Meyve Sebze Nasıl Ayırt Edilir

Meyve ve sebze insan sağlığı için oldukça önemlidir. Çoğu insan meyve ve sebzelerin iyi olduğunu bilir, ancak aralarındaki farklara pek aşina değildir.

Yapı, tat ve beslenme açısından meyve ve sebzeler arasında birçok fark vardır.

Bu yazıda sizlere meyve ve sebze arasındaki farklardan, meyve ve sebzelerin sağlık yararlarından bahsedeceğiz. İşte, meyve ve sebze arasındaki farklar:

Meyve ve Sebze Arasındaki Fark

Meyve ve sebzeler hem botanik, hem de mutfak açısından sınıflandırılır.

Botanik olarak, meyve ve sebzeler bitkinin hangi kısmından geldiklerine göre sınıflandırılır. Bir bitkinin çiçeğinden meyve gelişirken bitkinin diğer kısımları sebze olarak sınıflandırılır. Meyveler tohum içerirken sebzeler kök, gövde ve yapraklardan oluşabilir.

Mutfak açısından bakıldığında, meyve ve sebzeler tada göre sınıflandırılır.  Meyveler genellikle tatlı veya ekşi bir tada sahiptir ve tatlılarda, atıştırmalıklarda veya meyve sularında kullanılabilir. Sebzeler daha hafif veya tuzlu bir tada sahiptir ve genellikle garnitür veya ana yemeğin bir parçası olarak yenir.

Meyveler Genellikle Sebzelerle Karıştırılır

Hangi yiyeceklerin meyve, hangilerinin sebze olarak kabul edildiği konusunda, en azından mutfak açısından, muhtemelen oldukça iyi bir fikriniz vardır. Bununla birlikte, tatları nedeniyle genellikle sebze olarak sınıflandırılmalarına rağmen, teknik olarak meyve olan birkaç bitki vardır. Domates bunun en bilinen ve tartışmalı örneğidir.

'te ABD Yüksek Mahkemesi, domateslerin ABD gümrük düzenlemelerine göre meyve yerine sebze olarak sınıflandırılması gerektiğine karar verdi. Botanik olarak konuşursak, domates bir meyve tanımına uyar. Bununla birlikte, lezzet profilleri nedeniyle hala yaygın olarak sebze olarak anılırlar.

Sebzelerle karıştırılan diğer bazı yaygın meyve örnekleri şunlardır:

1. Avokado
2. Salatalıklar
3. Biberler
4. Patlıcan
5. Zeytin
6. Balkabağı
7. Bezelye
8. Kabak

Tatlı Tadı Olan Sebzeler

Sebze ile karıştırılan birçok meyve olmasına rağmen, varsa meyve olarak kabul edilen çok az sebze vardır. Bununla birlikte, bazı sebze çeşitleri, diğer sebzelerin çoğundan doğal olarak daha tatlı bir tada sahiptir ve meyvelere benzer şekilde tatlılarda, turtalarda ve unlu mamullerde kullanılır.

Tatlı lezzetlerine rağmen, tatlı patatesler aslında bir meyve değil, bir tür kök sebzedir. Benzer şekilde, şekerlenmiş tatlı patatesler, başka bir yenilebilir yumru türü olan tatlı patates içeren fırınlanmış bir yemektir. Doğal olarak daha tatlı bir tada sahip diğer sebzeler arasında pancar, havuç, şalgam bulunur.

Meyve ve Sebzeler Besin Değerlerini Nasıl Karşılaştırıyor?

Meyve ve sebzelerin beslenme açısından pek çok benzerlikleri vardır. Her ikisi de lif, vitaminler, mineraller, antioksidanlar ve bitki bileşikleri bakımından yüksektir. Meyve ve sebzeler de doğal olarak sodyum ve yağ bakımından düşüktür.

Tatlı tadı göz önüne alındığında beklediğiniz gibi, meyveler çoğu sebze çeşidine kıyasla daha yüksek miktarda doğal şeker ve kaloriye sahip olma eğilimindedir.

Örneğin bir fincan elma 65 kalori ve 13 gram şeker içerirken, bir fincan brokoli sadece 31 kalori ve 2 gram şeker içerir.

Sebzelerle karşılaştırıldığında, bazı meyve türleri de gram başına daha fazla lif içerebilir.  Meyve için gram başına lif içeriği gram arasında değişirken, yapraklı sebzeler aynı ağırlık için 1, gram lif sağlar.

Su içeriği de oldukça değişkendir. Yapraklı sebzeler % sudan oluşabilirken meyveler % arasında biraz daha az su içerir.

Farklı meyve ve sebze kategorileri arasında da bazı besin farklılıkları vardır. İşte beslenmeyle ilgili birkaç önemli nokta:

1. Yumrular: Lif açısından zengin, ayrıca iyi bir C vitamini, beta-karoten, potasyum ve B vitaminleri kaynağıdır.
2. Narenciye: Dejeneratif hastalığa karşı koruma sağlayabilecek yüksek C vitamini, beta-karoten, folat ve antioksidandır.
3. Turpgillerden sebzeler: Kanserin önlenmesiyle bağlantılı bir grup bileşik olan glukozinolatlar içerir.
4. Meyveler: Oksidatif stresi azaltma ve kalp sağlığını geliştirme yetenekleri nedeniyle incelenen antosiyaninler, anti-inflamatuar bileşiklerle doludur.
5. Yapraklı yeşillikler: Kalp hastalığı, felç ve kanser riskini azalttığı gösterilen lutein gibi iyi bir karotenoid kaynağıdır.

Beslenmemize iyi bir meyve ve sebze karışımı eklemek, çok çeşitli besinler almanızı sağlayabilir.

Meyve ve Sebzelerin Sağlığa Faydaları

Meyve ve sebze alımının sağlık üzerindeki birçok faydasını belgeleyen çok sayıda araştırma var.

1. Birkaç çalışma, daha fazla meyve ve sebze yemenin kalp hastalığı riskinde azalma ile ilişkili olduğunu bulmuştur.
2. Bir çalışma, günde üç porsiyondan fazla yemenin kalp hastalığı riskini %70 oranında azalttığını bile buldu.
3. Meyve ve sebzeler kalorileri düşük ancak lifleri yüksek olduğu için kilonuzu kontrol altında tutmanıza bile yardımcı olabilirler.
4. Bir çalışma, 24 yıllık bir süre boyunca kişiyi izledi.  İnsanlar meyve ve nişastalı olmayan sebze alımını artırdıklarında kilolarının azalma eğiliminde olduğunu gösterdi.
5. Meyve ve sebzeler yoluyla lif alımınızı artırmak, kanser riskinizi bile azaltabilir.  Birden fazla çalışma, daha yüksek meyve ve sebze tüketiminin daha düşük kolorektal kanser riski ile bağlantılı olduğunu bulmuştur.
6. Son olarak, meyve ve sebze alımı kan şekerinize fayda sağlayabilir.  Bu gıdalardan elde edilen lif, kan şekeri seviyelerini sabit tutabilen şeker emilimini yavaşlatır.

Bu sonuçların meyve ve sebzelere uygulandığına, ancak meyve suyuna uygulanmadığına dikkat edin.  Meyve suyu, meyvede bulunan vitamin, mineral ve şekerlerin konsantre bir dozunu sağlar, ancak lif ve onunla birlikte gelen sağlık yararları içermez.

Şunlara da göz atın;

1. Sebze suyu nasıl yapılır?
2. Taze meyve ve sebze nasıl seçilir?
3. Renklerine göre sebze ve meyvelerin faydaları
4. Meyve ve sebzeler nasıl dezenfekte edilir?

Meyve ve sebze yemediğimiz bir gün yoktur ama bu iki yiyecek çeşidi hayatımızda kilit bir konumda olmalarına rağmen belli ki, pek çoğumuz meyve sebze farkı nedir, sorusuna anında cevap verecek durumda değiliz. Zira ben bugüne kadar, yakın çevremdekiler de dahil olmak üzere, meyve ve sebzenin birbirinden nasıl ayırt edileceğini merak den birçok kişi gördüm. İşte bu yazıyı yazmamın sebebi de bu konuya kesin noktayı koymak istemem.

Lafı uzatmadan ve zamanınızı almadan konuya girelim. Meyve ve sebzenin tanımı iki tane: Bilimsel tanım ve halk arasında kabul gören tanım. İlk önce daha basit ve kesin olan bilimsel tanıma bakacağız.

Meyve ve Sebzenin Bilimsel Tanımı

Kaliforniya Üniversitesi Sebze Araştırma ve Bilgilendirme Merkezi’nin yaptığı tanıma göre; meyve, bitkinin ovaryumunun olgunlaşmış halidir yani bitkinin üremesi amacıyla, çiçeğin değişime uğramasıyla oluşmuş ve tohumları (çekirdek vs.) taşıyan bir yapıdır. Bir botanikçinin gözünde bir şeyin meyve olabilmesi için onun bitki tohumlarını içermesi ve çiçek veya onun karşı olan bir bitki parçasının gelişmesiyle oluşmuş olması gereklidir. Buna göre elma, armut, limon, muz ve kiraz gibi meyveler gerçekten meyvedir çünkü bunları -en azından teorik olarak- toprağa gömdüğünüzde yeni bir ağaç çıkabilir ve bunlar ağacın çiçeğinin tozlaşmasıyla oluşmuştur. Varlık amaçları da bitkinin üremesidir.

Sebze ise bitkinin yenebilen diğer kısımlarına verilen isimdir. Bu kısmlar yapraklar, kök ve sap olabilir. Örneğin, marul, maydanoz ve ıspanak yapraktır. Sap sebzeler ise karnabahar, pırasa, brokoli ve bunların benzerleridir. Kök sebzelerde gelince bunlara örnek olarak patates, havuç, turp ve kerevizi sayabiliriz. Bazı sebzelerin ise kök mü sap mı olduğu ilk bakışta belli olmayabilir ve bunları botanikçiler daha iyi ayırt ederler. Hem kök hem sap sayılabilecek sebzeler arasında soğan, sarımsak ve taze zencefil sayılabilir. Bu arada bazı kök sebzeleri toprağa ekince yeni bitki türeyebilmektedir. Mesela soğanı toprağa ekince yeni bir bitki büyüyebilir ama bu soğanı meyve yapmaz çünkü soğan sebzesinin oluşmasının amacı üreme değil besin depolamaktır ve soğanın yenen kısmı çiçekten çıkmaz.

Görüldüğü üzere botanikçilere göre meyve-sebze farkı oldukça açık ve kesindir. Bitkinin çiçeğinden türeyip de üreme amaçlı olan herşet meyvedir. Bunun dışındakiler ise sebze. Ancak halk arasında kabul gören sebze ve meyve kavramı biraz daha karşıktır.

Mutfakta Sebze ile Meyvenin Farkı Nedir?

Domates, hıyar ve patlıcanın ve patlıcanın sebze olduğu konusunda herhalde hemfikiriz. Şu işe bakın ki bilimsel tanıma göre bunlar meyve oluyor çünkü bitkinin çiçeğinde çıkıyorlar ve bunlar esas olarak yeni bir bitkinin üremesi amacını taşıyan bitki bölümleri yani bunlar birer tohum. İşte burada kafamız karışmaya başlayabilir. Biz mutfağımızda bunları sebze olarak kullanıyoruz. Peki sebze olarak kullanmak ne demek?

Halk arasında ve mutfağımızdaki anlamıyla sebzenin tanımını şöyle yapabiliriz: Çoğunlukla pişirilerek yenilen, çoğunlukla tatlı olmayan ve çoğunlukla yeşil olan ve yenilebilen bitki kısımları. Sanırım bu doğru bir tanım olur çünkü çok düşündüm ve bu tanımın dışına çıkan bir sebze görmedim. Bu tanıma göre mesela salatalık pişirilmese bile diğer iki özelliği sağladığı için sebze sayılabilir. Havuç belki biraz kafa karıştırabilir çünkü tatlıdır ve çiğ olarak yenebilir. Ama havucun meyve sayılmayacağı açık olduğu ve pişirilebildiği için yine de tanıma uyar. Meyve ise şudur: Çoğunlukla çiğ olarak yenilen, tatlı olanı makbul olan, tatlılar dışında bir yemeğe katılması ender, çekirdek vb. bir tohum içerebilen ve bitkinin çiçeğinden çıkan yenebilir bitki parçası. Meyve olarak bildiğimiz ürünler gerçekten bu tanıma uyuyor. Salatalık, gene biraz kafa karıştırsa da tatlı salatalık diye bir şey olmadığı için onun sebze olduğu gayet açık.

Sonuç

Halk arasındaki anlamıyla meyve ile sebze arasındaki farkın meyvenin tatlı olarak tüketilmesi sebzenin ise ana yemek olmasıdır, diyebiliriz. Yine de farklı kültürler ve anlayışlara göre bazı bitki kısımlarının meyv ve sebze olması konusunda tam bir fikir birliğine ulaşmak da mümkün olmayabilir.