8 Sınıf Türkçe Söz Sanatları Ders Notları

Söz sanatları, metinlerin daha etkili ve süslü bir anlatıma sahip olmasını sağlar. Oldukça basit olup sınavlarda karşınıza çıkabilen bir konudur. Son derece sade anlatıma sahip aşağıdaki notu dikkatle okumanızı tavsiye ederim.

Söz Sanatları Nelerdir?

Benzetme (Teşbih)

Abartma (Mübalağa)

Kişileştirme (Teşhis)

Konuşturma (İntak)

Tezat (Zıtlık)

Mecazlı İfade

1. Benzetme

Özellik bakımından eksik olanın üstün olandan benzeyen yönler edinmesidir. Eksiksiz bir benzetmede dört ögeden söz edebiliriz. Bunlar benzeyen, benzetilen, benzetme edatı ve benzetme yönüdür.

Benzetme Örnekleri:

Yeni sahiplendiğimiz kedi aslan gibi yürüyordu.

Benzeyen: kedi

Benzetilen: aslan

Benzetme Edatı: gibi

Benzetme Yönü: yürüme tarzı

Üniversite yıllarında komşumuzun gönderdiği yemekler sanki annemin yaptıkları gibiydi.

Benzeyen: komşumuzun yemekleri

Benzetilen: annemin yemekleri

Benzetme Edatı: gibi

Benzetme Yönü:

Dikkat: Bazı benzetmeler daha az ögeden oluşabilir.

Örnek: Kömür gözleri etrafa şaşkınlık içinde bakıyordu.

Benzeyen: Göz

Benzetilen: Kömür

Benzetme Edatı:

Benzetme Yönü:

Yukarıdaki örnek cümlede benzetmenin sadece ilk iki unsuru var.

2. Abartma (Mübalağa)

Bir varlık ya da olayın ölçüyü aşıp daha büyük ya da küçük gösterilmesidir. Yani olduğundan fazla ya da az gösterilen anlatımlardır.

Abartma Örnekleri:

Ağlamaktan göz pınarlarım kurudu.

Utancından yerin dibine girdi.

Bayram harçlığı verilmeyince kıyameti kopardı.

Ağır çantayı taşımaktan kolum koptu.

Dünyalar kadar ödevi var ama bunu önemsemiyor.

3. Kişileştirme (Teşhis)

İnsan dışı varlıkların insan özelliği kazanmasıdır. Bu tür anlatımlarda genellikle hayvanlar ya da cansız varlıklar kullanılır, genellikle fabl ya da masallarda görülür. Mesela ağacın bizi yolcu etmesi, kedinin alay etmesi, kuşların neşeyle oyunlar oynaması

Kişileştirme Örnekleri:

Ağaçlar yol boyunca bizi selamlıyordu.

Senin bu haline sokaktaki kediler bile acır.

Havadaki bulutlar, denizi hüzünlü bir halle getirmiş.

Hortum, hıncını çıkarırcasına denizin üzerinde geziniyordu.

4. Konuşturma (İntak)

İnsan dışı varlıkların konuşturulmasıdır.

Konuşturma Örnekleri:

Çocuğun yaklaştığını gören papatya “Merhaba!” diye seslendi.

Dallarım üzerinde duran kuşlara meyvelerimden ikram etmek ne güzel.

Çiçekler kuraklıktan "Bize su verin!" diye haykırıyordu.

Üzüldüğümü gören kuşlar "Boş yere dert etme." diye teselli etti.

Akşamleyin ortaya çıkan Ay, çocuğa el sallayıp "İyi geceler." dedi.

5. Tezat (Zıtlık)

Karşıt anlamların aynı cümlede kullanılmasıdır.

Tezat Örnekleri:

Sıcak bakışlarının altındaki soğukluğu gördüm.

Karanlığın içindeki aydınlığa ulaşmak umut ve azimle gerçekleşir.

İçim yanıyor bu ayazın soğuğunda.

Ders performansından anlaşılıyordu yükselirkengerilediği.

Sessiz bakışlarının gerisinde bitmek bilmeyen haykırışlar vardı.

6. Mecazlı İfade

Bir sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak kazandığı yeni ve soyut anlamlardır.

Mecazlı İfade Örnekleri:

Yazar, hemen herkesin hayatının bir evresinde yaşadığı anları yakalamış.

Bu olaydan sonra kahramanın, çevresiyle kurduğu iletişim zenginleşip renklenir.

Bu işle ilgilenenler taze verilere ihtiyaç duyar.

Senin seviyene kadar inmeyeceğimi söylemiştim.

Söz Sanatları Örnekleri:

Annemin yıkadığı kıyafet kar gibi beyazdı. (benzetme)

Aldanma onun güldüğüne denizde kum, onda dert. (abartma)

Odama girip yatağımın şefkatli kollarına bıraktım kendimi. (kişileştirme)

Yük taşımaktan bıktım, diyen kamyonet emeklilik için sahibine yalvarıyordu. (konuşturma)

Kalabalığın içinde yalnızlığı içime kadar hissediyorum. (tezat)

Onda incelik yapacak kalp ne gezer. (mecazlı ifade)

8. sınıf söz sanatları konu anlatımını indirmek için tıklayınız.

SÖZ SANATLARI

ABARTMA (MÜBALAĞA)

Bir şeyin niteliklerini veya bir olayı olduğundan fazla büyüterek veya küçülterek anlatmaya abartma denir.

*Çantayı taşımaktan kolum koptu.

*Arabamız yerden yedi kat gökyüzüne zıpladı.

*Kardeşim oyuncak alınmadığı için kıyameti kopardı.

*Sinemada gülmekten öldük.

*Dünyalar kadar işim var yarın gelebilirim.

* Korkudan gözleri fal taşı gibi açıldı.

*Elim değse ateş tutuşur.

BEZETME(TEŞBİH)

Anlatımı kuvvetlendirmek, sözün etkisini artırmak için aralarında değişik yönlerden ilgi bulunan iki şeyden zayıf olanın kuvvetli olana benzetilmesine benzetme denir.

* Serkan keçi gibi inatçı bir çocuktur.

* Pazardan aldığım biberler zehir gibi acıymış.

* Sabah yağan kar, beyaz bir çarşaf gibi tüm ovayı kapladı.

* Odadan çıktığında suratı mahkeme duvarı gibiydi.

*İnci gibi beyaz dişlerin var.

* Kutu gibi bir dairede otururlar.

* Gözlerim çalışmaktan kan çanağına döndü.

* Saçları altın gibi parlıyordu.

KİŞİLEŞTİRME (TEŞHİS)

žİnsan dışındaki varlıklara insana özgü özelliklerin verilmesine kişileştirme denir.

* Gelişine sevinen bulutlar, ağlamaya başladı.

* Güneş uyuduğu zaman şiir yazabilirdi.

* Tepemizde bulutlar bağıra çağıra tartışıyorlar.

* Canı sıkılan çiçekler hep bir ağızdan şarkı söylüyordu.

* Bugün ormana kimse gelmediği için ağaçların canı tüm gün sıkılmıştı.

* Baharın gelişi ile tüm kelebekler dans ediyordu.

* Artık yaşlanan bu dere, terk ediyordu yavaş yavaş köyümüzü.

* Yağmur yağınca topraktaki sevinç kokusundan bellidir.

* Rüzgâr uyumuş, ay gülüyor; her taraf ıssız.

* Çarpılmış kapı yüzüme, sanki düşmanlık ediyor.

* Güneş bir haftadır nazlı doğup nazlı batıyor.

* Minik bir kuş hikâyesini anlatıyor küçük çocuğa.

* Bilgisayarımın bana verdiği emeği kimse vermedi.

KONUŞTURMA (İNTAK)

İnsan dışındaki varlıkları konuşturma, onların ağzından söz söyleme sanatına intak(konuşturma) denir.

*Adam elini uzattı, tam onu koparacağı sırada menekşe: Bana dokunma! diye bağırdı.

* Dal bir gün dedi ki tomurcuğuna: İçimde kanayan yara gibisin.

* Güğüm bir gün testiye:-Yola çıkalım mı? Testi: Korkarım, çıkmayalım.

* Akıl ersin, ermesin sevdama Senden yanayım, dedi yeşeren dal senden yana

* Kulağının dibinde haykırdı fırtına: Isınmak istiyorsan toprağı çek sırtına.

* Yıldızlar sönsün diyerek bağırdı karanlıkta sümbül.

Sınıf Ders Notları8.Sınıf Türkçe Ders Notları

Konu çalışmalarını tamamladıktan sonra, zaman zaman notlarına ve formüllere bakmaya ihtiyaç duyabilirsin. Tekrar yaparken veya soru çözerken notlara göz atmak ve gerekli ipuçlarını almak, öğrenme aşamasında sana epey yardımcı olacaktır. Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, her konuda mutlaka görmen gereken ipuçlarını, formülleri, notları senin için derliyoruz!? Bu yazımızda Edebi Sanatlar hakkında bilmen gerekenler ve Güzel Sanatlar soruları çözerken işine yarayacağını düşündüğümüz ipuçları yer alıyor. Söz Sanatları yazımıza da göz atmayı unutma! Umarız bu notlar sana yardımcı olur. İyi okumalar!

Edebi Sanatlar

Teşbih (Benzetme) Nedir?

Aralarında değişik yönlerden benzerlik ilgisi bulunan iki varlık veya kavramdan, nitelik bakımından güçsüz olanı güçlü olana benzetmeye teşbih sanatı denir.

• İhtiyar adam bir çocuk gibi hıçkıra hıçkıra ağlıyordu.
• Arkadaşım tilki gibi kurnazdır.
  • Arkadaşım: benzeyen
  • tilki: benzetilen
  • gibi: benzetme edatı
  • kurnazdır: benzetme yönü

Benzetmede, her zaman dört ögenin bulunması gerekmez. Sadece benzeyen ve benzetilenle de benzetme sanatı yapılabilir. Benzetme yönü ve benzetme edatı bulunmayan bu tür benzetmelere teşbih-i beliğ denir.

• Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
• Ey, denz gözlerinde huzura erdiğim sevgili
• Aslan asker, tilki çocuk, yılan yol&#;

İstiare Nedir?

Bir varlığı ya da kavramı anlatmak amacıyla, ona bezetilen başka varlığın ya da kavramın adını, geçici bir süre için kullanmaktır. Yani, bezeyen ya da kendisine benzetilenden birinin bulunmadığı teşbihe (benzetme), istiare denir.

• Kande olsan ey peri gönlüm senin yanındadır.
  • Bu dizede sevgili periye benzetilmiştir. Fakat sevgili söylenmemiş, dolayısıyla istiare yapılmıştır.
• Aslan gibi askerler koşuyor: teşbih
• Aslan askerler koşuyor: teşbih-i beliğ
• Aslanlar koşuyor: istiare

1. Açık İstiare
   • Havada bir dost eli okşuyor derimizi.
     • benzeyen: rüzgar (yok)
     • kendisine benzetilen: dost eli (var)
   • Yine inci dökülüyor gökyüzünden.
2. Kapalı İstiare
   • Ay zeytin ağaçlarından yere damlıyordu.
     • Bu dizede ay, benzeyendir. Kendisine benzetilen de &#;su&#;dur ancak söylenmemiştir.
   • Sapsarı yapraklar kanat çırpıyor boşlukta.

Teşhis Nedir?

İnsana özgü niteliklerin insan dışındaki varlıklara aktarılmasına, onlara kişilik kazandırılmasına teşhis sanatı denir.

• İçmiş gibi geceyi yudumda / Göğün mağrur bakışı bulutları
• Aheste çek kürekleri mehtap uyanmasın
• Mevsimler yas tutup güller ağlasın / Ahımla inleyen çöller ağlasın

İntak Nedir?

İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıkları konuşturulmasına intak denir.

• Bülbül, &#;Senin nazını çekemem!&#; diyordu, güle.
• Yine gelirim, üzülme, dedi, uzaklaşan gemi limana.
• Kurnaz tilki, sesini yumuşatarak, karaya dedi ki: &#;Kardeşçiğim artık dostuz!&#;

Mecaz-ı Mürsel Nedir?

Bir sözcüğün, benzetme amacı güdülmeden, aralarındaki değişik ilgilerden (iç-dış, parça-bütün, satçı-yapıt, yer-insan, yer-olay, yer-alan, neden-sonuç vb) dolayı bir başka sözcük yerine kullanılmasına mecaz-ı mürsel denir.

• Erzurum soğuktan şikayetçi değildi.
• Bir çift göz bakıyordu / Zeytin ağaçlarının arkasından
• Son golle tüm stat ayağa kalktı.
• Yeşilköy&#;den kalkan uçakları seyrediyorum sahilde.

Tezat Nedir?

Alamca karşıt kavramların ya da özelliklerin bir arada kullanılmasıdır.

• Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz
• Baharı görmeden ömrüm kış oldu / Gözümde her zaman biraz yaş oldu.
• Karlar etrafı beyaz bir karanlığa gömdü. / Kar değil gökyüzünden yağan beyaz ölümdü.

Cinas Nedir?

Yazılışları ve okunuşları aynı; fakat anlamları farklı olan sözcüklerin bir arada kullanılmasıdır.

• Geçmesin günümüz sevgilim yasla / O güzel başını göğsüme yasla
  • 1. yasla: yas (gam) ile
  • 2. yasla: yaslamak eylemi
• Hani gecede rüyan, gündüzlerde düşündüm / Unuttun zalim beni, bak seni ben düşündüm
  • 1. düşündüm: düş (hayal)
  • 2. düşündüm: düşünmek eylemi

Kinaye Nedir?

Bir sözün, hem gerçek hem de mecaz anlamda anlaşıacak biçimde kullanılmasına kinaye denir. Ancak kinayede sözün mecaz alamı daha ön plandadır ve kastedilen de mecaz anlamdır.

• Bu adam, eli sıkı birine benziyor.
  • Bu cümlede &#;eli sıkı&#; sözüyle, söz konusu kişinin gerçek anlamda &#;elinin sıkı olduğu&#; değil; mecaz anlamda &#;cimri&#; olduğu anlatılmak istenmiştir.
• Bulamadım dünyada gönüle mekan / Nerde bir gül bitse etrafı diken
• İhtiyar, öyle konuştu ki karşısında ağzımı açamadım.

Tevriye Nedir?

Bir sözcüğün, nükte yapmak amacıyla yakın anlamının söylenip uzak anlamının kastedilmesidir. Ancak sözcüğün iki gerçek anlamının da anlaşılması mümkündür.

• Dedim, dilber niçin sararıp soldun? / Dedi: &#;Çektiğim dil yarasıdır!&#;
  • Bu dizelerde &#;dil&#; sözcüğünde tevriye vardır. Çünkü &#;dil&#; sözcüğünün yakın anlamı (söz, konuşma organı) söylenip uzak anlamı (gönül) kastedilmiştir.
• Bu kadar letafet çünkü sende var / Beyaz gerdanında bir de ben gerek

Hüsnü Tahlil Nedir?

Bir olayın gerçek nedeninin dışında, gerçek olmayan bir başka neden gösterilerek anlatılmasıdır.

• Ey sevgili, sen buralarda gittin diye / Bütün ağaçlar yapraklarını döktü, çiçekler soldu
  • Gerçekte, &#;ağaçların yapraklarını dökmesi, çiçeklerin solması&#;nın nedeni sonbaharın gelmesidir. Ancak bu dizelerde şair bu durumu &#;Ey sevgili, sen buralardan gittin&#; diyerek gerçek nedeninin dışında güzel bir nedene &#; sevgilisinin gidişine- bağlamaktadır.
• Kaderini bilmeyenler alır eline / Bu üzden boynun eğri menekşe
• O kadar çaldı ki yürekten / Türkler aşındırdı kavalı

Tecahül-i Arif Nedir?

Anlatımı çekici kılmak veya nükte yapmak için, bilinen bir şeyi bilmezlikten gelmektir.

• Ecel tuzağını açamaz mısın? / Açıp da içinden kaçamaz mısın?
  • Bu dizelerde şair, &#;ölüm&#;ü, &#;ecel tuzağı&#;na benzetmiştir ve &#;ölümden kaçılamayacağı&#;nı bildiği halde, değişik sorular sorarak bilmiyormuş gibi davranmıştır.
• Şakaklarım kar mı yağdı ne var? / Benim mi Allah&#;ım bu çizgili yüz?
• Sular mı yandı, neden tunca benziyor mermer?

Mübalağa Nedir?

Bir sözün etkisini güçlendirmek amacıyla bir şeyi ya olamayacağı bir biçimde anlatmak ya da olduğundan çok veya az göstermeye mübalağa sanatı denir..

• Tüm ağaçlar kalem olsa, tüm yapraklar da kağıt / Sana olan aşkımı yazmama yine de yetmez, sevgili
  • Bu dizelerde şair, sevgilisine olan aşkının büyüklüğünü anlatmak için &#;tüm ağaç ve yaprakların, aşkını yazmaya yetmeyeceğini&#; söyleyerek mübalağa yapmıştır.
• Aramazdık gece mehtabı yüzün parlarken

Telmih Nedir?

Herkesçe bilinen; geçmişteki birolaya, ünlü bir kişiye, bir insana işaret etmek, onu hatırlatmaktır.

• Uçmakta konmadan kıyısız bir denizd ruh / Benzer mi böyle bir kuşa Tufan içinde Nuh?
  • Bu dizelerde, &#;Nuh&#; ve &#;Tufan&#; sözcükleriye &#;Hz. Nuh&#;un peygamberliği sırasında yaşanan Tufan olayı hatırlatılarak telmih yapılmıştır.
• Bir ufuk ki ne Mecnun varabildi ne Ferhad / Bir ufuk ki ilahi sırrı bekleyen serhad
• Sultan Süleyman&#;a kalmayan dünya / Bu dağlar yerinden ayrılır bir gün

Tariz Nedir?

Söylenen sözün, gerçek ve mecaz anlamı dışında büsbütün tersini kastetmektir. Genellikle bir kişiyi ya da durumu iğnelemek, alaya almak için yapılır.

• Eski şiirlerde dürbün ile mana görülür / Yeni şiirlerinde mana gibi külfet yoktur.
  • Bu dizelerde şair, eski şiirde anlamın çok zor sezildiğini, yeni şiirde ise anlama yer verilmediğini söyleyerek her iki şiiri de alaya alıp tariz yapmıştır.
• Bu ne kudret ki elifbayı okur ezberden.
• Annesi, çok yemek yiyen oğluna, &#;Biraz yemek ye oğlum, zaafiyet geçireceksin.&#; der.

Tekrir Nedir?

Anlatımı çekici hale getirmek ve sözün etkisini artırmak içn bazı sözcük veya sözcük gruplarının tekrar edilmesidir.

• Kimsesiz bir kimse olmaz herkesin var kimsesi / Kimsesiz kaldım cihanda medet ey kimsesizler kimsesi
• Beni bende deme ben bende değilim / Bir ben vardır benden içeru
• Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi / Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır / Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi

Tenasüp Nedir?

Anlamca birbiriyle ilgili sözcüklerin bir dizede, beyitte veya dörtlükte bir arada kullanılmasıdır.

• Laleyi, sümbülü,gülü har almış / Zevk u şevk ehlini ah u zar almış
  • Bu dizelerde &#;lale, sümbül, gül, har (diken); &#;zevk&#;, &#;şevk&#;, &#;ah&#;, &#;zar&#; sözcükleri arasında anlamca uygunlk olduğundan bu sözcükler bir arada kullanılarak tenasüp sanatı yapılmıştır.
• Aşk derdiyle hoşem el çek ilacımdan tabip / Kılma derman kim helakim, zehr-i dermanındadır
• Arım, balım, peteğim / Gülüm, dalım, çiçeğim / Bilsem ki öleceğim / Yine seni seveceğim

Leff ü Neşr Nedir?

Genellikle bir beyit içinde birinci dizede en az iki şey söylenip, ikinci dizede bunlarla ilgili benzerlik ve karşılıkların verilmesidir.

• Baran değil, şafak değil, ebr-i seher değil / Gözyaşıdır, ciğer kanıdır, dud-ı ahtır
  • Bu beyitte; birinci dizedeki &#;baran&#;a (yağmur) karşılık olarak ikinci dizede &#;gözyaşı&#;; birinci dizedeki &#;şafak&#;a (güneş doğarkenki kızıllık) kaşılık olarak ikinci dizede &#;ciğer kanı&#;, birinci dizedeki &#;ebr-i seher&#;e (sabah bulutu) karşılık olarak ikinci dizede &#;dud-ı ah&#; (ahın dumanı) verilerek leff ü neşr yapılmıştır.

Seci Nedir?

Düzyazılarda, sözcüklerin uaklı olacak biçimde sıralanmasıdır.

• Ey gözlerin nuru, gönüllerin sururu, başımızın tacı, ehli dilun miracı! Gönül hanesinin ziyası, dil hastasının şifası!
• İlahi her neyi gülzar ettinse anı ittim, ilahi her ne sundunsa anı tuttum; ilahi gönlüm oduna ne yaktınsa o tüter, ilahi vüudum bahçesine ne diktinse o biter.

Nida Nedir?

Şairin, çok duygulanması ve heyecanlanmasını sağlayan olayları ve varlıkları göz önüne getirip değişik ünlemlerle onlara seslenmesidir.

• Merhaba ey beklenen sevgili / Hoş geldin semtimize, safalar getirdin
• Hey gidi çocukluk günlerim sizi hey / Ne de çabuk geçip gittiniz takvimimden
• Ah benim cennet vatanım, memleketim / Bu gurbetler yetti canıma artık ah

İstifham Nedir?

Sözü, sorulan şeye yanıt isteme amacını gütmeden, duyguyu ve anlamı güçlendirmek için soru biçiminde söyleme sanatıdır.

• Kuşlar göç edip bırakacak mıydı bu şehri / Böyle bir başmıa mı kalacaktım, güpegüdüz
• Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın / Gömelim gel seni tarihe desem sığmazsın
• Değildim ben sana mail sene ttin aklımı zail / Bana tan eyleyen gafil seni görgeç utanmaz mı

Şimdi edebi sanatlar soru çözümlerine devam edebilirsin!

Edebi Sanatlar konusunda bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. Söz Sanatları, pek çok tanım ve kural içeriyor. Birçok söz sanatını tanımlarıyla ve örnekleriyle bilmen gerekecek. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Bilgileri, tanımları ve kuralları öğrendikten sonra, söz sanatları örneklerinin soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir. Türkçe netleri yükseltmedeki anahtar bolca soru çözmek ve yapılamayan soruların doğrusunu öğrenmek. Kunduz’da şu ana kadar Şiir Bilgisi konulu binlerce soru, alanında uzman Türkçe eğitmenleri tarafından çözüldü. Daha fazla Edebi Sanatlar (Söz Sanatları) sorusu ve detaylı çözümlerini görmek istersen, aşağıdaki butona tıklayabilirsin!

☀️☀️☀️

Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında! Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.