Maltepe Üniversitesi Uzaktan Eğitim Yüksek Lisans

1 ISSN: , Mannheim GERMANY p PREFIXING VERBS IN TEACHING RUSSIAN AS SECOND LANGUAGE TO INDIVIDUALS WHOSE MOTHER LANGUAGE IS TURKISH ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER 1 Hanife ÇAYLAK 2 ABSTRACT Prefixes that are morphemes being added to the verbs, constitute one of the most difficult subjects of verb category that can be described as vertebral column of Russian Grammar to individuals whose mother language is Turkish and who learn Russian as second language. In the profession field named Russian РКИ (Русский как иностранный-russkiy kak inostrannıy) and means Russian for Foreign People, in view of the fact that in recent years the difficulties of the students whose mother language is not Russian, -on the contrary to past examples- some people have started to write text books about prefixes. Reasons of these difficulties are arisen from the variety of the prefixes. For example, same prefix both can specify the direction of the action when added to the verb and it can change the mean of the verb. In addition to these, there can be a figurative meaning of the same prefix and this makes it harder to understand these prefixes for foreign people. Although Russian for Foreign People is a deeprooted profession field, studies being made about prefixes in this language have not been very much. Even though different Russian linguistic scientists distributed the prefixes in various groups, they could not make a consensus on the classification of the prefixes. From these classifications, Turkish students can learn easily the prefixes with the groups which determined as lexical and grammatical. In this study, I defend the opinion of teaching prefixes in specified sequence and also this sequence that is productive in teaching has been detailed. In the findings part of the study, standard mistakes made by Turkish students have been determined for students to make out and solution recommendations have been put forward in the result part of the study for contributing the language learning. Key Words: Verb, category, prefix, appearance, verbs of motion, reflexive verbs. ÖZET Fiillere getirilen morfemler olan önekler, yabancı dil olarak Rusça öğrenen, ana dilleri Türkçe olan bireyler için bu dilin gramerinin bel kemiği olarak nitelendirilebilecek fiil kategorisinin en zor konularından birini teşkil etmektedir. Rusçada РКИ (Русский как иностранный-russkiy kak inostrannıy) olarak adlandırılan ve Yabancılar için Rusça anlamına gelen uzmanlık alanında son yıllarda ana dili Rusça olmayan öğrencilerin karşılaştıkları güçlükler göz önünde bulundurularak ön ekli fiillerle ilgili ders kitapları yazılmaya başlanmıştır. Söz konusu güçlükler ön eklerin çeşitliliğinden, aynı ön ekin hem görünüş oluşturması hem hareket fiillerine getirildiğinde hareketin yönünü belirtmesi hem de geldiği fiilin anlamını değiştirmesinden ileri gelmektedir. Aynı ön ekin saydığımız bütün bu işlevlerinin yanısıra bir de mecaz anlamda kullanımının bulunması yabancıların bu ekleri kavramasını daha da zorlaştırmaktadır. Yabancılar için Rusça köklü bir uzmanlık alanı olmasına karşın Rusçadaki fiillerin büyük bir kısmını oluşturan ön ekli fiillerle ilgili yapılan sistemli çalışmalar sınırlıdır. Farklı Rus dilbilimcileri, fiillere getirilen ön ekleri değişik gruplara ayırmışlarsa da eklerin tasnifi hususunda ortak bir görüşe varamamışlardır. Bu tasniflerden ön eklerin dilbilgisel ve sözlüksel olarak ayrıldığı sınıflandırmanın Rusçayı öğrenen Türk öğrencileri için daha faydalı olduğu tecrübe edilmiştir. Çalışmada ön eklerin belirli bir silsile izlenerek öğretilmesi gerektiği görüşü savunulmuş ve verim alınan bu silsile detaylandırılmıştır. Tespit ve bulgular kısmında öğrenci ve öğreticinin fark etmesi için Türk öğrencilerin konuyla ilgili yaptıkları tipik hatalar tespit edilip dil öğrenim sürecine katkı sağlaması hedeflenerek sonuç kısmında çözüm önerileri sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Fiil, kategori, ön ek, görünüş, hareket fiilleri, dönüşlü fiiller. 1 Bu çalışma Nevşehir Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi tarafından düzenlenen 1. Uluslararası Dil Eğitimi ve Öğretimi Sempozyumu nda sözlü bildiri olarak sunulmuştur. 2 Yrd. Doç. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi, Rus Dili ve Edebiyatı Bölümü, e-posta: [email protected]

2 ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER GİRİŞ Fiillere getirilen morfemler olan önekler, yabancı dil olarak Rusça öğrenen, ana dilleri Türkçe olan bireyler için bu dilin gramerinin bel kemiği olarak nitelendirilebilecek fiil kategorisinin en zor konularından birini teşkil etmektedir. Rusça da РКИ (Русский как иностранный) olarak adlandırılan ve Yabancılar için Rusça uzmanlık alanında son yıllarda ana dili Rusça olmayan öğrencilerin karşılaştıkları güçlükler göz önünde bulundurularak ön ekli fiillerle ilgili ders kitapları yazılmaya başlanmıştır. (Antonoviç, N. T., Zub J. A., Kalivo İ. V., Русские глаголы движения с приставками (Ön ekli Hareket Fiilleri)) Ön eklerle ilgili söz konusu zorlukların bazı nedenleri şu şekilde sıralanabilir: Öneklerin zenginliği, Rusçada ayrı bir dilbilgisi konusu olarak ele alınan hareket fiillerine gelmesiyle anlamı değiştirmesi, Görünüş oluşturması, Bir önekin birden fazla anlama gelmesi, Farklı bağlamlarda mecazi anlam içermesi Ünlü Rus profesörlerinden A. N. Tihonov un Rus Dili Türetme Sözlüğü adlı çalışmasındaki verilere göre 2413 fiilden fiil oluşturulmuştur, diğer bir deyişle 1 fiilden yaklaşık 23 fiil türetilmiştir (Tihonov 1990). Bunların çoğunluğunu ön eklerle türetilen fiiller oluşturmaktadır. Rusçadaki ön ekleri, Vinogradov (1952) şu şekilde sıralamıştır: в- (во-), вз- (взо-, вс-),воз- (возо-, вос-), вы-, до-, за-, из-(изо-,ис-), на-, над-(надо-), недо-, низ-(низо-,нис-), о-(об-,обо- ),обез-(обес-), от-(ото-),пере-,пре-, при-, по-, под- (подо-), пред- (предо-), про-, раз- (разо-, рас-), с-(со-), у-, де-, дез-, дис-, ре-, экс-, ин- (Akt. Bondaletov ve Andreyeva, 2012: 219). Bu eklerden fiillere getirilen en yaygın ön eklerin sayısı yirmiyi bulmaktadır: в-, вз- (взо-, вс-, вос-), вы-, за-, из- (ис-), до-, на-, над- (надо-), об- (обо-), от- (ото-), пере-, по-, под- (подо-), при-, пре-, пред-, про-, с- (со-), раз- (разо-, рас-), у- (Volohina, Popova, 1994). Örneğin бежать (koşmak) fiilinden в-, вы-, из-, за-, о-, от-, пере-, по-, при-, с- ön ekleriyle 10 ayrı fiil türetilmiştir: вбежать (koşarak içeri girmek), выбежать (uğramak, koşarak dışarı çıkmak, kendini dışarı atmak), избежать (kaçmak, kaçınmak, çekinmek, kurtulmak, atlatmak), забежать (uğramak, koşmaya başlamak, koşarak önüne çıkmak), обежать (etrafını dolaşıvermek), отбежать (koşarak uzaklaşmak, koşarak çekilmek), перебежать (koşarak geçmek, düşman tarafına geçmek), побежать (koşmak, kaçmak, sıvışmak), прибежать (koşarak gelmek, varmak), сбежать (koşarak inmek, kaçmak, firar etmek, taşmak). Rusçada ön ekli fiillerle ilgili günümüze kadar oluşturulan dilbilim literatürü incelendiğinde ön eklerin farklı dilbilimcilerce değişik gruplandırıldıkları gözlenmektedir:

3 1256 Hanife ÇAYLAK Bu sınıflandırmada ön ekli fiiller sadece tamamlanmamış (порыгивать, припевать vb. fiiller) grubuna giren fiiller ve sadece tamamlanmış (заиграть, застучать, заторопиться) gurubuna giren fiiller olarak ikiye ayrılmıştır. Görünüş anlamına sahip ön ekli fiiller ve ön ekleri görünüş anlamı içermeyen veya yalnızca görünüş anlamı içermeyen fiiller. Farklı basamaklarla türetilmiş ön ekli fiiller, diğer bir deyişle birden fazla ön eke sahip fiiller (вытолкнуить и повыталкивать) (Boguslavski, 2001:7). Kimi Rus dilbilimciler ise ön eklerin fiilin geçişliliğini de belirlediğini belirtmişlerdir. Bu durum ön eklerin fiillerin geçişliliğini etkileyen ve fiillerin geçişliliğine bir etkisi olmayan ön ekler olarak karşıtlanmasını sağlamıştır. Bütün bu gruplandırmaların haricinde ön ekleri gramer, sözlüksel ve türetme anlamlarına göre sınıflandırma çabaları da gözlemlenmiştir. Ön ekli fiillerle ilgili dilbilgisi sorunlarının bir çözümü olarak az da olsa ön eklerin anlam yakınlığına göre sınıflandırıldığı çalışmalara rastlanmıştır. Rus dilbilimciler, fiillere getirilen ön eklerin tanımı ve sınıflandırılması konusunda farklı yaklaşımlara sahiptir. Bireylerin farklı dilbilgisi konularında karşısına çıkan ön ekli fiiler erek dil ediniminde bireylerin kavramada güçlük çektiği konulardan bir tanesidir. Bu güçlüğün başlıca sebeplerinden biri aynı ön ekin birden fazla işleve sahip olmasıdır. Örneğin aşag ıdaki o rneklerde про- o n eki do rt farklı go revde kullanılmıştır: За три года я прочитала триста книг. (Üç yıl içinde üç yüz kitap okudum). Машина проехала по ноге мужчины, полиция ищет свидетелей. (Araba adamın ayağının üzerinden geçti, polis görgü tanıklarını arıyor). Почему ты опоздал на занятия? (Derse neden geç kaldın?) Во-первых, я проспал, во-вторых, проехал свою остановку. (İlk olarak uyuyakaldım, ikincisi ineceğim durağı geçtim/kaçırdım). Мой брат прошёл конкурс и был принят в университет. (Kardeşim yarışmayı kazandı ve üniversiteye kabul edildi). Про- o n eki I lk o rnekte tamamlanmış go ru nu ş oluşturmaktadır. Okuma eylemi tamamlanmıştır. I kinci o rnekte ise hareket fiilinin o nu ne gelerek hareketin yo nu ifade edilmiştir. Ехать fiili araçla gitmek/gelmek anlamına gelmektedir. Başına про- eki geldig inde araçla u zerinden geçmek anlamını vermektedir. Про- ekinin o nu ne geldig i hareket fiillerine kattıg ı farklı anlamlar da mevcuttur. Ü çu ncu o rnekte ise eklendig i fiilin anlamını deg iştirmiştir. Yanlışlıkla yapılan bir bir eylem ve bu eylemin beraberinde getirdig i zarar, hasar, ziyan anlamını içermektedir. Son o rnekte ise bu o n ekin mecaz anlamda kullanılışı verilmiştir. Bu çalışmanın amacı, Rusça yı yabancı dil olarak öğrenen bireylere dil öğretimi için yararlı olabilecek genel çıkarımlar elde etmek, bu çıkarımlar ışığında dil öğretimini kolaylaştıracak prensipli, ispata dayalı yaklaşımlar geliştirmektir. Buradan hareketle Rusça yı yabancı dil olarak öğrenen bireylerin konuyu daha rahat kavrayabilmeleri açısından izlenmesi gereken silsilenin tespit edilmesi ve derslerde edinilen tecrübenin aktarılmasıdır. Çalışmanın evrenini Karadeniz Teknik Üniversitesinde Rusça dersini seçmeli alan öğrenciler ve Rusçayı filoloji amaçlı öğrenmeyen kursiyerler oluşturmaktadır. Bu öğrencilerin Rusçayı öğrenme süreçlerinde konunun kavranmasında karşılaştıkları güçlük derslerde gözlemlenip, söz konusu zorlukların tespiti ve giderilmesi için geliştirilen yöntemde başarı sağlandığı gözlemlenmiştir.

4 ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER 1257 Bu çalışmada ön ekli fiillerin başarılı bir şekilde edinimini sağladığını tecrübe ettiğimiz konu izlencesini ele almaya çalışacağız. İzlence sırasıyla şu şekildedir: 1- Görünüş Oluşturan Ön ekler, 2- Ön ekli Hareket Fiilleri, 3- Ön ekli Dönüşlü Fiiller, 4- Fiilin Anlamını Değiştiren Diğer ön ekli Fiiller. Görünüş Oluşturan Ön Ekler Zamansal kategorilerden olan ve Slav türü görünüş olarak bilinen Вид (vid) Türkçede görünüş anlamına gelmektedir. Batı dillerindeki aspect/aspekt, daha 1829 yılında Gretsch nin bir yıl önce yazdığı Rusça eserinin Fransızca tercümesinde Rusçadaki vid teriminin karşılığı olarak kullanılmış ve terim Fransızcadan diğer Batı dillerine geçmiştir (bkz. Plungyan 2003:292 akt. Bacanlı, 2009:45). Rus dilbilim çevreleri o tarihten beri vid ve aspekt terimlerini genellikle eşanlamlı olarak kullanmışlardır. Bununla birlikte modern dilbiliminde aspekt teriminin vid i de içine alacak şekilde daha geniş bir kavramsal zenginliğe ulaştığı belirtilmelidir. Batı dillerinde aspect veya Türkçede görünüş adı verilen gramer kategorisi Rus dilbiliminde genellikle aynı terimle ifade edilmektedir (bkz. Bondarko vd. 1987; Nasilov 1989; Şelyakin 2007 akt. Bacanlı, 2009: 45). Bununla birlikte önde gelen diğer dilcilerden Melçuk ve Plungyan gibi Batı geleneğine daha yakın olan bilginler aspekt terimini geniş anlamlı olarak kullanır ve vid i evrensel aspektin özel bir türü olarak nitelerler. (bkz. Melçuk 1998: 92; Plungyan 2003:293 akt. Bacanlı, 2009:45). Türkiyedeki araştırmalarda ise, aspekt için terimin kendisi, bakış, görüş noktası, görme tarzı anlamına gelmesine rağmen görünüş terimi genel kabul görmüştür. (Bacanlı, 2009: 45). Tablo 1 deki tamamlanmış terimi İngilizcedeki perfective ve Rusçadaki soverşennıy terimi için kullanılmıştır. Görünüş Rusçada soverşennıy vid (tamamlanmış görünüş) ve nesoverşennıy vid (tamamlanmamış görünüş) olmak üzere ikiye ayrılır. Rusçadaki vid yani görünüş konusu ana dili Türkçe olan bireyler için bu dilin en karmaşk konularından birini teşkil etmektedir. Bu görünüşlerden tamamlanmamış görünüşün kavranması yalnızca ana dili Türkçe olan bireyler için değil Rusçayı yabancı dil olarak öğrenen bütün bireyler için güçtür. (Arhipova, L. V., Gubanova T. V 2010: 1). Tablo 1 Tamamlanmış ve tamamlanmamış fiillerin sahip olduğu özellikler: I.GRUP FİİLLER НСВ (несовершенный вид) Tamamlanmamış fiiller II. GRUP FİİLLER СВ (совершенный вид) Tamamlanmış fiiller 1. Genel gerçek, eylemin adı: Yapılan eylem ya da eylemlerin adını belirtmek isterken kullanılır. Burada eylemin bitip bitmediği ya da kaç kez yapıldığının bir önemi yoktur. 1. Belirli bir olay: Eylemin sona ermesi, bitişi. Örnek: Вечером я посмотрела новый фильм, приготовила ужин и выучила новые слова.

5 1258 Hanife ÇAYLAK Örnek: Вчера я была занята: смотрела фильм, готовила ужин, учила новые слова. (Dün meşguldüm. Film izledim, akşam yemeği hazırladım, yeni kelimeler öğrendim). 2. Süreç: Eylem belirli bir süre boyunca yapılmaktadır. (весь вечер-akşam boyunca; целый год- yıl boyu; долго- uzun zamandır vs. gibi göstergelerle belirtilmektedir. Örnek: Вчера я целый день готовила проект. ( Dün bütün gün proje hazırladım.) 3. Eylemin sürekliliği (Tekrar eden eylemler söz konusudur). (Genellikle Обычно-genellikle, всегда-her zaman, часто-sık sık, редко-nadiren, иногда-bazen никогда-hiçbir zaman vb. sıklık zarflarıyla birlikte belirtilirler.). Örnek: Я каждый день хожу в спортзал. (Her gün spor salonuna giderim). 2. Eylemin sınırları (bitiş-başlangıç) Örnek: Вчера я приготовила проект и пошла гулять. (Dün projeyi hazırladım, dolaşmaya çıktım. ) Приготовила (hazırladım)eylemin bitişi, пошла (çıktım)diğer eylemin başlangıcıdır. 3. Eylemin süreklilik arz etmemesi, bir kereliğine yapılmış olması. Genellikle быстро-(hızlıca, çabuk), сразу- (hemen), вдруг-(birdenbire), наконец- (nihayet), неожиданно-(ansızın) vb. zarflarla birlikte kullanılır. Örnek: Вчера я быстро прочитала статью. (Dün makaleyi hızlıca okudum). Tamamlanmış ve tamamlanmamış fiil çiftleri biçimsel açıdan değişiklikler göstermektedir, diğer bir deyişle tamamlanmış fiiller sadece aşağıdaki ön ekler vasıtasıyla oluşmamakta, fiilin farklı yerlerindeki harf değişiklikleri ile de (исполнять- нсв/ исполнить- св; потрясатьнсв/ потрясти- св) meydana gelmektedir. Seyrek görülmekle birlikte birbirine şekilsel açıdan benzemeyen tamamlanmış/tamamlanmamış fiil çiftleri de (Брать-нсв взять-св / говорить-нсв сказать-св / класть-нсв положить-св)bulunmaktadır. Aşağıdaki tabloda tamamlanmış görünüş oluşturan ön ekler yer almaktadır. Ön eklerin öğreniminde görünüş oluşturan eklerden başlanması, tamamlanmış ve tamamlanmamış fiil gruplarının ezberlenmesinin ardından bu ön eklerin, diğer ön eklerle karıştırılmasını önlemektedir. Zira tablodaki görünüş oluşturan ön ekler, değişik fiil gövdelerine gelerek fiilin anlamını değiştirmekte, diğer bir değişle aynı ön ekler hem görünüş oluşturmakta, hem hareketin yönünü belirtebilmektedir.

6 ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER 1259 Tablo 2 Görünüş Oluşturan Ön ekler I.GRUP FİİLLER НСВ Tamamlanmamış fiiller Делать Писать Читать Учить Смотреть Видеть Готовить платить II. GRUP FİİLLER СВ Tamamlanmış fiiller Сделать Написать Прочитать Выучить Посмотреть Увидеть Приготовить заплатить Приставки Görünüş oluşturan ön ekler С- На- Про- Вы- По- У- При- За- Ön ekli Hareket Fiilleri Hareket fiilleri Rusçada bir noktadan başka bir noktaya gerçekleştirilen hareketi belirten, altısı geçişli, sekizi geçişsiz ve dördü dönüşlü olmak üzere 18 çift fiilden oluşan fiil grubunun adıdır. Aşağıdaki tabloda ön eksiz hareket fiilleri yer almaktadır. Tablo 3 Ön eksiz Hareket Fiilleri I.GRUP FİİLLER идти Tek Yönlü II. GRUP FİİLLER ходить Çok Yönlü TÜRKÇE ANLAMLARI Geçişsiz Fiiller Идти ехать бежать лететь плыть лезть брести ползти ходить ездить бегать летать плавать лазить бродить ползать yürüyerek gitmek taşıtla gitmek koşmak uçmak, uçarak gitmek yüzmek tırmanmak, çıkmak ağr ağır yürümek sürünmek Geçişli Fiiller нести вести везти гнать катить тащить носить водить возить гонять катать таскать taşımak götürmek araçla götürmek ardından/peşinden koşmak yuvarlamak çekmek, sürüklemek

7 1260 Hanife ÇAYLAK -СЯ'lı Fiiller нестись гнаться катиться тащиться носиться гоняться кататься koşuşmak, uçuşmak kovalamak yuvarlanmak sürüklenmek I. Gruba dâhil fiiller hareketin tek bir yöne doğru gerçekleştiği fiillerdir ve tek bir yöne yapılan hareketler söz konusu olduğu durumlarda kulanılır. Örnek: - Куда ты едешь? (Nereye gidiyorsun?) -Я еду в библиотеку. (Kütüphaneye gidiyorum). Yakın bir zamanda tek yöne gerçekleştirilecek eylemler söz konusu olduğunda da bu grup fiiller kullanılır. Örnek: Завтра мы летим в Измир. (Yarın İzmir e uçuyoruz). II. Gruba dahil fiillerin kullanım alanları daha geniştir. Hareketin değişik yönlere gerçekleştiğini gösterir. Örnek: Дети ходят по улицам. (Çocuklar sokaklarda yürüyor). Птицы летают над морем. (Kuşlar denizin üzerinde uçuşuyor). Rutin yapılan hareketleri belirtirken kullanılır. Örnek: Мы часто бродим по магазинам. (Sık sık dükkanları gezeriz). Bir yeti söz konusunda olduğunda kullanılır. Örnek: Лощадь бегает прекрасно. (At mükemmel koşuyor). Mastar halde cümlenin öznesi ya da yüklemi durumunda kullanılır. Örnek: Плавать полезно для здоровья. (Yüzmek sağlık için yararlıdır). Я люблю ездить на машине. (Arabayla gezmeyi severim). Bir noktaya gerçekleştirilen gidiş gelişi belirtir. Örnek: Каждое лето я езжу в Анталию. (Her yaz Antalya ya giderim [arabayla]). Tablo 3 te fiillerin anlamları, eylemlerin kaç yöne gerçekleştirildiği, geçişlilik\geçişsizlik durumları örnekler ve görsel materyallerle kavratıldıktan sonra hareket fiillerinin ön ekli halleri konusunun işlenmesi, bu ön ekli fiil grubunun diğer ön enkli fiil gruplarıyla karıştırılmamasını ve konunun daha da pekişmesini sağlamaktadır. Ön eksiz fiil grubunun başlarına değişik ön eklerin gelmesiyle hareketin gerçekleştiği yön ifade edilmektedir. Türkçede ayrı bir gramer konusu teşkil etmeyen hareket fiilleri ve ön ekli hareket fiilleri belirli bir izlence olmaksızın öğretildiğinde öğrenciye daha karmaşık gelmekte, verimli sonuçlar elde edilememektedir. Aşağıda yer alan tablo 4 te hareket fiillerine getirilen ön ekler, bu eklere yöneltilebilecek sorular, eklerin birlikte kullanıldığı edatlar ve haller örneklerle birlikte sunulmuştur. Rusça fiil sisteminde eylemin tamlayıcılarından olan adlar, cümlenin diğer ögeleriyle olan ilişkilerini son ekler ve kimi zaman da edatlar yardımıyla sağlarlar. Rusçadaki fiil tabanının istemleri

8 ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER 1261 Türk dilindekinden farklı olduğu için her fiilin tamlayıcılarının gerektirdiği durum eklerini ezberlemek Türk öğrenciler için oldukça zorlayıcı bir konudur. Bu alanda diller arası girişime fazlaca rastlanmaktadır. Rusça öğrenmekte olan öğrencilerin bir fiili ezberlerken bu fiilin gerektirdiği ad durumlarını ve edatları de beraberinde ezberlemesi öğrenim sürecini hızlandıracaktır. (Öksüz, 2014: 851) İsmin hali başlıklı sütunda yer alan kısaltmalar (в. п.- ismin -i hali; д. п.- e hali; р. п. ayrılma/çıkma hali) Rusçadaki hallerin kısaltılmış biçimidir. Fiil tabanının istemi olan edat ve ismin halleri bir tablo içinde düzenli bir biçimde gösterildiğinde bu dili öğrenen bireylerin hafızasında daha kolay yer etmektedir. Tablo 4 Ön ekli Hareket Fiilleri ve Birlikte Kullanıldıkları Edatlar Ön ek Soru Edat İsmin hali 1. в- (во-) куда? в (во) / на Örnek В. п. Студент вошёл в аудиторию. Поезд въехал в депо. куда? к кому? к (ко) Д. п. Я вошел в палату к больному отцу. Самолет после рейса въехал к нам в ангар. 2. вы- откуда? из (изо) / с (со) Р. п. Доктор вышел из кабинета в полночь. Профессора выехали со встречи на следующий день. откуда? от кого? 3. при- откуда? от кого? куда? к кому? (см. 1, 2) 4. у- откуда? от кого? куда? к кому? (см. 1, 2) от (ото) Р. п. Друзья вышли от нас только утром. Автобус выезжает от нас по утрам. в (во) / на к (ко) из (изо) / с (со) от (ото) в (во) / на к (ко) из (изо) / с (со) от (ото) В. п. Д. п. Р. п. Р. п. В. п. Д. п. Р. п. Р. п. Мои приятели пришли из кино в общежитие. Пастухи принесли с гор свежее молоко. Самолет прилетел из Минска в Москву. Моя подруга приехала от родителей к мужу. Друзья ушли из клуба йоги через два часа. Мы все вместе улетели из холодной Москвы на солнечную Майорку. Академик в тот же день ушел с симпозиума. Пойманная рыба уплыла от нас в море.

9 1262 Hanife ÇAYLAK 5. под- (подо) куда? к кому? к чему? к (ко) Д. п. Вам стоит подойти поближе к таблице. Саомолет подлетает к Симферополю. 6. от- (ото- ) от кого? от чего? от (ото) Р. п. Вам необходимо отойти от края платформы. Мы сегодня отплывем от пристани в пять. куда? в (во) / на В. п. Они отнесли продукты обратно в магазин. Отец отвёл детей на занятия. 7. до- куда? до кого? до чего? 8. пере- через что? откуда? куда? 9. про- где? мимо чего? через что? кого? кого? до Р. п. Моя дочь доехала до станции и села в поезд. Я дошёл пешком до самого моря. Солдаты добежали до части. через из (изо) в (во) с (со) на мимо через 10. за- куда? в (во) / на В. п. Р. п. В. п. Р. п. В. п. В. п. Автомобиль очень быстро переехал реку через мост. Воздушный шар перелетел через Альпы. Мы переплыли через море на маленькой лодке. Библиотеку перенесли из одной аудитории в другую. Я прошел мимо своего родного дома. Нарушитель, не глядя, пробежал мимо полицейского. Лайнер проплыл через длинный пролив. Нам стоит зайти на кафедру. После работы я зайду в аптеку. куда? к кому? к (ко) Д. п. Дети каждые выходные заходят к родителям. Мы забежали к приятелям в перерыве. куда? за что? за В. п. Профессор зашел за высокую кафедру. Кошка забежала за перегородку.

10 ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER о- (об-, обо-) кого? что? В. п. Лектор обошёл аудиторию по кругу. Бизнесмен намерен объехать с деловыми визитами всю страну. Чтобы понять архитектуру дома, нужно обойти его со всех сторон. Братья Райт на своём аппарате хотели облететь весь земной шар. вокруг кого? вокруг чего? 12. по- откуда? от кого? куда? к кому? (см. 1, 2) вокруг Р. п. Я обошел вокруг здания в поисках кошелька. Мошенники обвели нас вокруг пальца. в (во) / на к (ко) из (изо) / с (со) от (ото) В. п. Д. п. Р. п. Р. п. Мои родители после свадьбы поехали в медовый месяц. Мы пошли на концерт любимой группы. С занятий профессор пошел на прием к врачу. От адвоката мой друг сразу пошел в полицию. Ön eklerin hareket fiillerine kattığı anlamın öğretimindeki en etkin yollardan biri de ön eklerin zıtlık üzerinden görsel materyallerle sunulmasıdır. Örneğin при- ön eki у-; в- (во-) ön eki вы- ; под- (подо-) ön eki от- (ото-) ön ekleriyle zıt anlam meydana getirmektedir. Tablo 5 Zıt Anlam Oluşturan Ön ekler при- Мы приехали на станцию утром. Моя мама придет тебя навестить. куда? в / на + В.п. куда? к кому? к + Д. п. у- Поезд уехал два часа назад. Я ушел со службы в 22 года. откуда? из / с Р. п. откуда? от кого? от + Р. п. в- (во-) Автобус въехал в гараж. Мы с трудом внесли фортепиано в квартиру. под- (подо-) Мы подбежали к профессору поближе, чтобы лучше слышать. Трамвай подъехал к остановке. куда? в / на + В. п. куда? к кому? к + Д. п. куда? к кому / чему? к + Д. п. вы- Мой муж выехал из страны два года назад. Грузчики вынесли из дома все тяжелые вещи. от- (ото-) Люди отбежали подальше от огня. Троллейбус отъехал от магазина. откуда? из / с Р. п. откуда? от кого? от + Р. п откуда? от кого / чего? от + Р. п.

11 1264 Hanife ÇAYLAK Ön Ekli Dönüşlü Fiiller Rus dili morfolojisi ve türetme teorisinde fiil gövdesine getirilen ön ek ve son ek olmak üzere iki kısımdan oluşan fakat bir bütün olarak fonksiyon gösteren ekler конфикс (konfiks) olarak adlandırılmaktadır. (Plungyan, 2000: 95-97). Günümüzde birçok araştırmacı konfiks konusunun diğer ön eklerden bağımsız olarak ele alınması görüşünü savunmaktadır. (Zaliznyak, 1995: 150; Guiraud-Weber, 1988: 34-35). Rusçada diğer adı циркумфикс (tsirkumfiks) olan konfikslerin sayısı on yedidir: в- -ся, вз- - ся, вы- - ся, до- - ся, за- - ся, из- - ся, на- - ся, о- -ся, об- - ся, от- - ся, под- - ся, пере- - ся, при- - ся, про- - ся, раз- - ся, с- -ся, у- - ся. (Yu Çul Çjon, 2002: 24) Her bir konfiks en az birkaç anlama sahiptir, bu çalışmada hepsine detaylıca eğilemeyeceğimizden На (ön ek) глагол (fiil) ся (do nu şlu lu k yapan son ek) postfiksinin birkaç anlamına deg inelim: Eylemi yapan kişinin eylemi istediği kadar yaptığı daha fazla yapmak istemediği anlamı katmaktadır. Örnek: Нет голубушка, книжки в сторону: довольно начиталась, очень довольно, пора, матушка, за дело приниматься (Герцен). (Hayır canım, kitapları bir kenara koyalım, yeterince okudum, oldukça fazla, işe koyulma zamanı). Eylemi olumsuz sonuçlar doğuracak oranda fazla gerçekleştirmek anlamı vermektedir. Örnek: Она насмотрелась американских триллеров и теперь не может заснуть. O kadar Amerikan gerilim filmi izledi ki şimdi uyuyamıyor.) Eylemin çok fazla yapıldığı anlamını içermektedir, bu gruba genellikle ıstırap, eziyet anlamı içeren fiiller dâhildir. Örnek: Никакое перо не напишет, сколько настрадалась я за это время. (O süreçte ne kadar acı çektiğimi hiçbir kalem yazamaz. ) Fiilin Anlamını Değiştiren Diğer Ön ekli Fiiller Çalışmada ilk u ç başlık altında go sterilen o n ekli fiil gruplarının ardından dig er o n ekli fiillerin, bir fiil seçilip, so z konusu fiilin bu eyleme getirilen bu tu n o n eklerle birlikte bir bu tu n olarak o g retilmesi fiillerin anlamlarının daha da berraklaşmasını sag layacaktır. Zira o g renci aynı fiile getirilen deg işik o n eklerden meydana gelen fiillerle yazılı veya so zlu farklı metinlerde karşılaştıg ında o n ekin eyleme kattıg ı anlamı hemen çıkaramayabilmektedir. Tablo 4 te go sterilen hareket fiillerine getirilen o n ekler dışında kalan o n eklerin sayısı hayli fazladır. Bu sebeple konuyu, konuşmak, demek anlamlarına gelen говорить (govorit ) o n eksiz fiiline getirilen o n eklerin bu eyleme kattıg ı anlamlar u zerinden o rneklerle açıklamakla yetineceg iz: говорить (govorit ) fiilinine раз- o n ekinin getirilmesiyle oluşan

12 ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER 1265 Разговаривать (нсв) fiili, с кем? (kiminle?), О ком? (kim hakkında?), О чём? (ne hakkında?) Как? (nasıl?) sorularına yanıt vererek, sohbet etmek, konuşmak, bahsetmek anlamlarına gelmektedir. Выговаривать (нсв) /выговорить (св) что? (ne?), как? (nasıl?): 1- Telaffuz etmek. Будучи иностранцем, он не мог выговорить имена и отчества своих коллег. (Yabancı olduğu için meslektaşlarının isimlerini ve soy isimlerini telaffuz edemiyordu.) 2. Paylamak, azarlamak. Ирина выговаривала соседскому ребенку за шум в подъезде. (İrina avluda çıkardığı gürültüden ötürü komşunun çocuğunu payladı.) 3. Hakkını garantilemek. Иван Петрович чувствовал себя уставшим, но довольным, ведь после длительных переговоров ему удалось выговорить особые условия для компании. (İvan Petroviç uzun süren müzakerelerin ardından şirketi yararına özel şartlar sağlayabildiği için kendisini yorgun ama memnun hissediyordu.) Проговаривать (нсв) /проговорить (св) что? (ne?), как? (nasıl?): 1. So ylemek, telaffuz etmek. Секретарь скороговоркой проговорила фамилии студентов, допущенных к экзамену. (Sekreter sınava girmesi müsaade edilen öğrencilerin isimlerini hızlıca söylemişti.) 2. Bir şeyi mu zakere ederek, sohbet ederek belirli bir zaman dilimi (subjektif olarak deg işiklik go steren) geçirmek. После столь долгой разлуки друзья никак не могли разойтись и проговорили за столом до рассвета. (Üzunca bir ayrılığın ardından arkadaşlar bir türlü birbirinden ayrılamamış sabahın ilk ışıklarına kadar sohbet etmişlerdi.) Заговаривать (нсв) /заговорить (св) с кем? (kiminle?), О ком? (kim hakkında?), О чём? (ne hakkında?) Как? (nasıl?) 1. Konuşmaya başlamak. После секундного замешательства все разом заговорили, перебивая друг друга. (Bir anlık şaşkınlığın ardından herkes birbirinin sözünü keserek bir ağızdan konuşmaya başlamıştı.) 2. Bir dili konuşmaya başlamak. После полугода интенсивных занятий студенты заговорили на турецком. (Altı aylık yoğun bir ders programından sonra öğrenciler Türkçe konuşmaya başladı.) 3. Çok konuşarak baş ag rıtmak, ag ız açtırmamak. Да он любого до беспамятства заговорит!. (O herkesi bayıltabilecek kadar çok konuşur.) Договаривать (нсв) /договорить (св) с кем? (kiminle?), О ком? (kim hakkında?), О чём? (ne hakkında?): Sonuna kadar so ylemek, so zu nu bitirmek. Он спешил передать историю, сбивался в каждом предложении, не договаривая фразы, тут же переходил к новым подробностям. (Hikâyeyi anlatmak için acele ediyor, her cümlede şaşırıp, cümleleri sonuna kadar söylemeden hemen yeni ayrıntılara geçiyordu.)

13 1266 Hanife ÇAYLAK Переговорить (св) с кем? (kiminle?), О ком? (kim hakkında?), О чём? (ne hakkında?): Danışmak, mu zakerede bulunmak. Адвокат попросил прервать заседание, сославшись на то, что ему необходимо переговорить с клиентом. (Avukat müvekkiliyle müzakere etmek istediğini belirterek celseye ara verilmesini istedi.) уговаривать (нсв) /уговорить (св) кого? (kimi?) Kandırmak, inandırmak, ikna etmek. Я не планировала покупать это платье, да продавец уговорил. (Bu elbiseyi almaya niyetim yoktu, satıcı ikna etti.) отговаривать (нсв) /отговорить (св) кого? (kimden?) от чего? (neyden?): Vazgeçirmek, caydırmak. Друзья отговорили Николая от поспешного решения об увольнении. (Arkadaşları Nikolay ı ani istifa kararından vazgeçirdiler.) наговаривать (нсв) /наговорить (св) чего? (neyden?), кому? (kime?) 1. Çok konuşmak. Вне себя от злобы, Евгений наговорил столько грубостей, не отдавая себе отчет, что завтра ему будет мучительно стыдно за эти слова. (Yevgeni ertesi gün bu lafları yüzünden utançtan yerin dibine gireceğini düşünmeden, sinirden kendini kaybederek o kadar kaba sözler sarf etmişti ki.) 2. I ftira atmak. Как ты мог этому поверить? На нее наговорили все это, от зависти! (Nasıl böyle bir şeye inanabildin! Kıskançlıklarından iftira atıyorlar ona hep.) 3. Bir metni kayıt amaçlı telaffuz etmek. Профессор обычно наговаривал материалы будущих статей на диктофон во время прогулок по лесу. (Profesör genellikle yazacağı makalelerle ilgili verileri ormandaki gezileri esnasında ses kayıt cihazına kaydederdi.) оговаривать (нсв) /оговорить (св) кого? (kimden?) 1. I ftira atmak. Виктор был беспринципным человеком, для него было обычным делом оговорить коллегу для получения своей выгоды.(viktor prensip sahibi bir insan değildi, çıkarı için iş arkadaşına iftira atmak onun için işten bile değildi.) 2. Şart koşmak, şarta bag lamak. Также следует оговорить конечную оплату. (En son ödemenin ne zaman yapılacağını şarta bağlamak lazım.) приговаривать (нсв) /приговорить (св) Кого? (kimi?) К чему? (neye?) 1. Mahku m etmek, hu ku m vermek. Суд приговорил сержанта к расстрелу. (Mahkeme çavuşun kurşuna dizilmesine hu ku m vermişti.) 2. Bir eylemi yaparken aynı anda bir şey so ylemek. Помогая внуку раздеться, бабушка беспрестанно приговаривала ласковые слова. (Babaannesi torununun giyinmesine yardım ederken sürekli şefkatli sözler söylüyordu.) подговаривать (нсв) /подговорить (св) кого? (kimi?), На что? (neye?): Kandırmak, kışkırtmak, kanına girmek. Саша был известный в школе озорник: не раз подговаривал одноклассников на шалости. (Saşa okulun ünlü haylazıydı, birçok kez sınıf arkadaşlarının yaramazlık yapmaları için kanına girmişti.)

14 ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER 1267 ÖN EKLERLE İLGİLİ YAPILAN TİPİK HATALAR Görünüş oluşturan ön eklerle fiilin anlamını değiştiren ön eklerin karıştırılması Çalışmamızda belirtmiş olduğumuz üzere aynı ön ekin birden fazla işlevi olması bu dili yabancı dil olarak öğrenenlerin konuyu doğru kavrayamaması durumunda hatalara sebep olmaktadır. En tipik hata görünüş oluşturan ve eylemin anlamını değiştiren aynı ön ekin karıştırılması sonucu yazılı veya sözlü metinlerin çevirisinde gözlemlenmektedir. Örneğin; ЗА ön ekinin akılda kalan ilk anlamı eylemin başlaması dır. Aşağıda önüne geldiği fiillerin çevirilerinde karşılaşılan en tipik yanılmayla ilgili örnekler seçilmiştir. İlk cümle doğru bir biçimde çevrilmiştir. Ancak ikinci cümlede eylem su döküldü şeklinde çevrilmelidir zira ön ek burada görünüş oluşturmuştur, eylemin başlaması anlamı içermemektedir. Залить-заливать Через несколько дней после наводнения снова залили дожди. (Çerez neskol ko dney posle navodneniya snova zalili dojdi). Selden birkaç gün sonra yağmurlar yeniden yağmaya başladı. Мехмет случайно зацепил стакан рядом с компьютером и залил клавиатуру водой. (Mehmet sluçayno zatsepil stakan ryadom s komp yuterom i zalil klaviaturu). Mehmet yanlışlıkla bilgisayarın yanındaki bardağa çarpmış ve su dökülmeye başlamıştı. ПРО- ön eki hem görünüş yapan bir ön ektir hem de önüne geldiği fiillere yeni anlamlar katmaktadır. İlk cümle ön ekin görünüş meydana getirdiği düşünülerek yanlış çevrilmiştir про- burada yanlışlıkla, istemeden yapılan bir eylemi işaret etmektedir. Gözden kaçırmak şeklinde çevrilmelidir, ikinci cümlede ek tamamlanmış görünüş anlamıyla doğru çevrilmiştir. Ах, ошибка в заглавии, на самой обложке курсовой работы! Как же я мог просмотреть! (Aa! Bitirme ödevinin kapağında, başlıkta hata var! Nasıl görmedim!). Только прочитал статью Ходорковского в Ведомостях про Чечню. (Hodorkovski nin Çeçenistan hakkındaki makalesini Vedomosti de yeni okudum.) У- ön eki ilk cümlede görünüş oluşturmuş ve doğru bir biçimde çevrilmiştir ancak diğer iki cümle hatalı çevrilmiştir. İkinci cümlede у- ön eki bu bağlamda eyleme zorluklara rağmen gerçekleştirildiği anlamını kattığından kurtaramadı şeklinde çevrilmelidir. Üçüncü cümledeyse fiil odasının her yerine asmıştı şeklinde çevrilmelidir, ön ek bu bağlamda fiile eylemin bütün bir alana yayılması anlamı vermektedir. Diğer bir deyişle son iki örnekteki ön ekin görevi görünüş meydana getirmek olarak algılanmış ve o şekilde çevrilmiştir, oysa önüne geldikleri fiile değişik anlamlar katmıştır. Глухой мальчик впервые услышал голос своего отца. (Sağır çocuk babasının sesini ilk kez işitmişti).

15 1268 Hanife ÇAYLAK Нетрезвая мать не уберегла от огня своего ребенка. (Sarhoş kadın bebeğini yangından koruyamadı). Маленький Мехмет увешал комнату фотографиями Шэрон Стоун и мечтал с ней увидеться. (Küçük Mehmet odasına Sharon Stone un fotoğraflarını asmıştı ve onunla görüşmeyi hayal ediyordu). ВЫ- ön eki ilk örnekte bir hareket fiilinin başına gelerek içeriden dışarıya doğru yapılan hareketi belirtmektedir, aynı zamanda tamamlanmış görünüş oluşturmuş ve doğru çevrilmiştir fakat ikinci cümledeki eylemin ön ekinin de görünüş oluşturduğu düşünülerek вы- ön ekinin bu bağlamda eyleme kattığı anlam doğru çevrilmemiştir. Вы- ikinci cümlede yer alan плакать (ağlamak) fiiline göz yaşlarına boğulmak, kana kana ağlamak, doyasıya ağlayıp içini rahatlatmak anlamı katmaktadır. Dolayısıyla burada da aynı ön ekin birden fazla işlevi olduğu göz ardı edilerek hatalı çeviriler yapılmıştır. Анна спешила на вечеринку, но не забыла вынести мусор. (Anna partiye gitmek için acele ediyordu ama yine de çöpleri dışarı çıkardı). Старая женщина выплакала все слезы за 20 лет, так и не получив известий о пропавшем сыне. (Yaşlı kadın kaybolan oğlundan bir haber alamadan yirmi yıl ağladı.) Hareket fiillerine getirilen ön eklerin oluşturduğu görünüş türünün karıştırılması Ön ekli hareket fiilleriyle ilgili en büyük zorluk öğrencilerin herhangi bir hareket fiiline getirilen ön ekin hangi görünüşü meydana getirdiğini çıkaramamaları ve cümle incelenirken eylemin görünüşünün çevirisinde hataya düşmeleridir. Tablo 3 teki ön eksiz hareket fiileri öğretilirken I. gruptaki tek yönlü hareket fiillerine getirilen ön eklerin tamamlanmış, II. grupta yer alan çok yönlü hareket fiillerine getirilen ön eklerin tamamlanmamış görünüş meydana getirdiğinin sürekli altı çizilmelidir. Rusçadaki görünüş kavramının Türkçedekinden farklı olması Türk öğrencilerin bu sistemi kavramasını güçleştirmektedir. Aşağıda görünüşün karıştırıldığı ön ekli hareket fiillerinden örnekler yer almaktadır. İlk örnekte fiil tamamlanmamış ve çok yönlü bir fiil olduğundan gelirdi şeklinde çevrilmelidir. İkinci örnekte ise tamamlanmış bir eylem tamamlanmamış bir eylem gibi algılanarak yaklaştı yerine yaklaşıyordu denilmiştir. Üçüncü örnekte tamamlanmış fiil tamamlanmamış bir fiil gibi çevrilmiştir, doğrusu geçirdik olmalıdır. Sonuncu örnekte ise doğru çevirisi tamamlanmamış bir fiil söz konusu olduğundan götürdü biçiminde olmalıdır. Когда ему было лет девять, он приходил в зоопрак. Dokuz yaşındayken hayvanat bahçesine gelmişti. Гумантарный груз подъехал к границе Украины. İnsani yardım Ükrayna sınırına yaklaşıyordu. Летом мы съездили в Испанию и великолепно отдохнули.yazın İspanya ya gider, tatili mükemmel geçirirdik.

16 ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER 1269 По выходным Виктор свозил детей в деревню. Hafta sonu Viktor çocukları köye götürmüştü. Sözcük içi karşıt anlamlılık (enantiosemiya) içeren ön ekli fiillerle ilgili yaşanan zorluklar Dilde enantisemiya olarak adlandırılan karmaşık olgu Rusçada enantiosemiya ya da antifrazis (İng.: enantiosemy, antiphrasis) terimleriyle adlandırılmaktadır. Türkçeye ise sözcük içi karşıt anlamlılık şeklinde aktarabilecek bu durum genel itibariyle karşıt anlamların aynı kelime içindeki bileşimi anlamını taşımaktadır (Ayrıntılı bilgi için bkz. Üluoğlu, 2014). Aynı sözcüğün karşıt anlamlar içermesi ana dili Rusça olan bireyler için zorluk teşkil eden bir durum olmamasına karşın Rusçayı yabancı dil olarak öğrenenler için oldukça karmaşık gelmektedir. Bazı Rus dil bilimcilerine göre sözcüğün taşıdığı anlamı çıkarmak için bağlamın yeterli olduğu savı Rusçanın hedef dil olduğu bir durumda geçerli olamayabilmektedir. Diğer bir deyişle öğrenci bu türden bir sözcükle belirli bağlam içinde karşılaşsa bile sözcüğün içerdiği karşıt anlamı bilmediğinde hataya düşebilmektedir. Değişik sözcük türlerinde rastlanan bu olguyla ilgili vereceğimiz örnekler konumuzun çerçevesi içinde yer alması nedeniyle sadece fiil kategorisinde yer alan ön ekli fiillerle ilgili olanları kapsayacaktır. Örneğin задымить tütmeye başlamak, dumanla kaplanmak ; с ума сводить güçlü bir aşktan söz edildiğinde olumlu anlamda çıldırtmak, hoşlanılmayan kişiler ve durumlarda negatif anlamda kullanılan çıldırtmak ; просмотреть 'gözden geçirmek', 'gözden kaçırmak'; разбить kurmak/yapmak', darmadağın etmek, bozguna uğratmak ; обойти dolaşmak (etrafını), atlamak/ geçmek ; отойти kendine gelmek/normal haline dönmek/ daha iyi hissetmek, ölmek, hayata veda etmek. Aşağıdaki örneklerde bu türden fiillerle ilgili yapılan yanlışlar ve parantez içinde cümlelerin doğru çevirileri yer almaktadır, sadece parantez içinde tek bir çevirisi olan cümleler doğru yapılan çevirilerdir: Ты своим варевом задымил всю кухню. Bütün mutfakta yemek tütmeye başladı. (Yemeğinle bütün mutfağı dumana boğdun.) Ты меня с ума сводишь своей болтовней. (Dırdırın beni çıldırtıyor.) Роксолана свела с ума султана Сулеймана. Hürrem Sultan, Sultan Süleyman ı delirtti. (Hürrem Sultan, Sultan Süleyman ın aklını başından almıştı. ) Просмотрел всю статью, ничего нового. (Makalenin tamamını inceledim, yeni bir şey yok.) Опять я тебя просмотрел, когда ты пришёл? İçeri girdiğinde yine mi seni inceledim? (Geldiğini yine mi gözden kaçırdım?.) Надо разбить лагерь у реки. Nehrin kenarındaki kampı yıkmalı. (Nehrin kenarında kamp yapmalı. ) Надо разбить врагов. (Düşmanı kırıp geçirmeli.)

17 1270 Hanife ÇAYLAK Учителя обошли каждый дом в селе, чтобы призвать родителей отдать девочек в школу. (Öğretmenler aileleri, kızlarını okula vermelerine ikna etmek üzere köydeki her evi dolaşmışlardı.) Волонтеры раздавали гуманитарную помощь беженцам, но обошли вниманием высокогорные села. Gönüllüler mültecilere insani yardım dağıtmış, dağ köylerini dolaşmışlardı. (Gönüllüler mültecilere insani yardım dağıtmış, ancak dağ köylerini atlamışlardı.) Айше обиделась на замечание декана, но через 10 минут отошла. Ayşe dekanın çıkışmasına alınmış fakat on dakika sonra uzaklaşmıştı. (Ayşe dekanın çıkışmasına alınmış fakat on dakika sonra kendine gelmişti. ) Сулейман Демирель стал девятым турецким президентом, который в этом году отошел в иной мир. (Bu yıl vefat eden Süleyman Demirel Türkiye nin dokuzuncu cumhurbaşkanıydı. ) Ön ekli hareket fiillerinin geçmiş zaman kullanımlarında gözlemlenen hatalar Öğrencilerin bu başlık altında yaptıkları hatalar eylemlerin kaç yönlü olduğunu göz ardı etmelerinden kaynaklanmaktadır. Hareket fiillerine gelen ön ekler hareketin yönünü belirtmektedir. Tek yönlü hareket fiillerine gelen ön ekler eylemin tek yöne bir kez yapıldığı, çok yönlü hareket fiilleri ise eylemin birkaç yöne yapıldığı anlamına gelmektedir. Aşağıda iki sütun halinde verilen örneklerde sol sütunda yer alan eylemler tek yönlü, sağ sütundakiler ise çok yönlü eylemlerdir. Konunun anlaşılıp anlaşılmadığına dair en iyi sağlama öğrencilerden bu türden cümlelerin sözlü çevirileri istenilmesi suretiyle yapılabilmektedir. Örneğin ilk örnekte gitmek fiilinin görünüşünün iki hali de verilmiştir ve yazılı çeviride öğrencinin konuyu anladığı düşünülmekte ancak parantez içinde yer alan bilgileri bilip bilemedikleri sözlü sorular halinde kendilerine yöneltildiğinde birçoğunun doğru cevaplayamadığı görülmektedir. Николай ушел в магазин. Nikolay dükkana gitti. (Evde değil). Николай уехал в Москву. Nikolay Moskova ya gitti. (Moskova da değil). Николай вышел из класса. Nikolay sınıftan çıktı. (Koridorda). Николай уходил в магазин. Nikolay dükkana gitti. (Artık evde). На каникулах Николай уезжал в Москву. Nikolay tatilde Moskova ya gitti. (Artık döndü) Николай на 5 минут выходил из класса. Nikolay beş dakikalığına sınıftan çıktı. (Şu an sınıfta) Николай подошел ко мне. Николай только что подходил ко мне. Nikolay yanıma geldi (Yanımda dikiliyor). Nikolay şimdi yanıma geldi. (Şu an yanımda değil) Николай унес тетрадь. Николай уносил тетрадь.

18 ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER 1271 Nikolay defteri götürdü. (Defter bende değil onda) Nikolay defteri götürdü. (Defter yine bende. Defteri geri getirdi.). SONUÇ Son yıllarda Rusya Federasyonu ve Rusça konuşulan ülkelerde Rusçayı yabancı dil olarak öğrenen öğrencilerin ön ekli fiillerin öğrenilmesinde karşılaştıkları güçlükler göz önüne alınarak, bu eklerle ilgili çeşitli çalışmalar yapılmaktadır ve konu ayrı bir ders olarak okutulmaya başlanmıştır. Biz de ön ekli fiillerin ayrı bir ders olarak verilmesi görüşünü benimsemekteyiz. Ancak bu dersten önce öğrencilerin fiil tabanının istemi olan halleri ve edatları iyi kavramaları gerekmektedir, aksi takdirde fiilin birlikte kullanıldığı ismin halleri ve edatlarıyla ilgili yerleşmiş yanlışlar ön ekli fiillerin öğrenim aşamasında da ortaya çıkmakta ve konunun anlaşılmasını zorlaştırmaktadır. Rus dil bilimciler tarafından değişik sınıflandırmalar öne sürülmüş olsa da ana dili Türkçe olan bireylere Rus dili gramerini öğretirken bu sınıflandırmalardan ön eklerin dilbilgisel ve sözlüksel olarak ikiye ayrıldığı sınıflandırma biçiminden yararlanılmasının öğrenimin sonuçları açısından daha verimli olduğu anlaşılmıştır. Bu sınıflandırmanın kavratılmasında ilk aşamada dilbilgisel görevi olan ön eklerin gösterilmesi bu ön eklerin diğer ön eklerle karıştırılmasının önüne geçilmesini sağlamaktadır. Dilbilgisel başlığı altında ele alınan Tamamlanmış/tamamlanmamış görünüm oluşturan ekler bu fiil gruplarının bulunduğu listenin ezberlenmesinin, sözlü ve yazılı metinlerde aşina olunmasının ardından sözlüksel olarak nitelendirilen diğer ön ekli fiillerin sırasıyla Ön ekli Hareket Fiilleri, Ön ekli Dönüşlü Fiiller, Fiilin Anlamını Değiştiren Ön ekli Fiiller başlıkları halinde öğretimi ön eklerin berraklaşmasını, bu dili yabancı dil olarak öğrenen bireylerin bu eklerin görevini daha iyi anlamasını kolaylaştırmaktadır. Ön ekli fiillerin öğretilmesinde önem arz eden bir diğer husus ise bu eklerin öğretiminin görsel materyallerle desteklenmesidir. Konunun çeşitli tablo, şekil ve şemalar yardımıyla verilmesi ön eklerin görevinin akılda kalmasına büyük ölçüde fayda sağlamaktadır. Hareket fiillerine gelen bütün ön ekler valenz tablosu şeklinde ele alınmıştır. Çalışmada önerdiğimiz izlencesinin son basamağında ele aldığımız Fiilin Anlamını Değiştiren Ön ekli Fiiller sayıca çok daha fazla olduğundan bu grubun valenz tablosunun ayrı ve detaylı bir çalışmada yer alması gerektiği uygun görülmüştür. KAYNAKÇA Antonoviç, N. T., Zub, J. A., ve Kalivo, İ. V. (2002). Posobiye po russkomu yazıku «glagol nıye pristavki: znaçeniye i ispol zovaniye» dlya inostrannıh studentov. Gorki: BGSHA. Arhipova, L. V., Gubanova T. V., (2010). İzuçayem vidı glagola. Tambov: İzdatel stvo TGTÜ. Bacanlı, E. (2009). Türkçe fiil, Slav türü bitmiş görünüş bildirebilir mi?. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 1,

19 1272 Hanife ÇAYLAK Bondaletov, V. D., Andreyeva İ. A. (2012). Glagol nıye pristavki v russkih argo. İzvestiya PGPU im. V. G Belinskogo, 27, Guiraud-Weber, M. (1988). L aspect du verbe russe. Essai de presentation. Aix-en-Provence. Krasnıh V. V., İzotov A. İ. (Ed.), Yazık, soznaniye, kommunikatsiya: Sb. Statey bildiriler kitabı içinde (ss ). Moskova: MAKS Press. Krongauz (editör), M. A., Boguskavski, A. (2001). Glagol nıye prefiksı i prefiksial nıye glagolı. Moskova: İzdatel skiy tsentr RGGÜ. Öksüz, G. (2014). Rus dili öğretiminde karşılaşılan ana dil kaynaklı girişim hataları. Turkish Studies, 9, Plungyan, V. A. (2000). Obşçaya morfologiya. Moskova: Editorial URSS. Tihonov, A. N. (1990). Slovoobrazovatel nıy slovar. Moskova: Russkiy yazık. Üluoğlu, M.(2014). Rus dilinde sözcük içi karşıt anlamlılık (enantiosemiya). Edebiyat Fakültesi Dergisi/Journal of Faculty of Letters, 31, Vinogradov (ed.), V. V. (1952). Grammatika russkogo yazıka. Moskova: İzd. AN SSSR. Yu Çul Çjon. (2002). Semantiçeskoye opisaniye russkogo glagol nogo konfiksa na- -sya. V. V. Krasnıh, A. İ. İzotov (ed.), Yazık, soznaniye, kommunikatsiya bildiriler kitabı içinde (ss ). Moskova: MAKS Press. Zaliznyak, A. A. (1995). Opıt modelirovaniya semantiki pristavoçnıh glagolov v russkom yazıke. Russian Linguistics, 19 (2). Volohina, G. A., Popova, Z. D. (1994). Evaluating quality on the net. 30 Mart 2015 tarihinde adresinden erişildi.

1 Çok Değerli Misafirlerimiz Mersin Üniversitesi ve Mer-Ak Mersin Akademi Danışmanlık iş birliğiyle, Ekim 2020 tarihlerinde gerçekleştirilecek 4. Uluslararası Akdeniz Sempozyumu na Katkı ve katılımlarınızdan dolayı çok teşekkür ederiz. 1 Prof. Dr. Durmuş Ali ARSLAN Sempozyum Genel Koordinatörü WOSMUR World Symposium of Multidisciplinary Research DÜMAS Dünya Multidisipliner Araştırmalar Sempozyumu 1

2 4. ULUSLARARASI AKDENİZ SEMPOZYUMU 4. International Mersin Symposium - 4. International Mediterranean Symposium (22-24 Ekim October ) SEMPOZYUM PROGRAMI / SYMPOSIUM PROGRAM 22 Ekim :00 KAYIT 8:30 AÇILIŞ PROTOKOL KONUŞMALARI KARABAĞ SALONU 10:00-10:45 1. OTURUMLAR 11:00 11:45 2. OTURUMLAR 12:00 12:45 3. OTURUMLAR 13:00 14:00 ÖĞLE ARASI SUNUMLAR: 10 DK (4x10 DK), MÜZAKERE 5 DK SALONLAR: AZERBACAN KARABAĞ KAZKAİSTAN ÖZBEKİSTAN - TÜRKMENİSTAN SALONU 2 Format: Online Platform for connecting to the symposiums: ZOOM Conference ID Number: Password: 2

3 4. ULUSLARARASI MERSİN VE AKDENİZ SEMPOZYUMLARI ZOOM BİLGİLER Ali ARSLAN is inviting you to the scheduled Zoom meeting. 1. Karabağ INTERNATIONAL MERSİN & MEDITERRANEAN SYMPOSIUMS Meeting ID: Passcode: Kazakistan INTERNATIONAL MERSİN & MEDITERRANEAN SYMPOSIUMS Meeting ID: Passcode: Azerbaycan INTERNATIONAL MERSİN & MEDITERRANEAN SYMPOSIUMS Meeting ID: Passcode: Özbekistan INTERNATIONAL MERSİN & MEDITERRANEAN SYMPOSIUMS Meeting ID: Passcode: Türkmenistan INTERNATIONAL MERSİN & MEDITERRANEAN SYMPOSIUMS Meeting ID: Passcode:

4 4. ULUSLARARASI AKDENİZ SEMPOZYUMU AÇILIŞ OTURUMU: DAVETLİ ULUSLARARASI KATILIMCILARIMIZ Prof. Dr. Bekezhan A. AKHAN KAZAKİSTAN Prof. Dr. Radik GALILULIN Tataristan RUSYA Prof. Dr. Galib SAYILOV Prof. Dr. Ardian MUHAJ ARNAVUTLUK Prof. Dr. İdris SALAMATOV KAZAKİSTAN Prof. Dr. Naseem AHMAD HİNDİSTAN Prof. Dr. Toshqulov A. H. ÖZBEKİSTAN Prof. Dr. Asıf HACIYEV Prof. Dr. Nihada Delibegović DŽANİĆ BOSNA HERSEK Prof. Dr. Fizuli KURBANOV Prof. Dr. Hasan BAHAR TÜRKİYE Reyhan SAYILOVA Prof. Dr. Seyfeddin RIZASOY Doç. Dr. Zümrüd MANSİMOVA İBRAHİM KIZI Prof. Dr. Redzeb SKRİJELJ SIRBİSTAN Assoc. Prof. Dr. Aynur KHUZHAKHMETOV Assoc. Prof. Dr. Selim BEZERAJ Assoc. Prof. Tahseeen FATIMA BAŞKURDİSTAN RUSYA KOSOVA PAKİSTAN 4 Prof. Dr. Numan ARUÇ MAKEDONYA Assist. Prof. Dr. Chunfeng GE ÇİN Prof. Dr. Hacıyev Eldar NABİYEVİÇ DAĞISTAN RUSYA Assoc. Prof. Dr. Kakajan JANİBEKOV TÜRKMENİSTAN Dr. Ali TOPÇUK ALMANYA Assoc. Prof. Muhtar MIROV KAZAKİSTAN Nejat KEVSEROĞLU IRAK Prof. Dr. Abay DUSENBAYEV KAZAKİSTAN Hüseyin BEYOĞLU IRAK Prof. Dr. Damir MATANOVİĆ HIRVATİSTAN Prof. Dr. Siham ZENGİ IRAK Prof. Dr. Emina Berbić KOLAR HIRVATİSTAN Salah Behlül ÇAMURCU IRAK Assoc. Prof. Anzorova Svetlana PETROVNA RUSYA Rashad MANAFOV IRAK Muhammed IRAK Sehavet İZZETİ İRAN İbrahim ALBAYRAK İSVİÇRE 4

5 GENEL PROGRAM 22 Ekim Ekim Ekim Oturum 14:00-14:45 9. Oturum 8:00-8: Oturum 8:00-8:45 5. Oturum 15:00-15: Oturum 9:00-9: Oturum 9:00-9:45 6. Oturum 16:00-16: Oturum 10:00-10: Oturum 10:00-10:45 7. Oturum 17:00-17: Oturum 11:00-11: Oturum 11:00-11:45 8. Oturum 18:00-18: Oturum 12:00-12: Oturum 12:00-12:45 **** ÖĞLE ARASI: 13:00 14:00 ÖĞLE ARASI: 13:00 14: Oturum 14:00-14: Oturum 14:00-14: Oturum 15:00-15: Oturum 15:00-15: Oturum 16:00-16: Oturum 16:00-16: Oturum 17:00-17: Oturum 17:00-17: Oturum 18:00-18: Oturum 18:00-18:45 SALONLAR: AZERBACAN KARABAĞ KAZAKİSTAN ÖZBEKİSTAN TÜRKMENİSTAN SALONU 5 5

6 4. Uluslararası Akdeniz Sempozyumu - 4. International Mediterranean Symposium (22-24 Ekim October ) SALONU SALONU - 22 Ekim Oturum 10:00-10:45 Konu: Sosyal 2. Oturum 11:00 11:45 Konu: Sosyal Oturum Başkanı: D. Ali ARSLAN / İnci KESİLMİŞ Oturum Başkanı: D. Ali ARSLAN / İnci KESİLMİŞ D. Ali ARSLAN Geçmişten günümüze Güdül ün nüfusu D. Ali ARSLAN Yerel seçim sonuçları temelinde Güdül ün siyasi BURAK ŞİMŞEK Aramice ve İbranicenin Cinler Âlemindeki Ahmet YAMAN Cumhuriyet Halk Partisi nde Parti İçi Demokrasi Etkisi İstanbul-Fatih Örneği BURAK ŞİMŞEK Cinler ve Havas ilmi D. Ali ARSLAN Son On Yılın Genel Seçim Sonuçları Temelinde İdil Tuncer KAZANCI İddia Ve Savunmanın Değiştirilmesi Ve BÜŞRA KÜRTÜNCÜ Genişletilmesi Yasağına 7251 Sayılı Kanun İle Getirilen Değişikliklerin Değerlendirilmesi yapısı Türkiye nin Siyasi Yapısı Doğu Akdeniz Krizi ve Türkiye-Libya İşbirliği 6 6

7 SALONU - 22 Ekim Oturum 12:00 12:45 Konu: Sosyal 4. Oturum 14:00-14:45 Konu: Sağlık i Oturum Başkanı: Durdu Mehmet BİÇKES / İnci Oturum Başkanı: İbrahim BEKTAŞ/İnci KESİLMİŞ KESİLMİŞ Burcu TOKER, DURDU MEHMET BİÇKES Algılanan Aşırı Nitelikliliğin İş Performansı Üzerine Etkisi: Uygulamalı Bir Çalışma Gonca Düzkale SÖZBİR İbrahim BEKTAŞ Ayşenur Kılıç AK Farklı Katkılar Eklenerek Hazırlanan Pva Tutkalının Yonga Levhaların Yapışma Dayanımına Etkisi Şevki ÖZGENER, Elif Gökçe GÜNEŞ Sena ŞEMSETTİNOĞLU Saadet SAĞTAŞ İşgören Yetkinlikleri ile İlişkili Olarak Girişimcilik Yönelimi Ve Girişimci Liderliğin Firma Performansı Üzerine Etkisinde Bir Değişme Olmakta Mıdır? Elektronik Ağızdan Ağıza Pazarlamanın Tüketici Satın Alma Niyetine Etkisi İbrahim BEKTAŞ Celal UĞUR İbrahim BEKTAŞ Saniye ERKAN Gonca Düzkale SÖZBİR Doğu Akdeniz Yöresinden Temin Edilen Buğday Saplarının Kompozit Levha Üretiminde Değerlendirilmesi Ahşap Esaslı Kompozit Panellerin Üretiminde Bazı Yağlı Tohum Bitki Kabuklarının Kullanılması 7 Emine AKKAYA, Durdu Mehmet BİÇKES Algılanan Etiksel İklim İle İşgören Performansı Arasındaki İlişki: Uygulamalı Bir Çalışma Birsen ÇEKEN Semih DELİL Arayüzlerde Hacim İlhamı: Yaratıcı UI Tasarım Konseptlerinde 3 Boyutlu Grafikler 7

8 SALONU - 22 Ekim Oturum 15:00-15:45 Konu: Fen i 6. Oturum 16:00-16:45 Konu: Fen i Oturum Başkanı: Cengiz TÜRKAY / İnci KESİLMİŞ Oturum Başkanı: Deniz AYAS /İnci KESİLMİŞ Cengiz TÜRKAY, Mustafa Çukurova da Muz Yetiştirilme Olanakları Eray ALIM Füze Teknolojisi Kontrol Rejiminin Etkinliğine ÜNLÜ, Rasim ARSLAN Dair Bir Değerlendirme Nazan BALBABA İslahiye Karası Üzüm Çeşidinin Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi İbrahim BEKTAŞ İlker KİRAZ Doğu Akdeniz Orman Ürünleri Endüstrisinde Tercih Edilen Hammadde Kaynakları Zeynep ERGÜN Cengiz TÜRKAY Hakan DOĞAN Avokado (Perseaamericanamill.) Meyvesinde Bitki Besin Ortam Bileşenlerinin Kallus Kültürü Üzerine Etkileri Nuray ÇİFTÇİ Deniz AYAS Mısra BAKAN Kuzeydoğu Akdeniz'deki kirli ve kirletilmemiş alanlardan alınan yüzey suyu, sediment ve biyotadaki metal seviyelerinin karşılaştırılması Covıd 19 Sürecinde Zeytincilik Gamze ÇAKMAK Omurga ve Omurga Bozuklukları 8 8

9 SALONU - 22 Ekim Oturum 17:00-17:45 Konu: Sağlık i 8.

10 SALONU - 23 Ekim Oturum 10:00-10:45 Konu: Sosyal 12.

11 SALONU - 23 Ekim Oturum 12:00-12:45 Konu: Sosyal 14.

12 SALONU - 23 Ekim Oturum 15:00-15:45 Konu: Sağlık i 16. Oturum 16:00-16:45 Konu: Fen i Oturum Başkanı: Yasin TİRE/İnci KESİLMİŞ Oturum Başkanı: Ayşe ÖNDÜRÜCÜ/İnci KESİLMİŞ Gaye TOPLU Özlem AYDIN Ahmet ÇİZMECİOĞLU Osman ÇİÇEKLER Yasin TİRE Görkem TÜRKKAN Q Swıtch Nd: Yag Lazer ile Pigmente Lezyonların Tedavisi Herhangi HbA1c değeri mikroalbuminüri ile ilişkilendirilebilir mi? Takayasu Arteriti Olan Hastada Akut Apandisit Operasyonu İçin Spinal Anestezi Uygulaması Neoadjuvan Radyokemoterapi Alan Rektum Kanseri Hastalarında Nötrofil Lenfosit Oranı Patolojik Tümör Yanıtını Öngörebilir mi? Atila KUMBASAROĞLU Kürşad YALÇINER Hakan YALÇINER Hüseyin Fırat KAYIRAN Ayşe ÖNDÜRÜCÜ Hüseyin Fırat KAYIRAN Yüksek Hız Çeliklerine Katılan Alaşım Elementlerinin Bor Kaplamanın Özelliklerine Etkileri Nano-Sentetik Elyafların Aderans Boyuna Etkisi: Eğilme Testi Altında Betonarme Döşemelerin Deneysel Çalışması Investıgatıon Of Thermal Stress Behavıor Of Dıscs Wıth Dıfferent Dıameters Of Alumınum (Al2024- T3) - Boron Carbıde (B4c) Farklı Sıcaklık Etkisindeki Alüminyum Borkarbür, Alüminyum-Zikonyum, Alüminyum- Dökme Demir, Alüminyum- Titanyum Bimateryal Disklerde Termal Gerilme Analizi 12 12

13 SALONU - 23 Ekim Oturum 17:00-17:45 Konu: Eğitim i 18. Oturum 18:00-18:45 Konu: Sağlık i Oturum Başkanı: Miray ÖZÖZEN DANACI/ İnci Oturum Başkanı: Bekir OĞUZ/İnci KESİLMİŞ KESİLMİŞ Miray ÖZÖZEN DANACI Funda EŞKİ, Nebi ÇETİN Miray ÖZÖZEN DANACI Anaokullarında Verilen Branş Derslerinin M.E.B. Okul Öncesi Eğitim Programına Uygunluk Açısından Değerlendirilmesi Çocuklarda Zihinsel Engel İle Kötü Beden Kokusu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi Bekir OĞUZ Yeter DEĞER Normal Doğum Ve Dystocıa dan Etkilenen Keçilerde Bazı Oksidatif Stres Belirteçlerinin Ve Hormonların (P4 Ve E2) Durumu Bir Sokak Kedisinde Peritoneal Tetrathyridiosis Olgusu Çilen DEMİR Kerem BEREKETOĞLU Fatma Sema BENGİ Sosyal Dayanıklılık Üzerine Bir Derleme Çalışması Armağan Erdem ÜTÜK, Kürşat ALTAY, Ahmet Duran ATAŞ, Erkan ÖZKAN Sivas Yöresindeki Sığır Ve Keçilerde Antı- N.Canınum Antikorlarının Araştırılması Üzerine Pilot Bir Çalışma Göktuğ Kutay ÖZTAŞ Motosiklet Kulüplerinde Aidiyet, Gruba Bağlılık ve Bu Bağlamda Kimlik İnşası Bekir OĞUZ Batman İli Sokak Köpeklerinde Dırofılarıa Spp. Varlığının Araştırılması: Bir Ön Çalışma 13 ***** 13

14 SALONU - 24 Ekim Oturum 8:00-8:45 Konu: Eğitim/ Sağlık i 20. Oturum 9:00-9:45 Konu: Fen i Oturum Başkanı: İnci KESİLMİŞ Oturum Başkanı: Salih KAFKAS/İnci KESİLMİŞ Gülten GEÇİTLİ 65 Yaş ve Üzeri Bireylerde Fiziksel Aktivite Salih KAFKAS Pistacia Türleri ve Taksonomisi Seda KAVAK Düzeyi ve Depresyonun Değerlendirilmesi Murat GÜNEY Süleyman KOSTAL Harun KARCI Mehmet Melih KESİLMİŞ İnci KESİLMİŞ Zeynep KUMRU Bengü KAPLAN Ortaokul Öğrencilerinin Fen i Dersine Yönelik Tutumlarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi Nihal DENLİ Atilla ATA Haploidizasyonda Anter Kültürü Tekniği Abdulkadir TURGAY Ezgi Su AYDOĞAN Halil Dündar CANGÜVEN Remzi Burçin ÇETİN Harran Üniversitesi İngiliz Dili Eğitimi 1. Sınıf Öğrencilerinin Karşılaştığı Sesletim Zorluklarının Türü Ve Kaynağı Lise Öğrencilerinin Önyargılarının Kaygı Seviyelerine Etkisinin İncelenmesi Salih KAFKAS Harun KARCI Murat GÜNEY Gamze ÇAKMAK Pıstachıo Rootstocks And Rootstock Breedıng Futbol ve Voleybol Sporları İle Uğraşan Ve Bu Sporları Yapmayan Kişilerin Nevrotik Değer Farklılıkları Üzerine Yapılan Tez Çalışmalarının Analizi 14 14

15 SALONU - 24 Ekim Oturum 10:00-10:45 Konu: Sosyal 22. Oturum 11:00-11:45 Konu: Tarım Oturum Başkanı: Asuman AYSU/İnci KESİLMİŞ Oturum Başkanı: Salih KAFKAS/İnci KESİLMİŞ Halil SUNAR Alper ATEŞ Mehmet ŞAHİN Ali TÜRK Gökçe İNCE Sebahat Sinem Özyurt ÖKTEN Asuman AYSU Covıd- 19 Sürecinde Turizmin Yükselen Değeri Kamp Karavan Turizmi Kentsel Mekanın Rehabilitasyonu (Isparta Örneği) Karanlık Gökyüzü Parkları ve Türkiye de Uygulanabilirliği Murat GÜNEY Harun KARCI Salih KAFKAS Aşkın BAHAR Muhammet Ali GÜNDEŞLİ Salih KAFKAS Harun KARCI Aşkın BAHAR Kentel Tasarımda Alternatif Peyzaj Uygulamaları -Adana Örneği Antepfıstığında Genik Basit Dizi Tekrarları Silifke (Mersin) Koşullarında Ananas (Ananas Comosus (L) Merr.) Yetiştirilebilme Durumu Antepfıstığı Yetiştiriciliğinde Kullanılan Anaçlar Silifke (Mersin) De Doğal Keçiboynuzu (Ceratonia Siliqua L.) Pekmezinin Üretimi Ve Önemi 15 15

16 SALONU - 24 Ekim Oturum 12:00-12:45 Konu: Sosyal 24. Oturum 14:00-14:45 Konu: Sosyal Oturum Başkanı: Mehmet Tuğrul YILMAZ/İnci KESİLMİŞ Oturum Başkanı: İrem Ersöz KAYA/İnci KESİLMİŞ Serhat MADSAR Yeni Medya ve Kriz İletişimi: Covid-19 Mustafa Hüseyin KESER Bakliyat Üretim Sektöründe İş Sağlığı Ve Güvenliği Sürecinde Dr.

17 SALONU - 24 Ekim Oturum 15:00-15:45 Konu: Doğa 26. Oturum 16:00-16:45 Konu: Fen i Oturum Başkanı: Sultan BEKİROĞLU/İnci KESİLMİŞ Oturum Başkanı: Kenan SÖĞÜT/İnci KESİLMİŞ Sultan BEKİROĞLU Türkiye de Kâğıt Tüketiminin Ekonometrik Oktay AYDOĞDU Genelleştirilmiş Morse Potansiyeli Varlığında Gülnur MERTOĞLU ELMAS Analizi Mustafa SALTI Schrödinger Denklemi Mustafa CAN Kenan SÖĞÜT Sultan BEKİROĞLU Sabriye AKMAN Duygu USKUTOĞLU Gülay ZULKADİR Leyla İDİKUT Esra ODABAŞIOĞLU Ebru GEÇER, Süleyman ERSÖZ, Adnan AKTEPE Ezgi BEZİRHAN ARIKAN Tabiat Parkı Ziyaretçilerinin Sosyo Ekonomik Özellikleri ve Memnuniyeti: T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı 1. Bölge Müdürlüğü Örneği Geç Ekilen Kinoa Bitkisinde Farklı Bitki Sıklığında Özellikler Arasındaki Korelasyon İncelenmesi Kenan SÖĞÜT Mustafa SALTI Oktay AYDOĞDU Fatma SÖĞÜT Anizotropik Uzayzamanda Klein-Gordon Denkleminin Çözümünün Genel Görelilik Ve Teleparalel Kuramlarda Eşdeğerlikleri Üzerine Okçularda Başarı Skorunun, Göz Hareketleri Ve Cinsiyete Bağlı Olarak Değerlendirilmesi Savunma Sektöründe Tedarikçi Performansı Mustafa SALTI, Oktay Barrow Holografik Tipi Takyon Alanının Dinamiği Değerlendirilmesi AYDOĞDU, Kenan SÖĞÜT Fungusların Potansiyel Biyoteknolojik Alper ÇELİK Korozyona Maruz Kalmış Betonarme Kolonların Uygulamaları Hakan YALÇINER Yapısal Davranışlarının Deneysel Olarak Atilla KUMBASAROĞLU İncelenmesi 17 17

18 SALONU - 24 Ekim Oturum 17:00-17:45 Konu: Eğitim i 28. Oturum 18:00-18:45 Konu: Sosyal Oturum Başkanı: Ferhat ÇİFTÇİ/İnci KESİLMİŞ Oturum Başkanı: Hava KESKİN/İnci KESİLMİŞ Ebru KOÇALİ Ürüne Yönelik Yazılım Kalite Özelliklerinin Hülya KARAOĞLAN Seyitömer Höyük Orta Tunç Çağ Buluntusu Zikzak Oya KALIPSIZ Ölçümü Bezeme Komposizyonlu Ağırşaklar Ferhat ÇİFÇİ Fitnat TAVACI Spor Lisesi Yetenek Sınavına Katılan Öğrencilerin Spora Katılım Güdülerinin İncelenmesi Investıgatıon Of The Instructıon Process Of Global Connectıons Chapter On Grade 6 Socıal Studıes Course In Turkey Hülya KARAOĞLAN Hava KESKİN Ahmet ÇELİK Modernize Yelek Tasarımı (Kutnu Kumaş) Nysa Ad Meandrum Antik Kenti Heykeltıraşlığı Üzerine Ön Değerlendirmeler Roma Dönemi Yazıtlı Bir Herakles Sunağı 18 18

19 KAZAKİSTAN SALONU KAZAKİSTAN SALONU - 22 Ekim Oturum KAZAKİSTAN 10:00-10:45 Konu: Sosyal 2. Oturum KAZAKİSTAN Konu: Sosyal 11:00 11:45 Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Abay Kabakbayevich SOVYET İDEOLOJİSİNİN KÖROĞLU Aliya SHAKHAROVA STATE AUDIT IN THE EUROPEAN Duisenbayev DESTANI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Kuralay BALGINOVA UNION COUNTRIES М.Т.Абшаев А.М. Абшаев А.М.Малкарова Afaq QASIMOVA Khalil KHALİLOV D. Ali ARSLAN СОСТОЯНИЕ ПРОЕКТОВ ЗАЩИТЫ ОТ ОПАСНЫХ ЯВЛЕНИЙ ПОГОДЫ TÜRK DASTAN ƏNƏNƏSİ: BİLQAMIŞDAN QAÇAQ NƏBİYƏ ÜÇÜNCÜ BİN YILDA ANKARA MİLLETVEKİLLERİ: 2002 DEN GÜNÜMÜZE ANKARA MİLLETVEKİLLERİNİN SOSYOLOJİK ANALİZİ Alina MAXATOVA Asmar ALİYEVA FOLKLORUNDA OLAĞANÜSTÜ VARLIKLARA DÖNÜŞÜM Eminova Gülshan Tahir qizi Azerbaycan'da Kapsayıcı Eğitimin Amaçları, Hedefleri Ve Gelişimi İçin Uygulanan Projeler G. Gündoğdıyeva TÜRKMENCE VE FARSÇA DA SAYILARLA İLGİLİ DEYİMLER 19 19

20 KAZAKİSTAN SALONU - 22 Ekim Oturum KAZAKİSTAN 12:00 12:45 Konu: Sosyal 4. Oturum KAZAKİSTAN Konu: Sosyal 14:00-14:45 Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Salome Gavashelishvili Yenilenebilir Enerji Kullanımı ve Enerji Necat KEVSEROĞLU KERKÜK TE OSMANLI ESERLERİNDEN: Yoksulluğu Arasındaki İlişki: Türkiye KERKÜK KAYSERİ KAPALI ÇARŞISI Üzerine Sabit Gece Işıkları Analizi ÖRNEĞİ Maharram kızı Zulfiyya Karimova Dzhumamuratova Malikа Tleubergenovna Mohammad EBADİ 'IN ÜNLÜ GEZGİNLERİ Ercan ÖMİRBAYEV ADİL SULTAN DESTANINDA DİL EĞİLİMLERİ GENEL TÜRK DÜŞÜNCESİNİN Rashad Manafov KİŞİLİK KODLARI-ENNEAGRAM ZENGİNLEŞTİRİLMESİNDE VE SOSYOKÜLTÜREL DİYALOĞUN SAĞLANMASINDA SANATSAL YARATICILIK Yeni tapılan "Aşıq Qurbani və Şah İsmayıl" dastnına əsasən mülahizələr Safa GARAYEV Köroğlu destanın variantlarında Köroğluluk baba, goroğluluk ana soyunun işaresi kimi 20 20

21 KAZAKİSTAN SALONU - 22 Ekim Oturum KAZAKİSTAN 15:00-15:45 Konu: Sosyal 6. Oturum KAZAKİSTAN Konu: Sosyal 16:00-16:45 Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Salah Behlül ÇAMURCU TÜRK EDEBİYATI YENİLEŞME Sureyya ALİZADE İBN ABD RABBİHİNİN EL-IQD EL- HAREKETİ TÜRK KİMLİĞİMİZİ FERİD ESERİNDE MİZAH KORUMAK Sehavet İZZETİ İRAN TÜRK ƏDƏBİYATİ ÜLKƏR AZAD QIZI NƏBİYEVA Sevil ADIGÜZELOVA EDİNME SÜRESİ SOSYO-POLİTİK Vefa İBRAHİM TERMLERDE FONETİK FARKLILIKLAR KİTABİ- DƏDƏ QORQUD CƏNGAVƏRlİK DASTANIDIR TÜRK VE İNGİLİZDİLLİ HALKLARDA ADKOYMA MERASİMİ Şehla HÜSEYNLİ ÇAĞDAŞ EDEBİ NESİRDE NEVRUZ Vusal SAFİYEVA KİTABİ-DƏDƏ KORKUT DESTANLARININ DİLİ: AKADEMİSYEN HAMİT ARASLI ARAŞTIRMALARINDA 21 KAZAKİSTAN SALONU - 22 Ekim Oturum KAZAKİSTAN 17:00-17:45 Konu: Sosyal 8. Oturum KAZAKİSTAN Konu: Sosyal 18:00-18:45 Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Zümrüt MENSİMOVA FOLKLORUNDA ELMA Orazmıradova G. TÜRKMEN VE TÜRK DİLLERİNDE İNSAN OBRAZININ ATA KÜLTÜ İLƏ BAĞLI UZUVLARI İLE İLGİLİ DEYİMLER SEMANTİKASI Zümrüt MENSİMOVA Sevil ADIGÜZELOVA ATA KULTU PARADİKMASI KONTEKSTİNDE EVLİYA OBRAZI VƏ ONUN ESAS ESAS FUNKSİYALARI SOSYO-POLİTİK TERMİNOLOJİNİN ULUSAL KELİME DAĞARCIĞI TEMELİNDE GELİŞİMİ Obidjon SHOFIYEV Abay Kabakbayevich Duisenbayev Bahri AKALIN MADDE VE TEKNOLOJİ BAĞIMLILIKLARI Emina Berbić Kolar Vjekoslav Galzina ERKİN AZAM IN EDEBİ KİŞİLİĞİ ÜZERİNE ETHNOPEDAGOGICAL FOUNDATIONS OF PATRIOTIC EDUCATION IN THE EDIFYING HERITAGE OF THE TURKIC PEOPLES DIGITIZATION PROJECT OF INTANGIBLE CULTURAL HERITAGE IN SLAVONIA, BARANYA AND SYRMIA 21

22 ***** KAZAKİSTAN SALONU - 23 Ekim Oturum KAZAKİSTAN 8:00-8:45 Konu: Sosyal 10. Oturum KAZAKİSTAN Konu: Sosyal 9:00-9:45 Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Ali TOPCUK FEDERAL ALMANYADA MÜSLÜMAN Ağamurat BALTAYEV HALKIN ETNOGRAFİSİNİ TOPLUMA SUNULACAK MANEVİ ARAŞTIRMAKTA ÖNEMLİ KAYNAK HİZMETİN BİLİMSEL VE PRATİK OLARAK DÜĞÜN ADETLERİ TEMELLERİ Мирзаeва Салимахон Райимжановна Mirzaeva Calima Raimjanovna ASMAR ŞAKİR KIZI ALİYEVA ЧИНГИЗ АЙТМАТОВ АСАРЛАРИДА ОСМОН ЖИСМЛАРИНИНГ ИФОДАЛАНИШИ FOLKLORUNDA OLAĞANÜSTÜ VARLIKLARA (FÖVGELVARLIKLARA) DÖNÜŞÜM Nihada Delibegović Džanić AMANKOS MEKTEP COMPUTER ASSISTED LANGUAGE LEARNING IN ENGLISH LANGUAGE CLASSROOMS IN BOSNIA AND HERZEGOVINA ЖІГІТ» СӨЗІНІҢ ТҮП-ТӨРКІНІ "GUY" SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ Reşad MANAFOV AMEL DEFTERİ-RAŞMAN TESTİ Tamara Bittirova KARAÇAY-BALKAR ŞİİRİNİN KLASİKLERİ KYAZİM MECHİEV VE İSMAİL SEMENOV'UN KÜRESELLEŞME KOŞULLARINDA ÇALIŞMASI. Ziyafet HÜSEYNOVA XX. YÜZYIL EDEBİYATINDA GAZEL DİLİNİN SADELEŞTİRİLMESİ Мирова Гүлназат Орынбасаровна Сирек тұлға- Сəңкібай 22 22

23 KAZAKİSTAN SALONU - 23 Ekim Oturum KAZAKİSTAN 10:00-10:45 Konu: Sosyal 12. Oturum KAZAKİSTAN Konu: Sosyal 11:00-11:45 Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Жуматова Нуршат ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ Айтбаева Айман Ералықызы ИРАН-ҒАЙЫП ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫ Жуматкызы ОСОБЕННОСТИ КОГНИТИВНОГО ЖƏНЕ ДƏСТҮР ЖАЛҒАСТЫҒЫ Zakirzyanov Alfat Magsumzyanovich G.Ibragimova БОРАШ Б.Т. Х.Х. Кусаинов Б.М. Хусаинов КОНТРОЛЯ СТУДЕНТОВ Thematic diversity in modern tatar drama (first decade of XXI century) Құнанбайдың тарихи тұлғалығы мен əдеби кейіпкерлігі туралы бірер сөз Актуальные вопросы состояния и развития кадрового потенциала предприятий в цифровой экономике Ғ.М Ниязова Рысбеков Т.З Шынтемирова Б.Ғ Құрманалин С.Б. ҚАЗАҚ АҚЫНЫ ӨТЕЖАН НҰРҒАЛИЕВ ЛИРИКАСЫНДАҒЫ АТАМЕКЕН АБАЙ ФИЛОСОФИЯСЫНДАҒЫ АДАМГЕРШІЛІК ЖƏНЕ ТҰЛҒА МƏСЕЛЕЛЕРІ ҚАЗАҚ ӨЛКЕСІН РЕСЕЙГЕ ҚОСЫП АЛУ МƏСЕЛЕСІНІҢ ТƏУЕЛСІЗ ОТАНДЫҚ ТАРИХНАМАДА ЗЕРДЕЛЕНУІ 23 23

24 KAZAKİSTAN SALONU - 23 Ekim Oturum KAZAKİSTAN 12:00-12:45 Konu: Sosyal 14. Oturum KAZAKİSTAN Konu: Sosyal 14:00-14:45 Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Таубаева Ш.Т. ƏЛ-ФАРАБИДІҢ МҰРАСЫНДАҒЫ Kalybekova Zhanar МЕЛИСОПАЛИНОЛОГИЧЕСКИЕ Иманбаева С.Т. РУХАНИ-АДАМГЕРШІЛІК ІЗГІЛІКТІ Kuramysova Camila ИССЛЕДОВАНИЯ МЕДА Балтабаева Ж.Қ. ҚҰНДЫЛЫҚТАР ЖҮЙЕСІ Gulzhan Zhalgasovna Ж.Ə.Əбелдаев А.Б.Жапарова Mustafina R. D. ӨМІРБАЕВ Жарылқасынұлы Ержан ХІХ ҒАСЫРДЫҢ ЕКІНШІ ЖАРТЫСЫНДАҒЫ ТҮРІК ƏДЕБИЕТІ: ЖАҢАШЫЛДЫҚ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ ARTISTIC WORLDBUILDING IN THE WORKS OF RASUL GAMZATOV AND MUSTAI KARIM «ƏДІЛ СҰЛТАН» ЭПИКАЛЫҚ ЖЫРЫНДАҒЫ ТІЛДІК ДЕҢГЕЙЛЕР Б.Т.Панзабек Сабыр М.Б. Amangazieva M.K. Mirov M.O. BHUMIKA SHARMA MOHAMMED MUQATDIR MYRA АБАЙ ҚАРАСӨЗДЕРІНДЕГІ ЭТНОМƏДЕНИ АҚПАРАТТЫ ОҚЫТУДЫҢ МАҢЫЗЫ ҚЫПШАҚ ЭТНОНИМДЕРІНІҢ СЫРЫ НАЦИОНАЛЬНО-КУЛЬТУРНАЯ СПЕЦИФИКА КОСМОНИМОВ В ЛЕКСИКОГРАФИЧЕСКОМ АСПЕКТЕ ТЮРКСКИХ ЯЗЫКОВ IMPACT OF COVID-19 ON WORK ENVIRONMENTS: AN ANALYSIS 24 24

25 KAZAKİSTAN SALONU - 23 Ekim Oturum KAZAKİSTAN 15:00-15:45 Konu: Sosyal 16. Oturum KAZAKİSTAN Konu: Sosyal 16:00-16:45 Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Bukharbayev Shynybek АКАДЕМИК С.БƏЙІШЕВТІҢ Alfat Magsumzyanovich ХƏЗЕРГЕ ТАТАР ДРАМАТУРГИЯСЕНДƏ Musinovich ЭКОНОМИКА ҒЫЛЫМЫНДАҒЫ Zakirzyanov ТЕМА-МОТИВЛАР ТӨРЛЕЛЕГЕ Barysheva Zhuldyz ІЛІМДЕРІНІҢ ӨЗЕКТІЛІГІ Baktybaiyevna Bukharbayev Shynybek Musinovich Konakova Gulziya Maksatovna Bukharbayev Shynybek Musinovich Kurmankulova Roza Zhumagazievna Kaldenova G.S. Esentaeva G.N. Karshigina G.E ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТҰТЫНУШЫЛЫҚ НЕСИЕНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ƏЛЕУМЕТТІК-ЭКОНМИКАЛЫҚ САЛАНЫ ТЕОРИЯЛЫҚ РЕТТЕУ НЕГІЗДЕРІ Қазақстан Республикасының депозит нарығындағы өзгерістер жəне оларды талдау Zhanpeissova N.M. Amangaziyeva M.К. Syzdyk Rabiga Tanatarova Zh. T. SEMANTIC PROCESSES OF THE ARAB-IRANIAN VOCABULARY BORROWING INTO THE KAZAKH LANGUAGE АБАЙ ШЫҒАРМАЛАРЫНДАҒЫ КӨНЕ СӨЗДЕР АЛАШ ҚОЗҒАЛЫСЫ ҚАЙРАТКЕРЛЕРІ ЕҢБЕГІНДЕГІ ТҮРІК БІРЛІГІ ИДЕЯСЫНЫҢ КӨРІНІС ТАБУЫ 25 25

26 KAZAKİSTAN SALONU - 23 Ekim Oturum KAZAKİSTAN 17:00-17:45 Konu: Sosyal 18. Oturum KAZAKİSTAN Konu: Sosyal 18:00-18:45 Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Таңатарова Ж.Т. ПРОБЛЕМЫ ТЮРКИЗМА В ТРУДАХ Ainur Oskarovich TRADITIONS AND INNOVATION IN THE ДЕЯТЕЛЕЙ АЛАШСКОГО Khuzhakhmetov NOVEL «TURN» BY G. KHAYRI ДВИЖЕНИЯ Калыбекова Ж.Т. Калыбекова Ж.Т. Г.Б.Токшылыкова G.V. Tokshylykova РЕЗУЛЬТАТЫ ИССЛЕДОВАНИЙ СЕЛЕКЦИОННО-ХОЗЯЙСТВЕННЫХ ПРИЗНАКОВ ЯРОВОЙ МЯГКОЙ ПШЕНИЦЫ РАЗЛИЧНОГО ГЕОГРАФИЧЕСКОГО ПРОИСХОЖДЕНИЯ В УСЛОВИЯХ АКТЮБИНСКОЙ ОБЛАСТИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН Результаты исследований селекционно-хозяйственных признаков яровой мягкой пшеницы различного географического происхождения в условиях Актюбинской области Республики Казахстан БОЛАТ ҚАНАТБАЕВ «ЛЕТАРГИЯЛЫҚ ҰЙҚЫ» ПОВЕСІНІҢ КӨРКЕМДІК ЕРЕКШЕЛІГІ Шамшиденова Ф.М. Мамыров А.И. Vüsal zülfüqarov Жошының тарихи ТҰЛҒАСЫ ЭПИСТОЛЯРЛЫҚ ӘДЕБИЕТ BİLİMSEL-TEORİK VE PRATİK BİLGİLERİN ENTEGRASYON TARİHİ ÜZERİNE 26 26

27 ***** KAZAKİSTAN SALONU - 24 Ekim Oturum KAZAKİSTAN 8:00-8:45 Konu: Sosyal 20. Oturum KAZAKİSTAN Konu: Sosyal 9:00-9:45 Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Timothy McGhie EVENT STRUCTURE AND Gülnaz SATTAROVA ADABIY TA'SIR VA NOSUS CAUSATION IN THE RESULTATIVE CONSTRUCTION Asmar Şakir Kızı ALİYEVA Elçin Qaliboğlu (İmaməliyev) Tahir ORUCOV FOLKLOR METİNLERİNDE TAŞA DÖNME Gülnaz SATTAROVA CENGIZ AYTMATOVNING ULUG'BEY XAZINASI TUG'ILGAN TOVALLAR (BUTUNGA ENGLIZChI) VA ILEDIL YAKUBOVNING TA'RIFI Azərbaycan balaban sənəti: ənənə necə yaşadılır? Gülnaz SATTAROVA ÖMER SEYFETTİN HIKOYALARINING O'ZBEK TARJIMALARI SALMAN MÜMTAZ: Gülnaz SATTAROVA YANGILANGAN O'ZBEK HIKOYASI FOLKLORUNUN FEDAİSİ 27 27

28 KAZAKİSTAN SALONU - 24 Ekim Oturum KAZAKİSTAN 10:00-10:45 Konu: Sosyal 22. Oturum KAZAKİSTAN Konu: Sosyal 11:00-11:45 Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Gülnaz SATTAROVA O'ZBEK VA TURK HIKOYALARINING Xezengül MEMMEDOVA HANAFİ ZEYNALLI VE TIPIY O'QITIShLARI FOLKLORU Galib SAYILOV Haqiqiy adabiyotning chegaralari Galyamova Elmira Khatimovna Роль метода проектов в системе профессиональной подготовки будущих учителей Tahir ORUCOV Tahir ORUCOV SALMAN MUMTAZ: THE SACRIFICE OF AZERBAIJANI FOLKLORE THE EFFECT OF SOVIET IDEOLOGY ON THE "KÖROĞLU EPIC" Farrukh RAHİMOV Karzan ISMAEL Sarbast MOSLEM Szabolcs DULEBA AQRAR SAHƏDƏ KLASTERLƏŞMƏ PROBLEMLƏRİ: ŞƏMKİR AQROPARKININ MİSALINDA USING ANALYTIC HIERARCHY PROCESS FOR ESTIMATING THE QUALITY OF URBAN TRANSPORTATION 28 28

29 KAZAKİSTAN SALONU - 24 Ekim Oturum KAZAKİSTAN 12:00-12:45 Konu: Sosyal 24. Oturum KAZAKİSTAN Konu: Sosyal 14:00-14:45 Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Zhibek OTESH EDEBİYAT BİLİMİ Aygün MAMMADLİ KADIN Mekemtas D. Ali ARSLAN MİLLETVEKİLLERİNİN SOSYOLOJİK MYRZAKHMETOV ANALİZİ Ali YAKICI Bauyrzhan MANAPBAYEV Bazartai ALIMBAYEV Erkegali AMANBAYEV Obidjon SHOFIYEV Abdukodir TAŞKULOV ÇELİK BORULARIN İÇ KOROZYON ARAŞTIRMASI ERKİN AZAM IN EDEBİ KİŞİLİĞİ ÜZERİNE ÖZBEKİSTAN DA KORONAVİRÜS PANDEMİSİ DÖNEMİNDE İMTİYAZLI VERGİLERLE TARIM SEKTÖRÜNÜN TEŞVİK EDİLMESİ ZEYNEB NAXCIVANLI (ASLAN) Anteneh AFEWORK Tibor SİPOS Mozhgan ZARIFIKHOSROSHAHI Ebru KAFKAS KARABAĞ BİZİM 30 YILDIR KANAYAN YARAMIZDIR THE IMPACT OF MEASURES TAKEN FOR THE CORONA VIRUS PANDEMIC ON ROAD SAFETY AND MOBILITY THE EFFECT OF BLUEBERRY (VACCINIUM SP.) ON HUMAN HEALTH: A REVIEW 29 29

30 KAZAKİSTAN SALONU - 24 Ekim Oturum KAZAKİSTAN 15:00-15:45 Konu: Sosyal 26. Oturum KAZAKİSTAN Konu: Sosyal 16:00-16:45 Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Aibibula PAIZILA WALNUT GENOME SEQUENCING А.С. Қыдыршаев Шешендік дəстүр түркі мəдениетіне Harun KARCI PAST, PRESENT AND FUTURE Б. Ахан тəн рухани құндылық көзі Murat GÜNEY М.О. Миров Aibibula PAIZILA Murat GÜNEY Salih KAFKAS Kuralay ORALBEKOVA Mehriban ASADULLAYEVA ( GULİYEVA) PROGRESS IN ALMOND GENOME SEQUENCING ОҚУШЫНЫҢ ТІЛДІК ТҰЛҒАСЫН ДАМЫТУ ƏДІСТЕМЕСІНІҢ ЗЕРТТЕЛУІ ALİ SABRİ ŞİİR DİLİNİN LEKSİK ÖZELLİKLERİ Xoliyorov O ral Mengliyevich Илҳом ЭШОНҚУЛОВ Жумъаназар ЭШОНҚУЛОВ Каримова Гульмира Сарсемхано ТИЛ ТАЪЛИМИДА ЭЛЕКТРОН ТАЪЛИМ РЕСУРСЛАРИНИНГ ЎРНИ ХIХ-ХХ АСРЛАРДА ФОРС-ТОЖИК АДАБИЙ АНЪАНАЛАРИДАН ТАЪСИРЛАНИШ ВА ШЕЪРИЙ ЖАНРЛАРНИНГ ТАДРИЖИЙ РИВОЖЛАНИШИ ҚАЗІРГІ ДРАМАТУРГИЯ ЖƏНЕ ИРАНБЕК ОРАЗБАЕВ 30 30

31 KAZAKİSTAN SALONU - 24 Ekim Oturum KAZAKİSTAN 17:00-17:45 Konu: Sosyal 28. Oturum KAZAKİSTAN Konu: Sosyal 18:00-18:45 Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Oturum Başkanı: GALİB SAYILOV / ELDAR HACİYEV Сулайман Рысбаев Кыргыз тилин үйрөтүүдөгү Хуррамов Алишер ИЗУЧЕНИЕ ФАУНИСТИЧЕСКОГО компетенттүүлүк жана окуучунун Шукурович КОМПЛЕКСА ФИТОНЕМАТОД компетенттүүлүк модели тууралуу ДИКОРАСТУЩИХ ЗЛАКОВЫХ Məleykə MƏMMƏDOVA Abdulla Khudaykulov Xurramov Alisher AZƏRBAYCAN VƏ ANADOLU FOLKLORUNDA DÜZGÜLƏR ИНГЛИЗ ЎЗЛАШМАЛАРИНИНГ РУС ВА ЎЗБЕК РАСМИЙ ҲУЖЖАТЛАРИДА ИШЛАТИЛИШИ ИЗУЧЕНИЕ ФАУНИСТИЧЕСКОГО КОМПЛЕКСА ФИТОНЕМАТОД ДИКОРАСТУЩИХ ЗЛАКОВЫХ РАСТЕНИЙ УЗБЕКИСТАНА Abdımurod ARSLONOV ALIJON ESANOV Нормат Йўлдошев РАСТЕНИЙ УЗБЕКИСТАНА ТЕМУРНОМА ЛАРНИНГ АЙРИМ ҚЎЛЁЗМА МАНБАЛАРИ МАТНИЙ ТАДҚИҚИ ЎЗБЕК БОЛАЛАР ТАҚВИМ ПОЭЗИЯСИДА Ё, РАМАЗОН ҚЎШИҚЛАРИНИНГ ЛОКАЛ ХУСУСИЯТЛАРИ ЧЎЛПОННИНГ АРУЗ ВАЗНИДА ЁЗГАН ШЕЪРЛАРИ 31 Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω 31

32 TÜRKMENİSTAN SALONU TÜRKMENİSTAN SALONU - 22 Ekim Oturum 10:00-10:45 TÜRKMENİSTAN Konu: Sağlık i 2. Oturum 11:00 11:45 TÜRKMENİSTAN Konu: Sosyal Oturum Başkanı: Aynur Emine ÇİÇEKCİBAŞI/Mehmet Oturum Başkanı: Nazmiye Naz ÖZTÜRK/Mehmet GÜNEY GÜNEY Arif KESKİN Muhtemel Medial Kompartman Osteoartrit Ön Engin UĞUR Türkiye deki Sektörel Dergilerin Bugünü Ve Aynur Emine ÇİÇEKCİBAŞI Tanısı İle Ortoröntgenografi Çekilen Samed Ayhan ÖZSOY Geleceğinin Teknik Açıdan Değerlendirilmesi Hastalarda, Femur/Tibia Oranı Ve Alt Matbaa&Teknik Dergisi Örneği Kürşad AYTEKİN Ekstremite Mekanik Aks Deviasyonu Arasındaki Gülay AÇAR İlişkinin İncelenmesi Nazan KARAOĞLU Gülay AÇAR Erdem ŞAHİN Yusuf MADENDAĞ Mehmet Mete KIRLANGIÇ Tıp Fakültesi Öğrencilerinin 2. Ve 4. El Parmak Uzunluk Oranları İle Kişilik Özellikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi Kronik Hipertansiyonlu Gebe Kadınlarda Üst Üste Preeklampsi Varlığı İle Olumsuz Perinatal Sonuçlar Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi Engin UĞUR Samed Ayhan ÖZSOY Nazmiye Naz ÖZTÜRK Grafik Tasarım Ve Basım Yayın Teknolojileri Ön Lisans Programları İçin Dijital Baskı Sistemler İle İlgili Ders Oluşturma Çalışmaları Yeni Teknolojiler Ve Tasarım Eğitimi 32 Gülay AÇAR Sağlıklı Genç Gönüllülerde Dış Kulak Gamze DURGUN Dijital Bir Pazarlama Yaklaşımı: Advergame Morfometrisinin Foto Analizi İle Boy, Cinsiyet Pınar AYTEKİN (Reklam Oyun) Ve Uygulamadaki Örnekleri Ve Vüçut Kitle İndeksi Arasındaki Korelasyonun İncelenmesi 32

33 TÜRKMENİSTAN SALONU - 22 Ekim Oturum 12:00 12:45 TÜRKMENİSTAN Konu: Fen i 4. Oturum 14:00-14:45 TÜRKMENİSTAN Konu: Sosyal Oturum Başkanı: Tayfun UZUNOĞLU/ Mehmet GÜNEY Oturum Başkanı: M. Kayahan KURTULDU / Mehmet GÜNEY Serap Beyaztaş UZUNOĞLU Tayfun UZUNOĞLU Gönül YILDIRIM Organik Kirleticiler İçin Enzim Tabanlı Gaz Sensörü M. Kayhan KURTULDU İrem KÜÇÜK Piyano Eğitiminde Legato Ve Staccato Tekniğinin Öğretilmesinde Anlamlandırma Stratejisi Kullanımı Serap Beyaztaş UZUNOĞLU Tayfun UZUNOĞLU Gönül YILDIRIM İlker SUGÖZÜ, Banu SUGÖZÜ İlker SUGÖZÜ, Banu SUGÖZÜ Ksantin Oksidazı Kulanan Enzim Bazlı Sensörün Elektrik Ve Optik Karakterizasyonu Balata Yoğunluğunun Frenleme Performansına Etkisi Fren Balatalarında Kullanılan Alternatif Malzemeler M. Kayhan KURTULDU İrem KÜÇÜK Beyza YARAN Nihat DEMİRTAŞ Fitnat TAVACI Piyano Eğitiminde Gam Çalışmalarında Dikkat Stratejilerinin Etkisi Yenilikçi Liderlik Algısı Bakımından İş Performansı Ve İşe Yabancılaşmanın Önemine Kavramsal Bakış Açısı Playıng Dıgıtal Game Motıvatıons Of Turkısh And Amerıcan Secondary School Students In Socıal Studıes Lessons 33 İlker SUGÖZÜ, Banu SUGÖZÜ İlker SUGÖZÜ, Banu SUGÖZÜ Kompozit Malzemelerde Sertliğin Tribolojik Özelliklere Etkisi Otomotiv Fren Balatalarında Kullanılan Toz Malzemeler Yusuf GÖKKAYA Leyla SARAÇ BEDEN EĞİTİMİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ BEDEN EĞİTİMİ ÖĞRETMENLİĞİ MESLEĞİNE YÖNELİK TUTUMLARI 33

34 TÜRKMENİSTAN SALONU - 22 Ekim Oturum TÜRKMENİSTAN 15:00-15:45 Konu: Sosyal 6. Oturum TÜRKMENİSTAN Konu: Sosyal 16:00-16:45 Oturum Başkanı: Mehmet Murat TUNÇBİLEK/ Mehmet Oturum Başkanı: Fatih KAPLAN/ Mehmet GÜNEY GÜNEY Alime Aslı İLLEEZ Önlisans Öğrencilerinin Pandemi Sürecinde Melisa BOLAT Serbest Ticaret Anlaşmaları nın Türkiye nin İhracatına Çevrimiçi Mesleki Eğitime Hazır Olma Durumu: Fatih KAPLAN Etkisi: Gravity Modeli Giyim Üretim Teknolojisi Örneği A.Erhan ZALLUHOĞLU Aykan CANDEMİR Cihat KARSLI Covid 19 Pandemi Krizi nde Yayınlanan Reklamların Rekabet Avantajı Açısından İncelenmesi Mehmet Murat TUNÇBİLEK Demir Çelik Sektöründe İnsan Kaynaklarının Stratejik Konumu, Karabük İli Örneği Ekin BAL Halil Dündar CANGÜVEN Remzi Burçin ÇETİN Ebru Harman ASLAN Melisa DİKER Geri Dönüşümün Sosyolojisi Geleneksel Bir Antakya Konutunun İşlevsel Ve Mekânsal Değişiminin Mekânsal Dizim Bağlamında Değerlendirilmesi Savaş Kurtuluş ÇEVİK Sanatsal İntifada Bir İşgalin Anatomisi/ Filistin Zuhal AKKAŞ DİLBAZ Kurumsal Yönetim İlkelerinin İşletmelerin Sürdürülebilir Rekabet Avantajına Etkisi 34 34

35 TÜRKMENİSTAN SALONU - 22 Ekim Oturum TÜRKMENİSTAN 17:00-17:45 Konu: Karma 8. Oturum TÜRKMENİSTAN Konu: Karma 18:00-18:45 Oturum Başkanı: Salih KAFKAS / Mehmet GÜNEY Oturum Başkanı: Bengü KAPLAN / Mehmet GÜNEY Hayat TOPÇU mirna nın Bitkilerdeki Rolü Umut Ali ERGÜZELOĞLU Mekanik Enerji Ve Uygulamaları: Harun KARCI Bengü KAPLAN Kinetik Ve Potansiyel Enerji İçin Salih KAFKAS Deney Tasarlama Ve Bilgisayar Destekli Fırat ŞAL, Tuğrul OKTAY Dinçer ALTINEL Pasif Başkalaşımın Hem Çıkış Hem De Giriş Varyansı Kısıtlı Kontrolcü İle Yönlendirilen İha Üzerinde Etkileri Basınç Ülserlerine Yaklaşım ve Tedavi Seçenekleri Cenk ER Gökçe MARŞAP Gökçe MARŞAP Öğretim Spazmodik Kolikli Arap Atlarında Damar İçi Farklı Kristalloid Serum İnfüzyonlarının Klinik Dehidrasyon Parametreleri Üzerine Etkisi Dönemi Türk Sinemasında Bir Kurtuluş Savaşı Filmi Olarak Ateşten Gömlek Döneminde Efe Filmleri ve Afişleri 35 ***** 35

36 TÜRKMENİSTAN SALONU - 23 Ekim 2020 TÜRKMENİSTAN SALONU - 23 Ekim Oturum TÜRKMENİSTAN 14. Oturum 14:00-14:45 Oturum Başkanı: Konuşmacı: Б.Əбілқасымов Gülmira S. Karimove Онгарбаева Алия Тынысовна Г.С. Каримова TÜRKMENİSTAN Konu: Sosyal Gülmira S. Karimove / Mehmet GÜNEY Bildiri Başlığı: THE HISTORY OF THE STUDY «TURKS SHEZHIRESI» ABILGAZY KHAN OYUNUN VE DRAMANIN EĞİTİMDEKİ YERİ КЛИШИРОВАННЫЕ ФОРМУЛЫ В ПРОФЕССИОНАЛЬНОМ ОБЩЕНИИ ҚАЗАҚ ӨЛЕҢІНДЕГІ ЖЕЛТОҚСАН ТАҚЫРЫБЫ 5 Dakika MÜZAKERE 15:00-15:45 Konu: Karma 16.

37 TÜRKMENİSTAN SALONU - 23 Ekim Oturum TÜRKMENİSTAN 17:00-17:45 Konu: Karma 18. Oturum TÜRKMENİSTAN Konu: Sosyal 18:00-18:45 Oturum Başkanı: Oya KALIPSIZ / Mehmet GÜNEY Oturum Başkanı: Furkat ESHKURBONOV / Mehmet GÜNEY S. Baltabayeva AN ESSAY IS THE KEY TO DEVELOPING Furkat ESHKURBONOV SORPTION OF VANADIUM IONS BY NEW O. I. Lygina A CHILD'S CREATIVE PERSONALITY POLYFUNCTIONAL IONITES FROM G. U. Utemisova AMMONIUM METAVANADATE SOLUTIONS Ермекбаева Гульмира Габитовна Бактыгалиева А.Т Джуламанов К.М. Тайгузин Р.Ш Есқалиев С.А Килибаева С.К PROTECTION OF COMMUNITY BEHAVIOR AS A SOCIAL MUTUAL ACTIVITY IN DIALOGUE AND ROLE FORM STUDY OF LYMPH NODES IN KAZAKH CAMELS NEW STAGE IN THE HISTORY OF KAZAKHSTAN STATEHOOD Рушана ЗАРИПОВА Гўзал ҲИММАТОВА Asqar Eshmuminov БЕГОНА ВА ГАЛАТЕПАГА ҚАЙТИШ : ҚИЁС ВА ТАЛҚИН ҚЎЧҚОР НОРҚОБИЛ НАСРИДА УРУШ МАВЗУСИНИНГ БАДИИЙ ТАЛҚИНИ ЖАҲОН ВА ЎЗБЕК ТИЛШУНОСЛИГИДА КОРПУС ЛИНГВИСТИКАСИНИНГ ТАДРИЖИЙ ТАРАҚҚИЁТИ 37 37

38 ***** TÜRKMENİSTAN SALONU - 24 Ekim Oturum TÜRKMENİSTAN 8:00-8:45 Konu: Sosyal 20. Oturum TÜRKMENİSTAN 9:00-9:45 Oturum Başkanı: Dılafruz Mukumova ZIYODULLAYEVN / Oturum Başkanı: Mehmet GÜNEY Нозим Икромов Бақтрия ва Марказий Осиё Курбоналиева Махфират кўчманчилари Садуллаевна Нозим Икромов Ҳакимжон Ярашевич АҲМЕДОВ Dılafruz Mukumova ZIYODULLAYEVN Бақтрия ва Марказий Осиё кўчманчилари Алпомиш достонида фразеологик ибораларнинг грамматик категорияси KAMOI XO`JANDIYSHE`RIYATINING RIYOZIY SAMARQANDIYGA TA`SIRI ZIKRIDA Нурали Рашидович АМОНТУРДИЕВ Konu: Sosyal Feruza Shakirovna KATTAYEVA / Mehmet GÜNEY ТРАДИЦИИ АНТОЛОГИЙ: ПРОИЗВЕДЕНИЙ МУТРИБИ САМАРКАНДИ ЭТНОГРАФИК МАВЗУИЙ ИЗОҲЛИ ЛУҒАТ МАҚОЛАСИ ВА УНИНГ ХУСУСИЯТЛАРИ Р. Абдуллаев АБУ АБДУЛЛОҲ МУҲАММАД ИБН АЛИ АЛ-ҲАКИМ АТ-ТЕРМИЗИЙНИНГ «ИККИНЧИ ТАБАҚОТДА»МАНСУБЛИГИ НИМАНИ АНГЛАТАДИ Feruza Shakirovna KATTAYEVA IMPACT OF LITERATURE TO UNIVERSITY STUDENT'S SPIRITUAL COMPETENCE 38 38

39 TÜRKMENİSTAN SALONU - 24 Ekim Oturum TÜRKMENİSTAN 10:00-10:45 Konu: Sosyal 22. Oturum TÜRKMENİSTAN Konu: Sosyal 11:00-11:45 Oturum Başkanı: İsayeva Səbinə / Mehmet GÜNEY Oturum Başkanı: Bozorov Sobirjon / Mehmet GÜNEY İsayeva Səbinə KLASSİK AŞIQ POEZİYASINDA Саидова ПРОИЗВЕДЕНИЯ ВЕЛИКИХ ПОЭТОВ В MƏCAZLAR СайёраЭшонкуловна ИННОВАЦИОННОМ РАЗВИТИИ Ҳакимжон Ярашевич АҲМЕДОВ Самиева Сурайё Ориповна Бобоназар Муртазоев СТУДЕНТОВ Алпомиш достонида фразеологик Bozorov Sobirjon OBRAZLAR OLAMI VA BADIIY TALQIN ибораларнинг грамматик категорияси Саъдий Шерозийнинг Бўстон ва Сайёра Раимова ЎЗБЕК МУМТОЗ АДАБИЁТИДАГИ Гулистон асарларида ахлоқий АРБАЪИН ЖАНРИ ВА ЗАМОНАВИЙ қарашлар ЎЗБЕК ШЕЪРИЯТИ Сабъаи сайёр ва Ҳашт беҳишт Нодира Эгамкулова ХХ АСР БОШЛАРИ ТУРКИСТОНДАГИ иккинчи ҳикоятларининг муштараклиги АДАБИЙ ЖАРАЁН хусусида 39 39

40 TÜRKMENİSTAN SALONU - 24 Ekim Oturum TÜRKMENİSTAN 12:00-12:45 Konu: Sosyal 24. Oturum TÜRKMENİSTAN Konu: Sosyal 14:00-14:45 Oturum Başkanı: RADIK GALIULLIN / Mehmet GÜNEY Oturum Başkanı: RADIK GALIULLIN / Mehmet GÜNEY Жумақулов Жамшид А.С. Егорова Панжиевич Алиев Шокир А.Ф.Ильясова П.М. Гасанова Т.М. Буйских Х - ХI АСРЛАР ЧАҒОНИЁН АДАБИЙ МУҲИТИНИНГ ФОРС-ТОЖИК АДАБИЁТИДАГИ ӮРНИ САЪДИЙ ШЕРОЗИЙ ГУЛИСТОН АСАРИНИНИНГ ӮЗБЕК АДАБИЁТИДАГИ ӮРНИ ЛИНГВОКУЛЬТУРОЛОГИЧЕСКИЙ АСПЕКТ ЛИТЕРАТУРНОГО ПЕРЕВОДА НА УРОКЕ РУССКОГО ЯЗЫКА В БИЛИНГВАЛЬНОЙ СРЕДЕ ФОРМИРОВАНИЕ КОММУНИКАТИВНЫХ УМЕНИЙ В ЧТЕНИИ ПРИ ОБУЧЕНИИ ГОСУДАРСТВЕННОМУ ЯЗЫКУ РФ В УСЛОВИЯХ ЗАКОНОДАТЕЛЬНО УСТАНОВЛЕННОГО ДВУЯЗЫЧИЯ К.Н. Бурнакова Т.Н. Боргоякова Л.Л. Фролова Т.П. Королева ФОРМИРОВАНИЕ ЛИНГВОКУЛЬТУРОВЕДЧЕСКОЙ КОМПЕТЕНЦИИ У ОБУЧАЮЩИХСЯ ПРИ ИЗУЧЕНИИ РОДНОГО, В ТОМ ЧИСЛЕ РУССКОГО, ЯЗЫКА ОБУЧЕНИЕ РУССКОМУ ЯЗЫКУ В УСЛОВИЯХ ДВУЯЗЫЧИЯ БЛОЧНЫЕ ТАБЛИЦЫ, СХЕМЫ И АЛГОРИТМЫ КАК МЕТОД ФОРМИРОВАНИЯ МОТИВАЦИИ К ИЗУЧЕНИЮ РУССКОГО ЯЗЫКА В УСЛОВИЯХ КРЫМСКОГО МНОГОЯЗЫЧИЯ К ВОПРОСУ О МЕТАСОДЕРЖАНИИ ОБУЧЕНИЯ РУССКОМУ ЯЗЫКУ В КЛАССАХ С ПОЛИЭТНИЧЕСКИМ СОСТАВОМ 40 40

41 TÜRKMENİSTAN SALONU - 24 Ekim Oturum TÜRKMENİSTAN 15:00-15:45 Konu: Sosyal 26. Oturum TÜRKMENİSTAN Konu: Sosyal 16:00-16:45 Oturum Başkanı: RADIK GALIULLIN / Mehmet GÜNEY Oturum Başkanı: RADIK GALIULLIN / Mehmet GÜNEY С.Н. Федорова Развитие языковой компетентности у Т.И. Магомедова ПОЛИЯЗЫЧНЫЙ ДАГЕСТАН: обучающихся в условиях русскомарийского ЛИНГВОДИДАКТИЧЕСКИЙ АСПЕКТ языкового виртуального пространства М.Н. Кузьмин О.И. Артеменко А.Д. Субраков С.П. Анзорова СОВРЕМЕННЫЕ УСЛОВИЯ СОХРАНЕНИЯ И РАЗВИТИЯ РОДНЫХ ЯЗЫКОВ ИЗ ЧИСЛА ЯЗЫКОВ НАРОДОВ РОССИИ, В ТОМ ЧИСЛЕ РУССКОГО В СТАТУСЕ РОДНОГО ЯЗЫКА ПРОБЛЕМЫ ФОРМИРОВАНИЯ ДВУЯЗЫЧИЯ У ПОДРАСТАЮЩЕГО ПОКОЛЕНИЯ: ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ АСПЕКТ ЯЗЫКОВАЯ ПОЛИТИКА КАК ФАКТОР ФОРМИРОВАНИЯ ОБЩЕРОССИЙСКОЙ ГРАЖДАНСКОЙ ИДЕНТИЧНОСТИ В СУБЪЕКТАХ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ СЕВЕРО-КАВКАЗСКОГО ФЕДЕРАЛЬНОГО ОКРУГА Р.Б. Дякиева В.М. Алпатов А.Н. Рудяков ЗАКОНЫ О ЯЗЫКАХ НАРОДОВ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ И ПРОГРАММИРОВАНИЕ РАЗВИТИЯ ЯЗЫКОВ НАРОДОВ РОССИИ ЯЗЫКОВЫЕ ПРОБЛЕМЫ ПОСТСОВЕТСКОЙ РОССИИ Об определении ключевых понятий современной политики в области развития и функционирования языков 41 41

42 TÜRKMENİSTAN SALONU - 24 Ekim Oturum TÜRKMENİSTAN 17:00-17:45 Konu: Sosyal 28. Oturum TÜRKMENİSTAN Konu: Sosyal 18:00-18:45 Oturum Başkanı: RADIK GALIULLIN / Mehmet GÜNEY Oturum Başkanı: RADIK GALIULLIN / Mehmet GÜNEY О.И. Артеменко АНАЛИТИЧЕСКИЙ ОБЗОР ЯЗЫКОВОЙ Didar RYSKULBEK COGNITIVE CHARACTERISTICS OF СИТУАЦИИ, НОРМАТИВНО- TynyshtykYERMEKOVA NUMBER SEVEN ПРАВОВЫХ АСПЕКТОВ Gulnar YESKERMESSOVA ОРГАНИЗАЦИИ ОБРАЗОВАНИЯ В ДВУЯЗЫЧНОЙ СРЕДЕ Gülnar Yüzbaşı TURAN O NAHÇİVANDIR Gulnar YESKERMESSOVA TynyshtykYERMEKOVA Б.К. Васич Zhumanazar ASAN Д.Г.Саммерс Mukhtar MIROV Г.У.Утемисова ИЗМЕНЕНИЯ В ОБРАЗОВАНИИ И ИХ ВЛИЯНИЕ НА ФУНКЦИОНАЛЬНУЮ ГРАМОТНОСТЬ МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ Umirbaev Yerzhan Zharylgasynuly Kozha Akhmet Yasaui atyndagy Khalygaralyk Kazak OUT OF ALPHABETICAL GRAPHEMES IN SOCIAL NETWORKS TURKISH WORLD AND AKSAK TEMIR ВИДЫ СЛОВООБРАЗОВАНИЕ В ЭПИЧЕСКОМ ПРОИЗВЕДЕНИИ «АДИЛЬ СУЛТАН» 42 Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω Ω 42