Niçin Ibadet Ederiz Eodev

İçindekiler:

1. Sizce insan niçin ibadet etmelidir?
2. Islamda ibadet neden önemlidir?
3. Dinimizde ibadet ne demektir?
4. Islamda ibadet yükümlülüğü nedir?
5. Başlıca ibadetler nelerdir?
6. Ibadetler insana neler kazandırır Eodev?
7. Bir dine inanmak insana ne kazandırır?
8. Allah&#;a sığınmak insana neler kazandırır?
9. Allah&#;a inanıp güvenmek bize neler kazandırır ve hayatta başarılı olmamıza ne gibi katkılar sağlar?
10. Güzel ahlaklı olmak bize neler kazandırır kısaca?
11. Ibadetlerimiz nelerdir 10 tane?
12. Namaz kılmak insana ne kazandırır?

Sizce insan niçin ibadet etmelidir?

İbadeti yapmamızın sebebi Allah'ın emri olduğu içindir. İbadetler bunlarla sınırlı değildir. İnsanın inancı gereği Allah'ın hoşnutluğunu kazanmak için kulluk bilinciyle yaptığı her olumlu ve faydalı davranış ibadet sayılır. Ayrıca Allah'ın yasakladığı her türlü davranıştan kaçınmak da ibadettir.

Islamda ibadet neden önemlidir?

İbadet etmekte bizim için birçok faydalar olduğu da bir gerçektir. İbadet, Allah'a kulluk etmek, O'na itaat etmek, O'nun huzurunda her türlü inkâr ve isyandan uzaklaşıp O'na boyun eğmektir. İbadet, kulun, kendisini yaratana karşı saygı ve tazimidir. Kula yaratıcısı tarafından yüklenilmiş aslî bir görevdir.

Dinimizde ibadet ne demektir?

İslam'da ibadet, Allah'a karşı gösterilecek saygı ve hürmet demektir. İbadet Allah'ın emirlerini yerine getirmek, yasakladığı bütün haramlardan uzaklaşmak manasındadır. Tasavvufta Allah için yapılan her şey ibadettir.

Islamda ibadet yükümlülüğü nedir?

İslam'a göre akıl ve irade ibadetle mükellef olmanın şartlarıdır. Kişinin, akletme ve irade kabiliyetinin bulunmadığı uyku, baygınlık, delilik gibi durumlarda ibadet mükellefiyeti yoktur. Yine kişi, yanılma, unutma ya da başkası tarafından zorlanma sebebiyle yerine getiremediği ibadetlerden de sorumlu tutulmamıştır.

Başlıca ibadetler nelerdir?

İbadet, kulluk görevinin yerine getirilmesi anlamına gelir. Allah'a kul olan herkes ibadet etmek zorundadır. Dinimizde emredilen başlıca ibadetler; namaz kılmak, oruç tutmak, zekat vermek, hacca gitmek, kurban kesmek, sadaka vermek gibi ibadetlerdir.

Ibadetler insana neler kazandırır Eodev?

İbadetin bize kattıkları;

• İmanın güçlü bir hale gelmesinde faydalı olur.
• Bedenimiz ve de psikolojimizin sağlıklı olmasında etkisi vardır.
• Ahlakımızın güzelleşmesinde büyük bir katkısı vardır.
• Kişinin gelişmesi açısından fayda gösterir.
• İnsanı mutluluğa ulaştırır.
• Namaz ibadetin bir parçasıdır.

Bir dine inanmak insana ne kazandırır?

Allah inancı kişinin dürüst olmasını sağlar Allah inancı, iman şartlarından biridir ve bu şartın en büyük getirilerinden biri de kişiyi dürüst olmaya sevk etmesidir. Çünkü kişinin dürüst olması Allah (c.c)'ın emridir ve dürüst olmayanlar ise kıyamette cezalandırılırlar.

Allah'a sığınmak insana neler kazandırır?

Merhaba. ☁️ Allah, bizi yaratan ve bu zamana getiren yüce varlıktır. ☁️ Zor anımızda Allaha dua edip yardım istersek, bize elbette bir çıkış yolu gösterir. Allaha sığınırsak, Onun gözünde değerimiz artar ve mutluluğa ulaşmamız kolaylaşır.

Allah'a inanıp güvenmek bize neler kazandırır ve hayatta başarılı olmamıza ne gibi katkılar sağlar?

Allaha güvenmek bizim hayatta başarılı olmamıza yardımcı olur. Bizim Allaha tevekkül etmemizi sıkıntılarımız olunca Allaha dua etmemiz gerektiği bilincinine varmamızı sağlar. Allah göğü ve yeri yönetendir tektir başka ilah yoktur sadece ona güvenmeli ve ona tevekkül etmeliyiz.

Güzel ahlaklı olmak bize neler kazandırır kısaca?

Güzel ahlak kişiyi kötülüklerden uzak tutarak iyiliklere yöneltir. Birey çevresiyle uyumlu bir insan haline gelir. Güzel ahlaklı kişileri hem Allah hem de çevresindeki insanlar severler. Böylece hem kendileri mutlu olur hem de diğer insanların mutluluğuna katkıda bulunurlar.

Ibadetlerimiz nelerdir 10 tane?

Cevabımız:

• Namaz kılmak.
• besmele çekmek.
• zekat vermek.
• güzel söz söylemek.
• abdest almak.
• yardıma ihtiyacı olan insanlara yardım etmek.
• oruç tutmak.
• hacca gitmek.

Namaz kılmak insana ne kazandırır?

Namaz insana neler kazandırır,Namazın insana kazandırdığı davranışlar nelerdir

• 1- Namaz İnsanın Duygu Dünyasını Zenginleştirir.
• 2- Namaz İnsanın Davranışlarında Bilinçli Olmasını Sağlar.
• 3- Namaz Birlikte Yaşama ve Dayanışma Bilincini Geliştirir.
• 4-Namaz Temizliğe Alıştırır.
• 5- Namaz, Zamanı İyi Kullanmayı Öğretir.
• ​

Ermeni Kırımı^[12][13][14] veya Ermeni Soykırımı^[15][16] (Ermenice:&#;Հայոց Ցեղասպանութիւն, Hayodz Dzeğasbanutün)^{[not 3]} veya Olayları, Osmanlı hükûmetininErmenilere karşı gerçekleştirdiği tehcir ve katliamlar. Etnik temizlik^[17] ve sonucunda ölen Ermenilerin sayısı tartışmalıdır; sayı, çeşitli araştırmacılara göre ile 1,5 milyon arasında değişiklik gösterir.^{[not 2]} Ancak yapılan sayımlara göre yılında Osmanlı topraklarında yaşayan Ermeni nüfus sayısı milyondur.^[18] sayımlarına göre ise bin Ermeni 'mülteci' olarak Osmanlı topraklarını terk etmiş, 95 bin Ermeni ise din değiştirerek Türkiye topraklarında yaşamaya devam etmiştir. Yani olaylardan sonra milyon Ermeni'den bini hala hayattadır.^[19] Olayların başlangıç tarihi çoğunlukla Ermeni aydının ve komite liderinin Osmanlı yöneticileri tarafından İstanbul'dan Ankara'ya sürüldüğü ve birçoğunun öldürüldüğü 24 Nisan ile ilişkilendirilmektedir. Ermeni Kırımı, sağlıklı erkek nüfusun toptan öldürülmesi ya da askere alınarak zorla çalıştırılması ve sonrasında kadın, çocuk ve yaşlılarla birlikte ölüm yürüyüşü koşullarında Suriye Çölü'ne sürülmesi gibi olaylarla birlikte I. Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında iki aşamada gerçekleşti. Osmanlı askerlerinin koruması eşliğinde yaşadıkları yerlerden sürülen Ermeniler; sürgün sırasında yiyecek ve su sıkıntısı yaşadı; ayrıca çeşitli raporlara göre zaman zaman soygun ve katliamlara maruz kaldı.^[20][21][22] Ülke genelindeki Ermeni diasporası, genel anlamda Ermenilerin Doğu Anadolu'dan sürülme işleminin doğrudan bir sonucu olarak ortaya çıktı.^[23]

Yapılan katliamların Ermenileri ortadan kaldırmak için düzenli bir şekilde gerçekleştiğini öne süren bazı tarihçiler, ölümleri ilk modern soykırımlardan biri olarak kabul etti.^[24][25][26] Ermeni Kırımı, soykırım çalışmaları alanında Holokost'tan sonra üzerinde en çok araştırma yapılan ikinci konu oldu.^[27][28]

Osmanlı İmparatorluğu'ndan sonra gelen devlet olan Türkiye Cumhuriyeti, soykırım sözcüğünün Osmanlı yönetiminin son yıllarında gerçekleşen toplu katliamları tanımlamak için doğru terim olmadığını belirterek sözcüğü kullanmayı reddeder. Son yıllarda Türkiye Cumhuriyeti, Ermeni Kırımının bir soykırım olarak tanınmasına yönelik çağrılarla tekrar karşı karşıyadır.^[29] itibarıyla 33 ülke olayları resmen soykırım olarak tanımlamıştır^[30][31] ve bu görüş birçok soykırım araştırmacısı tarafından da paylaşılır.^[32][33][34]

Terminoloji

Ana madde: Ermeni Kırımı terminolojisi

Raphael Lemkin "soykırım" (genocide) terimini, Yunancada "ırk" anlamına gelen genos ve Latincede "katletmek" anlamına gelen cide sözlerini birleştirerek yılında üretti ve Ermeni katliamlarının da bir soykırım olduğunu şu sözlerle gündeme getirdi: "Soykırım [kavramı] ile ilgilenmeye başladım, çünkü birçok kez gerçekleşti. Önce Ermenilerin başına geldi, ardından da Hitlerharekete geçti."^[35]

Bahsi geçen toplu katliamların varlığını tamamen yok sayanlar gibi, bu katliamları tanımlamak için doğru kelimenin "soykırım" olmadığını savunanlar da bu terimin siyasi meşruiyetini reddederler. İlk kesimi temsil edenler "Ermeni tezleri", "Ermeni iddiaları"^[36] ve "Ermeni yalanları"^[37] gibi adlandırmaları tercih ederler.

Arka plan

Ana madde: Osmanlı Ermenileri

Osmanlı yönetimi altında Ermeniler

Tarihsel Ermenistan'ın Batı Ermenistan olarak da bilinen batı kısmı Amasya Antlaşması () ile Osmanlı hâkimiyetine girmiş ve Kasr-ı Şirin Antlaşması () ile Doğu Ermenistan'dan kesin bir şekilde ayrılmıştı.^[38] Bu bölünmeden sonra zaman zaman bölgeye Osmanlı veya Türk Ermenistanı şeklinde isimler verilmişti.^[39] Ermeniler, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki millet sistemi dahilinde yarı özerk bir cemaatti ve büyük çoğunluğu Ermeni Apostolik Kilisesi'nin ruhani liderlerinden olan Kostantiniyye Ermeni Patriği etrafında toplanmıştı. İmparatorluğun başta başkent İstanbul olmak üzere çeşitli batı illerinde geniş Ermeni gruplara rastlansa da Ermeni nüfusun çoğunluğu imparatorluğun doğu illerinde yaşamaktaydı.

Ermeni cemaati üç farklı mezhepten oluşmaktaydı; büyük çoğunluğun bağlı olduğu Ermeni Apostolik Kilisesi'nin yanı sıra Ermeni Katolik ve Ermeni Protestan mezhepleri de mevcuttu. Millet sistemi sayesinde Ermeni cemaatine kendi yönetim sistemi altında (örneğin kilisenin kendi yargı sistemini oluşturması) kendisini idare etme izni verilmişti. Ayrıca bu sistemle birlikte Osmanlı yönetimi Ermeni cemaatinin işlerine oldukça az müdahale etmekteydi. Düzyanları (darphaneciler), Balyanları (saray mimarları) ve Dadyanları (barutçu ve sanayi fabrikası yöneticileri) kapsayan İstanbul merkezli zengin sosyete Amira sınıfı dışındaki Ermeni nüfusun yaklaşık %70'i taşrada tehlikeli koşullar altında fakir bir şekilde yaşamaktaydı.^[40][41]

10 Ocak tarihinden itibaren Katolik ve GregoryenErmeniler arasında ihtilaf çıkmıştı. İstanbul Ermeni Patrikliğinin baskısı ve Ermeniler arasında artan iç çatışmaların sonucu olarak Padişah II. Mahmut tarafından çıkartılan bir fermanla, Ankara ve İstanbul'da yaşayan Katolik Ermeniler, Osmanlı sınırlarında bulunan bölgelere zorunlu göçe tabi tutuldular. (II. Mehmed'in Bursa'dan İstanbul'a getirdiği Ermeniler hariç tutulmuştur.) Sürgün esnasında, Katolik Ermeniler Gregoryen Ermeniler tarafından yapılan sıkıntılı muamelelere maruz kalmış, İstanbul'da ve Ankara'da sahip oldukları gayrimenkul ve değerli eşyalara Gregoryen Ermeniler tarafından el konulmuştur. Aynı yıl patlak veren Osmanlı-Rus Savaşı'nda Katolik Ermenilerin Osmanlı yanında yer alarak Ruslara karşı Ahılkelek'teki savunmaya katılmaları, Katolik Ermenilere yönelik olumsuz izlenimi yok etmiş; baskıların azalmasını, sürgünden dönmelerine izin verilmesini sağlamıştır. Bu dönem, Katolik Ermenilerin ayrı bir millet ve kilise olarak tanınmalarına yardımcı olmuştur. 6 Ocak tarihinde Padişah II. Mahmud tarafından ilan edilen bir fermanla millet olarak tanınan Katolik Ermenilerin kilisesine diğer Katolik azınlıklar da bağlanmıştır.

Ermeni nüfusla ilgili var olan verilerde, Ermeni Patrikhânesi'ne ait rakamlar ile Osmanlı resmî rakamları birbirini tutmamaktadır. Patrikhâneye göre yılında 'i Vilâyat-ı Sitte'de, 'i Kilikya'da ve 'i İstanbul'da olmak üzere imparatorlukta Ermeni yaşamaktaydı.^[42] İmparatorluğun arası devam eden nüfus sayımlarındaki Atik ile Sicil Vukuat Defterleri, kadın ve erkeklerin birlikte kaydedildiği ilk defterlerdir.^[43]'de biten sayıma göre İmparatorluğun Ermeni vatandaşı bulunmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu nüfus sayımı verilerine göre imparatorluğun Ermeni vatandaşı bulunmaktadır.

Ermeniler doğu illerinde çeşitli Türk, Zaza ve Kürt gruplara zaman zaman fazla vergi ödemek zorunda kalıyordu. Ayrıca haydutluk ve insan kaçırmalara maruz kalıyor, Müslüman olmaya zorlanıyorlardı. Bunlar yaşanırken merkezî ya da yerel devlet makamları, Ermenileri korumak için harekete geçmiyordu.^[41] Müslüman ülkelerde uygulanan zimmi sistemine uygun olarak Osmanlı İmparatorluğu'nda da Hristiyan ve Yahudilerin bazı özgürlükleri kısıtlanıyordu. İmparatorluğun zimmî sistemi büyük ölçüde Ömer Paktı örnek alınarak oluşturulmuştu. Devlet gayrimüslimlerin mülk edinme, yaşama ve ibadet etme özgürlüklerini koruyordu ancak özünde ikinci sınıf vatandaş statüsüne düşmelerini sağlıyordu. Örneğin gayrimüslimleri küçük düşürücü bir şekilde tanımlamak için gâvur sözcüğünü kullanıyordu. Ömer Paktı kapsamında gayrimüslimlerin yeni ibadet alanları inşa etmesi yasaklansa da bu yasağa Osmanlı İmparatorluğu'nun her bölgesinde uyulmadı. Bazı yerlere ibadethane inşa edilmesinin önüne geçilse de bazı bölgelerde yeni ibadet yapılarının ortaya çıkışı görmezden gelindi. Dini azınlık mahallelerinin oluşumu ile ilgili herhangi bir yasa bulunmamasına rağmen ibadet yeri oluşturma engeli yüzünden gayrimüslim halk, var olan tapınaklara yakın yerlerde toplanıp yaşamaya başladı.^[44][45]

Diğer yasal sınırlamalara ek olarak, Hristiyanlar birçok alanda Müslümanlara eşit sayılmamış ve çeşitli yasaklara maruz kalmışlardır. Örneğin bir Müslüman yargılanırken Hristiyan ve Yahudilerin tanıklığı mahkemeler tarafından kabul edilmiyor; tanıklıkları ancak ticari davalarda geçerli oluyordu. Gayrimüslimlerin silah taşıması, deveye ve ata binmesi yasaktı. Evlerinin Müslümanlarınkinden yüksek olmaması gerekiyordu. Ayrıca bazı dini uygulamaları kısıtlanmıştı; örneğin kiliselerin çan çalması kesinlikle yasaktı.^[44][46]

Islahat çalışmaları, 'lar'ler

Ana madde: Ermeni Sorunu

'te Anadoluve Kafkasya'daki etnografik dağılımı gösteren bir Alman haritası. Ermeniler mavi ile gösterilmiştir.

yüzyılın ortalarında üç büyük Avrupalı güç olan Büyük Britanya, Fransa ve Rusya, Osmanlı'daki Hristiyan azınlıkların durumunu sık sık gündeme getirir oldu ve azınlıklara Müslümanlarla eşit haklar verilmesi için yönetime baskı yapmaya başladı. 'dan anayasanın ilan edildiği 'ya kadar göreve gelen Tanzimat dönemi Osmanlı hükûmetleri, azınlık haklarını iyileştirmeyi amaçlayan bir dizi ıslahat yaptı. Ancak imparatorluğun Müslüman nüfusu Hristiyanlarla eşit statülere sahip olmayı reddedince ıslahatların çoğu hiçbir zaman uygulamaya geçemedi. 'lerin sonunda Rumlar ve Balkanlardaki çeşitli Hristiyan milletleri Osmanlı yönetimini istemiyorlardı ve zayıf durumdaki Osmanlı'dan ayrılmak için büyük güçlerden yardım alıyorlardı.^[47][48]

Diğer Hristiyan toplulukların ayrılıkçı hareketlerini sürdürdüğü yıllarda Ermenilerin büyük çoğunluğunda böyle bir girişim gözlemlenmemişti ve bu yüzden millet-i sadıka yani "sadık millet" şeklinde anılıyorlardı.^[49] 'ların ortalarında ve 'lerin başlarında Ermeni toplumundaki bu pasiflik yerini yeni düşünce akımlarına bıraktı. Avrupa üniversitelerinde ya da imparatorluktaki Amerikan misyoner okullarında eğitim gören aydınların öncülüğünde Ermeniler, ikinci sınıf vatandaş statülerini sorgulamaya ve Osmanlı yönetiminden daha iyi bir muamele görmek için çeşitli yöntemlerle baskı uygulamaya başladı. Böyle bir zamanda Ermeni Cemaati Konseyi, Batı Ermenistan'daki köylülerin imzalarını toplayarak Osmanlı hükûmetine bir dilekçe yazdı. Bu dilekçede "Ermeni kasabalarında [Müslüman] Kürtler ve Çerkesler tarafından yapılan yağma ve işlenen cinayetler, vergi toplanmasında usulsüzlükler, hükûmet yetkililerinin cezaî davranışları ve Hristiyanların mahkemelerdeki şahitliğinin kabul edilmemesi" konularındaki mağduriyetlerin giderilmesi talep edildi. Osmanlı yönetimi bu şikâyetleri kabul ederek sorumluların cezalandırılacağının sözünü verdi ancak tam anlamıyla herhangi bir adım atmadı.^[46]

Özellikle Bosna Hersek, Bulgaristan ve Sırbistan'dakiler olmak üzere Büyük Doğu Buhranı sırasında Hristiyan halklar tarafından çıkarılan ayaklanmaların Osmanlı yönetimi tarafından şiddet kullanarak bastırılması sonucunda Birleşik Krallık ve Fransa, Paris Antlaşması'nın kendilerine Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Hristiyan azınlıkları koruma ve olaylara müdahale hakkı verdiğini hatırlattı.^[46]vd Bu devletlerin bu yöndeki baskısı iyice artarken SultanII. Abdülhamid, kısa süreliğine anayasa ilan edip meclis açarak meşruti monarşiye geçti ve Büyük Güçler ile görüşmelere başladı. Aynı sıralarda Kostantiniyye Ermeni Patriği II. Nerses, Ermenilerin "topraklara el konulması&#; kadın ve çocuklara dinden dönme baskısı, kundaklama, şantaj, tecavüz ve cinayet" gibi olaylar yüzünden oluşan şikayetlerini Büyük Güçler'e iletti.^[46]

Osmanlı-Rus Savaşı, Rusya'nın kesin zaferiyle sona erdi ve Rus ordusu Osmanlı'nın doğu topraklarının büyük bölümünü işgal etti. Bu işgal, doğudaki Ermeni köylerinde Osmanlı yöneticileri tarafından gerçekleştirilen katliamların öncesine denk gelmekteydi. Bu olayların arefesinde Patrik Nerses ve elçileri, Ermenilere yerel özerklik verilen bir maddenin 3 Mart 'de imzalanacak olan Ayastefanos Antlaşması'na eklenmesi yönündeki isteklerini Rus liderlere sundu. Ruslar maddenin eklenmesine sıcak bakarak konuyu gündeme taşıdı, ancak madde Osmanlılar tarafından görüşmelerde kesin bir şekilde reddedildi. Bunun üzerine iki taraf da Bâb-ı Âli'nin yoğun Ermeni nüfuslu illerde şartları iyileştirecek ıslahatlar yapması üzerinde anlaşmaya vardı ve Rusya ıslahatların garantörü oldu.^[50] Durum antlaşmaya Madde olarak geçti ve böylece sonradan Ermeni Sorunu olarak adlandırılacak mesele ilk kez Avrupa diplomasisinde gündeme geldi.

Antlaşmanın bir kopyasını aldıktan sonra Britanya, antlaşmayı beğenmeyerek özellikle bölgeyi Rusya'nın etkisine fazlasıyla açan maddeye itiraz etti. Ardından antlaşmayı yeniden gözden geçirip tartışmak için hızlı bir şekilde Haziran-Temmuz 'de Berlin Kongresi düzenlendi.^{[not 4]} Patrik Nerses, Ermeniler adına konuşmaları için kongreye Başpiskopos Hrimyan Hayrik liderliğinde bir heyet gönderdi. Ancak herhangi bir ülkeyi temsil etmediği gerekçesiyle heyetin kongredeki oturumlara katılması kabul edilmedi. Yine de heyetin üyeleri, Büyük Güçler'in temsilcileriyle iletişime geçip Osmanlı İmparatorluğu içinde Ermenilere idari özerklik verilmesini tartışmak için çeşitli girişimlerde bulundu.

Osmanlı temsilcileri ile ortak bir noktaya varılmasının ardından Britanya, Madde'nin hafifletilmiş yeni bir sürümünü hazırladı. Maddede bahsedilen illerde ıslahat yapılması hükmü aynen kaldı ancak Rus müdahalesiyle ilgili kısımlar kaldırılarak ıslahatların garantörlüğü daha fazla ülkeye bölüştürüldü. Büyük Güçler'in gözetimine dair muğlak bir ifade içeren yeni madde, Rusya'nın garantörlüğünü somut olarak kaldırmakta ya da dengelemekte başarısız oldu. Böylece ıslahatların zamanlaması ve uygulanması Bâb-ı Âli'nin eline kalmış oldu.^[46] Yeni madde, kongrenin son gününde kabul edilerek eski antlaşma yerine imzalanan Berlin Antlaşması'nda Madde olarak kendine yer buldu ve talepleri karşılanmayan Ermeni heyetini hayal kırıklığına uğrattı.

Ermeni Ulusal Hareketi

Ana madde: Ermeni Ulusal Hareketi

Berlin Antlaşması'nın imzalanmasından sonra ıslahatların yapılması için oluşan beklentiler, Ermeni illerinde gidişatın daha da kötüleşerek şiddet olaylarının artması yüzünden hızla unutulup gitti. Olayların gidişatıyla ilgili artan kaygılar, Avrupa ve Rusya'da yaşayan Ermeni aydınlarının siyasi partiler ve topluluklar kurmasına yol açtı. Bu parti ve topluluklar, Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşayan Ermenilerin her bakımdan daha iyi şartlara sahip olması amacıyla kuruldu. yüzyılın son çeyreğine gelindiğinde Ermeni aydınlarının bu hareketi üç parti etrafında yoğunlaştı: Etkisi Van çevresi ile sınırlı kalan Armenakan, Sosyal Demokrat Hınçak Partisi ve Ermeni Devrimci Federasyonu (Taşnaksutyun). İdeoloji farklılıkları bir kenara bırakıldığında tüm partilerin ortak hedefi meşru müdafaa yoluyla Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Ermenilere daha iyi şartlar sağlamaktı. Ayrıca partiler Avrupalıların ıslahatlar konusunda Osmanlı yönetimine daha fazla baskı yapmasını destekliyordu.^[52]

Hamidiye katliamları,

Ana madde: Hamidiye katliamları

’te Ermeni (diğer Hristiyanlar) ve Müslüman nüfusun Türk (Batı) Ermenistan’da ve Kuzeydoğu Osmanlı İmparatorluğu’nun diğer komşu bölgelerindeki dağılımının haritası

&#;&#;%75 ve üzeri Müslüman nüfusu

&#;&#;%50 - %75 arası Müslüman nüfusu

&#;&#;%50 - %75 arası Ermeni nüfusu

&#;&#;%50 - %75 arası Rum ve Nestoriyan nüfusu

Berlin Antlaşması'nın imzalanmasının hemen ardından Sultan II. Abdülhamid (–), Ermenilerin imparatorluktaki hiçbir ilde çoğunluğu oluşturamadığını ve düzenlenen hak ihlali raporlarının abartılmış ya da yanlış olduğunu ileri sürerek ıslahat hükümlerinin uygulanmasının önüne geçti. 'da çoğunlukla Kürt çetelerini birleştirerek Hamidiye Alayları'nı ortaya çıkardı ve alaylar "istedikleri gibi Ermenilerle uğraşmaları" için görevlendirildi.^[45] Genellikle aşırı vergi tahsisi yüzünden Osmanlı yöneticilerinin provokasyonuyla Ermeni nüfuslu yerlerde çıkan ayaklanmalar (örneğin 'te Sason ve 'daki Zeytun İsyanı), Hamidiye Alayları tarafından baskı ve katliam yoluyla bastırıldı. Bazı durumlarda Ermeniler alaylara karşı üstün geldi ve 'te olaylar Büyük Güçler'in fazlasıyla dikkatini çekti. Sonuç olarak Bâb-ı Âli, katliamlar yüzünden kınandı.^[46]

Ekim 'te Büyük Güçler, Berlin Antlaşması'na benzer şekilde, Hamidiye Alayları'nın yetkilerini kısıtlamak için tasarladıkları yeni bir ıslahat paketini imzalatmak için Abdülhamid'i baskı uygulasa da bu başarıya ulaşamadı. 1 Ekim 'te 2 bin Ermeni, ıslahatların uygulanması için dilekçe vermek amacıyla Kostantiniyye'de bir araya geldi ancak Osmanlı inzibat birlikleri mitingi şiddet uygulayarak dağıttı.^[45] Kısa bir süre sonra Kostantiniyye'de Ermenilere yönelik şiddet olayları patlak verdi ve Ermeni nüfusun çok olduğu Bitlis, Diyarbekir, Erzurum, Harput, Sivas, Trabzon ve Van illerinde katliamlar yaşandı. Hamidiye katliamları olarak adlandırılan bu pogromlar serisinde ölen Ermeni sayısı kaynaklara göre farklılık gösterse de Avrupalı araştırmacılar sayının ile arasında olduğunu öne sürer.^[54][46][55]

Abdülhamid, Ermenilerin katledilmesine dair hiçbir zaman doğrudan emir vermese de bazı araştırmacılar padişahın dillendirilmeyen desteğinin olaylarda var olduğunu belirtmektedir.^[46] Katliamlar karşısında Avrupa devletlerinin sessizliğine öfkelenen Ermeni Devrimci Federasyonu, Avrupa sermayeli Osmanlı Bankası'nı 26 Ağustos 'da bastı. Osmanlı Bankası Baskını olarak bilinen olayda hem Ermeni militanlar hem de Osmanlı askerleri dahil 10 kişi, baskından sonra İstanbul'da başlayan etnik şiddet sırasında ise çoğu Ermeni sivil öldü.^[56] Baskın Avrupa kamuoyunda Ermenilere yönelik sempati uyandırarak övgü topladı. Avrupa ve ABD'de çıkan çeşitli gazetelerde Abdülhamid eleştirilerek "büyük katil" ve "kızıl sultan" şekilde adlandırıldı.^[45], Büyük Güçler, yeni ıslahatları yürürlüğe koyma sözü verse de çatışan siyasi ve ekonomik çıkarlar nedeniyle bu söz hiçbir zaman yerine getirilmedi.

Kırım'ın başlangıcı

Ana madde: Osmanlı İmparatorluğu dağılma dönemi

Jön Türk Devrimi

Ana madde: Jön Türk Devrimi

İstanbul'daki Ermeniler İTChükûmetinin başa gelişini kutluyor.

24 Temmuz 'de Selanik merkezli Üçüncü Ordu subayları, II. Abdülhamid'e darbe yaparak Hamid'in devlet üzerindeki mutlak otoritesine son verdi ve anayasa tekrar ilan edilerek otuz yıl önce tatil edilen meclis tekrar açıldı. Ermeniler, anayasanın ilanını eşitlik taleplerinin sağlanması konusunda bir umut olarak yorumladı. Darbeyi yapan subaylar, çökmekte olduğu anlaşılan devletin yönetiminde ıslahatlar yapmayı ve onu modernleştirerek Avrupa standartlarına ulaştırmayı amaçlayan Jön Türk hareketine bağlıydı.^[57] 'de Jön Türklerin Paris'te düzenlediği bir kongre sırasında hareketin liberal kanadının başları Prens Sabahaddin ve Ahmed Rıza Bey, imparatorluğun tüm azınlıklara bazı yeni haklar tanımasının kendi amaçları açısından da gerekli olduğuna milliyetçi kanadı kısmen de olsa ikna etmişti.

Jön Türk hareketi içinde gizli faaliyet yürüten sayısız devrimci örgütlenme vardı ve bunlardan birinin adı İttihat ve Terakki Cemiyeti (İTC) idi. Yönetime muhalif subayların üye olduğu Selanik merkezli İttihat ve Terakki, merkezî yönetime karşı yapılan bazı isyan hareketlerinin arkasında yer alıyordu. Ek olarak 'de Üçüncü Ordu ve İkinci Ordu Birlikleri'ne bağlı kişiler de Sultan II. Abdülhamid'e karşı olduklarını ilan etmişlerdi. Bu muhalif asker dalgası yüzünden Abdülhamid'in otoritesinin sarsılışı imparatorlukta yaşayıp baskı gören Arapları, Bulgarları, Ermenileri, Rumları, Süryanileri ve Türkleri sevindirmişti.^[45]

Adana Katliamı

Ana madde: Adana Katliamı

Adana'daki katliam sonrası bir Ermeni mahallesi,

başlarında gerçekleşen karşı darbe, 13 Nisan 'da 31 Mart Vakası ile sonuçlandı. İslamcı ilahiyat öğrencilerinin ve softaların desteğiyle ayaklanan bazı gerici Osmanlı askerî güçleri bu karşı darbe sonucunda, ülkeyi padişahın ve şeriatın kontrolü altına döndürmeyi amaçlamıştı. Gerici güçler ile İttihat ve Terakki arasında patlak veren kargaşa ve çatışmalar, İttihatçıların ayaklanmayı kontrol altına alıp karşıt liderleri askerî mahkemelerde yargılamasına kadar devam etti.

Şeriatçı ayaklanma başta Jön Türk hükûmetini hedef alsa da, daha sonradan anayasanın yeniden yapılandırılmasında desteği olduğu varsayılan Ermenilere karşı bir pogroma dönüşerek Adana'da yayıldı.^[46]Adana Katliamı olarak adlandırılan bu olayda tahminlere göre ile arasında Ermeni öldürüldü.^[46][58]

Balkanlar ve Rusya'daki çatışmalar

'de patlak veren Birinci Balkan Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu'nun yenilgisiyle ve Avrupa topraklarının %85'inin kaybıyla sonuçlandı. İmparatorluktaki birçok insan ^[kim?]yenilgiyi "Bir araya gelmeyi bilmeyen bir millete Allah'ın verdiği ilahi ceza" olarak yorumladı.^[46] Bu olay üzerine ülkedeki Türk milliyetçisi hareketi, Anadolu'yu yavaş yavaş son sığınak olarak görmeye başladı.^{[kime göre?]} Ermeni nüfus ise burada önemli bir azınlığı oluşturmaktaydı.

Yaşadıkları ülkelerin Osmanlı'dan bağımsızlık kazanmasından sonra ve özellikle Balkan Savaşları sırasında ve sonrasında, Balkanlar'da yaşayan birçok Müslüman katledilirken yüz binlercesi yaşadıkları yerlerden kovuldu ve mülteci durumuna düşüp Anadolu'ya yerleştiler. Bu mülteciler muhacir olarak adlandırılıyordu.^[59] Rus-Türk savaşları ve Balkanlardaki çatışmalar yüzünden yüzyılın ortalarından itibaren yüz binlerce Türk, Çerkes ve Çeçen; Çerkes Soykırımı gibi kendilerine karşı gerçekleştirilen katliamlar yüzünden Kafkaslardan ve Rumeli'den Anadolu'ya kaçtı ve diğer bir çoğu sınır dışı edildi. Paul Henze'ye göre Çerkes Soykırımı'nın gerçekleştirilmesi ve Rusya'nın Çerkesleri etnik bölgelerinden sürme konusundaki başarısı, Osmanlı'ya Ermeni Kırımı'nı gerçekleştirmesi için ilham verdi.^[60]

İmparatorluğun Müslüman kesimi, zulmü gören bu mülteciler yüzünden öfkeli bir hâle büründü. O sıralar Kostantiniyye'de yayımlanan bir dergi, havayı şöyle yansıttı: "Bu bir uyarı&#; Ey Müslümanlar, rahatlamayın! İntikam almadan kanınızın soğumasına izin vermeyin!"^[46] civarındaki Müslüman sığınmacı, Osmanlı'da Ermenilerin yaşadığı yerlere yerleştirildi.^{[kaynak belirtilmeli]} Tarihçi Taner Akçam'a ve diğer tarihçilere göre muhacirler, Hristiyan komşularıyla iyi anlaşmayı kabul etmeyerek Ermeni katliamları ve Ermeni mülklerine el koyulması sırasında önemli bir rol oynadılar.^[46]

I. Dünya Savaşı

Ayrıca bakınız: I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı cepheleri

Osmanlı İmparatorluğu, 2 Kasım 'te İtilaf Devletleri'ne karşı İttifak Devletleri'nin yanında I. Dünya Savaşı'na dahil olarak savaşın Orta Doğu cephesini de açmış oldu. Kafkasya Cephesi, İran Cephesi ve Çanakkale Cephesi'nde meydana gelen çatışmalar Ermeni nüfuslu bazı şehirleri de etkiledi. Savaşa girmeden önce İttihat ve Terakki hükûmeti, Erzurum Ermeni Kongresi'ne özel bir heyet göndererek Ermenilere çeşitli taleplerini iletti. Bu kongrede, Kafkasya Cephesi açıldığında Rusya Ermenilerinin Rus ordusuna karşı ayaklanarak Güney Kafkasya'nın Osmanlı tarafından ele geçirilmesini kolaylaştırmaları istendi.^[46][61] 24 Aralık 'te Harbiye Nazırı Enver Paşa, Osmanlı-Rus Savaşı'nda imparatorluğun kaybettiği bölgelere yeniden sahip olmak için Rusya'nın Kafkas Ordusu'nu Sarıkamış'ta kuşatıp yok etmeyi amaçlayan planını uygulamaya koydu. Ancak Osmanlı kuvvetleri muharebede bozguna uğratılarak neredeyse tamamen yok edildi. İstanbul'a döndüğünde Enver Paşa, muharebenin bölgedeki Ermenilerin Rusların yanında yer alması yüzünden kaybedildiğini ilan ederek Ermenileri suçladı.^[45] Bunların yanı sıra Kasım 'te şeyhülislamın Hristiyanlara karşı cihat ilan etmesi de bazı milliyetçi kesimleri Ermenilere karşı kışkırttı.^[62]

'ün Ağustos ayından beri Anadolu'nun doğu sınırlarına yer yer saldırılar gerçekleştiren Rus birlikleri, Osmanlı'nın Sarıkamış mağlubiyeti sonucu askerî eylemlerinin dozunu arttırmıştır. Doğu illerinin Rusya tarafından istilası esnasında karışıklık çıkartmak için teşvik edilen ve bölgede faaliyet gösteren Batılı misyonerlerce de desteklenen Rum ve Ermeni unsurlardan oluşan bir takım çeteler hırsızlık ve öldürme gibi faaliyetlerde bulunurlar.^[63] Ermeni ve Rum komitacıları, sonralardan İngiliz subayları ile bazı Amerikan memurlarının suskunluklarından kuvvet alırlar, hatta bazı memurlar tarafından da direkt olarak maddi olarak desteklenirler.^[63] 'lardan beri çeşitli siyasi ve silahlı girişimler içerisinde olan bu Ermeni unsurlar yaşanan gelişmeler ile siyasi kimliklerine güç kazandırır ve itilaf devletlerince daha fazla destek alırlar. Bu süreçte bölgedeki etnik unsurlar arasındaki çatışma ve çekişmeler de hız kazanır.^[64][65]

Kafkas sınırlarında, Ermeni köylerine, siyasi ve dini liderlere yönelik saldırılar ve katliamlar Eylül ayında tekrar tırmanışa geçer. İtilaf devletlerince silahlandırılan Ermenilere karşı Erzurum'da Bahattin Şakir'in kurduğu çetelere Hasan İzzet Paşa'nın emriyle 9. Kolordu'ya bağlı birliklerden subay ve Erzurum'dan ise gençler verilir.^[66][67] Almanya'nın Erzurum Konsolosu'nun raporuna göre, İzzet Paşa'nın birlikleri Ermeni köylerine baskın, öldürme ve soygun girişimleri gerçekleştirmiştir.^[68] Benzer şekilde o dönemin savaş tarihçilerinden olan Fransız Gaston Gaillard, Ermenilerin bölgede yaşayan Müslüman Türk ve Kürtlere karşı düzenli saldırılar gerçekleştirdiğini belirtir.^[69] Savaş çıktıktan sonra Ermeni gönüllülerinin bir kısmı milis (veya çete) gücü olarak dağlara çıkar, bir kısmı da gönüllü olarak Rus Ordusu'na Ermeni Gönüllü Tugayları'na katılır.^[70] Rusların da desteğini alan Ermeniler, Van ve diğer doğu illerinde özellikle müslüman sivil Türklere ve Osmanlı devlet kurumlarına karşı saldırılar düzenler, devlet kurumlarını bombalar.^[69][71]

Ermeni milis ve gönüllülerinin neden olduğu Osmanlı asker ve sivil kaybı sayısı konusunda farklı görüşler vardır.^[72] Tam rakam bilinmese de Bitlis ve Van civarında bin ila bin Müslüman Kürt'ün, toplamda ise yaklaşık ila bin Müslüman Türk ve Kürt'ün öldürüldüğü düşünülmektedir.^[71][73]Lozan Görüşmeleri'nde İngiliz Avam Kamarası üyesi T. P. O'Connor; yaklaşık bin Ermeni gönüllünün itilaf devletleri safında Osmanlı'ya karşı savaşırken öldüğünü ifade etmiştir.^[65]

Amele Taburları

Daha fazla bilgi: Amele Taburları (Osmanlı İmparatorluğu)

25 Şubat 'te Osmanlı Genelkurmayı, Harbiye Nazırı Enver Paşa tarafından "güvenlik ve önlemleri artırmak" amacıyla hazırlanarak Osmanlı kuvvetlerinde görev yapan tüm etnik Ermenilerin görevlerinden uzaklaştırılması ve terhis edilmeleri emrini veren sayılı emri yayımladı. Görevden uzaklaştırılan kişiler silahsız bir şekilde Amele Taburları'na yollandılar. Emirde Ermeni Patrikhanesi, devlet sırlarını Ruslara açıklamakla suçlandı. Enver Paşa, bu kararın "Ermenilerin Ruslar ile iş birliği yapacağına dair kaygı" üzerine çıktığını ifade etti.^[74] Normalde Osmanlı Ordusu, yalnızca 20 ile 45 yaş arasındaki gayrimüslim erkekleri düzenli orduya alıyordu. Daha genç () veya daha yaşlı () gayrimüslim erkekler ise her zaman Amele Taburları'nda ücretsiz emekle yol yapımı vb. işlerde lojistik destek olarak yer almışlardı. Şubat'tan önce ise bazı Ermeniler hamal olarak kullanılmıştı ancak sonraları idam edilmişlerdi.^[75] Ermeni askerlerin görevden uzaklaştırılması ile silahsız lojistik taburları, sonradan gerçekleşecek kırımın önemli bir habercisi olarak nitelendirilir. Andonyan Belgeleri'nin aktardığına göre bu taburlarda Ermenilerin idam edilmesi, İttihat ve Terakki'nin önceden planlanmış stratejisinin bir parçasıydı. Bu Ermeni acemi birliklerinin ortadan kaldırılması sonradan yerli Türk çeteleri tarafından gerçekleştirildi.^[45]

Van, Nisan

Kafkasya'da Teşkilât-ı Mahsusa üniteleri ile birlikte görevde bulunan, ve bunları caniler olarak tanımlayan, Alman subay Louis Mosel bölgede görev yapan Jön Türk komitesine bunların işten el çektirilmesi talebinde bulunur. Van civarında görevli olan Alman subay Friedrich-Werner von der Schulenburg^[76] ve Büyükelçi Hans von Wangenheim komitenin bölgedeki eylemlerine son verilmesi için gayret ederler.^[77][78] 19 Nisan'dan itibaren Van İsyanı başlar. Ermenilerin isyanı sonrasında Mayıs ayı içinde Rus birlikleri kenti ele geçirirler.^[79] Bu dönemde Van çevresinde bin kadar Ermeni toplanır.^[79] Ağustos ayı içinde Osmanlı Devleti'nin Van'ı bir süreliğine ele geçirmesine rağmen, Rus ve Ermeni kuvvetleri şehri tekrar geri alırlar.^[79] Ve 18 Nisan'da Bitlis İsyanı yaşanır.^[79]

Ermeni aydınların tutuklanması ve sürülmesi, Nisan

Ana madde: 24 Nisan 'te Ermeni aydınların sürgünü

24 Nisan 'te tutuklanan Ermeni aydınlar zorla göç ettirildi ya da öldürüldü.

'e gelindiğinde Osmanlı yöneticileri, imparatorlukta yaşayan Ermenilerin devlet güvenliğini tehdit ettiğine dair açıklamalar yapmaya çoktan başlamıştı. Bir Osmanlı deniz subayı tarafından bu durum şu şekilde kaleme alınmıştı:^[80]

Ermenilerin Kızıl Pazar (Ermenice:&#;Կարմիր ԿիրակիGarmir Giragi) olarak adlandırdığı Nisan gecesinde Osmanlı hükûmeti, başkent İstanbul'da yaşayan yaklaşık Ermeni aydın ve komite liderinin il genelindeki çeşitli yerlerde toplanmasını ve derhal tutuklanmasını emretti. Bu kişiler daha sonra Ayaş ve Çankırı'daki iki toplama merkezine gönderildi.^[45] Bu tarih Çanakkale'de İttifak Devletleri'nin boğazı geçerek başkente ulaşmak için Şubat ve Mart 'te giriştikleri başarısız deniz harekâtlarının hemen sonrasına denk düşmekteydi.

24 Nisan tutuklamalarından dönen az sayıdaki Ermeni lider haricindekiler 29 Mayıs 'te Tehcir Kanunu'nun meclisten geçmesinin ardından zorla göç ettirildi ya da öldürüldü.^[81][82] 24 Nisan tarihi günümüzde dünya genelindeki Ermeniler tarafından Ermeni Soykırımı'nı Anma Günü olarak anılmaktadır.

Tehcir

Daha fazla bilgi: Tehcir Kanunu

Tehcir yollarını ve katliam yerlerini gösteren harita.^[83]

27 Mayıs 'te çıkarılan “Tehcir Kanunu” Kanun-ı Muvakkat (geçici yasa) ile,yerel mülki ve askerî yöneticilere, uygun görecekleri kişileri geçici olarak başka vilayetlere nakletme yetkisi verilir.^[79] 30 Mayıs günü Meclis-i Vükelâ (Bakanlar Kurulu) kararıyla tehcir süresiz hale getirilir.

10 Haziran'da “Ermenilere Ait Mal, Mülk ve Arazilere Uygulanacak İdare Hakkında Yönetmelik” bir kararname ile nakledilen kişilerin gayrimenkul varlıklarının nasıl tasarruf edileceği belirlenir.^[84] Ermenilerin boşalttığı yerler muhacirlere verilecek, buna karşılık Ermeniler'e mal ve mülklerine karşılık benzerleri yerleştirme bölgelerinde verilecekti.^[79]

Türk Tarih Kurumu eski başkanı Yusuf Halaçoğlu'ca Osmanlı arşivlerine dayanan rakamlara göre, ^[85] Ermeni tehcire tabi tutulmuştur.

Ancak bu rakam, tehcir arşivleri ellerinde bulunmayan kimi kurumlarca bunlara kendi imkanları ile göçeden Ermeniler eklenerek farklı rakamlar verilegelmiştir.

Encyclopedia Britannica, İngiliz Yabancı İşler Dairesi Yetkilisi Arnold J. Toynbee'nin Ermeni'nin tehcire tabi tutulduğunu ve bunlardan 'inin hayatını kaybettiğini söylediğini aktarmaktadır.^[86].

Tehcire tabi tutulanlar ABD resmî kaynaklarına göre ^{[87][birincil olmayan kaynak gerekli]}, Catholic Encyclopedia'ya göre ^[88], Salahi Sonyel'e göre ise ^[89] olarak tahmin edilmektedir.

Bu dönemde Yakın Doğu Amerikan Yardım Heyeti (İngilizce: American Committee for Relief in the Near East-ACRNE) tehcire tabi olanlara Eset Paşanın onayıyla göç bölgelerinde yardımda bulunmuştur. Yakın Doğu Amerikan Yardım Heyeti ismini 'den sonra almış olan Ermenilere ve Süryanilere Amerikan Yardım Heyeti adı altında başlayan ve kısaca Yakın Doğu Yardımı (Near East Relief) olarak bilinen ve I. Dünya Savaşı sırasında kurulan bir yardım organizasyonu idi.

İstanbul, İzmir, Kütahya, Balıkesir gibi güvenlik sorunu olmayan bölgelerde göç uygulanmayacaktır.^[90][91][92] Karar ve yönetmeliklerde güvenilir, sanatkâr ve ticaret erbabı olan ve kadın, kimsesiz çocuk ve yaşlılar tehcire tutulmayacaklardır.^[93] Uygulanması emredilen Ereğli’de ise Müslümanlar karşı çıkarlar ve büyük oranda yerlerinde kalacaklardır. Ne var ki Ereğli'den techir edilenler olacak, ve bunlar “ayrılıkçı” olarak adlandırılacaklardır. Techir kanunun bir başka dikkat çeken yönü ise Müslüman evlerinin aranmasını içermemesidir. Bunun sayesine Anadolunun birçok kentinde Müslüman komşularının sakladıkları Ermeniler de tehcire tabi tutulmayacaklardır.^[94]

Anadolu'da kendi imkanlarıyla göç yerlerinden ayrılanlar serbestçe yer değiştirirler, ve bunlar arasında Anadolu’dan İstanbul'a gelen tahminlere göre yaklaşık Ermeni İstanbul Ermenilerinin evlerinde yerleşir. Arşavir Şiraciyan İstanbul'da saklananların büyük çoğunluğunu genç erkekler oluşturduğunu, komitacı olduklarını ve silahlarının bulunduğunu yazmıştır.^[95]

Mardin ve Diyarbakır bölgesindeki Süryaniler ile Hakkâri'deki Nasturiler'in bir kısmı karara aykırı bir şekilde tehcire tabi tutulmuştur. Diyarbakır'da Ermeniler ve diğer Hristiyan ahaliden yaklaşık kişi öldürüldüğünde ise Osmanlı hükûmeti, Ermeniler için uygulanan inzibat tedbirlerinin (Akçam'ın kitabında öldürme eylemleri) diğer hristiyanlar için uygulanmaması gerektiğini hatırlatan telgraf çekmiştir.^[98]

Bunu izleyen aylarda Anadolu'nun Ermeni nüfusunun büyük bir kısmı kafileler şeklinde yola çıkarılarak, bölgedeki varlık mücadelesinin zorlukları nedeniyle çatışmalardan arık bulunan nadir osmanlı toprakları arasına giren, Suriye Çölü'ndeki Deyrizor'da kurulan toplama kamplarına sevkedilir.^{[kaynak belirtilmeli]} Kafilelere katılanların önemli bir bölümü yolda ölür veya öldürülür. 4 Ağustos'ta yayımlanan bir hükûmet emriyle Katolik ve Protestan Ermenilerin sevki durdurulsa da bu emrin bir etkisi olmaz.

Türk Tarih Kurumu eski başkanı Yusuf Halaçoğlu'nun Osmanlı Arşivlerine dayanan rakamlarında, bölgedeki çetelerin saldırısı, hastalık vb. durumlarla toplam Ermeni'nin öldüğü aktarılmaktadır.^[99]

Toplama kampları

Ana maddeler: Deyrizor Kampları ve Resulayn Kampları

Tehcire tabi tutulan kimselerin mecliste, senesinden itibaren tekrar iskan edilmesi kararı alınır ve uygulamalar sonucuna, mahfuz arşiflere göre, civarında Ermeni tekrar memleketlerine yerleştirilmiştir.^{[][birincil olmayan kaynak gerekli]}

Teşkîlât-ı Mahsûsa

I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı, Teşkîlât-ı Mahsûsa adlı özel birlikler kullanılır ve bunlar bu iş için planlanmış gizli birimler (Special Organization) tarafından yapılır.^[] Osmanlı Devleti'nin gizli servisi olan organizasyon İngiliz elçisi Canning Startfort'un (Civinis Efendi) önerileri ile kurulmuş olan düzensiz bir harb birimidir.^[] 17 Kasım tarihinde Enver Paşa idaresinde ve örgütlenmeden ise Süleyman Askerî sorumluluğunda kurulmuştur.^[] Teşkilât-ı Mahsusa birliklerinin insan kaynakları Kürt aşiretleri, mahkûmlar ve Kafkas ve Rumeligöçmenleri'nden oluşmakatdır.^[][]

Mülklere el konması

Ayrıca bakınız: Türkiye'de el konulan Ermeni mülkleri

Tehcir Kanunu, sınır dışı edilen Ermenilerin mülkleri ile ilgili bazı tedbirler uygulamaya koydu. 13 Eylül 'te Osmanlı meclisinden geçen "Geçiçi Müsadere ve Kamulaştırma Kanunu" ile birlikte "Emvâl-i Metruke" yani terk edilmiş mallar olarak tanımlanan araziler, çiftlik hayvanları ve evler dahil olmak üzere Ermenilere ait tüm mallara Osmanlı yönetimi tarafından el konuldu.^[47] Meclis-i Mebusan Reisi Ahmed Rıza bu kanunu kınayarak şunları söyledi:

Ermeni Kırımı sonrası el konulan Ermeni mal ve eşyalarının açık artırmayla satıldığı ve dağıtıldığı Trabzon'daki bir Ermeni kilisesi,

Paris Barış Konferansı sırasında bir Ermeni heyeti, yalnızca Ermeni kilisesinin uğradığı $ milyar ( enflasyon oranları ile yaklaşık $ milyar) maddi zarara ilişkin bildirimde bulundu.^[] Ermeni cemaati daha sonra Osmanlı yönetimi tarafından el konulan mülk ve malların iadesine ilişkin ek bir talep sundu. Ermeni heyeti tarafından Yüksek Kurul'a sunulan ve Ermeni cemaatinin dini liderleri tarafından hazırlanan ortak bir beyanname, Osmanlı hükûmetinin kilise ile manastırı yıktığını ve Ermeni mallarının başkalarına verilmesi için yasal zemin oluşturduğunu iddia etti. Beyanname, Türk ve Rus Ermenistanı'ndaki kişisel mülk ve varlıkların toplam zararıyla ilgili mali bir değerlendirme de sunarak bu zararın sırasıyla ve frank ( enflasyon oranları ile yaklaşık $ milyar) olduğuna yer verdi.^[][] Ermeni cemaati, aslen kilisenin sahip olduğu mülkün iadesini ve getirilen gelirin geri ödenmesini de istedi. Osmanlı yönetimi hiçbir zaman bu taleplere cevap vermedi ve bu yüzden herhangi bir iade gerçekleşmedi.^[]

Sürgün edilen Ermenilere ait malların tümüne 'ların başında el konuldu.^[] O zamandan beri, Ermeni Kırımı sırasında el konulan malların hiçbirinin iadesi yapılmadı. Türk tarihçi Uğur Ümit Üngör gibi Ermeni mallarına el konması üzerine araştırmalar yapan çeşitli tarihçiler, kitlesel bir şekilde devlet kontrolüne geçen Ermeni mallarının günümüz Türkiye Cumhuriyeti'ne sermaye sağlayarak ülkenin ekonomik temellerinin oluşumunda önemli bir rol oynadığını savunmaktadır. El konulan mallar; köylü, asker ve işçi gibi alt sınıf Türklere orta sınıfa yükselme fırsatı sağlamıştır. Üngör'e göre "devletçi Türk ulusal ekonomisinin inşası, Ermeni mallarının yıkımı ve kamulaştırılması olmadan" mümkün olamazdı.^[]

Kırım'a karşı muhalefet

Ana madde: Ermeni Kırımı'na Türk muhalefeti

Bazı Türk siyasetçiler ve askerî liderler tehcirleri ve katliamları engellemeye çalıştı. Örneğin, 'in Konya ve Halep valisi Mehmed Celal Bey binlerce Ermeni'yi tehcirden kurtarmasıyla bilinir.^[] Tehcir emirlerine karşı çıkması üzerine Celal Bey Halep valiliği görevinden alındı ve Konya'ya nakledildi.^[46] Buna rağmen, Celal Bey tehcirler devam ederken defalarca Osmanlı otoritelerinden yerlerinden edilen Ermeniler için sığnak sağlanmasını talep etti.^[] Bu taleplerin yanı sıra Celal Bey Bâb-ı Âli'ye "Ermenilere karşı alınan tedbirlerin her açıdan anavatanın yüksek menfaatlerine aykırı olduğunu" belirten birçok telgraf ve protesto mektubu gönderdi.^[] Ancak talepleri göz ardı edildi.^[]

18 Haziran 'te Ankara valisi olarak atanmış olan Hasan Mazhar Bey de tehcir kararlarına karşı gelenlerin arasındaydı.^[] Ermenileri tehcir etmeye karşı gelmesi sebebiyle Mazhar Bey, Ağustos 'te Ankara'daki valilik görevinden alındı ve yerine Teşkîlât-ı Mahsûsa'nın önde gelen bir üyesi olan Atıf Bey getirildi.^[] Mazhar Bey daha sonra bu olayı "Bir gün Atıf Bey yanıma geldi ve otoritelerin tehcir sırasında Ermeniler'in öldürülmesine dair talimatını sözlü olarak iletti. 'Hayır, Atıf Bey. Ben bir valiyim, haydut değil, bunu yapamam, bu görevi bırakacağım ve istersen sen gelip bunu yapabilirsin' dedim." diye anlatır.^[46]

Osmanlı otoritelerinin Ermenilere yönelik uygulamalarını protesto için daha sonra istifa eden Bağdat valisi Süleyman Nazif, Hadisat gazetesinin 28 Kasım 'deki bir sayısında şunları yazdı: "Tehcir kılıfı altında toplu katliamlar işlendi. İşlenen suçların çok açık olduğu göz önüne alındığında, faillerinin çoktan asılmış olması gerekirdi."^[]

Bir gazete haberine göre, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında, Nureddin Paşa tarafından TBMM'ye Anadolu'da hayatta kalan veya bölgeye geri dönen tüm Ermeni ve Rumları öldürme önerisi sunuldu. Öneri Mustafa Kemal (Atatürk) tarafından reddedildi.^[46]

Türk-Müslüman katliamları

Ayrıca bakınız: Müslüman-Türk katliamları §&#; yılları arasında Ermeni çeteleri tarafından yapılan katliamlar

Ermeni çeteleri tarafından Erzincan'da öldürülmüş Türk erkek, kadın ve çocuklar,

I. Dünya Savaşı'nda Ermeni isyanları boyunca Rusların desteklediği düzensiz Ermeni askerleri, Ermeni Kırımı'na karşılık olarak bölgedeki Türk sivillere karşı birçok katliam ve savaş suçu işledi.^[][] ve arasındaki dönemde bölgede en az , ve bazı tahminlere göre , kadar Türk ve Kürt, Ermeni gönüllüler ve Rus askerleri tarafından öldürüldü. O dönemde bölgede bulunan bir İranlı büyükelçinin tahminine göre ve yılları arasında Rus askerleri tarafından işgal edilmiş bölgede , Müslüman daha öldürüldü, ancak Rudolph J. Rummel'in dediğine göre bu tahmin güvenilir değildi ve ve arasındaki dönemde toplam , Türk sivil Ruslar ve Ermeniler tarafından öldürüldü.^[] Tarihçi Uğur Ümit Üngör'e göre, yılında Çoruh Havzası'nda 45, Türk ve Kürt katledildi.^[] Rus Yarbay Tverdohlebof, yılı ilkbaharında Ermenilerin halkın elindeki silahları toplamak amacıyla halka zulmettiğini ve işkence yaptığını belirtti.^[] Daha sonra, Rus ordusu çekildikçe katliamlar artmaya başladı.^[] 'de Erzincan'da Ermeniler Türk sivili öldürdü.^[] Ermeniler Erzurum'a çekilirken yoldaki Türk köylerindeki halkı öldürdüler.^[]Ilıca'da Ermenilerden kaçamayan Türkler öldürüldü.^[]Tepeköy'ün tüm Müslümanları 17 Şubat tarihinde öldürüldü.^[] Tepeköy'de öldürülen Türklerin cesetleri 'da Atatürk Üniversitesi'nin yaptığı kazılarda bulundu ve sayıları olarak tespit edildi.^[] 26 Şubat günü Tekederesi'nden çekilen Ermeniler yolları üzerine çıkan Müslümanları öldürdü, önlerine çıkan köylerdeki halkın hayvanlarını çaldı.^[] 27 Şubat günü Ermeniler Erzurum'un Alaca köyünde Türkleri öldürdü.^[] Erzurum'da Türk çarşıları Ermeniler tarafından yakılmaya başlandı.^[] Şubat gecesi Ermeniler Erzurum'da ^[] ila ^[][] Müslümanı öldürdü.^[] Rus Yarbay Tverdohlebof, Şubat sonlarında Erzurum'a yakın köylerdeki Türklerin "ortadan kaybolduklarını" bildirmektedir.^[] Aralık 'de Uluhanlı, Kamerli ve Dereleyez halkı Ermeni çetelerinin zulmüne uğradı.^[][][] Mayıs 'de bölgeyi ele geçiren Osmanlı ordusu Ermenilerin Müslüman köyünü yaktıklarını bildirdi.^[]

Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Ermeni Kırımı'nın sebep olarak gösterildiği katliamlar devam etti. Güneydoğu Anadolu BölgesindeErmeni - Fransız işbirlikçileri Türklere yönelik öldürme, yaralama, gasp vb. olaylarında bulundu.^[] yılında Ermeniler tarafından Kozan Katliamı gerçekleştirildi.^[][][] 22 Haziran 'de, en az 64 sivil Kahyaoğlu Çiftliğinde Ermeniler tarafından katledildi.^[] Ermeni ve Fransız askerler tarafından kadınlara sıklıkla tecavüz ediliyordu.^[] Savaş sonucu, Antep'teki 10, evden 8,'i yok edildi.^[][][] Yunan ordusu ile beraber savaşan Ermeni gönüllüler tarafından da benzer katliamlar gerçekleştirildi. Armutlu Yarımadası'nda, Yunan ordusu ve Ermeni gönüllüler 27 Türk köyünü ateşe verdi,^[] Türk kadınlarına tecavüzler etti^[] ve 5,^[] ila 9,^[] Türk sivili öldürdü. Ermeniler ayrıca 5 ve 8 Eylül arasında 3, Türk sivilin yanarak öldüğü ve 'inin Yunan askerleri tarafından öldürüldüğü Manisa Yangını'nın başlatılmasında önemli bir rol oynadı.^[][][][]

Mahkemeler

Eylül ile Haziran arasındaki örfi yargılamalar

Tehcir sürerken, kendilerine verilen yetkiyi istismar eden, görevini kötüye kullananlar hakkında yargılama yapılmıştır. Henüz savaşı hangi tarafın kaybedeceğinin de belli olmadığı Eylül ile Haziran arasında, vilayetlerde kurulan Divan-ı Harbi Örfi mahkemelerinde kişi yargılanmış, 67’si idam olmak üzere 'u cezalandırılmıştır. Bu yargılamalar, Osmanlı devletinin sistematik soykırım amacı gütmediğinin kanıtlarının başında gösterilmektedir. Asker, memur ve sivillerden oluşan toplam kişi yargılanır. Bunlardan 67’si idama, kişi hapse, 68 kişi kürek, para, pranga ve sürgün cezalarına çarptırılırlar. senesi ve Mondoros Mütarekesi’ne kadar aralıklarla yapılan yargılamalarda cezalandırılanların sayısı bir kat daha artarak 'ye kadar yükselir.^[]

Mehmed Talat ve Said Halim'in Yüce Divan'a sevki

senesinde ise, ilk olarak 28 Ekim ’de Talat Paşa ve Said Halim paşa Yüce Divan'a sevkedilecekler. Çok geçmeden de 19 Şubat ’da Birinci Cihan Harbi'nin tarafsız ülkeleri Danimarka, İsveç, İsviçre, Hollanda ve İspanya’ya başvurularak iddiaları soruşturmak üzere ikişer yargıç görevlendirmelerini talep edilecektir. Ancak, bu girişimi İngilizler ve Fransızlar engelleyeceklerdir.

Âliye Divan-ı Harb-i Örfi ve Malatya sürgünleri

Ayrıca bakınız: Âliye Divan-ı Harb-i Örfi ve Malta Sürgünleri

Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra 18 Ocak tarihinde Britanya Yüksek Komiseri Amiral CalthorpeMalta Adası'na götürülür ve bu olaylarda katliam yapmakla suçlanan kişinin yargılandığı bir mahkeme kurulur. 29 Temmuz 'de İngiliz Kraliyet Başsavcısı sanıkların hepsine beraat kararı verir. Bu mahkemede ABD tarafından da ellerinde bu konunun soykırım olduğunu gösterir hiçbir belge olmadığı bildirilmiştir (ABD o dönemde bölgede konuyla ilgili gözlemciler bulundurmaktadır).^[]

Kırımın en büyük sorumlularına ve bazı işbirlikçi Ermenilere karşı Talat Paşa suikastı gibi bir dizi suikast gerçekleştirildi.^[] Bu operasyon Nemesis Operasyonu olarak da anılır.^[]

'ten 'e Ermeni nüfusu, ölenler ve sağ kalanlar

Ana maddeler: Osmanlı Ermenileri nüfusu, Osmanlı Ermenileri kayıpları ve Ermeni Kırımı'nda sağ kalanlar

Ermeni Kırımı sırasında kaç Ermeni'nin hayatını kaybettiğine dair fikir birliği olmamasına rağmen batılı tarihçiler, ve arasında 'den fazla Ermeni'nin öldüğünü genel anlamda kabul eder. Tahminler ^[] ile 1, (Fransa,^[] Kanada^[] ve diğer bazı devletlerin rakamı) arasında değişiklik gösterir. Encyclopædia Britannica, Britanya Dışişleri Bakanlığı yetkilisi Arnold J. Toynbee'nin yaptığı bir araştırma sonucunda Ermeni'nin "öldüğünü veya tehcir sırasında katledildiğini" belirttiği 24 Mayıs tarihli rapora dayanarak aynı sayıyı aktarır.^[][] Ancak bu rakam Kırım'ın yalnızca ilk yılını hesaplamıştır ve Mayıs 'dan sonra hayatını kaybedenler bu sayıya dahil değildir.^[]

Daha önceden Talat Paşa'ya ait olan belgelere göre 'ten 'ya kadar 'den fazla Osmanlı Ermenisi, ülkenin resmî nüfus kayıtlarında ortadan kayboldu. Belgeler ve kayıtlar, 'te Paşa'nın eşi Hayriye Talat Bafralı tarafından bunları Talât Paşa'nın Evrak-ı Metrukesi (Talat Paşa'nın Kara Kaplı Defteri olarak da bilinir.) adıyla yayımlayacak olan Türk gazeteci Murat Bardakçı'ya verildi. Belgelere göre, Osmanlı İmparatorluğu'nda yılına gelmeden önce 1, Ermeni yaşamaktaydı. Ancak Talat Paşa'nın kendisinin eklediği dipnotta bu sayının yüzde 30 kadar fazlasının gerçek rakamı vereceği tahmin edilmiştir. Buna ek olarak Paşa, yaptığı hesaplamaya Protestan Ermenileri dahil etmemiştir. Bu yüzden tarihçi Ara Sarafyan'a göre savaş başlamadan önce imparatorluğun Ermeni nüfusu 1, civarındaydı.^[] İki yıl sonra 'ye gelindiğinde ise bu sayı 'ye düşmüştü.^[]

Amerikalı tarihçi Justin McCarthy, savaş öncesindeki Ermeni nüfusunu ve ardından ölümden kurtulan kişi sayısını tahminen hesaplayarak 'den biraz az sayıda Ermeni'nin ile arasında öldüğünü öne sürdü.^[] Daha sonradan yayımladığı makalelerden birinde ise 'teki kayıtlar göz önüne alındığında sayıya kişinin daha eklenmesi gerektiğini yani toplamda kişinin hayatını kaybettiğini ifade etti.^[]

Ancak McCarthy'nin rakamlarına birçok uzman tarafından karşı çıkılmıştır. Bunlardan Frédéric Paulin, McCarthy'nin metodolojisini sert bir şekilde eleştirerek kusurlu olduğunu öne sürdü.^[] Diğer uzmanlardan Hilmar Kaiser de^[] profesörler Vahakn Dadrian^[] ve Levon Marashlian gibi benzer eleştiriler sundu.^[] Bu eleştiriler yalnızca McCarthy'nin metodolojisi ve hesaplama sonuçlarıyla ilgili değildi, ayrıca kendisinin birincil kaynaklarıyla yani Osmanlı nüfus sayımlarıyla da ilgiliydi. Eleştiri yapan uzmanlar, 'de yapılmış resmî bir nüfus sayımı olmadığına dikkat çekerek rakamların 'te II. Abdülhamid tahttayken yapılan sayıma dayandığını bildirdi.^[] Osmanlı nüfus sayımları Ermeni nüfusunu 1,2 milyon olarak iddia ederken HarputKaymakamıFaiz El-Guseyn, bu sayının 1,9 milyon olduğunu iddia eder.^[] Bunların yanı sıra bazı modern çalışmalar 2 milyonun üzerinde bir sayı verir. Alman konsolos yardımcısı Max Erwin von Scheubner-Richter, 'den az sayıda Ermeni'nin Kırım'dan kurtulduğunu ve diğerlerinin ortadan kaldırıldığını (Almanca:&#;ausgerottet) yazar.^[]

Toplu ölümler, Türkiye kurulmadan birkaç yıl önce Kurtuluş Savaşı sırasında Doğu Cephesi'nde devam etti.^[] Kayıtlara göre ile arasında Ermeni sivil, Türk ordusu tarafından öldürüldü.^[] Bazı sayımlarda ise katledilen toplam Ermeni sayısı yüz binler olarak geçti.^[46][]

Mirası ve tarihyazımı

Ana madde: Ermeni Kırımı'nın tarihyazımı

Türkiye

Ana madde: Türkiye'de Ermeni Kırımı'nın mirası

Ermenistan ve Azerbaycan

Kırım'ın ellinci yıldönümü olan 24 Nisan 'te, sadece Erivan'da yüz bin Ermeni olayların soykırım olarak tanınması ve Ermenistan'ın Türkiye'den toprak ilhak etmesi için dünya çapında eylemler yaptı.^[][] İki yıl sonra, Erivan'daki Tsitsernakaberd'de Kırım'a adanmış bir anıtın inşası tamamlandı.^[]

'den beri, Ermeniler ve Türki Azeriler uluslararası alanda Azerbaycan'ın bir parçası olarak tanınan bir Ermeni yerleşim bölgesi olan Dağlık Karabağ üzerine uzun sürmüş bir etnik-toprak anlaşmazlığında bulundular. Başlangıçta Ermenilerin barışçıl protestoları olarak başlayan anlaşmazlık kısa süre içerisinde şiddete dönüştü ve her iki tarafta da katliamlara yol açarak yarım milyondan fazla kişinin yerinden edilmesiyle sonuçlandı.^[56][] Anlaşmazlık boyunca hem Azerbaycan hem de Ermenistan birbirlerini diğer tarafa karşı soykırım planlamakla suçladılar, ancak bu iddialar diğer gözlemciler tarafından şüpheci bir şekilde ele alındı.^[56] Bu sorunun bir parçası olarak, Azerbaycan da Türkiye'nin Kırımı'nı reddetme çabasına katıldı.^[] Viken Çeteryan'a göre, " Kırımı'nın çözülmemiş tarihi mirası" Karabağ sorununa neden oldu ve çözülmesini engelliyor.^[]

Arşiv kaynakları

Tehcir Emri Osmanlı Arşivi'nden

ABD Büyükelçisi Henry Morgenthau funduszeue.infoından ABD Dışişleri Bakanlığı'na gönderilen 16 Temmuz tarihli telegraf. Katliamlardan “Irk imha harekâtı” (“campaign of race extermination.”) olarak bahsetmiştir.

Osmanlı kaynakları

İlgili maddeler&#;: Tehcir Kanunu, Ermenilerin Nakil ve Sevklerini Gerektiren Siyasî Sebepler^[], Ermenilere Ait Mal, Mülk ve Arazilere Uygulanacak İdare Hakkında Yönetmelik^[], Ermenilerin İskân ve İaşeleri ile Diğer Konular Hakkında Yönetmelik^[].

Teşkilât-ı Mahsusa'nın kayıtlarının imha edilmiş bulunması ve İttihat ve Terakki Cemiyeti kayıtlarının kaybedilmiş olması, bunların işe bulaşmış olup, tehcir kanununun gerçekde bir toplu imha projesi olduğu tezini kanıtlamayı kimilerince güçleştirmektedir.^[]

Teşkilât-ı Mahsusa ve İttihat ve Terakki arşivlerinin Ekim-Kasım 'de, yani Osmanlı Devleti'nin savaşta yenildiği ve Talât Paşa hükûmetinin düştüğü günlerde, yakılarak imha edildiği aktarılmaktadır.^[]

Şevket Süreyya Aydemir, Talât Paşa'nın 7 Kasım 'de yurt dışına kaçmadan önce Arnavutköy'de bulunan bir dostunun yalısına bavullar dolusu evrak götürdüğünü ve bu evrakların yalının alt katındaki ocakta yakıldığı nakledildiği aktarmıştır.^[]

Teşkilât-ı Mahsusa şefi Hüsamettin Ertürk'e göre, 14 Ekim 'de kurulan Ahmet İzzet Paşa hükûmeti, Teşkilât-ı Mahsusa Müdürlüğü'ne çalışmaların derhal durdurulması ve arşivlerin yokedilmesi emrini vermiştir.^[]

Mithat Şükrü (Bleda) ve Ziya Gökalp'a göre, önemli evraklar Dr. Nazım Bey tarafından alınıp götürülmüştür.^[]

Teşkilât-ı Mahsusa hakkında (bu güne kadar tek köklü araştırmanın yazarı olan) Philipp Stoddard'a göre, Teşkilât-ı Mahsusa Ermeni tehcirinde hiçbir rol oynamamıştır. Guenter Lewy Stoddard'la senesinde görüştüğünü ve Stoddard'ın hâlâ aynı görüşü savunduğunu bildirmiştir.^[]

senesinde yayınlanan, Talat Paşa'nın Enver Paşaya yazmış olduğu bir mektupta Teşkilât-ı Mahsusa ile ilgili şu ifadeleri bu iddianın yanlışlığını belgelemektedir: "() Mayıs'ın yirmi beşine kadar olan İstanbul gazetelerini okuduk. Arkadaşları Teşkilât-ı Mahsusa'dan dolayı itham ediyorlar. Guya bütün Ermeni ve Rum tehcirini ve bir takım fenalıkları Teşkilât-ı Mahsusa yapmış. Bu da İttihat ve Terakki Merkez-i Umumisi'ne tabi imiş. Bundan bir netice çıkaramadıkları reis ve müddeiumumilerin mütemadiyen istifa ettikleri anlaşılıyor. Mahkûm edemeyeceklerini anladıklarından dolayı, Malta'ya göndermiş olacaklar. ()"^[]

Örgütün kayıtlarını Ermeni sorunu nedeniyle imha etmiş olması tezi, Talat Paşa'nın Ermeni tehciri konusunda kaleme almış olduğu evrâk-i metrukesi'nin mahfuz olması nedeniyle, savunulan imhanın önceliğinin Ermeni faciası olamayabileceği antitezini ayrıca kuvvetlendirmektedir^[].

Kayıtların imha edilmesi konusunda, somut olarak soykırım projesinin belgelerinin yok edilmesi tezinin haricinde farklı gerekçeler öne çıkmaktadır. Teşkilatın yurt içi ve yurt dışında, (kimileri idamla sonuçlanabilecek olan) çok sayıda yasa dışı eylemleri bulunuyordu: karşı-istihbarat, propaganda, örgütlenme, suikast ve darbe gibi. Bu gizli örgütün 8 Ekim 'de İttihat ve Terakki hükûmetinin iktidardan ayrılması ile tasfiye edilmiş olması neticesinde üyelerinin divan-ı harpça takibe alınılması kararlaştırılmıştı. Söz konusu kayıtların imha edilme gerekçelerinin, savunulan tehcirde teşkilatın rol oynamasıyla ilintilendirilmesinin dışında, dönemin osmanlı hukukunca idama kadar gidebilecek olan pek çok suçları olması kayıtlarını imha etmelerini kuvvetle izah etmeye yetebilir niteliktedir.

Ankara İstiklal Mahkemesindeİzmir Suikastı sanıklarından Kör Ali İhsan Bey sorgu esnasında elindeki (Kırım ile ilgili&#;?)^{[netleştirme gerekli]} bütün belgeleri yaktığını söylemiştir.^[]

Ermeni kaynakları

Belgelerin bazısının (örneğin: Andonyan Belgeleri) düzmece olduğu ortaya çıkarılmıştır. Bundan dolayı hükûmetin parmağı olduğunu kanıtlama iddiasındaki yayınların birçoğu savaş zamanındaki propagandanın damgasını taşımaktadır.^[]

Alman kaynakları

Savaş zamanının Alman kaynakları hakkında aynı şey (propaganda olduğu) savunulmamıştır.^[]

Türklerin tepkileri

Enver Paşa'nın amcası Halil Paşa (Kut) anılarında (güncel Türkçe çeviriye göre) şöyle yazmıştır:^[]

Vatanımın en korkunç ve acı günlerinde vatanımı düşmana esir olarak tarihten silmeye kalktıkları için son ferdine kadar yok etmeye çalıştığım Er­meni Milleti, bugün Türk milletinin âlicenaplığına sığındığı için huzura ve rahata kavuşturmak istediğim Ermeni milleti. Eğer siz Türk vatanına sâdık kalırsanız elimden gelen her iyi şeyi yapacağım. Eğer yine bir takım şuursuz komitacılara takılarak Türk'e ve Türk vatanına ihanete kalkarsanız bütün memleketinizi saran ordularıma emir vererek Dünya üstünde nefes alacak tek Ermeni bırakmayacağım, aklınızı başınıza alın.

Ahmet Refik 'da yayımlanan İki Komite İki Savaş adlı eserinde İttihatçıların Ermenileri imha etmek ve bu surette Vilâyât-ı Sitte meselesini ortadan kaldırmak istediğini aktarmıştır.^[]

Bursa milletvekili Hasan Fehmi Bey (Kolay), TBMM'nin 17 Teşrinievvel (17 Ekim ) tarihli gizli oturumunda şöyle konuşmuştur:^[]

Tehcir meselesi, biliyorsunuz ki Dünya'yı velveleye veren ve hepimizi katil telâkki ettiren bir vaka idi. Bu yapılmazdan evvel Âlem-i Nasraniyet'in bunu hazmetmeyeceği ve bunun için bütün gayz ve kinini bize tevcih edeceklerini biliyorduk. Neden katillik unvanını nefsimize izafe ettik? Neden o kadar azim, müşkül bir dava içine girdik? Sırf canımızdan daha aziz ve daha mukaddes bildiğimiz vatanımızın istikbalini taht-ı emniyete almak için yapılmış şeylerdir.

Vahakn N. Dardian'ın aktardığına göre, Mustafa Kemal (Atatürk), yabancı basına karşı kitle halinde acımasızca evlerinden göçürülen ve kırıma uğratılan milyonlarca Hristiyan yurttaşın hayatlarının hesabını vermek zorunda olduğunu söylemiştir.^[] Fakat Türkiye'de zuhura gelmiş şayan-ı arzu olmayan bazı ahval olarak bahsettiği olaylarda Ermenilerin başına ne geldiyse kendi politikaları yüzünden geldiğini söyleyerek Müslümanların sorumlu tutulmayacağını eklemiştir.^[]

Soykırım terimi

Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi'nin tanımlamasına göre: ulusal, etnik, ırksal ya da dinsel bir öbeğin tümünü ya da bir bölümünü yok etme niyetiyle yapılan yapılan saldırılar soykırım olarak nitelendirilir ve katliam olsa bile bir millete veya ırka yöneltilmediği takdirde soykırım sayılmaz. Birleşmiş Milletler Soykırım Sözleşmesi (9 Aralık ) A-III BM Kararıdır. Jenosit (soykırım) kavramı Polonyalı hukukçu Raphael Lemkin tarafından ortaya atılmıştır. Raphael Lemkin, kavramı Yunanca “genos” (soy, kavim) ve Latince “cidus” (öldüren) kelimelerini bir araya getirerek oluşturmuştur. Ermeni Soykırımı tezi ve 11 Ağustos 'te Irak'ın kuzeyinde Duhok ve Musul illerinde yaşanan Süryanilere yönelik katliamı (Simele Katliamı) inceleyerek 'Crime of Barbarity' (Barbarlık suçları) adlı yazısını hazırlayan Lemkin, aynı yılda İspanya'nın başkenti Madrid'de toplanan Milletler Cemiyeti'nin Hukuk Konseyi'nde “Bir kişiyi öldüreni yargılamak mümkünken, bir milyon insanı ölüme göndereni yargılamak niçin mümkün olmuyor” sorusunu ortaya atarak uluslararası bir soykırım sözleşmesi çabası içine girdi. Soykırım sözcüğünü yılında Axis Rule in Occupied Europe (İşgal Altındaki Avrupa'da ittifak Güçlerinin İktidarı) adlı kitabında ilk olarak kullanan Raphael Lemkin. Lemkin, Ermeni meselesini yüzyıla ait tipik bir soykırım örneği olarak tanımlıyordu.^[]