Kaval Yayla Havası

The study about ‘’Emlek Ağzı uzun havalar’’, is a type lack of analysis made so far arised from the thought of shortage in academic studies made in ‘’uzun havalar’’ though having been frequently heard of and being in the limelight. The purpose of the study is to define the historical and cultural texture, belief characteristics, poetic tradition, literal and musical structure of Emlek region and acquire it in academic literature. The study ‘’Emlek Ağzı uzun havalar’’ consists of introduction, three main parts, conclusion, references and appendix. While examining ‘’Emlek Ağzı uzun havalar’’ it has been aimed to make detailed analysis of the fieldwork via fieldwork studies, interviews, book scanning, several archives, collections, recordings and notating collected Works. İn the introduction; the purpose of the search of ‘’Emlek Ağzı uzun havalar’’ is explained. İn the second part; the origin of the Word ‘’ Emlek’’, geography, history, economical and cultural structure, belief characteristics and poetic tradition are mentioned. İn the third part; the topics studied in ‘’Emlek Ağzı’’ poetrical characteristics, modal line and course, vokal fieldwork, melodic structure of ‘’Emlek Ağzı uzun havalar’’ are explained. İn the fourth part; ‘’Arguvan and Çamşıhı Ağzı uzun havalar’’ musically associated with Emlek Ağzı uzun havalar are adverted; Emlek Ağzı uzun havalar are compared to Arguvan and Çamşıhı Ağzı uzun havalar in the context of poetrical characteristics, topics studied, modal line, course, vocal fieldwork and melodic structure. İn the conclusion part; Emlek Ağzı uzun havalar are analyzed and differences from the so-called resembiling Arguvan and Çamşıhı Ağzı uzun havalar are put into view by examining the total data gathered from the search. İn the references part; historical and up-to-date publishments based fort the study are expressed and interviews are reported. İn the appendix part; thirty-four pieces of ‘’uzun hava’’ notated and gathered from various sources and fourteen interviews based for the study. Furthermore, a diagram is attached showing the province, county, village, population, name the century lived, pen name and sect of the important poets grown up in the context of poetic tradition in Emlek region. ‘’Emlek Ağzı uzun havalar’’ konulu çalışma, uzun havalar konusunda yapılan akademik çalışmaların azlığı düşüncesi ile ortaya çıkmış, daha önce sıkça duyulmasına ve göz önünde olmasına rağmen analitik bir incelemenin yapılmadığı bir türdür. Bu çalışmanın amacı Emlek bölgesinin tarihi ve kültürel dokusunu, inanç özelliklerini, âşıklık geleneğini, edebi ve müzikal yapısını tanımlayarak akademik literatüre kazandırmaktır. ‘’Emlek Ağzı uzun havalar’’ adlı çalışma giriş, üç ana bö- lüm, sonuç, kaynaklar ve eklerden oluşmaktadır. Emlek Ağzı uzun havaları incelerken sahada alan çalışmaları yapılmış, görüşmeler, kitap taramaları, çeşitli arşivler, derlemeler, ses kayıtları ve toplanan eserlerin notaya alınması yolu ile incelenen saha hakkında detaylı analizler yapılmaya çalışılmıştır. Giriş bölümünde; Emlek Ağzı uzun havaları inceleme amacı anlatılmaktadır. İkinci bölümünde; Emlek isminin nereden geldiği, bölgenin coğrafyası, tarihi, ekonomik ve kültürel yapısı, inançsal özellikleri ve âşıklık geleneğine değinilmiştir. XII Üçüncü bölümde; Emlek Ağzında işlenen konulara, şiir özelliklerine, Emlek Ağzı uzun havaların makamsal dizi ve seyrine, ses sahasına, ezgisel yapısına değinilmiştir. Dördüncü bölümde; Emlek Ağzı uzun havaların müzikal olarak benzetildiği, Arguvan ve Çamşıhı Ağzı uzun havalara değinilmiş, Emlek Ağzı uzun havalar ile Arguvan ve Çamşıhı Ağzı uzun havalar, şiir özellikleri, işlenen konular, makamsal dizi, seyir, ses sahası ve ezgisel yapı olarak karşılaştırılmıştır. Sonuç bölümünde; Çalışmadan elde edilen verilerin tamamı incelenerek Emlek Ağzı uzun havaların çözümlemesi yapılmış ve benzediği düşünülen Arguvan ve Çamşıhı Ağzı uzun havalar ile farkları ortaya konmuştur. Kaynaklar bölümünde; Çalışmanın temelini oluşturan, tarihi ve günümüz yayınlarına yer verilmiş, yapılan görüşmeler aktarılmıştır. Ekler bölümünde: Notaya aktarılan veya çeşitli kaynaklardan alınan otuz dört uzun havanın notasına, çalışmanın temelini oluşturacak on dört görüşmeye yer verilmiştir. Ayrıca Emlek bölgesinde âşıklık geleneği kapsamında yetişmiş önemli ozanların hangi ilin veya ilçenin köylerinden çıktığını, köy nüfusunu, adı ve soyadı- nı, hangi yüzyılda yaşadığını, mahlasını ve mezhebini gösteren çizelgeye de yer verilmiştir.

Halk Müziği, Geleneksel Oyunlar ve Müzik Aletleri

   Burdur'da en ağırından, en hızlısına zeybek türleri, oyun havaları ve oyunlar dikkat çeker. Burdur'da türkülerle oyunlar iç içedir. Her türkünün, her havanın bir oyunu vardır. Bunun en özgün örneği Teke Yöresi türküleri ve oyunlarıdır. Teke havasının çoğunluğu oyunludur. Yörenin en tipik oyunu zeybektir.

Halk Müziği   

   Burdur halk müziğinde Ege Bölgesi özellikleri ağır basmaktadır. Teke havaları yörede geniş bir alan meydana getirmektedir.

Ünlü Türküler: Burdur'un köylerinde Yakımlar, Düğün Havaları, Eşkiya Havaları, Avşar Beyleri, Uygulamalı Havalar (varyantlar) ve Teke Havaları çalınır, söylenir.

Hikayeleri bugün de dilden dile dolaşan ünlü türkülerin sayısı oldukça fazladır.

Ali Bey Türküsü: .

Ali Bey’im taştan çıktı parladı,

 Sakalı yok, bıyığı terledi.

 Yavuklusu karşı çıktı ağladı,

 Gitti gençlik, der der ağlar Genç Ali.

Ali Bey’im de koya koymuş fesini,

Yüksek kayalarda duydum sesini,

Gelinlerin de nesini tutsun nesini,

Ali Bey’im der der ağlar anası.

Kemerli Gaz Amad:

Gaz Amad da derler adıma,

Çok düşen oldu ardıma,

Beş yüz gatar fişeklik kuşandım,

Nazlı da yaren derdine,

Aman da Gaz Amad olmayaydın sen.

Şu Çavdır'ın Hanları:

Aman parıldıyor camları,

Haydi parıldıyor camları.

 Kör olası Feridun Bey,

 Aman nasıl kıydın canları,

 Haydi nasıl kıydın canları.

N’olacak Ali Beyim N’olacak,

Bir seninle mapuslar mı dolacak,

Alıverin filintamı oymadan,

Öldürdüler gençliğime doymadan.

Yakımlar: Çoğu kez kimlikleri bilinmeyenlerce söylenir. Kaza, su baskını, öldürme, anasız-babasız kalma, zorla evlendirme, kız kaçırma, kızın sevdiğine kaçması, oğlanın sevdiğinin başkasına kaçması, sıla ve askere gitme gibi olaylar üstüne yapılan ezgilerdir.

Denizin dibinde Hatçam demirden evler,

Ak gerdanın altında da çiftedir benler,

 O kınalı parmaklarda o beyaz eller,

Yolcuyum yolumdan eğleme dilber.

Ovalara duman çökmüş görmedin mi?

Akız kendi saçını örmedin mi?

Alçaklara karlar yağmış, yükseklere buz,

 Gel sarılalım yatalım ince belli kız.

 Dalga, dalga, dalga, dalga dalgalanıyor.

Hatçeyi görenler sevdalanıyor.

Düğün Havaları: Yörede çokça rastlanan gelin okşama, gelin alma, gelin karşılama, kına havaları bu türdendir.

Eşkiya Havaları: Eski yıllarda şakilik, zaptiye ve öldürme olaylarını konu alan havalardır.

Avşar Beyleri: Gurbet havalarının şahı tarihsel bir yiğitliği, heybetliliği, aşkı ve güzelliği geçmiş asrın derinliklerinden tüm tazeliği ile günümüze kadar getiren, duygulandıran  bir ezgidir. Bunlar uzun hava türü olup, Avşar Beyleri üzerine yakılmıştır. Acıpayam ve çevre köyleri ile tüm Burdur köylerinde söylenir. Avşar düzeni ile özel çırpma (tezene) mızrapla çalınıp söylenmektedir.

Adını da sevdiğim Avşar Beyleri,

Size de bir vezirlik yakışıp duru,

Topla dizgini, tanı kendini,

Karşıda düşmanların bakışıp duru.

Kar mı yağmış şu Avşarın dizine,

 Sızılar mı inmiş kır atımın dizine,

 Selam söyleyin Avşar Bey’in kızına,

Kendi güler, beni cığlatıp  duru.

Oyun Havaları: Teke oyunları ağır ve kıvrak zeybekler, kırık havalar, uygulamalı oyun havaları ve teke oyunlarının tümüdür.  Kırık ve teke havalarını kadınlar güzel oynar. Oynadıkları Teke Zortlatması, Tepsi , Tencere Kapağı, Leğen, Darı ve Dümbelek gibi sazlarla çalınıyorsa buna "DIMIDAM" denir.

Gurbet Havaları: Ölçüsüz ve özgür dizinde, ağıt duygusu uyandıran ezgilerdir. Genellikle Teke Oyunları ve Teke Zortlatmalarından önce çalınır. Ali Bey, Güllük Dağı, Sürmelim, Gurbet; Yol Havası, Haydülen, Ümmü bu havalara örnek gösterilebilir. Burdur ve Teke yöresinin müzik folklorunda karakteristik bir yeri olan Gurbet Havaları, yöre halkının çeşitli sosyal olaylara karşı fazla duyarlılığını ortaya koymaktadır. Eğer olaylar, aşkı, yiğitliği, ayrılığı ve ölümü dile getiriyorsa, yakımlar, yaslar zamanın akışı içinde dilden dile, kulaktan kulağa türküleşiverir.

Güllük Dağı: Asırlar öncesinin millet birliğini, yurt bütünlüğü ve sevgisini, geçmişin temiz duygularını dile getiren bu ezgi, gurbet havalarımızın klasik türlerinden biridir.

Güllük dağındadır bizim yurdumuz,

Bir dağılır, bir toplanır ordumuz,

 Bir orduya bedel gelir dördümüz,

 Arkam Allah, kalem sensin Bey Dağı,

 Seyre geldim Güllük Dağı, Bey Dağı.

Boğaz Havası ve Boğaz: İlkel bir müzik türüdür. Aziziye Köyü'nde boğaz çalan çocuklara rastlanmaktadır. Boğaz, başparmakla bastırılarak gırtlaktan kaval sesine benzer bir ses çıkarılmasıdır.

Boğazın bağlama ile çalınan biçimine de boğaz havası denir. Tezene, (mızrap) kullanılmaz. Belirli bir perde aralığına dikey parmak vuruşlarıyla çalınır. Bu çalış biçimi daha çok gurbet havaları ve teke zortlatmalarında görülür.

Teke Havaları: Burdur yöresinde teke türküsü çalınıp söylenmeyen, oynanmayan bir düğün, bir toplantı düşünülemez. Teke havalarını oyunlardan ayırmak imkansızdır.

Kent merkezinde de yakımlar, düğün türküleri, düğünlerde çalgı eşliğinde kadınların teker teker oynadıkları kadın oyun havaları, ziyaret türküleri, güzellemeler, teke türküleri çalınıp söylenir. Teke türkülerinin kentte de ayrı bir önemi vardır.

Teke Zortlatması: Oynak bir müziktir. Müziğin kıvraklığı, oyunun kıvraklığının önüne geçer. Köylü-kentli, kadın-erkek, herkes oynar. Çalım ve edayla zıplayarak, çökerek, dönerek oynanır. Bu hareketler, bir tekenin zıplama ve hoplamasını andırır. Oynanan yer sertse topuklarda oyuna değişik bir ses katar. Sipsi ve cura oyunlara eşlik eden sazlardır.

Halk Oyunları

Teke Zeybeği: (Tek Zeybek-Sarı Zeybek-Haymanalı)

Meydanlarda davul zurna eşliğinde oynanır. Teke Zortlatması'nın ağırıdır. Ancak ondan ayrı bir oyun biçimidir. Kol ve ayak hareketlerinin uyumu ile güzel figürler oluşturulur.

Kabaardıç: İki vuruşlu kırık hava türünde bir oyundur. Kollardan çok ayak, özellikle topuk hareketleri egemen ve önemlidir. Tüm köylerde oynanır.

Ağır Zeybekler: Köylerde yörenin ya da komşu illerin uygulamalı ağır zeybekleri oynanır. Al yazma, Gölhisar, Tefenni Zeybekleri ve Kaz Ahmet Zeybeği bunlara örnek gösterilebilir.

Serenler Zeybeği: Serenler Zeybeği, Burdur zeybeği anlamına gelmektedir. Kıvrak ve özel figürlerle oynanır. Yere çift diz vuruş hiçbir yörenin zeybeğinde yoktur. Teke havaları gibi Serenler zeybeği de Burdur'un köylerinde oynanmaktadır.

Bucak Serenleri: Davul zurna ile çalınır. Serenler zeybeği ile Bucak Serenleri arasında müzik yönünden ayrılıklar vardır. Ancak, oyun açısından hiçbir ayrılık görülmez. Serenler zeybeği özel tezene vuruşu, başparmak boğması ve çift dizili figürle zeybeklerin en değişiğidir.

Serenlerin dışında da Alyazma Zeybeği, Çiftlik Zeybeği, Avşar Zeybeği ve Kazım Zeybeği gibi kıvrak zeybek türleri vardır.

Avşar Zeybeği ile Kazım Zeybeği türünde olanlara Kesinti Zeybeği de denmektedir. Kesinti, hüzünlü havaların sonuna yapılan eklerdir.

TEK OYUN ÖRNEKLERİ

Isparta-Burdur Bölgesi'nde kadın Tek Oyunlarına çeşitli adlar verilmektedir. Ufak oyun, Zenne oyunu, Kırık oyun gibi.

Kız Havası, Ufak Hava, Kız Oynatma Havası, Kıvrak oyunları da hep tek kadın oyunlarıdır.

Dımıdan: Burdur yöresinde tek oyunlarda kadınların leğen döğmesi (İleğen denmektedir, Def olsa dahi) vazgeçilmez bir gelenektir.

Tefenni bölgesinde leğen havalarına “dımıdan” havası denmektedir. Aynı zamanda Teke havalarına da dendiği söylenir. Genellikle leğen döğerek oynanan kadın havalarına Dımıdan dendiği kabul edilir. Çünkü burada saz yoktur. Kadınlar kendileri melodiler söylerler.

Çalgılar

Yöre halk müziğinde kullanılan çalgılar; davul, zurna, sipsi, saz, ud, cümbüş, keman, darbuka, dümbek, tek, kaşık, boğaz, kabak kemane, zil, ruzba, çifte, klarnet, gırnata, gayda, kemence, bağlama, cura, cura bağlama.

Köylerin tümünde davul-zurna, bir bölümünde bozuk, bağlama, Tefenni, Yeşilova, Çavdır, Dirmil ve Kozağaç'ta da üç telli cura çalınır.

Sipsi: Yöreye özgü ilkel bir tek nefesli sazdır. Kelime anlamı "küçük" tür. Kurşun kalem boyunda tek ya da yan yana bağlanarak çiftlisi de çalınır. Çiftli de sipsinin biri dem tutar. Öbürü hava çalar. Dirmil'in, Bucak'ın bazı köyleri ile Çamköy ve Gölhisar çevresi köylerinin sazıdır. Özellikle gurbet ve Teke oyun havaları sipsi ile çalınır.

Kabak Saz ve Kabak Kemane: Yörenin ilkel sazlarındandır. Ayrıca çoban kavalı ve kartal kanadı kemiğinden yapılma çoban düdükleri, sipsi gibi Teke havalarının sazlarıdır.

Gezenleme (Gezenneme): Bağlamaya düzen verildikten sonra, türkü ya da oyun havasına geçmeden önce, bir süre perdeler arasında serbestçe kulağa hoş gelen ses dizileri sıralanmaktadır. Gezenleme, sade çifteleme ve çırpma tezene ile (mızrap) yapılır.

Kentte, türküler ve oyun havaları genellikle bağlamayla çalınır.

00:46

Demire Tekme 51.536 izlenme - 8 yıl önceBasketbol direğine kaval kemiği ile vuruş. Kaval kemikleri için 8 sene uğraştım bu seviyeye gelmesi için ancak 4 sene sonrasındada baya iş görecek kıvama gelmişti. Yumruğa gelince toplam 6 sene uğraştım bu seviyeye gelmesi için. ama yumruk gelişimi çok yavaş sürdü nasırların belirgin hale gelmesi 4 seneyi buldu. yumruk antrenmanı şu aralar iki günde bir yapıyorum 10 dakka yeterli oluyor. ama güçlendiği için sert çalışıp sakatlamaya çalışıyorum. bazen baya hasar alıyor. öyle olunca kendine gelene kadar yumruk antrenmanı yapmıyorum. 6 gün falan. artık kaval kemiklerini demir direklere vurmayı bıraktım. çünkü geçenlerde çok sert bir vuruş sonrası dizlerimde problem oldu çünkü kaval kemiği çok güçlü olduğundan demire vurunca oluşan basınç, diz kısmına yansıyor. o yüzden demire (dikili birşey tahtada olsa farketmez) vurma yerine sopalarla kaval kemiğine vurmayı tercih ediyorum. bu dize baskı yapmıyor. kaval kemiği antrenmanlarını artık zevk için yapıyorum. çok sert olmadan sopayla vuruyorum, zorlamıyorum kendimi. ama yumruk konusunda şu ana dek bi problem yaşamadım. kaval kemiğinin önemi; lowkick tekniği rakibin bacağına vurulur. rakip bacağını kaldırmazsa yani savunma yapmazsa 3 darbe sonra çoğu zaman dayanamaz düşer. eğer rakip savunma yaparsa yanı dizini kaldırırsa kaval kemikleri çarpışırsa, bu çarpışmada kaval kemiği zayıf olan çok keskin dayanılması çok zor bir acı duyar. ve genellikle pes eder. o yüzden çok güçlü kavalınız varsa 5 kişiye rahat dalarsınız. ama dediğim gibi yumruklarda demir gibi olmalı. bence yumruk kavaldanda etkilidir. bir şey daha güçlü kaslara sahip olmanızda gerekmez. yeter ki yumruk atmayı bilin ve kaval kemiğiyle vurmayı bilin. Yeni başlayanlar hergün 10 dakika duvara yumruk çalışması yapsalar yeterli olur. Zamanla güçlendikçe yumruğunuzu sakatlayın yani daha sert çalışın ve sakatlık geçene kadar çalışmayın, dinlendirin yumruğunuzu. böyle devam edin.

... konulu sunumlar: "YOL HAVASI"— Sunum transkripti:

1

2 Karadeniz bölgesinde, özellikle Rize ve Trabzon yöresinde yaygın olarak yaşatılan bir uzun hava türüdür. Sözel seslendirmede konuşurcasına (Recitatif) söyleme belirgin özelliktir. Yöre ağzı da belirgin olarak kendini gösterir. Bu türde Hüseyni makamı sıkça kullanılmıştır. Az olmakla birlikte hicaz yol havalarına da rastlanmaktadır. Ezgilerin ses genişliği en çok bir sekizlidir. Sekizliyi aşan ses genliğinde yol havasına rastlanmamıştır. Yol havasının eşlik çalgıları kemençe ve tulumdur.

3 Konuları aşk, sevda ve doğadır. Halk şiirinin 7 ve 11 'li hece ölçüleri kullanılmıştır. Sözler anonimdir. Özellikle gurbete gidişlerde "yola vurmalar" nadiren düğünlerde "gelin çıkarmada" erkekler tarafından seslendirilir. Gelenekte doğaçtan yol havası söyleme ve ardından karşılıklı atışma niteliğinde "atma türkü " özelliğini görmekteyiz. Ancak bu atışma aşıkların yaptığı gibi bir konu üstünde, belli bir ayağa göre yapılmayıp, genellikle mani dörtlüklerinden kurulu daha sade değişmelerdir. Karadeniz Bölgesi'nden 1923 mübadelesi ile Yunanistan'a giden Karadeniz Rumları tarafından makri adıyla bilinmekte ve yaşatılmaktadır

4 Yol havası, Doğu Karadeniz içinde yer alan Trabzon, Giresun, Rize gibi illerde ve bu illeri çevreleyen yörelerde çok yaygın, serbest ritmli söylenen bir kalıp ezgiyi ifade eder. Halk arasında “Yayla havası” olarak da adlandırılır. Bahar ayı geldiğinde yaylaya çıkmakta olan halk, yayla yolu boyunca coşkusunu çeşitli eğlencelerle gösterir, ki yaylaya çıkma coşkusunu en güzel ifade eden bu Yol havaları’dır. Bunlar çoğunlukla, kemençe eşliğinde çalınır. Kimi zaman zurna ve kavalla da okunur. Sözel seslendirmede konuşurcasına söylenmektedir. Aşk, doğa vb. konularını içerir.

5 Ah yaz gelende açti da Maçkanın yayları Garip dağlar oy dağlar Kalk gidelim seninle yayları gezmeye Oy oy oy ey ey güzelim ey dağlar oy oy Ahada gene geldi yayla zamanlari Kuş konar çalilara oy dağlar oy Yaylalar güneşliydi da bakamadım dağlara Oy oy oy ey ey güzelim oy dağlar oy oy”

6

7 SOYADI: KÜÇÜK 182