Çekimli Fiil Örnekleri 7 Sınıf

Basit Çekimli Eylem

Sadece bir kip eki alan eylemdir.

Bu cümlelerde “geldik” eylemi “-di’li geçmiş zaman kipi’yle çekimlenerek (gel – di – k), “gelmelisin” eylemi “gereklilik kipi”yle çekimlenerek (gel – meli – sin) birer kip eki almıştır. Dolayısıyla bu eylemler, basit çekimlidir.

Aşağıdaki cümlelerde haber ve dilek kipleriyle çekimlenen eylemler, sadece birer kip eki aldığı için basit çekimlidir.

Bileşik Çekimli (Zamanlı) Eylem

Birden fazla kip eki alan eylemdir.

Senin anlattıklarını ben zaten biliyordum.

Bu cümlede “bilmek” eylemi önce “şimdiki zaman kipi eki”ni ardından “-di’li geçmiş zaman kipi eki”ni alarak (bil – i – yor – du – m) iki kip ekine sahip olmuştur. Dolayısıyla bu eylem, bileşik çekimlidir.

Bu cümlelerin birincisinde “bilmek” eylemi “şimdiki zaman kipi”nin yanında “-miş’li geçmiş zaman kipi”ni de alarak (bil – i – yor – muş); ikincisinde de “şimdiki zaman kipi”nin yanında “şart kipi”ni alarak (bil – i – yor – sa – n) bileşik çekimli eylem olmuştur.

Not: Bileşik çekimli eylemde, ikinci kip “idi, imiş, ise” biçiminde okunarak da bulunabilir.

Daha önceki örneklerde “biliyordum, biliyormuş, biliyorsan” biçiminde yazılan eylemler, bu cümlelerde “biliyor idim, biliyor imiş, biliyor isen” biçiminde yazılmıştır. Böylece -cümlelerin tamamını okumak şartıyla- bileşik eylemler yanlışsız olarak bulunabilir.

Verilen örneklerde görüldüğü gibi, bileşik çekimli eylemlerde ikinci kip “-di’li geçmiş zaman kipi, -miş’li geçmiş zaman kipi ve şart kipi” olmak üzere üç şekilde karşımıza çıkar. Buna göre, bileşik çekimli eylemler üçe ayrılır:

1. Hikâye Bileşik Çekimli Eylem

Basit çekimli eylemlere ikinci kip eki olarak “di’li geçmiş za-man kipi” eki getirilerek yapılır.

Her gün kitap okuyordu. (okuyor idi)

Bu cümlede, “oku-” eylemi, “şimdiki zaman kipi” ekini aldıktan sonra ikinci kip olarak “-di’li geçmiş zaman kipi”ni aldığı için, bileşik çekimlidir ve “şimdiki zamanın hikâyesi” olarak adlandırılır.

Aşağıda, bir eylemin farklı kiplerle hikâye bileşik çekimi verilmiştir.

2. Rivayet Bileşik Çekimli Eylem

Basit çekimli eylemlere ikinci kip eki olarak “-miş’li geçmiş zaman kipi” eki getirilerek yapılır.

Onu her sabah, parkta otururken görürmüş. (görür imiş)

Bu cümlede, “gör-” eylemi, “geniş zaman kipi”yle çekimlendikten sonra ikinci kip olarak “-miş’li geçmiş zaman kipi”ni aldığı için bileşik çekimlidir ve “geniş zamanın rivayeti” olarak adlandırılır.

Aşağıda, bir eylemin farklı kiplerle rivayet bileşik çekimi verilmiştir.

3. Şart Bileşik Çekimli Eylem

Basit çekimli eylemlere ikinci kip eki olarak “dilek – koşul kipi” eki getirilerek yapılır.

Öğretmenini dinlersen başarılı olursun. (dinler isen)

Bu cümlede, “dinle-” eylemi, “geniş zaman kipi”yle çekimlendikten sonra ikinci kip olarak “şart kipi”ni aldığı için bileşik çekimlidir ve “geniş zamanın şartı” olarak adlandırılır.

Aşağıda, bir eylemin farklı kiplerle şart bileşik çekimi verilmiştir.

Ayrıca Bkz.Fiilde Kip-Yapı-Zaman Konu Testleri

Çekimli eylem nedir? Sorusu 7. Sınıf Türkçe dersi konuları içinde geniş bir yer tutar. Kip ekleri ile de bağlantılı olan çekimli fiil konusu), müfredatın dil bilgisi kazanımları arasında büyük bir yere sahiptir.

Siz de cümlelerin temel taşı olan çekimli eylemlerle ilgili detaylı bilgi edinmek, bu konuyu örnekler eşliğinde daha iyi kavramak istiyorsanız doğru yerdesiniz.

Çekimli Eylem Nedir? Fiil Çekimi Nedir?

Çekimli eylem, Türkçe dilbilgisinde fiillerin çeşitli öğelerle (zaman, şahıs, sayı, kip vb.) uyumlu hale getirilerek kullanılması işlemidir. Fiiller, çeşitli eklerle çekimlenir ve cümle içinde kullanıldıkları zamana, kişiye, sayıya, kiplere ve diğer dilbilgisi unsurlarına göre değişiklik gösterebilir.

Çekimli eylemler, Türkçe'de zamirlerle, isimlerle, sıfatlarla ve diğer dilbilgisi öğeleriyle uyumlu hale getirilerek cümlede kullanılır. Örneğin, "geliyorum" cümlesinde "gel-" fiili "yor" ekiyle birlikte 1. tekil şahıs zamiri "ben" ile çekimlenmiştir.

Türkçe'de çekimli eylemler, fiillerin zaman (geçmiş, şimdiki, gelecek zaman), kip (geniş zaman, geçmiş zaman, dilek kipi vb.), kişi (1. tekil, 2. tekil, 3. tekil, 1. çoğul, 2. çoğul, 3. çoğul) ve sayı (tekil, çoğul) gibi özelliklere göre değişiklik gösterir.

Bu çekimlerle birlikte fiiller, cümlede anlamı ve anlatımı tamamlamak için kullanılır. Fiillerin çekimli halleri, dilbilgisi kurallarına göre doğru şekilde kullanılmalıdır.

Her cümlenin bir yargı bildirmesi gerekir. Fiil cümlesinin yargı bildirebilmesi için ise çekimlenmiş eylemlere ihtiyacı vardır.

Buna göre; şahıs ve kip eki alan fiiller, ‘çekimli eylem’ olarak isimlendirilir. Bu kısa tanımı biraz daha genişletmemiz gerekirse, çekimli fiil nedir? Sorusunu şöyle cevaplayabiliriz:

‘’Dilek ve zaman kiplerinden birinin, belli bir şahsı gösterdiği fiillere çekimli eylem denir.’’

· Şahıs Ekleri Nelerdir?

Bu tür ekler; ‘geliyor-lar’, ‘gördü-nüz’, ‘yaptı-m’ gibi sözcüklerde görülen; -lar, -nüz ve –m gibi eklerdir. Bunlar işin kim tarafından yapıldığını belirtir.

· Kip Ekleri Nelerdir?

Söz konusu ekler ise -se, -e, meli gibi dilek anlamını taşıyan eklerdir. Yahut zaman ifade eden şu ekler de, kip eklerinden bazıları olarak sıralanabilir:

• -Ar,
• -Miş,
• -Ecek,
• -Du,
• -Yor.

Eğer fiil şahıs ve kip eklerinden birisini almış ise buna çekimlenmiş eylem adı verilir. Bu ekleri almayan fiillerse gövde/kök durumunda olup, ‘mastar’ diye isimlendirilir.

Örnek vermemiz gerekirse şu fiiller ek almadığı için mastar hâlindedir:

1. Çalışmak,
2. Yürümek,
3. Görmek,
4. Bakışmak,
5. Seçmek,
6. Gelmek

Bunlara şahıs ve kip ekleri getirip çekimli fiiller elde edebiliriz. Örneğin; yürüyoruz, gördüm, seçmelisin, çalışmışlar, gelseniz, yazacaktık vb.

Görüldüğü gibi çekimli eylem nedir? Sorusuna yanıt olan bu fiillerde önce gövde/kök bir dilek veya haber kip eki almıştır. Daha sonra ise bunlara bir şahıs eki gelmiştir. Böylelikle sözcükler fiil çekimine girmek suretiyle çekimlenmiş eyleme dönüşmüştür. Bu sayede fiil; bir şahsı ya da zamanı ifade edecek hâle gelmiş, yargı yüklenmiş ve yüklem olarak kullanılacak kelimeler elde edilmiştir.

Çekimli Eylem Örnekleri Nelerdir? Çekimli Eylem Cümle İçinde Kullanımı Nasıl Olur?

Yukarıdaki açıklamaları pekiştirmek için çekimli fiil örnekleri olarak şunları ifade edebiliriz:

1. Bizim evde kalabilirsiniz.
2. İnternet, hayatımızın vazgeçilmezi olmuştur.
3. Dün onunla birlikte yürüyüşe çıktık.
4. Artık yanıma uğramaz oldu.
5. Telefonumun üstüne su döküldü.
6. Öğretmen yarın ders notlarını kırtasiyeye bırakacak.
7. Yola çıkmadan önce seyahat çantanızı kontrol etmelisiniz.

Devrik Cümlede Çekimli Fiil Örnekleri Nelerdir?

Verdiğimiz bilgilerden anlaşılacağı üzere çekimli fiil cümle içerisinde yüklem görevi üstlenir. Bu yüzden çoğunlukla cümlenin sonunda yer alır. Ancak devrik cümleler söz konusu ise çekimlenmiş bir eylemi cümlenin başında veya ortasında da görebiliriz.

• Örnek: Nice yolcular geçti bu handan.

Sonuç: Çekimli Eylem Nedir? Genel Değerlendirme

Özetleyecek olursak;

Şahıs ve dilek ya da haber kipi alan fiillere çekimli eylem denir. Yalnız mastar hâlinde bulunan fiiller çekimli eylem kabul edilmez. Aynı şekilde, fiilimsileri çekimlenmiş eylem olarak nitelendiremeyiz.

Sıralı bir cümlede birkaç çekimli fiilin beraber kullanılması mümkündür. Yani bir cümle içinde sadece bir tane çekimli fiil olmak zorunda değildir.

Siz de çekimli fiil nedir? Sorusunun cevabını en iyi şekilde öğrenmek için daha fazla örneğe ihtiyaç duyuyor, bu konuda bolca soru çözmek mi istiyorsunuz? Öyleyse İlerlet.com platformu üzerindeki kaynaklardan faydalanarak bunu kolayca başarabilirsiniz. Öğrencilerin gereksinim duyduğu çeşitli materyalleri ve dijital eğitim imkânlarını bir araya getiren İlerlet.com, derslerini ve yeteneklerini ilerletme hedefinde olanların doğru adresidir.