Abd 10 Yıllık Tahvil Faizi

ABD tahvil faizleri farklı vadelerde ABD Doları piyasasına dair global beklentileri gösterir, likidite durumunu, fonlama sıkıntılarını ve enflasyon beklentilerini aktarır. Bu sebeplerden ötürü gelişmekte olan piyasaların faiz-kur dengesini anlamlandırabilmek için öncelikle ABD tahvil faizlerine bakmak gerekir. Ayrıca tahvil piyasası hacim olarak hisse senedi piyasalarından daha büyük olduğu için etkisi de global bazdaki hisse senedi piyasalarından daha fazladır. Ek olarak ABD Doları, rezerv para birimi olduğundan tahvil piyasasındaki ağırlık da ABD Doları cinsindendir. Dolayısıyla ABD Doları’na olan, oluşabilecek olan talebi de yakından takip etmemizi sağlar. 

Güncel şartlardaki ABD tahvil faiz gelişmelerine baktığımızda ise yılının başlarındaki ani, sert yükselişin ve güçlü büyüme beklentilerinin artık piyasada satın alınmadığını görüyoruz. ABD 10 yıllık tahvillerinin 1,70 üzerine çıktıktan sonra ağustos başında yeniden 1,20'nin de altına gerilediğini takip ediyoruz. Fed'in fonlama faizini yani kısa vadeli faizleri %0-%0,25 bandında tutmaya devam ettiğini anımsadığımızda pandemi riskinin ve kuvvetli Fed likidite desteğinin tam olarak karşılık bulmadığını anlıyoruz. 

Peki reel faizler ne durumda yani enflasyon beklentileri nasıl ABD ekonomisinde?

ABD ekonomisiyle ilgili sıklıkla dile getirilen husus; enflasyon riski olduğu, aşılama ve normalleşme adımlarıyla birlikte güçlü büyümenin talep patlamasına yol açarak genel fiyat seviyesini yukarı çekeceği yönünde. Fed Başkanı’na da sıklıkla sorulan bir husus bu olasılık. O zaman bakılabilecek en iyi göstergelerden biri ABD tahvil faizlerindeki enflasyon beklentisi yani reel faizler diyebiliriz. İlginç olan şu ki ABD 10 yıllık reel faizleri yılının ortalarından yani pandemi yazında bitecek algısı oluştuğundan bu yana geçen sürede hâlâ negatif bölgede, eksi 1,20'lerde. başlarında hızlıca pozitife dönmesine karşın Ağustos ayında hâlâ bir yıl önceki negatif seviyelerde. Bu hem güncel fiyatlamalarda enflasyonun geçici olarak fiyatlandığının hem de pandeminin geçici olabileceğine dair beklentilerin azaldığının iyi bir göstergesi. 

Maalesef görünen; ABD ekonomisinde büyümenin yılının ikinci yarısında ivme kaybedeceği. Dolayısıyla enflasyon endişeleri de ABD faizleri gibi sakin kalabilir. Lakin bu pandemi belirsizliğinde ABD ekonomisindeki yavaşlama olasılığına karşın gelişmekte olan ülkelerin de büyüme problemine karşı faizleri indirebilecek duruma hazır olmaları azami önemde

                                                                                                                                                                                                                                                                        Dr. K. Dağhan Gökçe

Tahvil Nedir?

Tahvil, devletler, yerel yönetimler veya özel şirketlerin kaynak sağlamak amacıyla ihraç ettikleri borçlanma aracıdır. Aynı zamanda bir yatırım aracı olan tahvil, ihraç edildikten sonra ikincil piyasa denilen BİST Tahvil ve Bono Piyasası ve Bankalararası piyasalarda vade süresi beklenmeden alınıp satılabilen bir menkul kıymettir. Tahvil ve bono faizleri ve fiyatları tahvil piyasasında arz ve talebe göre belirlenir. Hazine bonoları ve tahvilleri, T.C. Merkez Bankası, borsa üyeleri ve SPK yetki belgesine sahip bankaların işlem yapabildiği tahvil piyasasında yetkili aracı kuruluşlar aracılığı alınıp satılabilirler.

Tahviller, genellikle 1 ile 10 yıl arasında değişen vadelerle, iskontolu veya kuponlu olarak, üzerlerinde yazılı nominal değerden ve her tahvilin nominal değeri aynı olmak üzere ihraç edilirler ve üzerlerinde yazılı vade tarihinde nominal değerleri üzerinden ana para ve faiz ödemeleri yapılarak itfa edilirler.

İskontolu tahviller, tahvilin nominal değeri üzerinden belirli bir indirimle satılır ve vade tarihinde yatırımcıya tahvilin nominal bedeli ödenir. İskonto tutarının yatırım tutarına bölünmesiyle tahvilin faiz oranı bulunur. Kuponlu tahvillerde belirli dönemlerde kupon üzerinde yazılı faiz oranından kupon ödemeleri yapılır ve tahvil getirisi bileşik faize göre hesaplanır.

Tahvil/bonoların işlem fiyatları günlük olarak BIST Kesin Alım Satım Pazarı'nda ilan edilir.

Tahvil Çeşitleri

Devlet Tahvilleri (Hazine Bonoları)

Devlet tahvilleri ve hazine bonolorı Türkiye Cumhuriyeti Hazinesinin çıkardığı devlet iç borçlanma senetleridir (DİBS). Hazine bonoları 1 yıldan az vadeli, TL cinsinden devlet tahvilleridir ve iskontolu olarak yani nominal değerinin altında bir fiyattan ihraç edilirler. Devlet tahvilleri ise 1 yıldan daha uzun vadelidir ve iskontolu veya kuponlu (2 yıl ve daha uzun vadeliler) olarak ihraç edilebilir.

Devlet tahvili veya hazine bonosu yatırımcılarına belirlenen tarihlerde yılda 1,2 veya 3 kez kupon faizi, vade sonunda da ana paraları nominal değerden geri ödenir. İskontolu bono veya tahvil yatırımcılarına ise vade sonunda nominal değerden ana paraları geri ödenir. Devlet tahvilleri risksiz yatırım kategorisindedir ve bu nedenle getirileri şirket tahvillerine göre düşüktür.

Şirket Tahvilleri

Şirket Tahvilleri ve Finansman Bonoları bankaların ya da anonim şirketlerinin finansman ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla ihraç ettikleri borçlanma senetleridir. 1 yıldan uzun vadeli olarak çıkarılan borçlanma senetleri Özel Sektör Tahvili olarak adlandırılır ve iskontolu veya kuponlu olarak ihraç edilebilir. Finansman Bonoları ise 1 yıldan kısa vadeli borçlanmalar için ve iskontolu olarak ihraç edilir. Şirketler tahvil ihraç etmek için SPK’den izin almak zorundadırlar. Özel Sektör Tahvili ve Finansman Bonoları, devlet tahvillerinden farklı olarak halka arz yolu ile ihraç edilebilir ve sonrasında aracı kurumlar vasıtasıyla ikincil piyasada alınıp satılabilir.

Şirket tahvilleri, Devlet Tahvili ve Hazine Bonosunun aksine, herhangi bir garanti içermedikleri için devlet tahvillerine göre yüksek risk barındıran yatırım araçlarıdır. Yatırımcı şirket tahviline yatırım yaparken, tahvili ihraç eden şirketin riskini almış olur. Risk ne kadar yüksekse getiri beklentisi de o kadar yüksek olur.

Gösterge Tahvil Nedir?

Diğer tahvillerin performansının ölçülmesinde referans olarak kullanılan devlet tahvilidir. Bu tahvilin faiz oranı piyasa faiz oranı olarak kabul edilir. Tahvillerin fiyatı da gösterge faiz oranına göre belirlenir. Bütün devlet tahvilleri gösterge tahvil olarak belirlenebilir. Her ülkede gösterge tahvil olarak kabul edilen devlet tahvilinin vadesi farklıdır. ABD’de 10 yıllık tahviller gösterge tahvil olarak kabul edilir. Türkiye gibi enflasyon ve faizlerin değişken ve risk algısının yüksek olduğu istikrarsız ekonomilerde, yatırımcılar 10 yıl gibi uzun vadeli risk üstlenmek istemedikleri ve yatırım ufuklarını daha kısa tutmayı tercih ettikleri için uzun vadeli finansman bulmak zordur. Faizler yükselirken tahvilin değeri düşeceği için Türkiye’de vadesine 2 yıl kalan, yıllık kupon ödeme adedi 2 veya 4 olan (6 ayda bir veya 3 ayda bir) ödemeli, ikincil piyasada en çok işlem gören ve likiditesi en yüksek olan Devlet Tahvili gösterge tahvildir. Bu tahvilin ikincil piyasada piyasa koşullarına göre belirlenen faizine de gösterge faizi adı verilir.

2 yıllık gösterge tahvilin faizi 16 Haziran tarihinde 16,43 oldu. 3 Şubat tarihinde 7,26 ile son bir yılın içinde en düşük seviyesine gelen gösterge faizi 17 Haziran tarihinde ise 24,27 ile en yüksek seviyeyi gördü.

Türkiye’nin 5 Yıllık Tahvil Faizi

5 yıllık tahvil faizi 13 Haziran tarihinde 15,04 seviyesinden kapandı. 5 yıllık tavil faizi son bir yıl içinde 21 Aralık tarihinde 7,77 ile en düşük ve 30 Haziran tarihinde 24,77 ile en yüksek seviyeyi gördü.

Türkiye’nin 10 Yıllık Tahvil Faizi

10 yıllık devlet tahvilinin faizi 16 Haziran itibariyle 17,44 seviyesinden kapandı. Türkiye’nin 10 devlet yıllık tahvili faizi son bir yıl içinde 8 Şubat tarihinde 7,61 ile en düşük ve 30 Haziran tarihinde ise 19,66 ile en yüksek seviyeyi gördü.

Bu sabah itibariyle ABD 10 yıllık tahvil faizi %’a, 30 yıllık tahvil faizi ise ’e yükseldi. Karşılaştırmak için 26 Ocak ’de 10 yıllık tahvil faizi %, 30 yıllık tahvil faizi ise % idi. Türkiye’de ise Hazine’nin bu haftaki DİBS ihalelerinde talebin sınırlı olduğunu gözlemledik. Bunun bir sebebinin de ABD uzun vadeli tahvil faizlerindeki son günlerdeki hızlı ve büyük faiz artışının olabileceğini değerlendiriyoruz.

Geleneksel olarak yüksek enflasyon ve faizin söz konusu olduğu GOÜ’lerde tahvil ve Eurobond faizlerinin ABD tahvil faizlerine hassasiyeti yüksektir. Ayrıca, TCMB’nin Perşembe günü gerçekleşecek PPK toplantısında faiz artışına gidebileceği ihtimali, 2 yıllık tahvil ihracında talebi sınırlamış olabilir.

ABD’de tahvil faizlerinde yükselişin ana sebebi ABD’de uzun vadeli enflasyon beklentilerindeki yükselişi. Uzun vadeli enflasyon beklentilerini yukarı çıkaran diğer faktörlerin başında ise ultra gevşek  para ve maliye politikasının uzun süre devam edeceği beklentisi. Ayrıca,  yaz aylarından itibaren COVİD aşılama sürecinde de ivme kazanılacağı beklentisi üzerinden hizmetler sektörünün ve istihdamının toparlamayacağı öngörülüyor.

ABD ekonomisi ’de % oranında daralırken, ’de % civarı büyümesi bekleniyor. ’nin ilk yarısı sonunda ise pandemi öncesi GSYH seviyesinin yakalanabileceği öne sürülüyor. Öte yandan, son dönemde büyüme görünümüne dair beklentiler olumlu yönde revize ediliyor.

Bloomberg’e göre ekonomistler Şubat anketinde   yılının 1. ve 2. Çeyreğine ilişkin yıllıklandırılmış büyüme beklentilerini Ocak ayındaki ankete göre ’şar puan yukarı yönlü revize ederek, sırasıyla % ve % puan olarak belirledi. Hatırlanacağı üzere ’nin son çeyreğinde bu büyüme oranı % idi.

COVİD’a karşı alınan sosyal hayatı ve ekonomiyi kısıtlayıcı önlemlere karşı büyüme beklentilerini yukarı yönlü revizyonları ise ABD’de geçmesi beklenen ve trilyon doları bulması beklenen ilave mali destek paketinin geçme ihtimalinin yükselmesi yatıyor.

Öte yandan, aşılama hızında arzu edilen seviyeye ulaşılmasa ve yeni virüs varyantlarının çok daha hızlı yayıldığına dair endişeler giderek artsa da yılın 2. yarısında aşılama konusunda ciddi bir mesafe alınacağı beklentisi korunması büyüme beklentilerinin olumlu yönde evirilmesine imkan sağlıyor. Ayrıca, mali destek paketinin önemli bir kısmının aşılama ve sağlık altyapısına desteği amaçlaması bu konuda beklentilerin güçlü kalmasını etkileyen diğer bir faktör.

Diğer önemli gelişme ise enflasyon korumalı tahviller (TIPS) verim eğrisi dikleşti. Bu dikleşmenin sebebi kısa vadeli reel faiz beklentilerindeki kayda değer gerileme kadar, uzun vadeli reel faiz beklentilerindeki bir miktar artış da rol oynadı.  Uzun vadeli reel faiz beklentilerinin artışında ABD’de tahvil arzında yaşanacak ciddi miktarda artış da hesaba katılıyor. Bazı hesaplara göre, ’de  FED’in aylık bazda yaptığı 80 milyar dolarlık Hazine tahvil alımını dışında piyasada trilyon dolarlık ek tahvil arzı söz konusu olabilir.

Grafik 3 –ABD TIPS Tahvil Verim Eğrisi (Reel Faiz Farkı)

Öte yandan emtia fiyatlarındaki yukarı yönlü hareket enflasyon beklentilerini yukarı çekiyor. Bu yükselişte arzın talebe yetişmesi ile ilgili endişeler de rol oynadı. Başta Çin olmak üzere Doğu Asya’da iktisadi faaliyetlerin güçlü olması da emtia fiyatlarını destekleyen diğer temel faktör. ABD’de büyüme görünümüne dair olumlu revizyonlarda da burada etkili.