılama, analiz, sentez, değerlendirme, problem çözme, mukayese yapma, hızlı kavrama, akıl yürütme, ön görüde bulunma gibi üst biliş becerilerini de olumlu anlamda desteklemektedir. 1 Zeytinburnu Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, [email&#;protected] Zeytinburnu Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, [email&#;protected] 3 Zeytinburnu Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, [email&#;protected] 2 I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 4 TARTIŞMA: Türkiye'de çocuk oyunları dünyada olduğu gibi bir modernleşme sürecinden geçmektedir. Geleneksel özellikleri aktaran tekerleme ve bilmecelerin yerini internet, bilgisayar oyunları gibi bireyselliğin ön planda tutulduğu yeni oyunlar almıştır. Bu da çocukların özellikle iletişim becerilerini ve sözcük dağarcıklarını olumsuz funduszeue.infoılacak yeni düzenlemelerle birlikte kültürümüze özgü tekerlemeler ve bilmecelerin yer aldığı oyunların öğretilmesiyle bu sorunların da önüne geçilmiş olacaktır. Anahtar Kelimeler: Çocuk, edebiyat, dil gelişimi, bilmece, tekerleme I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 5 Göçebe Kırgızların Çocukları Sosyalleştirme Kültüründeki Halk Oyunlarının Yeri Akmatali Alimbekov1, Akmatali Alimbekov2, Akmatali Alimbekov3 Halk oyunlarının genelinde ulusal örf adet, gelenekler sık yer almıştır. Çocuk oyunlarında etnokültürel değerler büyüklerin hayatına göre zengin ve doğal kalıbında saklanmıştır. Halk oyunlarının çoğunda hayatsal tecrübeleri büyüklerden küçüklere iletim modeli oluşturulmuştur. Oyunlar ile çocukların etnik yönden kendini özdeşleştirmesi gerçekleştirilmiştir. Çocukların oynarken etnik kültürel çevresi, büyüklerin hayatsal kural gelenekleri ile karıştırılmıştır. Dolayısıyla halk oyunları kırgızların yaşamsal suretini, yaşam koşullarını, çalışma faaliyetlerini, vicdan, kıvanç hakkındaki anlayışlarını, kahramanlığını, sabrını, şenliği, zihni çevik, çetrefil, zafere ulaşmak azminin nesillerde yeniden ortaya çıkmasını, her nesili insan sayısına eklenmesini, toplumun haklı üyesi olarak oluşmasını sağlayıcı etnokültürel sosyalleştirmenin en küvvetli ve etkili görgüsü olarak bakmak mümkündür. Çocukları sosyalleştirme açısından göçebe kırgızların çocuklar çevresinde yaygınlaşan oyunlarını genel olarak aşağıdaki tiplere ayırabiliriz: 1. Çocukları harekete, sıcak ve soğuğa karşı dayanıklı olma, sağlığını iyileştirme, konuşma dilini geliştirme, kendi çevresini öğrenerek konuşma tecrübesini göstermeye yönelik oyunlar. 2. Savaşçılığa, vatan severliği aşılayıcı oyunlar. 3. Çalışkanlığa yöneltici oyunlar. 4. Halk geleneklerini koruyucu, taşıyıcı, geliştirici oyunlar Çocuk beşikten sonra kelime anlamlarını biraz anlamaya başladığında şımartmak anlamındaki ‘Sal, sal bilek’ şarkısıyla çocuğun kollarını ayaklarını değiştirerek avuca alarak şımartarak, hareketli alıştırmaları yaptırmaya başlanır. Her gün tekrarlanan bu tür pedagojik eylem ile çocukta göçebe toplumun her üyesinden talep edilecek cesur, kahraman sıfatları oluşmadan çocuk ile veli arasında doğal yakınlık duyusu oluşturulmuştur. Çocukların kelime hazinesi ile birlikte onların zihinsel yeteneğini, tanım tecrübelerini geliştirmeye yönelik oyunlar da yaygındır.. Sunumun tam metninde söz edilecek olan «Утушуу», «Упай», «Киште», «Тогуз коргоол», «Чатыраш», «Уюм тууду», «Топ таш», «Тап-‐тап кара куш, таба албасаң отко түш», «Топур-‐топур кайра кач, таба албасаң кайра кач», «Учту, учту» oyunlar ve başka oyunlarla dünyayı tanıma, zekasını, yeteneklerini geliştirme görevleri göz önüne alınmıştır. Göçebe kırgızların çocukları biraz büyürken büyüklerin gördüklerinin yardımıyla ağaç budaklarından yay, kılıç yapıp savaşçı, yeteneklerinin bazılarını oyun şeklinde yenileyerek, tekrarlamaya alışmışlardır. Bu tür oyunlar genel olarak hayvancılık ve savaş yeteneğinin öğretmenin en etkili yoludur. Dolayısıyla oyun kuralları çok zor olduğundan çocukların dayanıklılığı, vicdani değerlerini ölçme değerlendirme aleti olarak oyun sürecinde fark etmişlerdir. Anahtar Kelimeler: Göçebe Kırgızlar, Çocuk Oyunları , Halk gelenekleri, Sosyalleşme 1 Kırgızistan-‐Türkiye Manas Üniversitesi., [email&#;protected] Kırgızistan-‐Türkiye Manas Üniversitesi., [email&#;protected] 3 Kırgızistan-‐Türkiye Manas Üniversitesi., [email&#;protected] 2 I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 6 Çocuk Oyunlarının Çocuklara Milli Kültürel Değerlerin Aşılanmasında, Onların Ahlak ve Eğitiminin Gelişmesinde Rolü Fidan Kasımova1 Çocuk oyunları eskiliği ve çağdaşlığı ile her zaman ilgi odağı olmuştur. Belirtmek isteriz ki, bu oyunlar bir yandan çocuklara estetik zevk verir, diğer yandan onlar serbestliğe öğrenir, pratik harekete geçiyor. Çocuğun entelektüeli de oyun sırasında gelişir. Ancak oyun öyle olmalıdır ki, bunun aracılığıyla o, dünyayı idrak etsin ve kimlik gibi formalaşa bilsin. Çocuk oyunları sanki onu gelecek hayata hazırlar. Oyun bebeğe kendi kimliğini geliştirmesine yardımcı olur. Ona kollektivde çalışmak, başka insanların arzu ve isteklerini dikkate almak yeteneği aşılayar. Çocuğun beyinində çeşitli çocuk oyunları sırasında ona okulda öğretim predmetlərinə ulaşabilmek açısından daha iyi yardımcı olacak ilişkiler oluşur. Ayrıca, oyun çocuğun davranış ve terbiyesinde en etkili yöntemdir. Oyun çocuklar için bir tür bebekliğini rahat yaşamasıdır. Çocukluk zamanını oyunsuz tasavvur etmek olmaz. Oyun sırasında bebek büyük zevk alır. Oyunda çocuklar kendi fikirlerini, hiss, arzu, bağımsızlığını, yaratıcılık yeteneklerini, fantaziyasını sergiliyor. Çocuk oynamayı bilmelidir. Bu arada da yardıma çocuk folkloru gelir. Çocuk folkloru çocuğun yaratıcılık tezahürlerini güçlendirir, fantaziyasını uyandırır. Yaratıcı kişiliği zenginleştiriyor, çocuğun hayatı daha ilginç ve içerikli olur. Çocuk folklorundan yararlanarak biz çocukları çeşitli halk adet ve gelenekleri ile tanıştırıyoruz. Folklordakı oyunlar çocuklara doğma vatanı sevmek, onun kültür ve mirasına saygıyla yaklaşmak hisleri aşılar, onların estetik terbiyesinin önemli bölümünü oluşturmaktadır. Başka halkların oyunları ile tanışma çocukların beynelmilel ruhta terbiyesinin bir parçasıdır. Genellikle, çocuk oyunları oldukça çeşitlidir. Azerbaycan folkloruna bakıldığında çocuklara ilginç olacak eski tarihe sahip oyunlarla karşılaşıyoruz. Bu oyunlar arasında çeşitli eşyalarla oynanılan oyunlar var. Örneğin, "Kirmə", "Mendil ver", "Sultan", "Hendeğe düşme" ve s. Bir kısmı ise eşyalar olmadan oynanmaktadır: "Benövşe", "Şenlik", "Enzeli", "El üste kimin eli" vb. Başka kısım oyunlar da var ki, bunlar daha sonraki dönemin ürünüdür. Bunlar ise sadece söz aracılığıyla oynanmaktadır. Bu tipte oyunların temelini bilmeceler, yanıltmaclar oluşturuyor. Günümüzde de çocuklar internet kaynaklarının kullanımı ile de oyun oynuyor. Onların gelişiminde resim boyama, çeşitli pazıllar kurma da büyük rol oynuyor. Anahtar Kelimeler: folklor, çocuk oyunları, milli kültürel değerler, ahlak, eğitim. 1 Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Folklor Enstitüsü, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 7 Değerler Eğitiminin Müzikli Oyunlar Aracılığı ile Kazandırılması Ömür Bütev Dolğun1 Çağdaş eğitim kuramcılarından biri olan John Dewey’in “yaşayarak öğrenme” anlayışının (Kaya,), günümüz eğitim anlayışına yön verdiği ve biçimlendirdiği söylenebilir. Dewey’in anlayışının kabul görerek yaygınlaşması sonucunda geleneksel ezberci eğitim anlayışının yerini bu anlayış almaya başlamıştır. Bu açıdan düşünüldüğünde; günlük yaşantıdaki değerlerin eğitim yoluyla bireye kazandırılması ve pekiştirilmesi mümkündür. İnsanoğlunda doğuştan var olan içgüdülerin yanında; sonradan edinilen değerlerin de önemli olduğu bilinmektedir. Toplumsal yaşantıyı oluşturan öğelerden biri olan değerler, bu yaşantıyı belirli bir düzene oturtmak amacıyla insanlar tarafından oluşturulmuştur. Bir bireyin toplum içinde kabul görebilmesi ve toplumun yaşantısına uygun bir duruma gelebilmesi için; toplumda geçerli olan değerlere uyması beklenir. Zamana ve ortama bağlı olarak değişen değerlerin yanında; her zaman ve her ortamda geçerli sayılan değerler de vardır. Çeşitli kültürlere bakıldığında farklı değerlere rastlamak mümkündür ancak genel olarak değerlerin birtakım ortak yönlerinin ve benzerliklerinin olduğu gözlemlenebilir. Eğitimin dayandığı değerlerin yanı sıra; toplumda var olan değerlerin de eğitim aracılığı ile kazandırılması mümkündür. Eğitim anlayışının ve eğitim felsefesinin temelinde; bireyin kendisini ifade edebilmesi, toplumda huzurlu, mutlu ve sağlıklı biçimde var olabilmesinin edindirilebilmesinin yanında, toplumdaki değerlere uyum sağlayabilmesinin kazandırılması da bulunmaktadır. Bu açıdan; küçük birer birey olan çocukların da toplumsal yaşantıya daha kolaylıkla ayak uydurabilmesi açısından çok büyük önem arz eden değerler eğitiminin; müzikli oyunlar aracılığı ile kazandırılması ve pekiştirilmesi mümkündür. Çocuklar bu şekilde verilen bir eğitim ile hem daha kolaylıkla bilgi ve deneyimleri öğrenebilecek, hem de edindikleri bu bilgi ve deneyimler daha kalıcı olabilecektir. Bu çalışmada; değerler eğitiminin çocuklara müzik ve müzikli oyunlar aracılığı yoluyla kazandırılabilmesi için bazı örnek alıştırmalar ile öneriler sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Değer, Eğitim, Değerler Eğitimi, Müzikli Oyunlar 1 Artvin Çoruh Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 8 Okul Öncesi Eğitiminde Şarkılı Oyunlar Yoluyla Değerler Eğitimi: Nitel Örnek Bir Çalışma Esra Dereli İman1, Semra Kıranlı Güngör2 Okul öncesi eğitimde değerler eğitimi açısından en önemli eğitim aşamasıdır. Bu aşamada oyun çağındaki çocukların eğitiminde oyunlar önemli bir araçtır. Oyun aşamasındaki okul öncesi dönem çocukların şarkılar eşliğinde oyunlar oynayarak daha kolay ve eğlenceli bir şekilde öğrendikleri dönemdir. Bu araştırmada okul öncesi eğitiminde şarkılı oyun yoluyla değerler eğitiminin nasıl kazandırıldığının örnek bir çalışma ile ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaçla şarkılı oyunlar örnek alınarak her şarkıda işlenen temalara odaklanarak değerler eğitimi içeren şarkılar seçilmiştir. Araştırma, nitel araştırma yöntemiyle çalışılmıştır. Şarkılı oyunların yazılı hali birer metin olarak kabul edilerek, metin üzerinden analiz yapılmıştır. Değerleri içeren şarkılı oyunlar için içeriğine göre betimsel analiz ve/veya içerik analizine tabii tutulmuştur. Yapılan analizler temalarına göre gruplanmıştır. Analizler nitel analiz alanında ve okul öncesi alanında uzman olan araştırmacılar tarafından önce ayrı ayrı kodlanmıştır. Daha sonra kodlar üzerinde ortak bir birliktelik sağlanmıştır. Araştırmanın sonucunda şarkılı oyunlarda arkadaşlık-‐kardeşlik, paylaşım, birliktelik, sorumluluk…vb. değerlerin değerler eğitiminde faydalı olduğu ve yer bulduğu anlaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Okul öncesi, değerler eğitimi, şarkılı oyunlar, nitel analiz. 1 2 ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ, [email&#;protected] ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 9 İlkokulda Derslerde Oynatılan Oyunların Değerler Eğitimi Verilmesindeki Katkısı Asım Arı1 Eğitimde gelişme sağlamış ülkelerde oyunlar öğrencilere değerler eğitimi kazandırmanın yollarından biri olarak görülmektedir. Beden eğitimi ve diğer derslerde öğrencilerin oyunlar içerisinde değer kazanmalarına önem vermektedirler. Ülkemizde oyunlar aracılığı ile değerler eğitimine ne düzeyde yer ve önem verildiği araştırılmaya değer görülmüş ve bu çalışma desenlenmiştir. Bu bağlamda araştırmanın amacı, ilkokulda derslerde oynatılan oyunların öğrencilere değerler eğitimi verilmesindeki katkısını belirlemektir. Nitel bir araştırma olan bu çalışma, olgubilim yaklaşımı kullanılarak desenlenmiştir. Araştırma Eskişehir il merkezinde yer alan bir devlet biri de özel olmak üzere iki ilkokullarda gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu, ilkokul öğretmenlerinden görüşmeyi kabul eden sınıf öğretmenleri oluşturmuştur. Grubun oluşturulmasında amaçlı örneklem tekniklerinden maksimum çeşitlilik örnekleme tekniği kullanılmıştır. Çalışmada öğretmenlerin cinsiyet farklılıkları, yaş farklılıkları, kıdem farklılıkları, okuttukları sınıf düzeyleri, öğrenim durumu farklılıkları bu çeşitliliğin sağlanmasında dikkate alınacak boyutlar olarak karar verilmiştir. Bu çeşitlilikleri, örnekleme mümkün oluğunca yansıtılmasına çalışılmıştır. Araştırmada veriler, görüşme tekniği kullanılarak elde edilmiş ve görüşmeler Mart tarihinde gerçekleştirilmiştir. Veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu, araştırmacı tarafından geliştirilmiştir. Sorular açık uçlu soru ve yarı yapılandırılmış görüşme formuna uygun şekilde tasarlanmıştır. Verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Görüşme formlarından elde edilen veriler kodlanarak ayrıntılı şekilde incelenmiştir. Analize başlamadan önce temalar çalışmanın amacı ve görüşme soruları dikkate alınarak araştırmacı tarafından belirlenmiştir. Özetin hazırlandığı zaman verilerin dökümü devam ettiğinden araştırmanın bulguları ve sonuçlarına özette yer verilememiştir. Anahtar Kelimeler: Eğitsel oyunlar, oyunların değerler eğitimindeki yeri, değerler eğitimi, oyunların eğitime katkısı, ilkokul 1 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 10 Türkiye’de Oynanan Geleneksel Çocuk Oyunlarının Değerler Eğitimindeki Rolü Açısından İncelenmesi Ayşe Aypay1 Çocuklar adeta oyun oynamaya programlanmış varlıklardır. Oyun çocuğun en önemli işidir. Aynı zamanda oyunlar çocukların en hızlı, en kalıcı ve en etkili öğrenme bağlamlarıdır. Çünkü oyun oynarken çocuklar diğer çocuklarla ya da yetişkinlerle kurdukları eğlenceli etkileşimlerle duygusal, bilişsel, toplumsal, bedensel, cinsel ve ahlaksal gelişim alanlarında sürekli olarak uyarılmaktadırlar. Bu nedenle oyun zamanları çocukların öğrenmeye kapılarını en açık tuttukları zamanlardır. Bu değeri açısından oyunlar çocuklara başka yollarla kazandırmakta zorlanacağımız ya da çok zaman alacak öğrenmeleri hızlı bir biçimde içselleştirerek kazandırmamızda en büyük yardımcımızdır. Şüphesiz oyunlarla kazanılacak olan en değerli öğrenmelerden biri de değerlerdir. Değerler konusunda çalışan Schwartz (), evrensel olarak paylaşılan on değerden söz etmektedir. Bunlar: Başarı, cömertlik/iyilikseverlik, uyma/uyumluluk, hazcılık, güç, güvenlik, kendini yönetme, uyarılma, gelenek ve evrenselliktir. Bu çalışmada Türkiye’de oynandığı belirlenmiş geleneksel çocuk oyunlarının Schwartz’un () sözünü ettiği evrensel on değeri kazandırmadaki rolünün belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada Türkiye’de oynandığı belirlenmiş ve bilimsel çalışmalarda yer almış geleneksel oyunlardan ulaşılabilen oyun değerlendirmeye alınmıştır. Oyunlar çocuklara değer eğitimi kazandırmadaki rolü ve değeri açısından nitel olarak analiz edilmiştir. Bu analizlerde her bir oyunun Schwartz’un () sözünü ettiği evrensel on değerden hangisine ya da hangilerine vurgu yaptığı belirlenmeye çalışılmıştır. Analizlerde on değer on analiz kategori olarak kabul edilmiştir. Bu kategorilere yerleştirme işleminde yine Schwartz’un () çalışmasında kullandığı her bir değerin kapsadığı kabul edilen ilişkili kavramlarından yararlanılmıştır. Araştırma kapsamında değerlendirilen oyunun 95’inin sadece erkekler tarafından oynanan oyunlar olduğu; 71 tanesinin günümüzde hem kız ve hem de erkekler tarafından oynanmakla birlikte, 5 tanesinin orjinalinde erkek oyunları olduğu; 3 tanesinin sadece kızlar tarafından oynanan oyunlar olduğu; 26 oyunda da bu oyunların alındığı kaynaklarda oynayanların cinsiyetine dair bilgi bulunmadığı belirlenmiştir. Araştırma kapsamında değerlendirilen oyunun ’ünde “BAŞARI” değerinin ön plana çıktığı belirlenmiştir. “BAŞARI” değeri biri sadece kızlar (evcilik oyunu) diğeri de hem kızlar hem de erkekler tarafından oynanan (yağmur gelini oyunu) iki oyunda vurgulanmamaktadır ki bu oyunlar ortak biçimde gelenek, iyilikseverlik ve uyma/uyumluluk değerlerinin vurgulandığı oyunlardır. “BAŞARI” değerinin ön plana çıktığı oyunlarda başarılması gereken belirlenmiş hedefler vardır ve oyunun amacı da bu hedefleri gerçekleştirip oyunun galibi olmaktır. Bu oyunlarda becerilerin etkili bir biçimde işe koşulması, rakip oyunculardan daha iyi bir performans sergilenmesi ve oyunun sonunda rakiplerin alt edilmesi önemlidir. Bu tür oyunlar başarmak için oynanmaktadır. Araştırma kapsamında değerlendirilen oyunun 81’inde “GÜÇ” değerinin ön plana çıktığı belirlenmiştir. Ancak bu 81 oyunun tamamında “GÜÇ” değeri “BAŞARI” değeri ile birlikte yer almıştır. “GÜÇ” değerinin vurgulandığı 81 oyunun 57’sinin sadece erkek cinsiyetine özgü oyunlar olduğu, 23 1 ESOGÜ, Eğitim Fakültesi, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 11 tanesinin kız ve erkekler tarafından oynanan oyunlar olduğu; 1 oyunda da oyuncuların cinsiyetine dair bilginin yer almadığı belirlenmiştir. “GÜÇ” değerinin vurgulandığı oyunlarda oyundan galip ayrılan kişi oyunu kaybedenlere hükmetme hakkını elde etmekte, onlara istediği ya da önceden belirlenmiş cezaları verebilmektedir. Bu oyunlarda ayrıca kazanan oyuncular kaybeden oyuncuların oyuncaklarına ya da daha önceden belirlenmiş bir mülküne el koyabilmektedir. Böylece kazanan ya diğerlerini yönetme gücüne kavuşur ya da mal varlığı itibariyle oyundan güçlü ayrılır. Araştırma kapsamında değerlendirilen oyundan “GELENEK” değerinin ön plana çıktığı 4 oyunun biri sadece kızlar tarafından oynanan bir oyun iken; 3’ü hem kızlar ve hem de erkekler tarafından oynanmaktadır. “İYİLİKSEVERLİK” değerinin ön plana çıktığı 2 oyunun biri sadece kızlar tarafından oynanan bir oyun iken; 1’ide hem kızlar ve hem de erkekler tarafından oynanmaktadır. Benzer biçimde “UYMA/ UYUMLULUK” değerinin ön plana çıktığı 2 oyunun biri sadece kızlar tarafından oynanan bir oyun iken; 1’ide hem kızlar ve hem de erkekler tarafından oynanmaktadır. Bu oyunlarda bir kazanan yoktur. Amaç rakipleri alt etmek değildir çünkü rakip yoktur. Bu oyunlarda oyunların kurgusu işbirliğine, toplumsal rollere, yardımlaşmaya, birlikte hareket ederken herkesin iyiliğine olacak bir işi yapmaya dayalıdır. Bu çalışmada on evrensel değerin kazandırılmasındaki rolü açısından değerlendirilen oyundan elde edilen en önemli bulgulardan biri oyunların ağırlıklı olarak “BAŞARI” değerini kazandırıcı bir rol oynadığıdır. Geleneksel oyunlarımız ikinci sırada “GÜÇ” değerini kazandırmada rol oynamaktadır. Ancak geleneksel oyunların diğer 8 değeri kazandırma açısından bir rol oynamadığı belirlenmiştir. Bu haliyle oyunlar değerler eğitimi açısından kaçırılmış bir fırsat gibi görünmektedir. Çocuklarla oynanacak yeni oyunlar geliştirilirken diğer değerlerinde ön plana çıkacağı ya da kazandırılabileceği oyunların kurgulanması bir gereklilik gibi görünmektedir. Anahtar Kelimeler: değer, eğitim, geleneksel çocuk oyunu I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 12 Ramazan Ayını Sevdirmek İçin Düzenlenmiş Geleneksel Çocuk Oyunları Uzm. Muhammed Aydın1 Anadolu ve İstanbul’da, ramazan ayının coşkunluk içinde karşılanması ve “ihyâ” edilmesi kadim bir toplumsal pratik olarak dikkat çekmektedir. Ay boyunca bu amaçla, hem kamusal alanda hem de evde, bütün bir günlük yaşamı inşa eden çok sayıda etkinlik yapılmaktadır ve bunlar gelenekleşmiştir. Ramazana has bu yeni yaşantı içinde yalnız yetişkinlerin değil çocukların da oruç ve ramazana dair unutulmaz intibalar edinmesi esaslı bir gündem teşkil etmiştir. Bu çalışmanın amacı, genellikle Anadolu ve İstanbul’a has olan, ramazan ayını ve oruç ibadetini çocuklara sevdirmek için büyüklerin icat ettiği; tekne orucu, oruç satma, bir sonraki ramazan ayını iple çekme, sadaka taşı gibi günümüzde artık uygulaması pek görülmeyen kültürel oyunlara dikkat çekmeye çalışmaktır. Çocukların kendi aralarında oynayamadığı, büyükler tarafından çocuklar için hazırlanan ramazan ayına mahsus bu oyunların -‐çocuklara bir değerin sevdirilmesi ya da bir alışkanlığın oyunla kazandırılması adına-‐ gelenekten somut örnekler olabileceği düşünülmüştür. Anahtar Kelimeler: Ramazan, Oruç, Oyun, Tekne Orucu, Oruç Satma 1 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi, [email&#;protected] I. ” “İnsan gelişimi biyolojik olgunlaşma ve sosyalleşmedir. Hayat boyu süren sosyalleşme, toplumun bir bireyi olma sürecini içerir.” (Kağıtçıbaşı, 47) Doğumu ile birlikte eğitim sürecine giren, yaşamının her anını farklı tür, içerik ve düzeyde eğitim ile geçiren insan, bireysel ve toplumsal yaşamdaki tüm etkinlikleri büyük oranda eğitim ile öğrenir. Bu nedenle eğitim, toplumsal yaşamın tüm alanlarını ve kurumlarını etkileyen toplumsal bir olgu durumuna gelmiştir. İnsanı yetiştirmek olarak tanımlanabilecek eğitim, ancak sistemli bir biçimde yapılırsa amacına ulaşabilir. Bu nedenle eğitim sistemlerinin değişen ve gelişen günümüz şartlarına göre yeniden yapılandırılması gerekmektedir. Okul öncesi eğitiminin yaygınlaşması ile birlikte çocuklar büyüme ve öğrenme zamanlarının önemli bir bölümünü okul öncesi eğitim kurumlarında geçirmektedirler. Bu kurumlar çocuğu ilköğretime başlamadan önce bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal bir bütün olarak desteklemeyi amaçlamaktadır Okul öncesi eğitime sayısız malzeme sağlayacak olan ve Somut Olmayan Kültürel Miras olarak adlandırılan halk bilim materyalleri, çocukların yaş ve gelişim özellikleri göz önünde bulundurularak , çocuğun bilişsel-‐dil, sosyal duygusal alanlarda gelişiminin %70’ini tamamladığı bilinen bu dönemde eğitim kurumlarında uygulanan program ve etkinlikler içerisinde yer verilmesinin ve bir çok değeri çocuğun doğal yollarla öğrenmesinin sağlanması ve kalıcı hale getirilmesi, kültürün kuşaktan kuşağa aktarımına katkı sağlamada çok önemli bir rol oynayacaktır. Anahtar Kelimeler: Anahtar Kelimeler: Okulöncesi, eğitim, kültürel miras 1 ÖZEL ÜMRANİYE İRFAN ANAOKULU, [email&#;protected] ÖZEL ÜMRANİYE İRFAN ANAOKULU, [email&#;protected] 3 ÖZEL ÜMRANİYE İRFAN ANAOKULU, [email&#;protected] 2 I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 14 Saha Bölgesi Masa Oyunları ve Çocukların Zihinsel Gelişimi Üzerinde Etkileri? / Настольные Игры Народа Саха И Их Влияние На Интеллектуальное Развитие Детей 1 Fidan Kasımova / Мария Баишева Во введении доклада обоснуется и подчеркивается, что в философско-‐мировоззренческом учении народа саха прослеживается нетрадиционный взгляд на мир человеческого познания. Основываясь на историко-‐этнографические исследования, автор обращает внимание, что природная сметливость, интеллектуальная незаурядность, находчивость являются важнейшими условиями в выживании и созидании жизни в суровых природно-‐климатических условиях Севера. Потому развитие интеллектуальных способностей детей у народа саха всегда является наиважнейшей задачей в их развитии. Автор описывает множество национальных настольных игр, которые способствуют развитию интеллекта и креативности. В докладе раскрываются: цель, содержание, результаты изучения о влиянии национальных игр на развитие интеллекта и креативности детей. Anahtar Kelimeler: Учение Айыы, народ саха, познание, национальные игры, дети, исследование, интеллект, креативность. 1 Северо-‐Восточный федеральный университет, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 15 Çocukların Hayallerindeki Oyuncaklar Asuman Seda Saracaloğlu1, Nisa Başara Baydilek2, Betül Altay3 Çocuğun etkileşime girdiği kişiler, karakterler, hayvanlar, fiziksel ortam, oyuncaklar ve diğer materyaller çocuğun oyunu üzerinde büyük etki yapmaktadır ve çocukların ilgi alanları kendilerine sağlanan şartlardan ve kendilerinden beklenen davranışlardan oldukça etkilenmektedir. Bunun yanı sıra çocukların oyun oynamak için kullandıkları materyaller onların sağlıklı gelişimlerinin araçlarıdır. Evde yapılmış ya da üretilmiş olsun, her türlü oyuncak çocukların kendi yeteneklerini keşfetmelerini sağlamaktadır. Çünkü çocuklar; “oyuncak” adı altında üretilmiş materyalleri, yakın çevresindeki bireylerin onun için hazırladığı “oyuncak” olarak değerlendirilebilecek materyalleri, kendilerinin “oyuncak” gözüyle görüp bu şekilde değerlendirdikleri materyalleri; oyunlarına “oyuncak” olarak katabilmektedirler. Oyuncaklar günümüzde çok çeşitlidir. Farklı maddelerden yapılmış, farklı renklerde ve farklı özellikte olabilirler. Oyuncakların seri üretimle, çok uygun fiyatlardan çok yüksek fiyatlara kadar olan geniş bir aralıkta çocuklara hazır olarak sunulabilme imkanı artmıştır. Günümüzde yaşamın her alanında giderek artan endüstrileşme ve tüketim kültürünün, çocuk imgesini, çocuk oyun ve oyuncaklarını da şekillendirmekte olduğunu öne sürülmektedir. Bunun yanı sıra en iyi oyuncağın, çocuğun tekrar tekrar oynamak isteyeceği ve her defasında ona daha çok oyun ve daha fazla haz veren oyuncak olduğu da belirtmektedir. Oyuncak çocukta merak uyandırmalı, kasları çalıştırmalı, girişimciliği ve düş gücünü arttırmalı, çocuğu problem çözmeye yönlendirmelidir. Çocuk oyuncaklarına dışardan müdahalelerin seri üretim sonucu yoğunlaştığı düşünülürse, çocukların büyük oranda hazır sunulan oyuncaklar arasından seçim yapma durumunda olduğu ortaya çıkacaktır. Bu da çocukların hayatında önemli bir yere sahip olan oyuncakların çocukların tercih ve isteklerine ne kadar uygun olduğunu tartışılabilir bir konu haline getirebilmektedir. Çocuk oyunları ve oyuncaklarının, tıpkı çocukluk gibi, tarihsel süreçte farklı anlamlar taşımış ve niteliksel olarak değişime uğramış olduğunu öne sürmekte ve bunun sonucu olarak da çocukluğun değişim izlerinin, oyun ve oyuncak dünyasından da izlenebilir olduğu söylenebilir. Bu doğrultuda araştırmanın amacı anaokulu 3, 4 ve 5 yaş çocuklarının hayallerindeki oyuncaklarla ilgili bilgi toplamak olarak belirlenmiştir. Bunun sonucunda çocukların oyuncağa yükledikleri anlamın, oyuncaktan beklentilerinin ve bunlara paralel olarak da oyuncak tercihlerini etkileyen şartların ortaya çıkarılabileceği düşünülmektedir. Ortaya konulan konunun ve çalışılacak çocukların yaş gruplarının özellikleri göz önüne alınarak araştırma nitel araştırma yöntemiyle desenlenmiştir. Bu doğrultuda çalışma bir olgu bilim çalışmasıdır. Çünkü çalışma dahilinde çocukların oyuncaklara ilişkin düşünce ve beklentileri ortaya konulmaya çalışılacaktır. Olgu bilim araştırmasında çalışma grubunun ilgilenilen tecrübeyi yaşayan ya da yaşamış olan kişilerden oluşturulması beklenmektedir. Çünkü ilk elden ve sübjektif bilgi toplanması amaçlanmaktadır. Dolayısıyla örnekleme stratejisi amaçlıdır. Bu amaç dahilinde bir anaokuluna devam eden 3, 4 ve 5 yaşlarındaki çocuklardan hayallerindeki oyuncakların resimlerini çizmeleri istenecek ve daha sonra çizdikleri resimler ile ilgili onlarla 1 adnan menderes üniveristesi eğitim fakültesi, [email&#;protected] adnan menderes üniveristesi eğitim fakültesi, [email&#;protected] 3 adnan menderes üniveristesi eğitim fakültesi, [email&#;protected] 2 I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 16 görüşmeler yapılacaktır. Çalışma esnasında karşılaşılabilecek problemlerin tespit edilip en uygun şekilde üstesinden gelebilmek için stratejiler belirleyebilmek için öncelikle pilot çalışma gerçekleştirilecektir. Pilot çalışma dahilinde gene aynı şekilde bir anaokuluna devam eden 3, 4 ve 5 yaş çocuklarıyla planlanan şekilde görüşmeler gerçekleştirilecektir. Hem pilot çalışmada hem esas çalışmada çalışma grubuna çocuklar gönüllülük esasına göre alınacaklardır. Görüşmelerde çocuklara çizimini yaptıkları hayallerindeki oyuncaklarla ilgili düşüncellerini, beklentilerini, isteklerini öğrenmeye yönelik sorular yöneltilecektir. Bu görüşmeler sonucunda elde edilecek veriler içerik analizine tabi tutulacaktır. Böyle bir araştırmanın çocukların oyuncaklardan beklentileri ve çocuklara oyuncaklarla ilgili sunulan fırsatların çocukların isteklerine ne kadar uygun olduğu konusunda bilgi sahibi olunmasına yardımcı olacağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: oyuncak, okul öncesi, çocuk I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 17 Halk Oyunlarında “Karı” (Kadın) Karakteri Şebnem Huseynova1 Oyun-‐ insanların belirli beceri ve yeteneklerini geliştiren, eğlence, zevk ihtiyacını karşılayan, stresi atmakta yardımcı olan kültürel faaliyet türüdür. Aslında oyunlar uzun kış gecelerinin olmazsa olmazlarındandır. Halk oyunları mansup olduğu halkın etnosunu temsil eder, kültürünü, tarihi gelişimini gösterir. Günümüzde halk oyunları kültürün önde gelen bileşenlerinden birine dönüşmüştür. Bir zamanlar asırlık tarihi olan halk oyunlarının nesilden-‐ nesile transferinde bir durgunluk yaşandı. Son yıllarda tüm dünyada bu oyunların yoğun araştırma ve tanıtım çalışmasında yoğun bir gelişme gerçekleşir. Halk oyunlarının geliştirilmesi, hem azyaşlılar, hem de yetişkinler arasında tebliğinin büyük önemi var. Çünkü halk oyunları hayatın duygusal parçası olup insan düşüncesini, texeyyülünü zenginleştiren önemli bir araçtır. Her halkın kendisinin geçmişten süzülüp gelen oyun geleneği var ki, bu gelenek diğer halkların geleneğinden ciddi şekilde farklıdır. Mövzuca, içeriği farklı olan halk oyunları hem de kahramanların, imgeler dünyasının zenginliği ile seçilir ve farklıdır. Bildiride işte bu karakterlerden biri hakkında sohbet açılacak. Aynı karakter "karı" karakteridir. Diğer folklor örneklerinde olduğu gibi, halk oyunlarında da karı karakterine rastlıyoruz. "Karı" bazı oyunlarda arsa hattının merkezinde, bazı oyunlarda ise yardımcı karakter olarak görünür. Bu karakterin mitolojik kökü Ulu Anaya dayanıyor. Karı imgesinin Ulu Anadan dönüşümü onaylandı. Bildiğimiz gibi, olumlu imge olan Ulu Anadan sonraları hem olumlu, hem de olumsuz yönleri yansıtan örnekler dönüşümü onaylandı. Bunun içindir ki, diğer folklor örneklerinde olduğu gibi, halk oyunlarında da karı imgesinin fonksiyonu, özelliği farklıdır. Texnokratik bir yüzyılda bile halk oyunları önemini koruyor. Bu örnekleri günümüzde tebliğ etmekte bilgisayar oyunları bedelsiz araçtır. Dünya tecrübesine göre diye biliriz ki, karı karakteri hem de bilgisayar oyunları için uygun imgedir. Anahtar Kelimeler: Oyun, halk, karı, karakter, Ulu ana, örnek 1 AMEA FOLKLOR ENSTİTÜSÜ, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 18 Okul Öncesi Dönemde Ebeveynlerin Çocuklarına Oyuncak Seçimi Tercih Nedenlerinin İncelenmesi Belgin Parlakyıldız1, Vesile Turan2 Oyun oynama her yaştaki çocuğun önemli bir ihtiyacıdır. Oyun çocuğun en önemli işi, oyuncaklar ise en önemli araçtır. Oyun, vakit geçirmeye yarayan belli kuralları olan eğlence olarak tanımlanabilir. Oyuncak ise, çocuğun zihinsel, bedensel ve psiko-‐sosyal gelişimlerinde yardımcı olan, hayal ve yaratıcılığını geliştiren malzemelerdir. Günümüzde farklı renkte, farklı malzeme ve farklı özellikte birçok oyuncak vardır. Oyuncağın en iyisi, çocuğun tekrar tekrar oynamak isteyeceği, her defasında çocuğa zevk veren oyuncaklardır. Oyuncak çocuklarda merak uyandırmalı, kaslarını çalıştırmalı, çocuğu problem çözmeye yönlendirmelidir. Okul öncesi dönemde çocuklar oyun malzemelerine büyük ilgi duymaktadırlar. Bu noktada ebeveynlere düşen büyük görevlerden biri de çocuğa uygun oyuncak sunmalarıdır. Bu araştırmada anasınıfına devam eden altı yaş çocuğuna sahip ebeveynlerin oyuncak seçiminde dikkat ettikleri noktaları belirlemektir. Çalışma grubunu İstanbul ilinde Milli Eğitim Müdürlüğü bünyesinde yer alan anasınıflarına devam eden 6 yaş grubu çocuğa sahip (N=50) ebeveyn oluşturmaktadır. Araştırmada nicel ve nitel teknikler birlikte kullanılmıştır. Veriler araştırmacı tarafından geliştirilen anket ve velilerle birebir görüşmelerle elde edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Okul öncesi, oyun, oyuncak, oyuncak seçimi 1 2 İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, [email&#;protected] İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 19 Koleksiyoner Kutu Oyunu Neriman Özcan1, Meryem İnci Günay2 Oyun ;çocuğun bilişsel ,duyuşsal ve devinişsel gelişimine katkıda bulunan en önemli unsurlardan biridir.Çünkü hayatta kazanılması gereken birçok yeti ,oyun çağında elde funduszeue.infoşka bir ifadeyle oyun ,bireyin gelişiminde belirleyici bir rol oynar. Eğitimin çocukta yaratmaya çalıştığı değişim ve gelişim sadece anlatım yoluyla elde etmeye çalışmak ,çocuktan uzak bir uygulama funduszeue.info kalıcı öğrenmeler ;bilgi ,çocuğun algılayacağı yolla sunulduğunda sağlanıfunduszeue.info nedenle oyunla başlayan ve içinde oyun barındıran her türlü öğrenme ortamının verimliliği oldukça yüfunduszeue.info,'Oyun ,özümleme yoluyla gerçekleşen bir çeşit uyumdur,'diyerek oyunu ,çocuğun dış dünyadan aldığı uyaranları özümlediği ve uyum sistemine yerleştirdiği bir yol olarak görmüştü. 5.sınıf öğrencileri ile uygulanan projede öğrencilerin sanat yapıtlarındaki değerleri görmeleri sağlanmış ,simgeleri estetik ve anlatımsal nitelikleriyle algılayabilmeleri için örnekler üzerinde durulmuş ,öğrenciler bu bilgi ve deneyimleri ışığında ,sanat akımları dönem sanatçıları ve eserlerinden oluşan kutu oyunları tasarlanmıştır.Böylece öğrencinin aktif olduğu ve kalıcı öğrenmenin sağlandığı bir öğrenme ortamı oluşturulmuşfunduszeue.inforla öğrenmeyi sağlayan ,sanatsal ürünlere olan ilgiyi artıran bu çalışmalarda her grup kendi oyununu ve kutusunu tasarlayıp bunu arkdaşlarıyla paylaşmıştır. Koleksiyoner oyunuyla da öğrencilerin sanat eseri görsel dağarcığı geliştirilip estetik bakış açısı kazandırılarak sanat eğitiminin temeli atılmıştır. Anahtar Kelimeler: sanat akımları ,sanatçılar,oyun 1 2 bursa özel kültür okulları, [email&#;protected] bursa özel kültür okulları, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 20 ‘Kentleşmede Çocuğa Görelik’ İlkesinin Oluşturulması ve Bu Çerçevede Çocukluğumuzdaki Oyunların Önemi Erol Erdoğan1 Seksek, ip atlama, mendil kapmaca, bezirgânbaşı, kutu kutu pense, sek sek, çelik çomak, misket, isim şehir, birdirbir, saklambaç, hımbıl, istop, yakar top, mangala, kör ebe gibi çocukluğumuzun oyunları, modernleşme sürecinde yerini bilgisayar ve internet oyunlarına bıraktı. Dolayısıyla çocukluğumuzun oyunları ‘eski’, ‘geleneksel’, ‘unutulmuş’, ‘kaybolmuş’ gibi negatif anlama sahip kelimelerle ifade edilmeye başlandı. ’den itibaren gerçekleştirdiğim araştırmalarım sonucunda gördüm ki, bundan onbeş-‐yirmi sene öncesine kadar Türkiye’de oynanan oyunların sayısı ’den fazladır. Geniş perspektiften bakınca ‘oyun’ meselesinin kültür ve medeniyet krizlerimizle doğrudan ilgili olduğunu görürüz. Oyunların yüz yıllar içinde aldığı formda din, kültür, edebiyat, sanat yani medeniyete ve hayata dair her şey var. Bunun yanında, oyunların hayatımızdan kayboluş gerekçeleri kültürel, siyasi, ekonomik ve sosyolojik süreçlerin bir parçası. Daha yakından bakıldığında, oyunların terk edilişinde, kentleşme, köyden şehre göç, geniş aileden çekirdek aileye geçiş, çalışma hayatının değişimi, ebeveyn çocuk ilişkileri gibi güçlü değişim araçlarının varlığını tespit ederiz. Çocukluğumuzun oyunları topluma ve çocuğa yeniden kazandırılabilir. Bunun için öncelikle ‘toplumun oyunlar konusundaki ezberinin bozulması’ gerekir. Oyunların ‘oynanmıyor’ olmasında en büyük suç ‘büyükler’indir. Çünkü oyunları terk eden büyüklerdir. Buna rağmen, büyükler ‘Çocuklar oynamıyor, sokağa çıkmıyor, internetin başından ayrılmıyor, şehirlerde oyun yeri yok.’ diyerek suçu kendisi dışındaki unsurlara yüklüyorlar. Tebliğ planım şöyledir; Birinci bölümde, yılından itibaren yürüttüğüm çocukluğumuzun oyunları derleme, yazma ve kitaplaştırma çalışmalarım hakkında bilgiler vereceğim. İkinci bölümde, büyüklerin ve toplumun oyunlara yanlış yaklaşımlarımdan örnekler vererek bu yaklaşımların analizini yapacağım. Üçüncü bölümde, oyunların topluma yeniden kazandırılması ve yeniden oynanır hale gelmesinin nasıl sağlanacağına dair önerilerimi paylaşacağım. Dördüncü bölümde ise bir süreden beridir oluşturmaya çalıştığım ‘Şehircilikte çocuğa görelik ilkesi’ üzerinde duracağım. Bu ilke şehirleşmede yeni bir paradigma anlamına geliyor. Çünkü ‘Şehircilikte Çocuğa Görelik’le ilgili bir gündemin başlatılması dahi kentleşme politikalarında entelektüel bir açılıma vesile olacak ve uygulamalarda iyileşmeler sağlayacaktır. ‘Şehircilikte Çocuğa Görelik İlkesi’ şehirde çocuklar için mekân ve etkinlik yapılmasından daha vizyoner ve dominatiftir; paradigmal bir tercihtir. Anahtar Kelimeler: Şehirleşmede Çocuğa Görelik, Çocukluğunuzdaki Oyunlar, Çocuk Oyunları, Kentleşme. 1 Serbest. Çocuk Oyunları Araştırmacısı; İlahiyatçı-‐Sosyolog, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 21 Ailelerin 0-‐6 Yaş Çocuklara Yönelik Oyuncak Seçimlerindeki Kriterlerin İncelenmesi Özlem Cir1 Oyunun ne olduğu ya da ne olmadığı ile ilgili olarak alan yazını incelendiğinde çeşitli tanımlamalar karşımıza çıkmaktadır. Bütün bu tanımlama ve görüşlerin ortak noktası oyunun çocuğun en büyük ve en önemli işi olduğudur. Oyun denildiğinde ilk akla gelen çocuklar için vazgeçilmez olan oyuncaklardır. Oyuncaklar, çocukların gelişim basamakları boyunca çevreleriyle etkileşimlerini sağlayan, hareketlerine düzen ve sınır getiren, bedensel gelişimlerinin yanı sıra, zihinsel, duygusal ve psiko-‐sosyal gelişimlerini destekleyen, yaratıcılık, hayal gücü ve farklı düşünme becerilerini geliştiren tüm oyun araçlarıdır. Özellikle okul öncesi dönemde yani 0-‐6 yaş sürecinde çocukların oyuncak ve oyun materyallerine karşı olan ilgili tutumları, oyuncağa olan ihtiyacı artırmakla beraber oyuncak seçerken işlevsellik, sağlık, kalite gibi niteliklere dikkat etmeyi gerektirmektedir. Bu nedenle anne-‐ babalar çocuklarının tüm gelişim alanlarını destekleyebilmek için çocukların yaş, ilgi, beceri, gelişim düzeyi ve yeteneklerini iyi bilmeli ve bunlara uygun oyuncak seçimleri yapabilmelidirler. Yapılan araştırmalar doğrultusunda ebeveynlerin eğitim ve sosyo-‐ekonomik düzeylerinin çocukları için nitelikli oyuncak seçimlerinde uyulması gereken ölçütlere dikkat etme düzeylerinde etkili olabileceği ortaya konuşulmuştur. yılında Demir ve Onur’un yaptığı araştırma ile ailelerin çocuklarının gelişim seviyelerini, oyuncakların sağlık ve güvenlilik durumlarını göz önünde bulundurdukları sonucu ortaya çıkarken, yılında Özyeşer-‐Cinal’ın yaptığı araştırma ebeveynlerin oyuncak seçimi sırasında sağlıklı ve tehlikesiz olma durumlarına dikkat etmedikleri ortaya konmuştur. Bu amaçla, bu çalışmada anne ve babaların çocuklara yönelik oyuncak seçimlerindeki kıstasları belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, ilgili alan yazınları doğrultusunda oyuncakların nitelik özelliklerinin belirlenmesini ve yaşlara göre oyuncak tercihlerini içermektedir. İkinci bölüm, literatür taramaları sonucunda, oyuncak seçiminde uyulması gereken ölçütlere değinilmiştir. Üçüncü bölümde, yılında Özyeşer-‐ Cinal tarafından yapılmış olan “Farklı Sosyo-‐ Ekonomik düzeylerdeki 3-‐6 çocukların sahip oldukları oyuncak ve oyun materyallerinin incelenmesi”, yılında Sülü-‐Uğurlu, Özet ve Ayçiçek tarafından yapılan “1-‐3 yaş grubu çocuğu olan annelerin oyuncak seçimi konusunda bilgi ve uygulamalarının incelenmesi” ve yılında Acar, Gülnar, Coşkun ve Aydoğdu tarafından yapılmış olan “Annelerin 0-‐6 yaş çocukları için oyuncak seçiminde uyulması gereken ölçütlere dikkat etme düzeylerinin incelenmesi” isimli üç araştırma incelenmiştir. Bu doğrultuda anne-‐ babalara çocuklarının ve kendilerinin demografik bilgileri, oyuncak seçimlerinde dikkat ettikleri unsurlar ve oyuncak niteliklerine yönelik sorulardan oluşan, nicel tarama yöntemi olarak anket uygulanmıştır ve bu bölümde anket sonuçlarına yönelik bulgulardan bahsedilecektir. Dördüncü bölümde ise edilen bulgulara dayanarak anne-‐babaların oyuncak seçimleri konusundaki bilgi düzeylerini ve farkındalıklarına yönelik yapılabilecek çalışmalar tartışılacaktır. Araştırmanın verileri henüz analiz aşamasında olup, bulgular, sonuç ve değerlendirme kısmına daha sonra tam metin de yer verilecektir. Anahtar Kelimeler: Oyun, Oyuncak, Anne-‐baba farkındalığı, Oyuncak Seçimi 1 Bilfen Eğitim Kurumları, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 22 Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Zekâ Oyunları ile İlgili Bilgi Düzeyleri ve Oyunların Eğitimde Kullanılabilirliğine Yönelik Görüşleri Şahin Oruç1, Genç Osman İlhan2 Bu çalışmanın amacı eğitim fakültesi öğrencilerinin zekâ oyunları ile alakalı bilgi düzeylerini, hangi oyunları bildiklerini, zekâ oyunlarının eğitimdeki işlevini ve ders materyali olarak kullanılabilirliğini, ayrıca alanıyla zeka oyunları arasında nasıl bir bağlantı kurabildiğini belirlemeye yöneliktir. Araştırmamızın örneklemini farklı bölümlerde öğrenim görmekte olan eğitim fakültesi öğrencileri oluşturmaktadır. Bu öğrenciler bölümlerine ve cinsiyetlerine göre kategorize edilerek sınıflandırılmıştır. Verilerin toplanması için beş adet açık uçlu sorudan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Sorular alanında uzman kişilere danışılarak hazırlanmış ve pilot çalışması yapılmıştır. Veriler nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi yoluyla incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Eğitim, Zeka Oyunları, Öğretmen Adayları 1 2 Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü, [email&#;protected] Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 23 Adölesanların Oynadıkları Bilgisayar Oyunları ve Oyuna Ayırdıkları Zamanın Değerlendirilmesi: Kalitatif Çalışma Funda Kardaş Özdemir1, Sevinç Polat2, Birgül Tuncay3 Giriş ve amaç: Günümüzde bilgisayar oyunları, adölesanların günlük yaşamlarının ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Bu nedenle adölesanların oynadıkları oyunlar ve oyuna ayırdıkları zaman önemlidir. Bu çalışma adölesanların oynadıkları bilgisayar oyunlarını ve oyuna ayırdıkları zamanı değerlendirmek amacıyla gerçekleştirildi. Yöntem: Çalışma 21 Ocak tarihinde Kars ilinde bir lisenin öğrencisi olan ‐16 yaş arası 10 adölesanla yapıldı. Çalışma için etik kurul izni, adölesanlar ve ailelerinden sözlü onam alındı. Veriler bireysel derinlemesine görüşme yöntemi ve yarı yapılandırılmış soru formuyla ‐35 dakikada toplandı. Katılımcılardan izin alınarak ses kaydı yapıldı. Elde edilen veriler içerik analizi yöntemiyle çözümlendi. Bulgular: Çalışma kapsamına alınan adölesanların 6’sının 15 yaşında olduğu, 4’ünün erkek olduğu, 8’inin lise 1. sınıfta okuduğu ve 5’inin ailesinin gelirinin giderinden az olduğu belirlendi. Çalışmada 5 adölesanın 5-‐9 yıldır, 3 adölesanın 6 aydan beri, 2 adölesanın 3 yıldır bilgisayar oyunu oynadığı saptandı. Çalışmada bir adölesanın günde 5-‐6 saat, 2 adölesanın 4-‐5 saat, 3 adölesanın 3-‐4 saat, 4 adölesanın 1-‐2 saat bilgisayar oyunu oynadığı belirlendi. İki adölesanın bilgisayar oyunlarından en çok“Okey, Poker, Batak, Candy Crush”, 2 adölesanın “ Temple Run, Subway Surfes, Hill Climb Racing”, iki adölesanın “Wolfteam, Far Cry, God of War, Pes, Stalwan, Cull of Tudy, Fifa”, bir adölesanın ise” araba yarışı” oynadıkları belirlendi. Çalışmada 4 adölesan bilgisayar oyunlarına arkadaşlarının, 3 adölesan ablası ve arkadaşlarının önerisi ile başladığını ifade etti. “Bilgisayar oyunları sağlığınızı etkiledi mi?” sorusunu 5 adölesan “gözlerime zarar veriyor, bel, boyun, baş ağrısı ve yorgunluk yapıyor”, 4 adölesan “gözlerim, ruh sağlığım bozuldu, asosyal oldum”, bir adölesan “psikolojime iyi geliyor, sağlığımı olumlu etkiliyor” şeklinde cevap verdi. Sonuç: Çalışmada adölesanların yarısının günde 3 saat ve daha fazla süre ile bilgisayar oyunu oynadığı belirlendi. Çalışmadan elde edilen sonuçlar doğrultusunda, adölesanların seçtikleri bilgisayar oyunları ile oyunlarının olumlu ve olumsuz etkileri konusunda bilgilendirilmelerini öneriyoruz. Anahtar Kelimeler: Adölesan, Bilgisayar Oyunu, Kalitatif Çalışma 1 Kafkas Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu, [email&#;protected] Kafkas Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu, [email&#;protected] 3 Bozok Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu, birgul-‐[email&#;protected] 2 I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 24 Okul Öncesi ve Birinci Sınıf Öğrencilerinin Oyun/Oyuncak Hakkındaki Görüşlerinin Karşılaştırılması Aytül Eliküçük1, Esin Meral Kandemir2 Bu çalışmayla yeni eğitim sisteminin 1. Sınıfa başlama yaşını öne çekmesiyle erken okula başlayan çocukların, okul öncesine devam eden öğrencilere göre oyun/oyuncak faaliyetlerinin neler olduğu, bu faaliyetlerinin ne kadar sürdüğü bu sürenin yeterli olup olmadığı, ebeveynlerin bu süreçteki yeri incelenmiştir. Bu çalışma nitel bir çalışma olup, 40 1. Sınıf velisi ve 40 okul öncesi velisiyle yarı yapılandırılmış görüşme formu ile veriler toplanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu ‐ yılı İzmir ili Bornova İlçesi Kavaklıdere Saliha Hüseyin Özyavuz İlkokulu 1. Sınıf velileri ile Sultanhisar Sabiha Gökçen Anaokulu velileri oluşturmaktadır. Çalışma önce öğrencilerle görüşme yapılarak başlamıştır fakat öğrencilerin zaman kavramı tam gelişmediği için yeterli ve açık cevaplar alınamamıştır. Bu sebeple öğrenci velileriyle görüşme yapılması kararlaştırılmıştır. Araştırmanın verileri betimsel analiz yöntemiyle analiz edilecektir. Anahtar Kelimeler: Oyun, oyuncak, çocuk gelişimi Zeka Oyunları Dersi Öğretim Programı'nın Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi Doç. Dr. Oktay Akbaş3, Nurcan Baki4 Bu çalışmanın amacı; Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından yılında kabul edilen Zekâ Oyunları Dersi Öğretim Programı’nı öğretmen görüşlerine göre değerlendirmektir. Bu çalışma doğrultusunda, çalışma grubunu oluşturan Zekâ Oyunları Dersi Öğretim Programı’nın uygulandığı Kırıkkale ve Ankara illerindeki 8’i devlet okulu ve 5’i özel okul olmak üzere 13 okulda görev yapan toplam 20 öğretmenle yarı yapılandırılmış görüşme yapılmıştır. Bu görüşmelerin sonucunda elde edilen bulgulara göre öğretmenlerin bu dersle ilgilenme nedenleri arasında bu dersin öğrenmeyi ilgi çekici ve eğlendirici kılması, öğretmenlerin farklı ve yeni bir alanda kendilerini geliştirmek istemeleri, öğrencilerin muhakeme ve akıl yürütme çalışmalarına imkan tanıması gibi nedenler bulunmaktadır. Öğretmenler derslerinde akıl yürütme ve işlem (Sudoku vb.), sözel (Kelime Avı vb.), geometrik-‐ mekanik (Tangram vb.) hafıza (Resfebe vb.), strateji oyunlarına (Satranç vb.) ve zekâ sorularına yer vermektedirler. Öğretmenler bu dersin zorunlu dersler arasında yer alarak bütün okullarda ilkokuldan itibaren verilmesi gerektiğini düşünmektedirler. Onlara göre bu ders; öğrencilerin dikkatini artırmaları, sosyalleşmeleri, alternatifli düşünebilmeleri, empati kurabilmeleri, oyunla birlikte okulu sevmeleri gibi bir çok beceri kazandırarak öğrenmelerine katkı sağlamaktadır. Anahtar Kelimeler: Zekâ Oyunları, Akıl Oyunları, Zekâ Oyunları Öğretim Programı 1 SULTANHİSAR SABİHA GÖKÇEN ANAOKULU, [email&#;protected] SULTANHİSAR SABİHA GÖKÇEN ANAOKULU, [email&#;protected] 3 Kırıkkale Üniversitesi, [email&#;protected] 4 Kırıkkale Üniversitesi, [email&#;protected] 2 I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 25 Zeka Oyunları Arayıcılığıyla İnternetin ve Telefonun Zararlı Kullanımının Azaltılması Şahin Oruç1, Merve Aygün2 Bu çalışmanın amacı ortaöğretim öğrencilerinin internet ve cep telefonları kullanırken uğradıkları zararların, zeka oyunları yoluyla ne oranda azaltılabileceğini ortaya koymaktır. Yapılan çalışma TUBİTAK /A “Üniversite öğrencileri Yurtiçi Araştırma Projeleri Destekleme Programı“ kapsamında desteklenmeye değer görülmüş ve başarı ile tamamlanarak ilgili kuruma sunulmuştur. Projenin örneklemini İstanbul ili Esenler ilçesinde yer alan bir lise de ‐ eğitim-‐öğretim yılında öğrenim görmekte olan 40 kişilik öğrenci grubu oluşturmaktadır. Çalışmada tutum ölçeği kullanılmıştır. Tutum ölçeğinde; internetsiz yaşayamam, sosyal aktivite sıklığı, telefon kullanma sıklığı, internete çok zaman harcama, zeka oyunlarına ilgi-‐bilgi, arkadaşlarla görüşme, internet kullanım sıklığı, zeka oyunları oynama sıklığı, gibi durumlara cevap aranmıştır. Öntest ve sontest şeklinde uygulanan tutum ölçeğinden elde edilen veriler SPSS kullanılarak analiz elde edilmiştir. Proje sonunda öğrencilerin okula karşı tutumlarında anlamlı bir fark ortaya çıkmış ayrıca gereksiz internet ve telefon kullanımının azaldığı görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Zeka oyunları, eğitim, teknolojinin zararları 1 2 Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi, [email&#;protected] Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 26 Geleneksel Kültür ve Modern Bilimin Sentezi Bir Oyun: Jipto Grigori Tomski1, Umay Arslan2 Düşünsel oyunların, yaratıcı imgelem ve iç disiplin oluşumunu, gözlem ve düşünme yeteneğini desteklediği, kişilik ve hafızayı güçlendirdiği, estetik bir haz duygusu verdiği ve çocuğun uyumlu bir gelişim göstermesi açısından yararlı olduğu birçok uzman tarafından dile getirilmektedir. Bu bağlamda, Yakut matematik profesörü ve yılında UNESCO’da P-‐5 üst düzey uzman olan Grigori Tomski tarafından yılında keşfedilen JİPTO (Tomski’nin Düşünsel Kovalama Oyunu) özellikle ilginçtir. JİPTO’nun bütün zevklere hitap eden özel versiyonu bulunmaktadır. Temel versiyon, « Sonor » (Yakutça «Kovalama ») olarak adlandırılır. yılında, Yakutistan’da ilk JİPTO derneğinin kurulmasının ardından oyun, kısa sürede ülkenin yeni milli düşünsel sporu haline gelir ve anaokulundan üniversiteye kadar eğitim aracı olarak kullanılır. JİPTO’nun gelişimi, kültürel ve pedagojik değeri UNESCO’nun dikkatini çok geçmeden çeker. yılında, Tomski tarafından, UNESCO’nun desteğiyle kurulan FIDJIP (Uluslararası JİPTO Federasyonu), farklı ülkelerden birçok öğretim elemanını, psikolog, sanatçı, yazar ve matematikçiyi bir araya getirir. Böylece, JİPTO’nun etrafında, yaratıcı, pedagojik, bilimsel uluslararası bir hareket oluşur. EUROTALENT ile FIDJIP ortaklığı yılında başlar. EUROTALENT, üstün zekalı çocukların eğitiminde, yaratıcılığı geliştiren bir oyun olarak JİPTO’dan yararlanır. JİPTO bir oyundan çok daha fazlasıdır; o, aynı zamanda kültürel bir nesnedir. Yakutistan, Rusya, Fransa, Kazakistan, Amerika, Japonya ve Türkiye’den birçok sanatçı ve fotoğrafçı, JİPTO’nun sayısı ’den fazla olan dekoratif, sanatsal ve fotografik kompozisyonlarının yaratılmasında katkıda bulunmuşlardır. UNESCO’da iki kez JİPTO sanatı sergisi gerçekleştirilmiştir. İnsanlar bu kompozisyonlar ile evlerini bezerler, onları duvarlarına tablo gibi asarlar, hediye olarak verirler, koleksiyon nesnesi yaparlar. Avrupalı aydınlar ve medya tarafından JİPTO ilgiyle takip edilmektedir. Sonuç olarak, Yakutistan, Rusya, Kazakistan ve Fransa gibi farklı ülkelerin okullarındaki uygulamalara dayanarak, JİPTO’nun, düşünsel, sanatsal, pedagojik ve matematiksel yaratıcılığı harekete geçirmesinden dolayı, eğitim programlarına konulması ve üstün yetenekli çocukların eğitiminde kullanılması önerilmektedir. Türkiye’de, matematik ve sanat öğrenimi JİPTO ile daha ilginç hale getirilebilir. JİPTO, her Türk’ün evine, hem çağdaşlığın hem de kendi kültürüne ve köklerine bağlılığın simgesi olarak girebilir. JİPTO festivalleri, turnuvaları ya da farklı türden etkinlikler düzenlenerek diğer Türk devletleri ile tarihsel, kültürel bağlarımız güçlendirilebilir. Anahtar Sözcükler: JİPTO, Strateji Oyunu, Yakutistan, UNESCO, FIDJIP, EUROTALENT. РЕЗЮМЕ: Многие эксперты считают, что интеллектуальные игры способствуют формированию логического мышления и внутренней дисциплины, наблюдательности и творческого воображения, укрепляют характер и память, дают огромное эстетическое удовольствие и полезны для гармоничного развития ребенка. В этом контексте особенно интересна игра ЖИПТО / JIPTO (Jeu Intellectuel de Poursuite de Tomski / Интеллектуальная игра преследования Томского), изобретенная в году якутским профессором математики Григорием Томским, 1 2 Prof. Académie Internationale CONCORDE, [email&#;protected] Dr. [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 27 ставшем в году экспертом высшей категории Р-‐5 ЮНЕСКО. Игра имеет версий на любой вкус, базовая версия имеет якутское название «Сонор» («Преследование»). После организации первой ассоциации ЖИПТО в Якутии в году (имевшей статус добровольного общества и преобразованной в году в федерацию), игра Сонор быстро стала новым интеллектуальным национальным видом спорта и используется в педагогических целях от детского сада до университета. В году по инициативе ЮНЕСКО была создана Международная федерация ЖИПТО (ФИДЖИП / FIDJIP), которая объединяет большое количество педагогов, психологов, художников, писателей и математиков из разных стран. С года началось сотрудничество между ФИДЖИП и Европейской ассоциацией по одаренным детям EUROTALENT с консультативным статусом возле Совета Европы. В году к международному творческому, образовательному и научному движению, сформированному вокруг ЖИПТО, присоединилась Международная академия КОНКОРД (Académie Internationale CONCORDE). ЖИПТО это больше, чем игра, это и культурный объект, ибо поле для игры представляет собой вертикальный триптих, позволяющий выразить, например, идею преследования цели или мечты. Большое количество художников и фотографов из Якутии, России, Франции, Казахстана, США, Японии и Турции внесли свой вклад в создание декоративных, художественных и фотографических композиций ЖИПТО, число которых составляет более Мы организовали две выставки JIPTO-‐Art в ЮНЕСКО. ЖИПТО было встречено с большим интересом европейскими СМИ и интеллектуалами. Таким образом, ЖИПТО обладает всеми качествами, чтобы войти в дом каждой турецкой семьи как символ современности и привязанности к своей собственной культуре и ее корням, для интеллектуального и творческого развития подрастающего поколения. Организация фестивалей ЖИПТО, турниров, выставок и других мероприятией будет способствовать укреплению наших культурных связей между тюркскими народами. Ключевые слова: ЖИПТО, интеллектуальные игры, Якутия, ЮНЕСКО, ФИДЖИП, EВРОТАЛАНТ. Anahtar Kelimeler: JİPTO, Strateji Oyunu, Yakutistan, UNESCO, FIDJIP, EUROTALENT. I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 28 Okul Öncesi Eğitiminde Oyun ve Oyuncak Materyallerine İlişkin Yönetici ve Öğretmen Görüşleri Semra Kıranlı Güngör1, Esra Dereli İman2 ÖZET Okul öncesi eğitimde oyun ve oyuncak çocuk gelişimi açısından önemli bir yer tutar. Oyun ve oyuncak konusuna ilişkin okullardaki yönetici ve öğretmenlerin bakış açıları pek çok açıdan okullardaki oyuncak temininde ve oyun üretiminde bir etkiye sahiptir. Bu araştırmada bağımsız anaokulu yöneticileri ile ilköğretim bünyesindeki anasınıfları okul yöneticileri ve okul öncesi öğretmenlerinin oyun ve oyuncak materyallerine ilişkin görüşlerini almak amaçlanmıştır.. Araştırmada, oyun nedir? oyuncak nedir? oyuncak materyali nedir? oyun ve oyuncak ilişkisi nedir? oyuncak temininde okullar farklılıklar içinde midir?vb. sorulara cevaplar aranmıştır. Araştırmada, nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada yönetici ve öğretmenlerle görüşmeler yapılmıştır. Araştırmaya Eskişehir il merkezindeki bağımsız anaokulları ve ilköğretim bünyesindeki anasınıfları yönetici ve öğretmenleri gönüllülük esası ile katılmışlardır. Görüşme verileri içerik analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Analizler nitel analiz alanında ve okul öncesi alanında uzman olan araştırmacılar tarafından önce ayrı ayrı kodlanmıştır. Daha sonra ortak kodlar üzerinde birliktelik sağlanmıştır. Tema ve alt temalara ilişkin veriler tablolarla gösterilmiş, ilgili cümle alıntılarına yer verilmiştir. Araştırma sonucunda iki ayrı grup arasındaki farklar okul türleri, okul imkanları, finansman kaynakları, yöneticilerin branş alan farklılıklarının etkileri açısından önemli olduğu görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Yönetici, okul öncesi, oyun ve oyuncak, materyal temini, nitel analiz, 1 2 ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ, [email&#;protected] ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 29 Türk Kültürüne Ait Oyun ve Oyuncakların Okul Öncesinde Yapılandırılmış Origami Materyalleri ile Kullanımı Gözde Koç1, Belgin Parlakyıldız2 Oyun ve oyuncak, içinde bulunduğu toplumun ve kültürün izlerini yansıtır. İster halk sanatı ürünü olsun, ister endüstriyel olarak üretilmiş olsun oyuncaklar oluşturdukları dönemin yaşam biçimlerinin önemli birer kayıtlarıdırlar. Oyuncak, sözlüklerde oynayıp eğlenmeye yarayan her şey olarak tanımlanmakta, oyun ise vakit geçirmeye yarayan, belli kurallı olan eğlence ile özetlenmektedir. Fakat oyun ve oyuncağın sözlüklerdeki anlamlarının dışında çok derin etkileri vardır. Oyun doğal bir öğrenme ortamı olduğundan, çocuk eğitiminin ayrılmaz bir parçasıdır. Oyun ile çocuk güç durumlara karşı koyabilme gücü, uyum sağlama ve yaratıcılık becerilerini edinir. Oyun aynı zamanda çocuğun kendisini ve dünyayı keşfetmesine yardımcı olmaktadır. Bunun yanı sıra çocuğun sosyal duygusal, dil, psiko motor beceriler hatta öz bakım becerilerinin gelişmesine yardımcı olur. Kültürün mirası olan oyun ve oyuncakları hem çocuklara tanıtmak, hem de çocukların gelişimlerini desteklemek için farklı ve yaratıcı yöntemler geliştirilmelidir. Bu amaçla Türk kültüründeki oyun ve oyuncaklar yapılandırılmış origami materyalleri ile tanıtılabilir. Origami Japonca bir kelime olup ‘katlanmış kağıt’ anlamına gelmektedir. Kağıdı yapıştırıcı ve makas kullanmadan çeşitli figürler elde etme sanatıdır. Origaminin temellerinin Çin’de atıldığı düşülse de gelişimini Japonya’da göstermiştir Bu makale, nitel bir araştırma olup, alan yazın taraması yöntemi kullanılacaktır. Aynı zamanda, oyun ve oyuncakların, yapılandırılmış origami materyalleri ile birlikte nasıl kullanılacağını göstermeyi hedefleyen bir araştırma modelidir. Bu amaç kapsamında Türk kültüründen izler taşıyan oyun ve oyuncakların origami yöntemi kullanılarak yapılandırılması planlanmaktadır. Anahtar Kelimeler: okul öncesi, oyun, oyuncak, origami 1 2 İSTANBUL SABAHATTİN ZAİM ÜNİVERSİTESİ, [email&#;protected] İSTANBUL SABAHATTİN ZAİM ÜNİVERSİTESİ, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 30 Dramatik Oyun, Sosyodramatik Oyun ve Öz-‐Düzenleme Fatma Alisinanoğlu1, Sadiye Keleş2 Bu çalışmada alanyazında sosyal fantezi oyunları, sosyal –mış gibi oyunlar olarak da ifade edilen sosyodramatik oyunlar ile öz-‐düzenleme arasındaki birliktelik incelenmiştir. Öz-‐düzenleme, çok genel bir ifade ile bireyin duygularını, düşüncelerini ve davranışlarını kontrol etmesini içermektedir. Öz-‐ düzenleme kavramını farklı kuramsal yapılar çerçevesinde ele alan araştırmacılar, öz-‐düzenlemenin desteklenmesinde farklı pedagojik uygulamaların etkili olabileceğine ilişkin görüşler bildirmektedir. Erken çocukluk döneminde öz-‐düzenlemeyi Kültürel-‐Tarihsel Kuram çerçevesinde inceleyen araştırmacılar iki temel yapının öz-‐düzenleme için belirleyici olduğunu iddia etmektedir. Bunlar; dramatik oyunlar ve kendine yönelik konuşmalardır. Vygotsky’nin yazıları incelendiğinde, oyunu, çocukların sembolleri ve işaretleri üretmesi açısından bütün gelişimsel eğilimlerin yoğunlaştırılmış şekli ve gelişimin ana kaynağı olarak ilettiği görülmektedir. Vygotsky oyunun ilginç bir çelişki içerdiğini savunmaktadır. Çocuklar oyun sırasında yapmaktan en çok hoşlandıkları davranışları sergiliyor gibi görünmektedirler. Bu durum gözlemcilerin oyunu özgür ve kendiliğinden bir eylem olarak algılamasına neden olmaktadır. Oyun sırasında tüm çocuklar, üstlenmiş oldukları rol merak uyandıran bir rol olmasa da, kendi rolleri ile uyumlu davranışlar gerçekleştirmek durumundadır. Bir diğer ifade ile dramatik oyunlar, çocukların kendilerini oyundaki senaryonun kurallarına bağımlı kılması nedeniyle, dürtülerine karşı davranış sergilemelerini gerektirmektedir. Oyuna katılım gösteren tüm çocuklar, oyundaki diğer çocukların davranışlarını katı bir biçimde kontrol etmektedirler. Bunun dışında, oyundaki her rol dolaylı kurallar içermektedir. Bu nedenle çocuklar kendi dürtüselliklerini baskılamayı ve oyundaki kuralları takip etmeyi öğrenmektedir. Bu durum öz-‐düzenleme gelişimi sağlamaktadır. Bu çalışmada, dramatik ve sosyodramatik oyunlar ile öz-‐düzenleme arasındaki nedensel birlikteliği ortaya koymaya yönelik araştırmalar için spesifik birtakım araştırma alanlarını hedefleyen ve pedagojik uygulamalara rehberlik edecek sistemli öğretmen eğitimi programlarını ve sınıf-‐içi çalışmaları hedefleyen öneriler getirilmiştir. Anahtar Kelimeler: erken çocukluk, öz-‐düzenleme, oyun, Vygotsky, dramatik oyun 1 2 İSTANBUL GELİŞİM ÜNİVERSİTESİ, İSTANBUL GELİŞİM ÜNİVERSİTESİ, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 31 Ailemin ve Benim Oyun ve Oyuncaklarım Belgin Bal İncebacak1, Erdal İncebacak2 Bu araştırmada oyuncakların geçmişten günümüze gelişim ve değişimlerinin nasıl değiştiğini gözlemlemek amacıyla yapılmıştır. Eskiden oynadığımız sokak ve ev oyunları ile el yapımı oyuncaklardan günümüze kadar gelenler ile şimdilerde yerini teknolojinin getirmiş olduğu dijital oyunlara ve oyuncaklara bıraktığı söylenmektedir. Biz de çalışmamız da eski oyunlar ile oyuncakların ve yeni oyunlar ile oyuncakların neler olduğu nasıl değişikliklere uğradığını belirlemeye çalışacağız. Araştırmamızın amacı bir kuşak öncesi ile bir kuşak sonrasındaki gelişimler göz önüne alınarak anne babaların ve çocuklarının oynadıkları oyunlar ve oyuncakların neler olduğunu tespit etmektir. Araştırmamızı Samsun Atakum ilçesine bağlı Milli Eğitim Bakanlığına ait Fahrettin Ulusoy İlkokulunda 2-‐D sınıfındaki 31 öğrenci ile bu öğrencilerin anne ve babaları ile çalışmamız yürütülmüştür. Çalışma grubumuz Ç=31, A=31, B=31 toplamda 93 kişidir. Çalışmada veri toplama aracı olarak, araştırmacılar tarafından geliştirilen tam yapılandırılmış “geçmişten günümüze oyun ve oyuncak” görüşme formu kullanılmıştır. Görüşme formunda, öğrenci ve velilere oynadıkları oyun ve oyuncaklar, nasıl bir oyuncaklarının olmasını istedikleri, kız ve erkek oyunları arasındaki farkların neler olduğu sorularak oyun ve oyuncaklar hakkında derinlemesine bilgi elde edilmeye çalışılmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden tarama modeli kullanılmış ve içerik analizi yapılmıştır. Çalışmamızın sonuçları görüşme formları analiz edildikten sonra kongrede tartışılacaktır. Anahtar Kelimeler: Oyun, oyuncak, kız ve erkek oyunları 1 2 Ondokuz Mayıs Üniversitesi, [email&#;protected] Ondokuz Mayıs Üniversitesi, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 32 Elazığ’ın Geleneksel Çocuk Oyunları Nihan Karabulut1 Çalışmanın amacı ; geçmişten günümüze kadar Elazığ’da oynanan çocuk oyunlarının gelişimini ve Elazığ’ın unutulmaya yüz tutmuş geleneksel çocuk oyunlarını tekrar gün yüzüne çıkarmaktır. Oyun, çocukların iletişim kurmasında, anlamasında, arkadaşlık kurmasında ,liderlik , paylaşmayı bilme ,zihinsel beceriler, zamanı verimli kullanma , kendi kültürünü tanıma gibi becerileri sağlayan en önemli araçlardan birisidir. Günümüzdeki çocuklar ; eskisi gibi mahallelerinde, sokaklarda çok fazla oynamamaktadırlar. Apartman hayatının artmasıyla beraber gelişen teknoloji de çocukların geleneksel oyunlardan çok bilgisayar , tablet, cep telefonu gibi aletlerle oynayıp vakitlerinin büyük bir kısmını televizyon başında geçirmelerine sebep olmuştur. Bunun yanında sokakların daha az güvenli olması , çocuk kaçırılma olaylarının , çocuk istismarlarının günümüzde artmasıyla birlikte ebeveynlerin de çocuklarının sokağa çıkıp oyun oynamasına çok olumlu bakmamaları çocukların yeni arkadaşlarının ruhsuz ve soğuk ekranlar olmasını sağlamıştır. Oyunlarda kültür faktörü hakimdir. Çocuklar çoğu oyunu bir önceki kuşaktan taklit yoluyla öğrenirler. Geleneksel çocuk oyunları, yer ve zamanı oynayanlara göre değişse de belli kuralları olan, ebe, eş, takım seçimi, sayışma, ödül ve ceza gibi kendisini bütünleyen öğelere yer veren, zaman zaman müzik ve araç gereçten yararlanılan, genellikle grupla gerçekleştirilen eylemlerdir. Elazığ’da oynanan çocuk oyunları çok sayıda olmasına karşılık eskiden oynanan çocuk oyunlarında bugün büyük değişiklikler olmuştur. Geleneksel çocuk oyunlarının başında; mam bekleme , kıllı topuz, Köroğlu , molla potik , kuruşa ceviz , misket (bilye) , elin kıllandı, gelde geç, hakkul -‐ hukul (körebe), donkilo-‐fısto (tahteravalli), mamayak, kıç -‐ kıç (sayışma), çellik çubuk, beştaş, güvercin taklası, mozik (topaç), aşık, kiremit kopu, yakan top, çizgiler gibi oyunlar oynanmaktadır. Elazığ’da geçmişten günümüze kadar oynanan çocuk oyunları ve Elazığ’ın geleneksel çocuk oyunları ilgili bu çalışmanın önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. Çalışmanın ileride Elazığ’da oyun ile ilgili yapılacak olan çalışmalara kaynaklık etmesi beklenmektedir. Anahtar Kelimeler: Geleneksel Oyun , Çocuk Oyunları, Elazığ , Çocukluk , Kültürel Oyunlar . 1 , [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 33 Dedeler Çocukken Neler Yapar Neler Oynarlardı Erkan Atalı1 Oyun ve oyuncağa meraklı içimdeki çocuğun oyuncak yapma serüveni çok uzun yıllar önce başladı. yılında ise çevredeki her tür malzemeyi kullanarak hazırladığım, 1,5 – 18 yaş aralığında çocukların oynayabileceği 85 oyun materyali ile Aydın’da ilk sergimi açtım. Sergi ziyaretçilerinin bu oyuncaklara, oyunlara olan ilgisi, merakı ve soruları bu alana olan ilgimi artırdı. Bu yıldan sonra çeşitli il ve ilçelerde, köylerde, ilkokul, ortaokul ve üniversitelerde, fuarlarda 40’ a yakın sergi açıp, çeşitli yaş gruplarından katılımcılara oyuncaklarla ilgili seminerler verip, atölye çalışmaları yaptım. Aydın ilinde Çocuk Kültür Merkezinde yılında oyuncaktan oluşan koleksiyonum sergilenmeye başladı. Şuanda ’e ulaşan oyuncak koleksiyonumla sergi, seminer ve atölye çalışmalarıma devam etmekteyim. Katılımcıların dokunarak, oynayarak zaman geçirdikleri bu sergiler, çocuklara geçmiş yıllara ait oyuncakları öğrenme ve oynama fırsatı sunarken, bugünün büyüklerine çocukluklarına dönme fırsatı sunmaktadır. Bu çalışmada hazırladığım oyuncaklardan bir bölümü tanıtılarak sergilenecektir. Anahtar Kelimeler: Geleneksel oyuncaklar, oyuncak yapımı, çocuk oyunları. 1 , [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 34 Orta Asya’da Oynanan Geleneksel Oyunların Eğitsel Oyuna Dönüştürülmesinin Akademik Başarıya ve Matematik Dersine Yönelik Tutuma Etkisi Seval Orak1, Serkan Bakır2 Amaç: Modern dünya, çocuğu ve çocukluğu taş duvarlar arasına hapsetti. Artık çocuklar çocukluğunu yaşayamıyor, yaratıcılıklarını geliştirecek ortam bulamıyorlar. Çocuklar; sosyal, fiziksel ve zihinsel anlamda bazı becerilerini kaybediyor. İletişim çağında iletişimsiz kalan aile ortamlarında yaşamaya başladık. Çocuklar anne-‐babalarıyla değil elektronik cihazlarla vakit geçiriyor. Bu durumun olumsuz sonuçları toplumumuzda gözlemlenmeye başladı. Çocuklarımızın yaratıcılığını, düşünme becerilerini geliştirmek için, sosyal anlamda iletişimi kuvvetli hayata hazır bireyler yetiştirmek için biz ne yapmalıyız? Zeka oyunları bize bu konuda yardımcı olabilir. Zekâ oyunları sadece planlama, organizasyon, dikkat, odaklanma, ayırt etme, öngörü vb. gibi zihinsel becerileri geliştirmekle kalmaz, işi sonunu kadar devam ettirme, azim, empati, direnme, mücadele etme gibi kişilik gelişimi ile ilgili faktörleri kazanmamızı da sağlar. Zekâ oyunları aile bireylerinin yalnızlaştığı çağımızda aile bağlarının kuvvetlenmesine de yardımcı olabilir. Orta Asya’nın bozkırlarında çobanların oynadığı, yıllık geçmişi olan bir Türk strateji ve zekâ oyunu olan “Mangala” ’nın, yine Orta Asya’da oynanan “Üçtaş, Cüz, Dokuztaş” gibi zeka oyunlarının ve “Matrak” ve “Tomak” gibi geleneksel oyunların eğitsel oyuna çevrilip, Orta Asya çadırında uygulanması; eğitsel oyun çeşitliliğinin artmasına ve kültürel değerlerimizin nesilden nesile aktarılmasına olanak verecektir. Bu araştırmanın temel amacı; müfredatın öngördüğü hedef ve kazanımlara uygun bir şekilde eğitsel oyuna dönüştürülen Orta Asya’daki geleneksel oyunlardan “Mangala, Üçtaş, Cüz, Dokuztaş, Matrak ve Tomak” gibi geleneksel oyunların, ilköğretim üçüncü sınıf öğrencilerinin Matematik dersindeki başarı ve Matematik dersine yönelik tutumları üzerindeki etkisini araştırmaktır. Araştırma Yöntemi: Bursa ilinin özel bir ilköğretim okulunda araştırma yapılmıştır. Araştırmada öntest-‐sontest kontrol gruplu deneysel desen kullanılmıştır. Araştırma ‐ eğitim-‐öğretim yılı sonbahar döneminde yapılmıştır. Bu çalışmaya deney grubunda 20, kontrol grubunda 20 ( 18 kız,22 erkek) olmak üzere toplam 40, ilköğretim 3. sınıf öğrencisi katılmıştır. Araştırmanın uygulaması Matematik Dersindeki “Geometrik Şekiller, Çarpma, Bölme” ünitelerinin öğretiminde gerçekleşmiştir. Deney grubundaki öğrencilere eğitsel oyuna dönüştürülen Orta Asya’daki geleneksel oyunlarla, kontrol grubundaki öğrencilere ise geleneksel öğretim yöntemleri ile öğretim yapılmıştır. Araştırma haftada 3 saat olmak üzere 24 ders saatini kapsayan süre içerisinde gerçekleştirilmiştir. Öğrencilere program öncesinde ve sonrasında Matematik başarı testi öntest-‐sontest olarak uygulanmıştır. Verilerin analizi için t-‐testi ve çift yönlü varyans analizi uygulanmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) ve ITEMAN (Item and Test Analysis program) programları ile analiz edilmişfunduszeue.infoılan analizlerden elde edilen veriler sonucunda; 1 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Programları ve Öğretim, [email&#;protected] Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Programları ve Öğretim, [email&#;protected] 2 I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 35 Deney ve kontrol grubunun deney öncesi ve deney sonrası öntest ve sontest toplam başarı puanları arasında deney grubu lehine istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmuştur (p<,05). Bulgular: Uygulama sonrasında elde edilen veriler analiz edilmiştir. İşlem sonucunda eğitsel oyuna dönüştürülen “Mangala, Üçtaş, Cüz, Dokuztaş, Matrak ve Tomak” gibi geleneksel oyunların, akademik başarı açısından deney grubu lehine anlamlı bir farklılık yarattığı gözlenmiştir. Asuman DUATEPE, Şebnem ÇİLESİZ tarafından geliştirilen tutum ölçeği (Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi ‐17 : ‐ 52 [J) sonuçları analiz edilmiştir ve öğrencilerin derse yönelik tutumlarında olumlu sonuçlar elde edilmiştir . Sunuş ve Tartışma: Araştırma sonuçlarına göre, eğitsel oyuna dönüştürülen “Mangala, Üçtaş, Cüz, Dokuztaş, Matrak ve Tomak” gibi geleneksel oyunlar ve geleneksel öğretim (düz anlatım, ders kitabı) yöntemlerini uygulamanın öğrencilerin “Geometrik Şekiller, Çarpma, Bölme” ünitelerine ait başarılarını artırmada farklı etkilere sahip olduğunu göstermektedir. Öğrencilerin “Geometrik Şekiller, Çarpma, Bölme” ünitelerindeki başarılarında gözlenen bu farklılıkların eğitsel oyuna dönüştürülen “Mangala, Üçtaş, Cüz, Dokuztaş, Matrak ve Tomak” gibi geleneksel oyunlardan kaynaklandığı söylenebilir. “Geometrik Şekiller, Çarpma, Bölme” ünite testi puanlarında deney öncesine göre daha fazla artış gözlenen eğitsel oyuna dönüştürülen “Mangala, Üçtaş, Cüz, Dokuztaş, Matrak ve Tomak” gibi geleneksel oyunlara dayalı öğretimin, geleneksel öğretim yöntemine göre öğrencilerin Matematik dersindeki başarılarını artırmada daha etkili olduğu görülmektedir. Bilgisayar oyunlarıyla yarışabilecek nitelikte çocukların eğlenerek öğrendiği görülmüştür. Çoklu zeka ve kinestetik öğrenme desteklenmiştir. Anahtar Kelimeler: Orta Asya, geleneksel oyun, eğitsel oyun Malazgirt Buka Baran Çocuk Oyunu Burcu Madan1, Fatma Duran2 Sonbaharda yağmur yağsın diye çocuklar bir araya gelir. Bir süpürge ve bir sopa bulur. daha sonra süpürgeye bağlanarak süpürge insana benzetilir. Süpürgenin baş tarafına başörtüsü örtülerek süpürge sembolik olarak gelin haline getirilir. Çocuklar sembolik gelinin kollarından tutarak ev ev gezdirip elma, şeker gibi yiyecek toplar. Bunu yaparken şu sözleri söylerler: "Buka Barane,Buka Barane ,Deri vekin!" Anlamı: Kapıyı açın yağmur gelini geldi Bunu üzerine kapısı çalınan kişi de sembolik gelinin üzerine bir kova su döker. Böylece Allah'a yağmur yağdırması için dua edilir. Daha sonra çocuklara şeker, elma, oyuncak dağıtılır ve oyun son bulur. Anahtar Kelimeler: Buka Baran 1 2 Malazgirt Fatma Zehra Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, [email&#;protected] Malazgirt Fatma Zehra Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 36 Malazgirt Lap Oyunu Burcu Madan1, Fatma Duran2 herkesin kendine ait bir taşı vardır. bu taşa "LAP" adı verilir. Laplar ebe tarafından üst üste dizilir. Belirli mesafeden bir başka taşla üst üste dizilen taşlara atış yapılır. Herhangi bir oyuncu tarafından taşlar devrilince, ebe taşları tekrar üst üste dizmek için devrilen taşların yanına gider. Diğer oyuncularda atış yaptıkları taşları almak için aynı yere gider. Ebe taşları üst üste dizdikten sonra yanına gelen oyuncuları yakalamak zorundadır. Diğer oyuncularda ebeye yakalanmadan taşlarını alıp, geri yerlerine dönmek zorundadırlar. Ebe tarafından yakalanan oyuncu, yeni ebe olarak kabul edilir. Anahtar Kelimeler: Malazgirt Kosageli Oyunu Fatma Duran3, Burcu Madan4 bu oyun yılbaşında oynanan bir oyundur. bir kız çocuğu damat kılığına girerken, oğlan çocuğu da gelin kılığına girer. yanlarına 10 tane çocuk daha alırlar. Bu çocuklarda yüzlerini sobanın isiyle boyarlar ve ev ev gezerler. Evin kapısı çalındıktan sonra, çocuklar türküler söyleyip, halay çekerler. Kapı açılınca halay çeken çocukların üzerine un yada su atılır. Böylece o senenin bereketli geçmesi sağlanır. Daha sonra çocuklara şeker, meyve, para verilir. Bu sayılanlar çocuklara verilmez ise çocuklar kapıdan gitmezler hatta gelin kapının önünde bayılma taklidi yapar. Şeker, meyve ,para alındıktan sonra başka bir eve gidilir. Oyun böyle devam eder. bu oyunu çocukların yanı sıra gençlerde oynar. Anahtar Kelimeler: 1 Malazgirt Fatma Zehra Mesleki ve Teknik Anadolu Lİsesi, [email&#;protected] Malazgirt Fatma Zehra Mesleki ve Teknik Anadolu Lİsesi, [email&#;protected] 3 Malazgirt Fatma Zehra Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, [email&#;protected] 4 Malazgirt Fatma Zehra Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, [email&#;protected] 2 I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 37 Isparta-‐ Çandır Çocuk Oyunları Cem Ayhan1, Muhammed Esad Özkan2 İnsanı diğer canlılardan ayıran şey, duygu ve düşüncelerini sesler aracılığı ile yorum gücünü de kullanarak aktarmasıdır. İnsan, doğumu itibari ile ses çıkarmaya başlar ve bunu gün geçtikçe geliştirerek devam ettirir. Bu seslerin bir zaman sonra yeterli olmadığı anlaşıldığında bu sefer devreye hareketler girer. Bu hareketler belli toplumsal bağlamda kendini gösterir. Hiçbir hareket anlamsız değildir. Huizinga; bu hareketlerin ilk olarak hayvanlarda gözlenmekte olduğunu belirterek, yavru köpeklerdeki kulak ısırma hareketlerini bir oyun olarak algılanması gerektiğini söylemiştir. Bu hareketler ışığında oyunun sadece fiziksel bir durum değil, aynı zamanda duygusal bir tepkime olduğunu da söyleyebiliriz. Çünkü bu durumdaki köpek sadece fiziksel bir aktivite içinde değil, içgüdüsel bir şekilde de davranmaktadır. Özellikle köylerde oynanan oyunlara baktığımız zaman, buralarda oynanan oyunların fizyolojik çevrenin etkisi ile birlikte kültürel bir aktarımında, oyunlar içinde kendisini gösterdiğini belirtebiliriz. Bir dilin diğer dillerden üstünlüğünü, o dilde kullanılan kelimelerin anlam zenginliği belirler. Oyun kelimesine baktığımız zaman farklı lehçelerde farklı anlamlarda da kullanıldığını görmekteyiz. Örneğin Metin And’a göre oyun ’un “şaman” manası da vardır. Veya oyun kelimesine çeşitli fiiller getirerek yeni anlamlar kazandırabilmekteyiz. Oyunun anlamı ile birlikte, aynı oyunun farklı bölgelerde değişik isimlerle anıldığını da biliyoruz. Freud’a göre oyun; kişinin duygularını dışa vurması, iç dünyası ile mücadelesi olarak belirtilmiştir. Özellikle çocukların, oyun ortamlarında yaşadıklarını, hissettiklerini yani duygularını açığa vurdukları, gerçek yaşamda başa çıkamadıkları durumları anlatmaya çalıştıkları bir eylem, olarak adlandırılmıştır. Oyunun çocuğun toplumsal gelişimine katkısı ise; oyunun çocuğa belli davranış kalıpları kazandırması ile açıklanabilir. Çünkü oyunlar gelişigüzel, kuralsız davranışlar değildir. Her oyunun belli kuralları vardır. Ve oyuncular bunlara uymak zorundadır. Uymayanlar cezalandırılır. Kural ve ceza ilişkisi, çocuğa daha küçükken oyun aracılığı ile öğretilebilmektedir. Bu yazıda oyun olgusu, oyunun çocuk üzerindeki etkileri, Çandır yöresinde oynanan oyunların tanıtılması ve bu oyunların diğer bölgelerde nasıl adlandırıldığı üzerinde durulmuştur. Abstract What distinguishes man from other animals, using sounds through the power of review is to transfer the thoughts and feelings. Human beings starts to sound from after the birth and continues to develop it day by day. When this sound isn’t enough understanding, movements highlighted. These movements are manifested in society. No movement can not meaningless. Huizinga; these movements were first observed in animals and indicate that puppy biting ear movements should be perceived as a game. This movement is not only a physical state of the game, we can also say that it is an emotional reaction. Because the dog in this situation not only in a physical activity but also is acting in the instinctive way. Especially in the villages in games played this game with the effect of cultural transmission in a physiological environment, we can state that showed itself in games. 1 2 SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ GÖNEN MESLEK YÜKSEKOKULU, [email&#;protected] SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ GÖNEN MESLEK YÜKSEKOKULU, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 38 The rule of a language from other languages, it determines the meaning of the words used in the language of wealth. Game as the word is used in different meanings in different dialects. For example, there is the game "shaman" meaning. We are bringing new meaning to various acts or gaining word game. With the sense of the game, we know that in different regions of the same game with different names are used. The game by the Freud; people acting out their emotions are expressed in the struggle with the inner world. Especially children, lived in the gaming environment, they feel that they reveal their feelings, they try to explain it in a real life situation that they can not cope action was called. Contribute to the social development of the children of the game; explained by children's games provide certain behavior patterns. Because the games are random, it is not lawless behavior. Each game has certain rules. And players must abide by them. Do not comply will be punished. Rules and penalties relationship, while smaller children can be taught through play. In this paper, the phenomenon of game, the game's impact on children, Çandır region is the introduction of games played in the region and other regions of this game focuses on how it is called. Anahtar Kelimeler: Isparta, Çandır, Çocuk, Oyun, Köy I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 39 Kazak Çocuklarının Asık Oyunu ve Asık ile İlgili Ulusal, Kültürel Değerler Nurbolat Bogenbaye1 Eski Türklerden günümüze ulaşmış “Asıq”, “Asık” ve “Aşık” adlarıyla bilinmekte olan çocuk oyunun aracı, genellikle koyunların ve keçilerin arka bacaklarındaki orta kemikle bağlı en uzun kemikte (kaval kemiğinde) bulunan dört yüzlü küçük bir kemiktir. Asık, eski halkların çoğunluğunun yaşam tarzında çeşitli amaçlarla kullanılmıştır. Özellikle çocuklar oyununda oyuncuk olarak, sihircilik ve falcılıkta yardımcı araç yerine, hatta müzik aletleri olarak ta kullanılmıştır. Müzik aletlerine örnek olarak Eski Türklerden bügünkü Türk halklarına değişiksiz ulaşmış “cetigen” (yedi asık) aletini söyleyebiliriz. Cetigen – yedi dizili, çalarak oynanan eski müzik aletlerinin biridir. Bu aletin düzen vermesi yedi Asığı sırayla dizmekle yapılır. Asık oyunu, çok eski çağlardan oynanan tarihi bir oyundur. Peki, “Asık oyunu ne zaman çıktı ve hangi yüzyıllarda oluştu?” gibi önemli sorulara, arkeoloji biliminin buluntularına dayanarak “Sakaların çağında ortaya çıktı” diye cevaplayabiliriz. Sakalara ait mezarlıklardan bulunmuş Asıkların yüzleri hizalanarak şekillerini kaybetmiş, bu da Asık oyununun Saka çocukları arasında çok oynandığını anlatmaktadır. Bulunmuş Asıkların dağınık şekillerini de gözaltımıza alarak Saka cocuklarının Asık oyunun iyice becerdiklerini ve bu oyunun birkaç türlerinin mevcut olduğunu tahmin edebiliriz. Günümüzdeki Kazak, Kırgız, Altay Türkleri ve Hakas halklarında oynanmakta olan Asık oyunlarının bazı çeşitlerinin çok eski çağlardan itibaren devamlı oynanmakta olduğuna eminiz. Asık ile Asık oyunuyla ilgili malümatlar arkeolojik ve etnografik verilerde, hem de Kazak Türklerinin folklor ürünlerinden masallarında, efsanelerinde ve destanlarında da iyice yansımaktadır. Örneğin, “Altın Saqa” masalının temelini Asık oyunu oluşturmaktadır. Asık oyununun çocuğun fiziksel ve psikolojik sağlığının gelişiminde çok yararlı olduğu modern tıp bilimi araştırmalarının sonucuyla tanınmaktadır. Aynı zamanda Asık oyunu çocuğun sinir sistemini geliştirerek onları atıcılığa (mergen), hassaslığa, sabırlılığa, kıvraklığa eğitir. Gençlerin karakterlerinde dilegetirilen özellikler eksik olduğu zaman yetişkin çağlarında dayanıklılık ta, sabırlılık ta söz konusu olamazdır. Kazak Türklerinde Asık oyunu ile Asık adlarıyla ilgili şunlar gibi oyun türleri mevcuttur: “Han” ya da “Hantalapay”, “Han Atu” (Hanı atma), “Qulca Atu” (Argalını Atma), “Qumar”, “Tört Asıq”, “Bes Asıq”, “Altı Atar”, “Ompa”, “Alşı”, “Bes Taban”, v.s. Bu oyunlardan “Hantalapay”, “Bes Asıq”, “İyirkemil” gibi türleri kış mevsimlerinde evin içinde oynansa, diğerleri ılık mevsimlerde özel alanlarda oynanacaktır. Makalede Asıkların kullanım özelleklerine ve onların şekillerine göre çeşitlenmesi, hem de onların isim ve anlamları hakkındaki bilgiler de irdelenecektir. Anahtar Kelimeler: Kazak çocuklarının oyunu, Asık oyunu, Hantalapay, Cetigen, Alşı 1 L.N.Gümilev Avrasya Milli Üniversitesi, Uluslararası İlişkileri fakültesi Türkoloji Bölümünün doktora öğrencisi, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 40 Arkeolojik Veriler Işığında Antik Dönemde Oyun ve Oyuncakalar Tuçe Güngör1 “Arkeolojik Veriler Işığında Antik Dönemde Oyun ve Oyuncaklar” başlıklı sunum; arkeolojik mataryellerden yararlanılarak, günümüz çocuk oyun ve oyuncaklarının antik kökenlerde büründüğü şekilleri, oyun içinde yüklendiği anlamları ve günümüzdeki devamlılığını ortaya koyacaktır. Doğanın sunduğu nesneler, elde yapılan zanaat ürünleri ve basit eşyalardan oluşan ‘yaratı nesnesi’ olan oyuncaklar, kullanım araçlarımızın birçoğu gibi, biçimlerinin ardında bulundukları döneme ait izler taşımaktadırlar. Arkeolojik araştırmalara göre popüler anlamıyla tarihte bilinen ilk oyuncakların eskiden Mısırlılara ait olduğu bilinmekteydi. Ancak, Mardin kazılarında bulunan ve Mardin Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen oyuncak arabanın dünyanın en eski oyuncağı ünvanına sahip olma olasılığını taşımaktadır. Yeni veriler bilgilerimizi değiştirebileceği gibi bildiklerimizin serüveni ve kültürel birikimi hakkında da bilgi vermektedir. M.Ö. 5. yüzyılda Mısırlı çocukların tahta atlarla oynadıklarına dair bilgiler edinilmiş, M.Ö. 2. yüzyılda ise Mısır’da topaç, misket oynandığı kanıtlanmış, yine aynı dönemlere ait Firavun mezarlarında oyuncak bebekler bulunmuştur. Yeraltı mezarlarından çıkarılan Eski Mısır kültürüne ait oyuncaklar, ölülerin oyuncaklarıyla birlikte gömülmesi geleneğine ve birçok kültürde görülen oyuncak ile dinsel nesne ilişkisine örnek oluşturmaktadır. Ayrıca, British Müzesi’nde sergilenen, pişmiş topraktan yapılan iki Mısırlı kızın el vuruşma oyununu gösteren heykelcikler, Metropoliten Müzesi’nde sergilenen pişmiş topraktan yapılmış olan iki kız çocuğun sırtta taşıma oyununu oynarken gösteren heykelcikler ve M.Ö.8 yüzyıla ait sıçrayan çocuklar bu örneklerden sadece birkaçıdır. Topaç çevirmeyi gösteren duvar resimleri, antik Yunan vazoların üzerinde yer alan yo-‐yo, çember, zar oynayan yetişkin ve çocuklar, diğer örnekleri teşkil edip, oyunun antik dönemlerden bu yana insanlar tarafından kendilerine eğlence, çocukları için eğitim ve eğlence amaçlı, kurala bağlı eylemler oluşturup geliştirdiklerinin göstergesidir. Oyunların gelişmesiyle birebir ilerleyen ve aynı hizmeti veren oyun objeleri de tarih boyunca gelişmiştir. Antik dönemde de oyunların sadece çocuklar tarafından oynanmadığı, büyükler için de Petteia, Mankala gibi tabla oyunları, ya da gymnasiumlardaki palestralarda (dört yanı sütunlarla çevrili açık avlu) Episkyros, Ephedrismos gibi top oyunları oynayan genç atletler, Micatio (tahmin oyunu) oynayan kadınlar vazo resimlerinde, kabartmalarda, figürin ve heykellerde tasvir edilmiştir. Tarihsel süreç değerlendirildiğinde, insanlık tarihi kadar eski olan oyuncakların ilk çağlardan beri var olması, bugün oynanan birçok oyuncağın binlerce yıl önce farklı kültürlerde oynanıyor olması oyuncağın evrenselliğini ortaya koymaktadır Oyun objelerinin biçimleri tarihsel süreçte değişime uğramışlarsa da anlam ve işlevleri değişmemiştir. Eski Yunan ve Roma’da oynanan oyun ve oyuncakların birçoğu bazı değişiklikler geçirmiş ya da isimleri farklılaşmış olsa da günümüzde hala varlığını sürdürmektedir. Bu da aynı coğrafyada yaşamış olan kültürler arasındaki alışverişi ve devamlılığı ortaya koymaktadır. Anahtar Kelimeler: antik dönem, oyun, oyuncak. 1 , [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 41 Tüm Yönleriyle Dokuztaş Ünal Kalaycı1 Dokuztaş oyunu çok eski dönemlerden beri yediden yetmişe tüm Türkler arasında oynanan bununla birlikte son elli yılda unutulmuşluğa terk edilen bir düşünce oyunudur. Geleneksel dokuztaşı her ortamda oynamak mümkündür. Eskiden düz bir taş üzerine iç içe üç tane dikdörtgen ya da kare çizilir, sonra dikdörtgenler ya da kareler dört orta noktadan çizgi ile birleştirilerek oyun alanı hazırlanırdı. Yerden dokuz tane küçük taşı bir kişi, dokuz tane büyük taşı diğeri alarak oyuna hazır hâle gelirlerdi. Sonra sıra ile taşlar konulur. Konma işlemi bitince bir hamle ilerletme işi başlar. Amaç rakibin taşlarını ikiye indirerek oyunu kazanmaktır. yılında Macaristan’da “Eğlenceli Anne-‐Babalık” projesinde Türkiye’den bir çocuk oyunu olarak tanıttığım, sonra Türkiye’de AB “Gençlik Girişimleri ” başlığı altında “Dokuztaşla Büyüyorum” adlı projeyi hazırlayıp Proje Koçu olarak görev yaptığım ve “Dokuztaşla Büyüyorum” adlı kitabı hazırlayarak ortaokul çağındaki çocuklara ulaştırmaya çalıştığım bu oyunu bu çalışma ile daha geniş kitlelere ulaştırmak gayesindeyim. Yöntemimiz yazılı eserlerin taranması ve sözlü kaynaklara ulaşılarak elde edilen bilgilerin sistemli hâle getirilmesidir. Yazımızın giriş bölümünde dokuztaş oyununun kökeni hakkında ulaşılabilen kaynaklardan hareketle bilgi verilecektir. Bu bölümde dokuztaş oyununuz Türkler arasında oynandığından bahseden Thomas Hyde’nin tarihli “ De Ludis Orientalibus” eserinden ve Filippo Argenti’nin yılında kaleme aldığı “Regola Del Parlare Turcho” adlı eserinden ve diğer eserlerden yararlanılacaktır. Kaynaklarda farklı anlatılan dokuztaşın oynanma şekilleri ve dokuztaş oyunu ile aynı mantıkla oynanan üçtaş, altıtaş, onikitaş adlı türevleri açıklanacak. Dokuztaş oyununun kendine has otuz civarında terimi bulunmaktadır. Dilimize bir zenginlik kattığını düşündüğümüz terimlerine ve oyunun belli başlı taktiklerine yer verilecek. Dokuztaş yarışmalarında uyulması gerektiğini düşündüğüm geleneksel kurallar düzenlenerek yazımızda yer alacak. Kahramanmaraş’ta on iki ortaokulda tanıtımını yaptığımız bu oyunun Türkiye genelinde yarışmalarının yapılması, ortaokullardaki ‘Seçmeli Zekâ Oyunları” dersinde bu oyuna mutlaka yer verilmesi ve oyunun patentinin alınarak UNESCO’nun “Somut Olmayan Kültür Mirası Koruma” çalışması içerisinde Türklere ait olduğunun tescil edilmesi gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: Kültürel miras, çocuk oyunları, Dokuztaş, dokuztaş terimleri, dokuztaş taktikleri. 1 MEB(Öğretmen) ve Yıldırım Beyazıt Üniversitesi (Doktora), [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 42 Özbek Çocuk Oyunlarındaki Tekerlemelerin Yeri ve Önemi Abdulmurad Tilavov1 Çocukların kalbi türküye o kadar meyilli ki, onlar hatta yaşamlarının esasını oluşturan oyunlarını da türkü, şarkı, tekerlemelerle süslemektedirler. Nitekim, onlar oyun oynamak için birbirlerini şarkı, türkü, tekerlemeler söyleyerek çağırmaktalar. Örneğin: Bala bolsang kelever, Oynab, oynab ketever. Kel-‐hâ, kel Kel-‐hâ, kel… (Çocuksan, geliver, Oynaya oynaya geliver. Gel hey, gel Gel hey, gel) Bu tekerleme genelde yüksek sesle söylenir. Oyun iki karşı tarafa (gruba) ayrılarak düzenlenecekse («Ak terek mi, gök terek?» gibi oyunlarda çekleşmaçak (sınırlandıran) tekerlemeler söylenmektedir. Bu da, iki çocuğun gizlice anlaşarak, kendilerine takma ad koymalarıyla gerçekleşecektir. Bu durum onların Anabaşı (Oyun başı) ile yapacak soru-‐cevaplarının sırlılığını sağlamaktadır. Çocuklar sınırlandırmayı sağlayan tüm sırlı (gizemli) isimlerin karşılıklı uygunluğuna da ayrıca dikkat ediyorlar ki, bu onların estetik zevkini, karakterini eğtici unsura dönüşmüştür. Çocuklar oyun sırasında sıradaki çocuğu belirtmeye ihtiyaç duyduklarında (örneğin, «Saklambaç» gibi oyunlarda) tekerleme söyleyerek sırada kalıcıyı belirlemektedirler. Özbek çocuk oyunlarında pratik pedagojik, sanat ve beden eğtimi esasıları bütünleşmiştir denilebilir. Ancak buna rağmen onların çoğunluğu söz (kelime) temelinde inşa olmuştur. Bu nedenle Özbek çocuk oyunlarını Haraketli oyunlar ve Manevi (Söz, Kelime) oyunları tarzda iki gruba ayırmak mümkündür. Haraketli oyunlarda herhangi bir nesne (oyuncak) veya kelime (şarkı, mani) halledici rol oynamaktadır. Bunlar tüm oyunu yöneten vasıta görevini üstlenmektedir. «Chillik» oyunda ağaçtan yapılmış kol ve çubuklar, «Çekirdek Gizleme» oyununda ise çekirdek haraketi yönlendirici nesnelerdir. Bunlar olmaksızın oyun gerçekleşemez. «Ak terek (kavak) mi, gök terek?», «Bay (zengin) hatun», «Mihman mısız? (Misafir misiniz?)» ve diğer birçok oyunlarda yöneticilik görevini söz (kelime) üstlenmektedir. 1 Özbekistan Milli Üniversitesi, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 43 Örneğin, «Mihman mısız?» oyununda iki kız çocuğu katılmaktadır. Oyun şartı gereği, kızlardan birisi iki elinin avucunu arkadaşına doğru uzatıp durur. İkincisi de: Cuba – cuba Ani tuba Dağda lale, Bir kız bale, Sokağa çıkın, Bir kız geliyor Saçı ince, Eli belinde, Vay elim,vay, Vay belim, vay, Nasılsınız, esen misiniz? Bugün bize misafirmisiniz? – diyerek, çok hızlı bir şekilde arkadaşının açık elinin avuçlarına kendi elleriyle dokunarak kaçmaya başlar. Kovalayan kız kaçan kızın elini tutabilirse veye belirlenen yere kadar yakalayabilirse, artık o, şarkıyı (tekerlemeyi) söylemesi gerekecektir. Yakalayamadığı takdirde gene kendisi ellerini açarak kalır. Manevî (kelime) oyunlarında da kelime ön plandadır. Bu tür oyunlarda kelimenin anlamını, ahenkini hissetmek, kelimede gizlenmiş anlamı işaretler ifadesi yardımında bulmak, sözcüklerindeki sesin kelimedeki anlamı değiştirici özelliğini algılaması önem arz etmektedir. Konuşmada birkaç Özbek çocuk oyunları, bu oyunlar sırasında kullanılan sözcük, tekerleme ve maniler metni üzerindeki incelemeler sunulacaktır. Anahtar Kelimeler: Haraketli ve Manevi (Sözcüklü) oyunlar, Oyun ve Pedagoji, Sanama (Sayma), Mihman mısınız? Oyunları ve tekerlemeler I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 44 Kırımın Sosyokültürel Yapısında Çocuk Oyunları: Kırım Tatar Oyunlarının Analizi / Детские Игры В Социокультурном Пространстве Крыма: Анализ Развития Крымскотатарских Игр. 1 Ediye Muslimova / Эдие Муслимова Во многих детских песнях и играх воспроизводятся время и события, давно потерянные памятью народа. Во все времена детские игры несут в себе незаменимую школу физического, умственного и нравственного воспитания подрастающего поколения. И только от взрослых зависит, не пропадет ли из памяти народа тот фундамент под названием «национальные детские игры», на котором растут и развиваются наше поколение. Anahtar Kelimeler: истоки культуры, крымскотатарские детские игры, память народа Kırım Tatar Dergisi "ARMANÇIK" Örneğinde Bir Kişinin Kimliğinin Oluşumunda Çocuk Eğitsel Oyunlarının Rolü / Роль Детских Развивающих Игр В Формировании Личности Человека На Примере Крымскотатарского Журнала «Арманчыкъ» 2 Zera Akimova / Зера Акимова Основная цель детского журнала «АРМАНЧЫКЪ» -‐ приобщение ребенка к родному языку и культуре. Нужно учесть, что крымскотатарские дети живут и обучаются в русскоязычной среде, поэтому редакция прилагает максимум усилий для достижения поставленной цели. Игра развивает воображение, логическое мышление, способность мыслить нестандартно. Игра также помогает ребенку научиться организовывать свою деятельность, не ожидая подсказки, развивает любознательность и самостоятельность. Поэтому игровая форма общения в журнале -‐ главный приоритет. Anahtar Kelimeler: Игра, логическое мышление, детский журнал "Арманчыкъ 1 2 Издательский дом "Тезис", [email&#;protected] художник-‐дизайнер, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 45 Karabağ Çocuk Oyunlarının Özellikleri Aytac Abbasova1 Araştırmada Azerbaycan'ın Karabağ bölgesine ait olan zihinsel güç gerektiren çocuk oyun ve oyuncaklarından bahsedilir. Karabağ'da yılın tüm mevsiminde ve koşullarına bakılmaksızın çeşitli mekanlarda oynanan ilginç çocuk oyunları vardır. Daha çok bayram öncesi oynanan oyunlar tüm çocukların ve gençlerin eğlencesine dönüşmüştür. Zihinsel ve fiziksel güç gerektiren çocuk oyunları Karabağ'ın farklı bölgelerine ait olup kendine has özelliklere sahiptir. Bunlardan biri Kelbecer bölgesinde oynanan "Hacca gitme" oyunudur. Oyun hem fiziksel, hem de zihinsel güç gerektiriyor. Zihinsel güç gerektiren oyunlardan biri de "Ev aktarma" oyunu olmuştur. Bu oyun nerdtahta (tavla) oyununun basit biçimi olup güçlü mantıksal düşünme gerektirir. Kelbecerde kış akşamları evde ocak başında oynanılan "Çorapaltı oyunu" da ilginç oyunlardan biridi. İlk görüntüde basit sayılan oyunda aslında güçlü hafızası olan katılımcı galip sayılır. Bu oyunun Anadolu'da "Çorap saklamaca", "Ayakabı saklama" ve diğer seçenekleri vardır. Araştırmada belirttiğimiz çocuk oyunlarının açıklaması, onların analiz ve türk halklarında bu oyunlara benzer oyunların karşılaştırılması verilmiştir. Çocuk oyunları çocukların ilk ve eğlenceli öğretmeni de olabilmiştir. Öyle ki, birçok çocuk oyunları çocuklara rakamları saymak, kelime öğrenmek ve doğru söylemek gibi becerileri da öğretir. Bunlar içerisinde "Yedi cam", "Renk-‐renk", "Amcamın oğlu", "Alma-‐armut", "Beş kız" ve başka oyunlar vardır ki, bu oyunlar çocukların konuşma yeteneğini ve hafızasını artırır. Çocuk oyuncakları içerisinde daha farklı şekilde süslenmiş gelincik ve daha çok ağaçtan, taştan, topraktan yapılmış oyun için kullanılan eşyalar çoğunluk oluşturur. Şunu da belirtelim ki, yukarıda gösterdiğimiz çocuk oyunları yıllardır düşman işgali altında kalmış Karabağ'ın Azerbaycan'ın çeşitli bölgelerinde yerleşmiş sakinlerinin hafızalarından toplanan örnekler esasında yazılmıştır. Bu oyunlar artık onu yaşatan halkın hafızasından, yaşam tarzından çıkmak üzeredir. Çocuk oyun ve oyuncaklarını kültürel değerlerin korunması, unutulmaması için yeniden topluma ulaştırılması önümüzde duran önemli konulardan biridir. Anahtar Kelimeler: Anahtar kelimeler: çocuk oyunu, oyuncak, Karabağ, folklor, toplama 1 Azerbaycan Milli Bilimler Akademisinin Folklor Enstitüsü, [email&#;protected] I. Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı -‐ 46 Ermenistan Türklerinin Çocuk Oyun ve Oyuncaklari Üzerine (Sisyan İli, Desdegerd Kasabasi Örneğinde) Elmira Memmedova-‐Kekeç1 Oyun ve oyuncak, her bir insanın çocukluğunun vazgeçilmez unsurlarından ve kendisinde etnografik, tarihsel, kültürel bilgiler taşıyan değerlerindendir. Bu bağlantıda yöresel farklarla dikkat çeken oyunlar, değişik kültürlerin farklı yanlarını yansıttığı gibi genel olarak ele alındığında ortak yönleriyle de dikkat çekmektedir. Günümüzde bilgisayar oyunlarının ve endüstri oyuncaklarının egemenliği sayesinde giderek özellikle şehir merkezlerinde unutulmaya doğru giden bazı oyunlar artık kaybolmak aşamasındadır. Bundan başka bazı yörelere ve bölgelere özgü çocuk oyunlarının unutulmasının ve ortadan kalkmasının nedenlerinden birisi de göçler ve kentleşme sürecidir. Bu açıdan , ‐ ve ‐`lü yıllarda Ermeni mezalimine maruz kalan, defalarla göçmen durumuna düşen, yılından itibaren ise Ermenistan Cumhuriyetinden tamamen çıkarılan ve kovulan Türklerin de birçok kültürel değerleriyle birlikte oyun ve oyuncakları da unutulmuştur. Göçler sonucunda genellikle Azerbaycan`ın farklı yerleşim birimlerinde yeniden hayata başlayan mülteciler, yeni geldikleri bölgelerde toplumsal kültürel değerlerini korumak zorluğuyla karşılaşmış ve hem yaşamlarından, hem de hafızalarından gelenek ve görenekleri giderek silinmiş ve unutulmuştur. Böylece Ermenistan Türklerinin sözlü edebiyatları, şive özellikleri ve folklorları giderek asimle olmaya başlamış ve özellikle de genç nesile aktarılmadıkça da unutulmaya doğru gitmiştir. Bildiri konumuzda ele alacağımız Desdegerd kasabasının örneğinde bu bölgede oynanılan oyunlar hem burada Türk kimliğinin varlığını kanıtlamakta, hem de bütün Türk Dünyası oyun örnekleriyle farklı ve aynı özellikleri göstermektedir. Derlediğimiz oyunlardan şunları kaydedebiliriz: Yedi Taş, Yedi Çubug, Azad-‐Azad, Kıh-‐kıh, Eşek Beli, Enzeli, Çiling Ağaç, Baba Kuş, Yoldaş Seni Kim Götürdü, Galstuk, Benövşe, Ortada Kaldı, Gizlengaç, Hala Mala Oyunu vd. Derleme zamanı artık bazı kişilerin aradan geçen 27 senelik sürede bazı oyun detaylarını söylerken ve betimlerken zorlandıklarını gördük. Bildiri çerçevesinde ayrıca çocuk oyuncakları ve ensüstri oyuncaklarından önce nelerle oynanıldığı hakkında da bilgi edinmeye çalıştık. Daha sanayi oyuncakları olmadığı dönemlerde ağaç, tahta, kağız, pamuk, bez, düğme gibi malzemelerle çocuklar için oyunçakların hazırlandığını saptadık ve örnekleme yapmak için bazılarının yapılmasını rica ettik. Böylece bildiride Türk Dünyasının eski yerleşik yerlerinden birisinde yılına kadar yaşayan insanların çocuk oyun ve oyuncaklarıyla ilgili bilgiler aktarılarak oyunların detayları anlatılacak ve özellikleri incelenecektir. Bu şekilde kültürün devamlılığını sağlama açısından olamasa da, en azından gelecek nesillere aktarmak doğrultusunda Ermenistan`da yaşamış Türklerin çocuk oyun ve oyuncakları ele alınacaktır. Anahtar Kelimeler: Oyun, Oyunçak, Türk, Ermenistan, Sisyan, Desdegerd, Mülteci, Ermenistan 1 Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Folklor Enstitüsü, Türk Halkları Folkloru Bölümü, [email&#;protected]

nest...

2303 2304 2305 2306 2307