Tavuklar Için Ne Ekilmeli

Tavuk merası tohumunu Torunoğlu Tohumculuk uzun yıllardır ekimini yaptırmaktadır. Tavuk merası gezen tavukların ve köy tavuklarının çeşitli vitamin mineral, protein ve enerji ihtiyaçlarını karşılayan özel bir karışımdır. 

Tavukların en sevdiği yeşillik tavuk merasıdır. Tavuk merası tavuklar için hazırladığımız tavukların en çok sevdiği yeşilliklerden çok yıllık mera bitkilerinden oluşan bir karışımdır.

Tavuk merası tohumu 5 yıllıktır. Tavuk merası karışımı farklı tohumdan oluşmaktadır. Tavuk merasında hem buğdaygil hem de baklagil karışımları vardır. Tavuk merası tavukların dengeli beslenmesini sağlar yumurtanın sarısının koyu renkli ve lezzetli olmasını sağlar. Adeta yumurtlamayan tavukları yumurtlatan bir yem bitkisi karışımıdır. 

Tavuk merası tohumu dekara kg ekilir. Tarla iyice ufalanır,sıkıştırılır adeta futbol sahası gibi yapılır. Dekara 20 kg toprak gübresi atılır. Tohum mibzerle ya da elle saçılır. Sonra tohum sürgü-tapan ile kapatılır. Mümkünse üzerine dişsiz silindir çekilir. Tohumlar ekildikten 15 gün sonra çıkışlarını tamamlar. Tarla yemyeşil olur. Tavuk merası tarlasına ekimden 3 hafta sonra 26 lık amonyum nitrat gübresi atılır. Arazi sık sık sulanıseafoodplus.info boyu 20 cm olduğunda tavuk, kaz, hindi ve diğer kanatlılar otlatılır. Arazi parçaya bölünür. Otlatma dönüşümlü olarak yapılır. Tavuk merasında otlatılan tavuklar daha az yem tüketirler. Hem daha sağlıklı olurlar hem de daha kaliteli yumurta ve et verirler. Böylece gezen tavuk köy yumurtası üreticileri daha yüksek kazanca ulaşırlar. 

Tavuk merası tohumu fiyatları ve çeşitleri hakkında bilgi sahibi olmak için şirketimizi arayabilirsiniz.

Tavukların en sevdiği yeşilliklerden biri de ryegrass tır. Reygras yumurtlamayan tavukları bile yumurtlamaya teşvik eden mükemmel kalitede tavukların sevdiği bir yeşilliktir. Tek yıllıktır, dekara 5 kg ekilir. İtalyan Ryegrass hakkında detaylı bilgi için seafoodplus.info

Tavuklar en çok hangi otu sever? Tavuk ne yerse daha çok yumurtlar? Tavuk için bahçeye ne ekilir? Tavuk ne yemeyi sever? Tavuklar için ot? Tavuklar en çok hangi bitkiyi sever?
Sorularının cevabı tavuk merası ve italyan ryegrasstır. Detaylı bilgi için aşağıdaki telefonlardan firmamıza ulaşabilir, teknik destek alabilirsiniz.

Torunoğlu Tohumculuk

Cep 40 41

Tel ofis    88 08 

Adana 

High Line tavukları, kümes hayvanı çiftçileri arasında çok popülerdir. Bu tür kuşlar birçok yumurta getirir, dış koşullara hızla adapte olur ve iddiasız bir özenle ayırt edilir. Bu tür kuşlar için standart bir diyet mükemmeldir. Tavuk yetiştirmede başarıya ulaşmak için, onları zamanında aşılamaya ve kümes hayvanlarını uygun şekilde donatmaya değer. Kaliteli ve dengeli beslenme de önemlidir.

Kökeni hikayesi

Bu cinsin tarihi, Hy-Line International girişiminde başladı. Bilim adamları kendilerine birçok avantajı birleştiren bir haç elde etme görevini üstlendiler. Bunlar arasında mükemmel yumurta üretimi, güçlü bağışıklık, diyetteki iddiasızlık bulunur.

Sonuç, bir Heinlein melezidir. Üreme döneminde, kabuğun renginde farklılık gösteren birkaç tür tavuk elde edildi. Beyaz veya kahverengi olabilir.

High Line tavuklarının özellikleri ve açıklamaları

Tavukları yetiştirmede başarıya ulaşmak için, temel özelliklerini öğrenmeye değer.

Cinsin görünümü

Bu tavuklar devasa boyutlarda değiller. 4 aya kadar ağırlıkları 1,5 kilogramın biraz üzerine çıkar. Kuşlar, orantılı bir vücut ve üzerinde büyük bir kırmızı tarak bulunan düzgün bir kafa ile karakterize edilir.

Tüyler gürdür ve küçük bir vücuda güzelce uyar. Kanatlar vücuda tam oturur. Tavuklar, mükemmel dekoratif özelliklerle ayırt edilir ve kümes hayvanlarının bir dekorasyonu olabilir.

Kuşların doğası

Bu tür kuşlar hızla koşullara adapte olur. Strese direnç ile karakterizedirler, bu nedenle sakin bir eğilimleri vardır. Amerikan haçları biraz meraklıdır. Ancak, çatışmaya meyilli değiller.

Üretken nitelikler

Bu tür tavukları yetiştirmeye başlamadan önce, verimliliklerini öğrenmelisiniz.

Ağırlık

Tavuklar küçük bir kütle ile karakterize edilir - kilogram. Erkekler gram daha ağırdır. Genellikle kuşlar gelişimde geride kalmazlar. Böyle bir sorun gözlenirse, bu diyetin ihlal edildiğini gösterebilir.

Yumurtalar

Tavuklarda aktif yumurta üretimi yıldır. Bir kuş yılda yumurta üretebilir. gram ağırlığındadır ve güçlü bir kabukla kaplıdır. Yumurtaların rengi tavuğun tüylerinin rengine göre belirlenir.

Genç hayvanlarda hayatta kalma ve deri değiştirme

Deri değiştirme yılda bir gerçekleşir. Aynı zamanda kuşların yumurta verimi azalmaz.Küflenme bittikten sonra yumurtalar boyut olarak artar. Genç büyüme, yüksek hayatta kalma parametreleri ile karakterizedir. % 98'e ulaşırlar.

Lehte ve aleyhte olanlar

Bu cins tavukların bazı avantajları ve dezavantajları vardır. Cinsin temel avantajları şunları içerir:

• yüksek performans;
• iddiasız bakım;
• yeni koşullara hızlı adaptasyon;
• standart diyet.

Aynı zamanda tavukların da bazı dezavantajları vardır:

• kuluçka içgüdüsünün olmaması;
• kısa bir süre yüksek yumurta üretimi.

Haç çeşitleri

Amerikalı bilim adamları, çeşitli Hy-Line hibrit türlerini yetiştirmeyi başardılar. Temel farklar tüy rengi ve kabuk gölgesidir. Kahverengi kuşların boyutu büyüktür. Üreme dönemleri 1 hafta sonra başlar.

Yüksek Çizgi Kahverengi

Bu cins, kahverengi bir tüy tonu ve aynı yumurtalarla karakterizedir. Kuşların alt türleri arasında Sonya ve Silver Brown bulunur. Kuşlar, 18 hafta boyunca aktif olarak büyüyor. Bu süre zarfında kilo yem yerler.

Ergenliğin başlamasıyla birlikte tavukların ağırlığı kilograma ulaşır. haftaya kadar kuş 2 kilograma çıkar. Yumurta üretimini artırmak için tavuklara günde gram karma yem verilmesi gerekir.

High Line Beyaz

Bu tavuklar daha küçük. İlk kez kahverengi yumurtalardan bir hafta önce yumurta bırakırlar. 4 ayda kuşlar kilogram ağırlığa ulaşır, 74 haftada ağırlıkları kilograma ulaşır. Kuşların aktif gelişimi sırasında 6 kilogram karma yem yerler. Daha sonra günde gram yem almaları gerekir. Kuşlar yılda yumurta üretir.

İçeriğin özellikleri

Tavukların normal gelişmesi ve çok sayıda yumurta getirebilmesi için normal koşulları sağlamaları gerekir.

Tavuk kümesi gereksinimleri

Dış mekanlarda Amerikan haçlarının yetiştirilmesi tavsiye edilir. Bu kuşlar kolayca tüneklere düşer, bu nedenle kümeste direkler olmalıdır. Zemin kil ile işlenmelidir. Ayrıca yoğun aralıklı levhalardan da yapılabilir. Üstte bir çöp olmalı.

Hasır sepetler veya tahta sandıklar yuva olarak kullanılabilir. tavuk için 1 yuva yeterlidir. Evin kapısında kuşların yürüyüşe çıkabileceği 0,3 metrelik bir açıklık olmalıdır.

Sıcaklık okumaları en az +10 derece olmalıdır. Taslak olmadığından emin olmanız tavsiye edilir.

Tavuk kümesinin periyodik olarak havalandırılması tavsiye edilir.

Yürüme, kaseler ve yemlikler için yer

Bu kuşlar yürüyüş alanı olmadan yapabilirler. Bununla birlikte, deneyimli çiftçiler, tavuklar için küçük bir kuşhane yapmayı tavsiye ediyor. İlkbahar ve yaz aylarında kuşların dışarıda yürümesi ve taze ot yemesi iyidir. Kışın, kuşların kısa bir süre dışarıda bırakılmasına izin verilir. Bu durumda kuvvetli rüzgar ve şiddetli don olmamalıdır. Kuşların suluklara ve besleyicilere sürekli erişime ihtiyacı vardır.

Tavuklar nasıl beslenir?

Hazır veya kendi kendine hazırlanan yem, kuşları beslemek için uygundur. High Lines'ı ev yöntemiyle beslerken aşağıdaki ürünler verilmelidir:

1. Hububat. Kuşların buğday, arpa ve yulaf tanelerine ihtiyacı vardır. Ayrıca onlara çavdar ve mısır da verebilirsiniz. Taneler bütün veya ezilmiş olarak verilir. Kışın çimlenmiş mahsullere ihtiyaçları vardır.
2. Soya fasulyesi ve bezelye. Birçok bitki proteini, vitamin ve mineral içerirler.
3. Yeşillik. Kışın ot unu veya saman ile değiştirilebilir.
4. Mantarlar. Sebzeler, tahıllar, peynir altı suyu içerebilirler.

Tavukların minerallere ihtiyacı vardır. Bunu yapmak için, et ve kemik ve balık unu, yumurta kabuğu, yeme tebeşir eklemeye değer. Ayrıca kuşlara hazır vitaminler de verebilirsiniz.

Tavuk yetiştirme

Tavuk yetiştirmek için dikkate alınması gereken çok şey var.

Yavrular nasıl üretilir ve korunur

Bu cinsin kuşlarını evde yetiştirmek imkansızdıseafoodplus.info türün temsilcilerinin çaprazlanmasıyla elde edilen civcivler, ebeveynlerinin özelliklerini benimsemez. Kuluçkalık yumurtalar, bu cinsin üreme kuşlarında uzmanlaşmış kümes hayvanı çiftliklerinde satılmaktadır. Civcivleri yumurtadan çıkarmak için bir kuluçka makinesi gereklidir.

Bir kuluçka makinesindeki içerik

Civcivler göründüğünde ağırlıkları gramdır. Tüyler soluk sarı veya açık kahverengi olabilir. Günlük civcivlerin bir kuluçka makinesinde tutulması önerilir. Zemin saman veya samanla kaplanmalıdır. Ayrıca kağıt parçaları da kullanabilirsiniz.

Kuş yaşamının ilk 3 haftasında + derecelik bir sıcaklık rejimini korumaya değer. Nem parametreleri% 80'den fazla olmamalıdır. Işık kaynaklarına da ihtiyaç vardır. Civcivlerin 21 saat aydınlatılması gerekir.

Civcivler 17 hafta boyunca kuvvetli bir şekilde büyür. Bu sürenin sonunda kilograma ulaşırlar. Genç bireyler Haftalarda yetişkinlerle birlikte ekilmelidir.

Kümes hayvanlarında genç hayvanların yerleşimi

Satın alınan tavuklar aşılanmalı, solucanlara ve diğer parazitlere karşı tedavi edilmelidir. Başka tavuklar varsa yeni civcivler 30 gün karantinaya alınmalıdır. Genç kuşlara yerleşmeden önce, kümesin kalıntılarını temizlemeniz ve dezenfekte etmeniz önerilir.

Tavuk hastalıkları ve önlenmesi

Bu cins kuşların güçlü bir bağışıklığı vardır. Onları hastalıklardan korumak için aşı yapmaya değer. Aşılama programı, bölgedeki epizootik durum dikkate alınarak seçilir.

Kuşları salmonelloza neden olan viral ve bakteriyel mikroorganizmalardan korumak için, mikoplazmoz, koksidiyoz, evcil hayvanlar ve kemirgenlerle temas hariç tutulmalıdır. Optimum sıcaklığı korumak da önemlidir. Yatak takımlarının ve ekipmanın temizliğinin kontrol edilmesi önerilir.

Rusya'da nereden satın alabilirsiniz?

Bu tavuklar Rusya'nın farklı bölgelerinde yetiştirilmektedir. Kuş yetiştiren insanlar, oldukça popüler olduklarına dikkat çekiyorlar. Bu nedenle, önceden kayıt olmanız tavsiye edilir.

High Line tavukları, yüksek verimlilik, iddiasızlık ve güçlü bağışıklık ile ayırt edilir. Onları büyütmede başarıya ulaşmak için normal bir sıcaklık rejimi ve doğru beslenme sağlamaya değer.

KOCAEL NVERSTES MHENDSLK FAKLTES MAKNE MHENDSL

RETM YILI BAHAR YARIYILI

TAVUK FTLKLERNDE KLMLENDRME SSTEMLER

BTRME ALIMASI

Hazrlayan Faklte No

: Yusufhan CANALTAY :

Proje Danman : Do. Dr. Hasan KARABAY

ZET

Bu tez almasnda tavuk iftliklerinin iklimlendirilmesi amacyla tavuklarn ihtiya duyduklar i ortam artlar, ortama yaydklar s ve gazlar, iftliklerde kullanlan havalandrma ve soutma yntemleri detayl ekilde incelenmitir. iftliklerde iklimlendirmeye ihtiya duyulmasnn nedenleri ve ekonomik faydalar anlatlmtr. iftliklerde kullanlan havalandrma sistemleri birbiriyle kyaslanarak, hangi durumlarda hangisinin daha avantajl olduu ve havalandrma seim ve ynetiminde dikkat edilmesi gerekenler anlatlmtr. Son olarak bir iftliin stma ve soutma ykleri hesaplanmtr.

Anahtar Kelimeler : Tavuk iftlii klimlendirilmesi, Tavuk iftlii Havalandrlmas, Tavuk iftlii Soutma Yk Hesab, Evaporatif Soutma, Tnel Havalandrma

ii

NSZ

Gnmzde tavuk iftlii iklimlendirilmesi iin pek ok yntem vardr. Her blgenin iklimine ve iftlik boyutuna gre doru iklimlendirme sisteminin seimi ok nemlidir. Bu sistemlerin ilk kurulum masraflar yksek olsa da salayaca ekonomik faydalarla geri dnm abuk olur. Tavuk iftliinin iklimlendirilmesinde en nemli parametre havalandrmadr. Kullanlacak havalandrma sistemi tavuk iftliinin tasarmn belirler. iftliklerde mekanik soutma sistemi kullanm ok masrafl olacandan evaporatif soutma sistemleri tercih edilir. Ayrca gelimi havalandrma sistemleri evaporatif soutma yapmna kolaylk saladndan da tercih sebebidir. nternet zerinde yaptm kaynak aratrmas srasnda grdme gre Avrupa ve zellikle Amerika da tavuk iftliinin iklimlendirilmesi konusunda geni aratrmalar yaplm. Trkiyede de ziraat mhendisleri iklimlendirme konusunda belli bir aratrma gelitirme ve yabanc kaynaklardaki bilgilerin dzenlemesini yapm. zellikle ukurova niversitesi ziraat mhendisliinin kmes iklimlendirilmesi konusunda pek ok proje yaptklar grlyor. Ben inceledeim almalarda grdm baz eksiklerden dolay, kanatl hayvanlar iyi tanyan ziraat mhendisleri ile iklimlendirme sistemlerinde bilgili makine mhendislerinin bu konuda ortak projeler yaparlarsa birbirlerinin eksiklerini kapatarak, iyi gelimeler alacan dnyorum. Mesleki hayatmda ok faydasn greceime inandm ve iklimlendirme sistemlerine farkl bir bak as kazandran bu proje konusunu bana veren ve yardmc olan Sayn Hocam Do. Dr. Hasan KARABAY a teekkrlerimi sunarm.

iii

NDEKLER ZET ii NSZ iii KISALTMALAR vi EKL LSTES vii TABLO LSTES viii 1. GR 1 evre Ynetiminin Amac ve Metodlar 1 evre Kontrolnn Ekonomik Faydalar 3 2. KLM FAKTRLER 4 ok Souk klimler 4 Souk klimler 5 Ilman klimler 5 Scak klimler 6 3. TAVUKLARIN VCUD LEY ve HTYALARI 7 Tavuklarn Is ve Nem retimi 7 Isnn Tavuklar zerine Etkisi 8 Nemin Tavuklar zerine Etkisi 10 Scaklk ve Nem Etkileimi 11 4. KMES ve HAVALANDIRMA SSTEMLER 13 Doal Havalandrma Sistemleri 13 Ekipman Destekli Havalandrma Sistemleri 15 Negatif Basnl Havalandrma Sistemleri 16 Minimum Havalandrma Sistemleri 17 Geili Havalandrma Sistemleri 19 Tnel Havalandrma Sistemleri 20 Evaporatif Soutma Sistemleri 23 Tnel Havalandrmayla Birlikte Petek Soutma 24 Sisleme / Dumanlama 25 5. HAVALANDIRMA YNETM 27 Fanlarn Seimi 30
iv

 Fan Performansn Etkileyen Faktrler 30 Fan Kapaklar ile lgili Faktrler 31 Entegre Kontrol Sistemlerinin Seilmesi 31 Hava Giri Menfezi Tasarm 32 Kartrc Fanlarn levi 33 Evaporatif Soutma Sisteminin Seimi 34 Soutucu Petekler ile Soutma 35 Kmesin Konumlandrlmas 36 Kmesin Yaltm 36 6. HESAPLAMALAR 39 Soutma Yknn Hesab 40 D Is Kazanlar 40 Is Kazanlar 42 Havalandrma htiyacndan Gelen Is Kazanlar 44 Soutma Yknn Gnlere Gre Deiimi 47 Istma Yknn Hesab 53 D Cephe Is Kayb 54 Is Kazanlar 55 Havalandrmadan Gelen Is Kayplar 57 Istma Yknn Gnlere Gre Deiimi 60 SONULAR VE NERLER 66 KAYNAKLAR 67

KISALTMALAR FCR (Feed Conversion Rate) : Yem Dnm Oran : verilen yem miktar / elde edilen canl arlk EC : Evaporatif Soutma U : Is letim Katsays

vi

EKL LSTES ekil Optimal performans scakl aral . 2 ekil evresel scaklk, scakla maruz kalnan zaman ve vcut scakl arasndaki iliki 9 ekil Tavuklar zerinde hzl hareket eden havann soutma etkisi . 10 ekil Perdeli havalandrma rnei . 13 ekil Doal havalandrmada hava aklar . 15 ekil Ksmi vakum etkisiyle birrnek koullarn oluumu 16 ekil Minimum havalandrma iin ska kullanlan 4 farkl fan/menfez kurulumu 17 ekil Minimum havalandrma tertibatlarnda oluturulan hava akm ablonu 18 ekil Hibrid (melez) tip havalandrma iin kmes dizayn. 20 ekil Tnel havalandrmada hava ak 21 ekil Yksek hzdaki hava ak ile oluturulan soutma etkisi . 22 ekil Tnel havalandrmal petek soutma . 25 ekil Bir tavuk iftliindeki sisleme sistemi rnei 26 ekil ki farkl havalandrma sisteminin hedef scakla yaklam 28 ekil Farkl giri menfezlerindeki hava akm yollar 33 ekil 12m x m lik bir kmes iin tipik kurulum detaylar ve aksl pervane tipi kartrc fanlar tarafndan oluturulan hava ablonu . 34 ekil 12m x m lik bir kmes iin tipik kurulum detaylar ve krek tipi kartrc fanlar tarafndan oluturulan hava ablonu . 34 ekil Tm s kazanlarnn grafik zerinde gsterilmesi 51 ekil Toplam s kazancnn gnlere gre deiimin grafik zerinde gsterilmesi 52 ekil Is kazan ve kayplarnn grafik zerinde gsterilmesi 64 ekil Toplam s kaybnn gnlere gre deiiminin grafik zerinde gsterilmesi 65

vii

TABLO LSTES Tablo Farkl nem deerlerinde hissedilen edeer scaklklara ulamak iin gerekli scaklk deerleri 12 Tablo Minimum havalandrma oranlar ( kapasiteli kmes iin) 19 Tablo Farkl koullar altnda mmkn olan evaporatif soutma etkisi . 24 Tablo Gneydou Amerikada yaz dneminde tnel havalandrma + Evaporatif soutmann geleneksel perde havalandrmas ile karlatrlmasndan elde edilen performans etkileri . 28 Tablo Scak ortamlarda, rzgar hznn Canl arlk ve FCR zerine etkileri . 29 Tablo Kmes taban iin s direnci hesab 39 Tablo Yan duvarlar iin sl geirgenlik direnci hesab 39 Tablo at iin sl geirgenlik direnci hesab 40 Tablo Gne nlarnn etkisinin scaklk fark edeeri 41 Tablo Tavuklardan gelen toplam duyulur s kazanc 43 Tablo Tavuklardan gelen toplam gizli s kazanc 43 Tablo Aydnlatmadan gelen s kazanc 44 Tablo D ve i artlarn psikrometrik zellikleri 45 Tablo Is kazanc hesab 46 Tablo Duyulur s orannn hesab 47 Tablo Gnlere gre canl arln ve konfor artlarnn deiimi 47 Tablo Gnlere gre d cephe s kazancnn deiimi 48 Tablo Tavuklarn gnlere gre ortama yaydklar s yklerinin deiimi 48 Tablo Gnlere gre aydnlatma s kazancnn deiimi 49 Tablo Gnlere gre gerekli havalandrma debisinin deiimi 49 Tablo Gnlere gre havalandrmadan kaynaklanan s kazancnn deiimi 50 Tablo Soutma ykn oluturan tm s kazanlarnn deerleri 50
viii

Tablo Gnlere gre toplam s kazancnn deiimi 52 Tablo K artlar iin yan duvarlarda sl geirgenlik direnci hesab 53 Tablo K artlar iin at sl geirgenlik direnci hesab 53 Tablo Yn artrm katsaylar 54 Tablo lk bir haftalk dnemde tavuklardan gelen duyulur s kazanc 56 Tablo lk bir haftalk dnemde tavuklardan gelen gizli s kazanc 56 Tablo Aydnlatmadan gelen s kazanc 57 Tablo Is kayb hesaplar 59 Tablo Gnlere gre canl arln ve konfor artlarnn deiimi 60 Tablo Gnlere gre d cephe s kaybnn deiimi 60 Tablo Tavuklarn gnlere gre ortama yaydklar s yklerinin deiimi 61 Tablo Gnlere gre aydnlatma s kazancnn deiimi 61 Tablo Gnlere gre gerekli havalandrma debisinin deiimi 62 Tablo Gnlere gre havalandrmadan kaynaklanan s kayplarnn deiimi 62 Tablo Is kayb hesabna giren tm s kazan ve kayp deerleri 63 Tablo Toplam s kaybnn gnlere gre deiimi 65

ix

1. GR

Tavuklarda verim dzeyi, byk lde evre koullarnn etkisi altndadr. Ayn zamanda tavuklar dier hayvan trlerine gre evre koullarna ve zellikle iklimsel evre etmenlerine kar daha duyarldr. Bu nedenle, tavukuluk sektrnde gzlenen gelimede verimlilik ve karlln arttrlmas amacyla yaplan slah ve besleme almalar yannda, kmes ii iklimsel, yapsal ve sosyal evre etmenlerinin iyiletirilmesi dorultusunda yaplan almalarn da nemli etkisi bulunmaktadr [3].

evre Ynetiminin Amac ve Metodlar Tavuk iftliklerinde evre artlarnn kontrol edilmesinin temel ilkesi, havalandrmann kontrol edilmesidir. Hayvann bulunduu seviyede iyi kalitede havann niform ve srekli bir ekilde salanmas hayati nem tar. Hayvann salkl kalmas ve performans potansiyelinin btnyle salanmas bakmndan geliimin her evresinde taze hava gereklidir. Birok durumda sadece scaklk ve nemin kontrol iin kullanlan havalandrma yntemleri ile taze havann kmes iine iletilmesi ve toksik gazlarn uzaklatrlmas salanabilir. Kmes ortamnda havann kirlenmesine yol aan ana unsurlar; toz, amonyak (NH3), karbondioksit (CO2), karbonmonoksit (CO) ve ar su buhardr. Bunlarn kmes ierisinde ar miktarda olumas solunum etkinliini azaltarak solunum sistemine zarar verir ve performans drr. Ayrca kirli ve nemli havaya srekli maruz kalma baz hastalklar tetikleyebilir (rnein, asistes veya kronik solunum hastal), scaklk dzeyini etkileyebilir ve altlk kalitesinin bozulmasna neden olabilir [2]. Bu yzden btn mevsimlerde ve scak ve souk havalarda taze havann salanmas ve hava kalitesinin kontrol iin uygun bir havalandrmaya ihtiya vardr. Havalandrma, hayvann rahatlk blgesi dhilinde uygun kmes ii scaklklarnn temin edilmesine yardmc olur. retim dneminin ilk aamalarnda, yeterli scakln salanmas ncelik gerektiren itir. Bununla birlikte, hayvanlarn bymesiyle ortamn yeterli serinlikte olmas temel ama haline gelir [2].
1

ok gen hayvanlar ve/veya ok souk hava koullarnn olduu durumlar dnda havalandrmann esas amac, snn kontrol altnda tutulmasdr. Kanatllarn geliiminin her bir aamasnda ekil de gsterildii gibi, hayvanlarn canl arlk kazanmas iin verilen yemin enerjisinin, yaama pay ihtiyacndan daha yksek olduu bir s aral olacaktr. Bu geni termal konfor aralnda kanatllarn bymek iin aldklar yemin enerjisini en iyi ekilde kulland dar bir s aral (1 veya 2C kadar) olacaktr. Bu aralk optimal performans araldr. Yeterli yem ve su ile birlikte bu optimal snn salanmas hayvanlarn refahnn ve maksimum ekonomik performansn salanmasna yol aacaktr [1].

ekil Optimal performans scakl aral [1]. Eer s ok dk olursa hayvanlar yem tketimini arttrlar. Bu ekilde yemden gelen enerjinin byk bir ksmn vcutlarn stmak iin kullanrlar. Eer s ok yksek olursa, bu defa da hayvanlar s retimini azaltmak iin yem tketimini kstlarlar. yi donanml modern kmeslerde, tnel havalandrma sistemi yardmyla etkili (rzgarn soutma etkisi ile) bir soutmayla ve gerek hava ssnn evaporatif (buharlatrmal) yntemle soutulmas, dolaysyla mevcut scak havann kmeslerden uzaklatrp, daha serin olan d ortam havasyla deitirilmesiyle s birikimler nlenir ve hayvanlar optimum performans aralnda tutulur. Maksimum broyler performans iin hedeflenen s, byme srecinde gnlk olarak deiim gsterir. Kmes ii scaklklar genellikle bir gnlk yatayken C civarnda olurken, kesim yana gelindiinde hayvanlarn arlklarna ve dier faktrlere bal olarak 20C ye
2

yakn veya daha dk olur. Bu nedenle optimal snn salanmas iin, havalandrma ihtiyaca gre dzenlenmelidir. Kanatllar tarafndan hissedilen scaklk cival termometre ss ve neme bamldr. Eer bal nem (RH) ideal olan % aralnn dndaysa, hayvan seviyesindeki kmes ss tekrar dzenlenmelidir. rnein RH % 50nin altndaysa 1 gnlk yataki hayvanlarda cival termometre scaklnn 33Cye kadar ykseltilmesi gerekebilir. Btn aamalarda yeterli scakla maruz kald anlamak iin hayvan davranlar gzlemlenmelidir [1]. Uygun kmes ii evre koullar, kmes ierisinde eit olarak dalm gstermelidir. l alanlar, hava cereyanlar, souk noktalar veya scak noktalar kmes performansn drebilir ve hatta lmlere yol aabilir.

evre Kontrolnn Ekonomik Faydalar Kanatllar, srekli olarak optimal evresel koullar salandnda yemi ete en etkili ekilde dntrrler. Burada en kritik faktr scaklktr. Kk scaklk deiiklikleri kmes sahiplerine belirgin etkiler olarak dnebilir. Bu durum dnya apnda yaplan aratrmalar ve deneyimlerle dorulanmtr. Amerikada yaplan bir niversite aratrmasnda, 1 gnlk yataki civcivlerin 45 dakika kadar 13oCde tutulmasnn 35 gnlk arlklarn yaklak gram kadar etkiledii gsterilmitir [1]. Civciv bytme dneminden sonra kanatl performans dk scaklklara kyasla daha ok yksek scaklklardan daha abuk etkilenir. Bu dnemde evre scakl 35oC at zaman, tavuklar muhtemelen scaklk stresine gireceklerdir. Bu stresin etkisiyle FCR (yem dnm oran) azalacak ve uzun sre yksek scaklklara maruz kalnrsa lmler gerekleecektir.

2. KLM FAKTRLER

Kmeslerin tipini ve tasarmn etkileyen en nemli faktr iklimdir. Farkl iklim koullar farkl havalandrma ve stma stratejilerinin kullanmna yol acar ve mmkn olan veya istenilen kmes younluunu etkiler. U koullar genellikle kmes ii ortam dzenleyici ekipmanlarn ve ynetimin ok daha karmak olmasna neden olur. Hava koullarnda mevsimsel deiimlerin olduu yerlerde, bir kmeste hem scak ve hem de souk havalar iin havalandrma sistemlerine ihtiya duyulabilir. Bu gibi durumlarda kmes ve havalandrma ekli secimi, mevcut durum ile baa kabilecek teknolojinin salanmasnn faydalar hesaplanarak yaplmaldr.

ok Souk klimler retim dneminde belirli bir sure ok souk hava koullar grlen blgelerde, kmeslerin tasarm ve iletilmesi iin belirli baz nlemler alnmaldr. Kanatllarn salk ve performansn olumsuz etkileyen souk havann ayn zamanda ierdii nem de ok dktr. Bylece hava stlp kmes ierisindeki hava ile kartrldnda, kmes ierisinde ar kurun hava koullar oluturmak mmkndr. Bu da kanatllarn saln etkiler. K dneminde ok dk oranlarda bal nemde yetitirilen hayvanlarn, yksek bal nem koullarnda yetitirilen hayvanlara oranla daha fazla sy solunum yoluyla kaybedecei anlamna gelir. Bu nedenle bu hayvanlarn s kayplar daha fazla olacaktr. Daha fazla olan bu scaklk kaybnn dengelenmesi iin genellikle s set deerleri daha yksee alnr. Yakt maliyetlerini azaltmak iin havalandrma zamann azaltma, souk hava ile yaplan yetersiz havalandrma nedeniyle oluacak performans kayplarn artrarak, ek yakt yakma masrafndan daha fazla zarara sokacaktr. ok souk hava koullarnda, lman iklimlerde ska kullanlmayan yapsal konular da gz nnde bulundurmak gerekir. D hava scakl donma noktasnn altnda olduunda, souk d ortam havasnn direkt olarak hayvanlara ulatrlmas ok daha nemli ve zor bir hal alr. Bu nedenle kmeslere havann alnmasndan nce, havann n stma blmelerinde veya
4

stma odalarnda tutulmas gerekebilir. Ayrca ok souk d ortam havas her ne kadar ksmen dk nem oranna sahip olsa da ciddi buulanma problemlerine ve hatta klape (hava giri menfezi) kapaklarnn donmasna neden olabilir. Bu problemleri, dolaysyla d havann ieri szmasn nlemek amacyla izolasyon ve yaltm yntemlerine zel ilgi gsterilmesi, bunun yan sra da dardan ieri alnan hava iin n stma blmleri kurulmas zm olabilecektir.

Souk klimler Yksek rakml blgelerde ve srekli 10oCnin altnda devam eden uzun k iklimine veya orta dzeyli yaz slarna sahip yksek rakml kuzey ve gney enlemlerinde hayvanlarn ss ile ba etmek iin tnel havalandrmaya ve evaporatif (buharlatrmal) soutmaya genellikle ihtiya duyulmaz. Hayvanlarn konforlu bir ekilde tutulmas, optimal performansn salanmas ve zellikle kmes ierisinde biriken fazla nemin nlenmesi iin negatif basn ile altrlan havalandrma sistemlerine ihtiya vardr. Scak havalarda hayvanlarn rettii snn dar atlmas iin basite ek bir fan (hava giri menfezleri ile birlikte) marifetiyle kapasitesi arttrlm minimum havalandrma dzeneine ihtiya duyulacaktr. Ayrca ar souklara kar ek stma sistemleri ve yaltmn iyiletirilmesine de ihtiya duyulabilir.

Ilman klimler Scakln devaml 24C aralnn zerine kt blgelerde kk ve doal havalandrma yaplan kmeslerde, en dk olanlar da dahil, btn hayvan younluklar iin g kayna ile alan havalandrmalara ihtiya vardr. Hava scaklklarnn, devaml C aralnda veya stnde olduu blgelerde, genellikle tnel havalandrma tavsiye edilir. Tnel havalandrma, kmes ierisine yksek hacimde hava girii, hzl hava deiimi ve hayvanlarn scaktan daha az etkilenmesine neden olan sratli rzgar soutmal bir hava ak salar. Hava scaklklar 35C aralna ykseldike, rzgar soutmal etki ortadan kalkmaya balar. Gerekli soutma artk (evaporatif) buharlatrmal soutmadan salanmaldr.

 Scak klimler Genellikle scak iklimler kmes boyutunun veya hayvan younluunun arttrlmasn gletirir. Sadece hava deiimi i hava ssnn d hava ortamndan birka derece yksek olmasn salar. Bununla beraber eer bal nem ok yksek deilse tnel havalandrma ve evaporatif soutma ile ok scak havalarda bile biraz daha youn yetitirme yaplabilir. Hava scaklklarnn devaml C aralnda olduu tropik veya subtropik blgelerde, yksek younlukta yetitiricilik ve perdeli, doal olarak havalandrlan kmesler elverili deildir. Dk nemli scak iklimlerde (yksek rakml l alanlar gibi) dk nem asites oluumuna neden olur ve byme orann drr. Yksek nem ve yksek scaklk karmndan oluan hava artlar kanatllar iin fazla snn dar atlmas iin kullanlan ana yntemin akcierlerden ve hava yollarnda nemin buharlatrlmasn salayan hzl soluk alp verme (gaga ama; az ama) yoluyla olmas nedeniyle ksmen daha zordur. Havann nem oran ne kadar yksek olursa, hayvanlar kendilerini daha az miktarda soutabilirler. Bununla birlikle uygun ekilde tasarlanan tnel havalandrmal kmeslerde doal olarak havalandrlan kmeslere oranla nemin etkileri en aza indirilir [1].

3. TAVUKLARIN VCUD LEY ve HTYALARI ok kk civcivlerin i slarn dzenleme yetenekleri ok dktr. Bu nedenle scakla, (30C civarnda) ihtiya duyarlar. Hayvanlar bydke konfor aralklar bir miktar geniler ve daha sonra da der. Bylelikle kesim yana doru 20C scaklk yeterli olur. Bu durum, erken byme dneminde scakln yeterli olduundan emin olunmas gerektii anlamna gelir. Hayvanlar bydke, k aylarnda dahi yksek scaklk problem olmaktadr. Byme dneminde havalandrmadaki amacmz kmes ii scaklklar srekli hayvanlarn konfor aralnda tutmak, ne daha scak ne de fazla souk olmamasn salamaktr. Bunun yaplabilmesi iin hayvanlar, scaklk ve nem arasndaki ilikiyi anlamamz gereklidir.

Tavuklarn Is ve Nem retimi Kanatllar yem ve suyu; vcut idamesi (organlarnn ve kaslarn ilevlerini yerine getirmesi ve kendilerini scak tutmak), byme ve kilo kazanc salama amacyla kullandklar enerjiye evirirler. Bununla beraber % etkin deildirler. Sonu olarak, byk miktarda s ve bir miktar da nem (dkyla ve soluyarak) retirler. Normal olarak tavuklar canl arlklarna bal olarak yaklak 11,6 kJ/saat/kg enerji retirler. Bunun anlam hayvanlarn bydke daha fazla s aa karacaklar demektir. Eer 1,8 kg ortalama arla sahip adet tavuumuz varsa; kmese kJ/saat enerji, dier bir deile devaml alan iki veya flemeli soba kadar s eklerler. Eer 3,6 kg arlnda tavuumuz varsa; bu durumda kJ/saat enerji retirler. Dnya apnda eilim daha byk tavuk yetitiriciliidir. Benzer ekilde gnlk retilen nem miktar da yala birlikte deimektedir. 1,8 kg ortalama arlktaki bir kmeste scakla bal olarak gnde litre su retilebilir. Dier koullarn eit olduu dnlrse byme ilerledike kmes ii hava scakl ve nem miktar hayvanlar bydke artma eilimindedir [1]. Yukardaki paragrafta verilen bilgilere gre tavuklarn yaydklar duyulur s yaklak 3,22 W/kg ve yaydklar gizli s yaklak olarak 2,75 W/kg dr.
7

Civciv yetitirme dneminde gen civcivlerin ek sya ihtiyalar vardr. Bununla beraber zellikle souk havalarda byme ilerledike hayvanlar giderek kendi kendilerine yetecek sy retmeye balarlar ve kmes ss hayvanlar gelitike artmaya balar. Hayvanlar daha fazla bydke snn uzaklatrlmas iin zellikle scak havalarda kmes ii scakln hayvanlarn fazla slarndan kurtulamadklar bir noktaya ulamasn ve i slarnn ok yksek seviyelere kmasn engellemek iin havalandrmaya gerek duyulur.

Isnn Tavuklar zerine Etkisi Tavuklar esas olarak vcutlarn hava yoluyla souturlar. Tavuklarn zerinden gecen hava vcut slarn alr ve bunu evre havasna tar. Tavuklar terleyemediinden vcutlarn terleme ile soutamazlar. Normal solunum ve gaga (az) ama yoluyla bir miktar buharlamal soutma yapabilirler. Fakat soumak iin genellikle direkt vcut-hava s transferine ihtiya duyarlar. Eer hayvanlarn kanatlarn kaldrdn gzlemlerseniz; bu durum ok scak hissettikleri ve fazla sdan kurtulmak iin vcutlarnn daha fazla bir ksmn aa kardklar anlamna gelir [1]. Tamamen tyle kapl bir tavuun konforlu kalabilmesi iin, normalde 37,8C olan kendi i slar ile kmesin hava scakl arasnda belirgin bir fark olmaldr. Kmesin hava scakl arttka tavuklarn scaktan kurtulma mekanizmalar daha az etkili hale gelir. Bundan sonra tavuun i ss ykselmeye balar ve tavuklar yem tketimi ve byme ilevlerini azaltrlar veya durdururlar. Durum kontrol altna alnmazsa bunun sonucunda hayvanlar lrler [1]. Tavuklar ne kadar uzun sre yksek scaklklara maruz kalrsa o kadar fazla strese girer ve etkilenir. ekil de evre scakl ve bu scakla maruz kalma arasndaki iliki gstermektedir.

ekil evresel scaklk, scakla maruz kalnan zaman ve vcut scakl arasndaki iliki [2]. Birok durumda, tavuklar slarn kmes ortamna vermesi nedeniyle oluan kmes ssnn ykselmesi, scak havann uzaklatrlarak yerine souk d ortam havas ile deitirilmesiyle nlenebilir. Tavuklar fazla slarndan genellikle evrelerindeki havay starak kurtulduklarndan bu scak hava ne kadar hzl deitirilirse hayvanlar o kadar hzl ekilde fazla slarndan kurtulurlar. D hava ssnn yaklak olarak 27Cye kadar ykseldii birok kanatl kmesinde havalandrma sistemleri snan kmes ii havann yeterli oranda uzaklatrlp kmes ssnn hayvanlarn konfor aralnda olmasn salamak iin yeterlidir [1]. Basit ekilde kmes ii havann deitirilmesine ek olarak kanatllar zerinde rzgar oluturmak hayvanlarn yksek slarla ba etmesini kolaylatrr. Hareket eden havann soutma etkisi hayvanlar iin daha dk etkili scaklk olumasna neden olur. rnein eer kmeste 32Cde (ve orta derecede nemli) hava varsa bu havann 2,54 m/snde hareket etmesi tamamen tyle kapl bir tavuun scakl 27C olarak hissetmesini salayacaktr (ekil ). Etki, daha gen yataki hayvanlar iin ok daha byk olacaktr. Bu nedenle gen hayvanlarda soutma stresi oluabilir. Tnel havalandrma yntemi en etkili rzgarla soutma etkisi yaratan yntemdir. Tnel sistemi olmayan kmeslerde kartrc veya sirklasyon fanlar soutmaya yardmc olabilir.

ekil Tavuklar zerinde hzl hareket eden havann soutma etkisi [1]. Gece scaklklar, gn iindeki en yksek scaklktan 14C veya daha fazla derse tavuklar yksek slar daha iyi tolere edebilirler. Serin gecelerde tavuklar gn iinde biriken fazla vcut slarndan kurtulabilirler. Geceleri hayvanlarn zerinden havann hareket halinde tutulmas iin fanlarn altrlmas etkili gece scaklnn drlmesiyle fayda salayabilir. Bylelikle hayvanlar ertesi gne zinde olarak balarlar, bu da eer gndz scaklklar ok yksekse performansn salanmas ve olas olum risklerinin azalmasna yardmc olur. Tavuklar vcut slarnn bir ksmndan da soluma yoluyla kurtulurlar. Bu nedenle ok scak olduunda tavuklarn gaga (az) at grlr. Bu, scaklkln hayvanlarn mevcut konfor aralk scaklklarnn C stne kldnda almaya balayan, bir eit yedek soutma sistemine benzer. Gerekleen durum, hayvanlarn hava yollar ve akcierleri deyen nemli ortamdan hava geii ile saladklar soutma etkisini en st dzeye ekmeye almalardr. Bu soutma metodu, hava ksmen kuru ise daha iyi alr. Eer hava zaten yksek miktarda nem ihtiva ediyorsa, hayvanlarn rettikleri nem hzla buharlaamaz ve buharlatrmal soutma etkisi iyi ekilde almaz [1].

Nemin Tavuklar zerine Etkisi Tavuklar, kmes iindeki istenilen scaklk muhafaza edilirken ayn anda evreye yaylan ve havalandrmayla uzaklatrlmas gereken ciddi bir oranda su retirler. 2,5 kg canl arlndaki bir hayvan btn mr boyunca yaklak 7,5 kg su tketecek ve kmes iinde
10

bulunan havaya da yaklak 5,7 kg su yayacaktr. Bu deer bize hayvann, solunum yoluyla nem olarak veya dk ile kmes ortamna 57 ton su verdiini gstermektedir. Bu su yk srnn mr boyunca kmes havalandrma sistemi sayesinde ortadan kaldrlmaldr. Eer su tketimi herhangi bir sebepten dolay artarsa, nemi ortadan kaldrma ihtiyac da artacaktr [2]. Su buharlat zaman havaya su buhar olarak karr. Gzle grlmese de havada her zaman litrelerce su yzmektedir. Kanatl kmeslerinde en nemli ey, basite havada ka litre su olduu deil, havann tutabilecei en st nem dzeyine ne kadar yakn olduudur ki bu da havann su buharyla ne kadar doymu olduunun gstergesidir. Doygunlua ne kadar yakn olduumuzu gsterir oran yzde(%) ile ifade edilir ve bal nem terimi ile adlandrlr. Souk havaya oranla scak hava ok daha fazla nem tutabilir. Ayrca yksek bal nem oranna sahip bir souk havanz varsa, bu havay stmak, otomatik olarak havann bal nemini drr. Bu durum k havalandras yapma imkan salar. Havalandrma sisteminiz souk havay kmesin ierisine tad zaman hava snr. Bunun anlam bal nem orannn dtdr. Bylece de su tutma kapasitesi artar ve altlktan nemin alabilecei ve kmesten dar tayabilecei bir ortam yaratlr.

Scaklk ve Nem Etkileimi Btn hayvanlar, nemin solunum sisteminden ve deriden buharlatrlmas yoluyla evreye s verirler. Yksek nem deerlerinde buharlamaya bal kayp daha dk olacaktr ve dolaysyla hayvann vcut scakl artacaktr. Hayvanlar tarafndan hissedilen scaklk deeri termometre scaklna ve neme baldr. Ayn scaklkta, yksek nem deerleri hissedilen scakl artrrken, dk nem deerleri azaltr. Tablo de verilen hedef scaklk deerlerinde bal nemin % olduu varsaylmtr. Tablo in sa tarafnda ise, nemin % arasnda olmad durumlarda, hedef scaklk profiline ulamak iin istenen scaklk deerleri gsterilmitir [2].

11

Tablo Farkl nem deerlerinde hissedilen edeer scaklklara ulamak iin gerekli scaklk deerleri [2].

12

4. KMES ve HAVALANDIRMA SSTEMLER

Tavuk yetitiriciliinde kmes ii evre koullar optimize etmek iin havalandrma ok nemli olduundan, temel havalandrma prensiplerinin anlalmas, uygun kmes tasarmlar ve yntem iin ok gereklidir. ki temel havalandrma tipi vardr: doal havalandrma ve ekipman destekli havalandrma. Doal Havalandrma Sistemleri Doal havalandrma, kmesin doru acdan alarak d hava esintilerinin ieri alnmas ve kmes iine tanan hava akmlarnn kmesin iine ve kmesin tamamna uygun ekilde yaylmasna dayanr. Bu genellikle yan duvar perdelerini, klapeleri veya kaplar indirilerek (veya kaldrlarak) yaplr. Yan duvar perdeleri en ok kullanlan doal havalandrma ekipmandr ve genellikle perdeli havalandrma olarak anlr (ekil ). Perdeli havalandrmada hava scak olduunda perdeler d ortam havasnn ieri alnmas iin alr; hava souk olduunda ise hava akmnn snrlanmas iin kapatlrlar. Kmesin perdelerinin almas byk miktarda d ortam havasnn ieri akmasna, i ve d ortam koullarnn dengelenmesine yardmc olur.

ekil Perdeli havalandrma rnei [2].

Perde havalandrma sadece d ortam scakl hedef kmes scaklna yakn ise baarldr. Hava deiim oran d ortam rzgarlarna bamldr. Az rzgar alan lk-scak gnlerde, az miktarda rzgar soutmal etki yaratmak iin sirklasyon fanlar kullanlabilir. kinci bir soutma salamak iin sirklasyon fanlarna sisleyiciler eklenebilir. Ilk havalarda perdeli havalandrma kullanlyorsa perdelerin ama kapamas, zaman ayar ile alan bir makine ve hayvanlarn boy hizasndaki gvenlik termostatlar ile yksek scaklklar veya g kesintilerinde devreye girecek perde aclar (veya alarm durumu gvenlik sistemleri) yardmyla altrlmaldr. Kmes iine gelen souk hava ve kmes ii scak havann kartrlmas iin sirklasyon fanlar kullanlabilir. Kartrc veya sirklasyon fanlarnn olmad durumlarda kk perde aklklar ar olan d ortam havasnn dk hzda ieri girmesini ve hzla altlk seviyesine dmesine neden olur. Bu da tavuklarn mesine ve slak altla yol acar. Ayn zamanda ierideki daha scak olan hava dar kaarak daha byk scaklk dalgalanmalar olumasna neden olur. Ilman havalarda bile hava scaklndaki normal dalgalanmalar ve gndz (veya akam) rzgarlar perde dzeninde sklkla deiiklik yaplmas ihtiyacn dourabilir. Doal (perdeli) havalandrma iin 24 saat takip ve ynetime ihtiya vardr [1]. Sistem olarak doal havalandrma kmes ii koullar zerinde byk miktarda kontrol salamaz. Bu yntem, kanatl endstrisinin ilk dnemlerinde zellikle lman iklimlerde ska kullanlmtr ve bu dnemlerde kmesler, havalandrma amacyla doal hava akmlarnn tanmasnn salanmas iin zel olarak tasarlanrm. Gnmzde modern perdeli kmeslere sahip yneticiler, fan ile desteklenen havalandrma sistemlerine sahiptirler. Doal havalandrma yntemini, d ortam scakl istenilen kmes ii scakla yaknsa ve ne stma ne de soutmaya ihtiya duyulmuyorsa, arada kalan seenek olarak kullanrlar. nk scak havalarda kabul edilebilir bir hava deiim orannn olumas iin gl rzgarlara ihtiya vardr ve souk havalarda ise souk d ortam havas direkt olarak tavuklarn zerine dme eilimindedir (ekil ).

14

ekil Doal havalandrmada hava aklar [2]. Perdeli havalandrma tasarmlarnda kmes ii sirklasyon fanlar veya kartc fanlar ska kullanlr. Souk havalarda scaklk katmanlarnn olumasnn ve ksmen de tavuklarn direkt esintilerle soutulmasnn nlenmesi amacyla d ve i havann birbirine kartrlmas iin de kullanlrlar. Fakat bu tur bir fan kurulumu, d ortam havasn kmes iine tamaz. Bu nedenle kartrc fan bulunan ve perde ile havalandrma yaplan bir kmes, enerji ile havalandrlan bir kmes saylmaz.

Ekipman Destekli Havalandrma Sistemleri Ekipman destekli havalandrma yapan sistemlerde elektrikle alan fanlar kullanlr. Fan gc ile yaplan havalandrmalarda fanlar kmesin iine ve kmesin tamamna havann ulatrlmas iin kullanlr. Glendirilmi havalandrma hem hava deiim oran hem de fanlarn ve hava boluklarnn dzenlenmesine ve kullanlan kontrollerin tipine bal olarak havann bir ablon ierisinde kmeste dolatrlmas iin genellikle daha fazla kontrol imkan salar. Fanlarla glendirilmi havalandrma sistemlerinde ya pozitif ya da negatif basn kullanlabilir. D ortam havasn ieri iten pozitif basnl duvara monte fan sistemleri daha souk havalar iin kurulan sistemlerde daha ok kullanlr. Bununla beraber gnmzde fan ile glendirilmi birok tavuk iftliinde negatif basnl havalandrma kullanlmaktadr. Bunun anlam; fanlarn boaltc olduu ve kmesten dar doru hava ektiidir. Bylece kmeste ksmi bir vakum (negatif basn) oluturur ve d ortam havas kmes duvarndaki veya saak altndaki klape (inlet) kapaklar yoluyla kmesin iine doru ekilir [1]. Havalandrma esnasnda kmes ierisinde ksmi bir vakum oluturmak havann bir ablon halinde kmeste dolatrlmas ve btn kmeste birrnek koullarn salanmas iin ok daha fazla kontrol salar. Bu durum l hava boluklar veya souk noktalarn says en dk
15

olduunda mmkn olur. Negatif basn d ortam havasnn hava boluklarndan eit olarak kmes ierisine ekilmesini salayan ksmi vakumu oluturur, bu da kmes daha birrnek koullarn olumasn salar (ekil ).

ekil Ksmi vakum etkisiyle birrnek koullarn oluumu [1]

Negatif Basnl Havalandrma Sistemleri Fan gc ile alan negatif basnl tavuk kmesleri deiik fan ve hava girii menfezi kurulum ekilleri ile ihtiya duyulan havalandrma trne gre farkl biimde iletilebilir. Minimum havalandrma (Mecburi Havalandrma olarak da adlandrlr) bir zamanlayc (timer) ile alr. Souk ve lk havalarda ve/veya kk hayvanlarda kullanlr. Gei havalandrmas termostat veya s sensrleri ile alr ve rzgarla soutma (tnel) ihtiya duyulmadnda veya arzu edilmediinde snn uzaklatrlmas iin kullanlr. Tnel havalandrma daha scak havalar iin ve/veya daha byk yataki hayvanlar iin kullanlr, termostat veya s sensrleri ile alr. havalandrmann iletim biiminin de negatif basn prensibiyle almakla birlikte, farkl statik basn deerlerinde alrlar [1].
16

 Minimum Havalandrma Sistemleri Minimum havalandrmann amac souk hava koullarnda ve/veya hayvanlar ok kk yata iken, tmeden nemi ve amonyak gibi gazlar uzaklatrmak amacyla, kmes ierisine yeteri kadar taze hava girii salamaktr. Baarl bir minimum havalandrmann amac havann yeterli hzda gelebilecei ve ayn hzla hava menfezlerinden geecei uygun vakumun salanmasdr. Eer menfezler kmesin uzun kenar boyunca eit aralklarla datlrsa, hava akm da btn kmes boyunca birrnek olacaktr. Dier nemli bir konu, souk d ortam havasnn direkt olarak hayvanlarn zerine dmemesi, dolaysyla tmemesi iin havann kmes havasyla karmas amacyla yeterince yksekten gelmesidir. Deiik blgelerde minimum havalandrma iin ok eitli negatif basn tertibatlar kullanlmaktadr. En ok rastlanlan trleri ekil de gsterilmektedir.

ekil Minimum havalandrma iin ska kullanlan 4 farkl fan/menfez kurulumu [1] A eklinde, yan duvarlarda eksoz (aspiratr) fanlar ve kmes ap boyunca yerlemi (yan duvarlarda yksekte veya tavanda) hava kanallar vardr. Bu kurulum souk havalarda ve gei modunda alan tnel havalandrmal kmeslerde iyi alr B eklinde, bir tarafa yerletirilmi eksoz (aspiratr) fanlar dier tarafa yerletirilmi hava kanallar vardr. Genellikle apraz Havalandrma olarak adlandrlr. Bu kurulum genellikle tnel havalandrmaya ihtiya duymayan blgelerde poplerdir.
17

C eklinde, atya yerletirilmi eksoz (aspiratr) fanlar ve yan duvarlara yerletirilmi hava kanallar vardr. Genellikle Mahyadan ekim olarak adlandrlr. Bu tr kurulumlar genellikle daha souk iklimlerde kullanlmaktadr. D eklinde, yan duvarlarda eksoz (aspiratr) fanlar ve atnn en st noktasna yerletirilmi hava kanallar vardr. Genellikle Ters Akm olarak adlandrlr. Bu tr kurulumlar hava kanallarnn yerleimi dnda A eklindeki kurulum ile benzerdir [1]. Minimum havalandrma tertibatlarnda oluturulan hava akm ablonu (A tertibat ekli iin) ekil de gsterilmektedir. Bu gerekli hava akm ablonunun elde edilmesi iin menfez giri alan kullanlan fanlarn kapasitesi ile orantl olmaldr. Eer hava menfezleri ok kk olursa (alan fanlarn saysna gre) fanlar ok yksek statik basnca kar almak zorunda kalacak ve ihtiya duyulan hava deiim oranna ulaamayacaktr. Eer havalandrma kapaklar ok geni alrsa statik basn ok decek ve hava ounlukla veya yalnzca fanlara yakn olan menfezlerden ieri girerek uniform olmayan bir hava ak ve hayvanlar iin yetersiz ortam koullar yaratacaktr. Statik basn sensrleri kullanan, kumanda niteleri tarafndan aktive edilen, souk hava koullarna gre ayarlanabilen menfezlerin (klapelerin) kullanm havalandrma kapaklarnn ayarlarnn otomatik olarak yaplmasn salayacaktr. Perde aralklar ve sabit levha tipi hava kanallar ok geni aklklar olutururlar ve ieri giren souk havann hayvanlarn zerine dmesine neden olurlar. Minimum havalandrmada iyi yaltlm kmeslere ihtiya vardr nk hava szntlar, istenilen hava akmn bozma eilimindedir [1].

ekil Minimum havalandrma tertibatlarnda oluturulan hava akm ablonu [1] Minimum havalandrmann amac kmes evresine yerletirilen hava kanallarnda havay eit miktarda ve yksek hzda, hayvanlarn boy seviyesinin zerine (atya paralel ekilde)
18

ulatrmaktr, bylelikle ekil de gsterildii gibi, souk d ortam havas kmes ii havasyla karr. Bu hava akm ablonu souk d ortam havasnn tavuklarn zerine dmesini engeller. Minimum havalandrma zamanlayc (timer) ile ynlendirilir. rnein, bymenin erken dneminde veya souk havalarda ierideki hayvanlarn hesaplanan ihtiyalar dorultusunda be dakikada bir hesaplanan sure kadar allacak ekilde ayarlanabilir. Hayvanlar bydke ve/veya havalar sndka zamanlayc devreden kp termostatlar devreye girerek soutma iin gerekli havalandrma orann salayabilirler. Dardaki hava scakl ne olursa olsun, kmes en azndan minimum miktarda havalandrma yapmak arttr. kapasiteli bir kmes iin minimum havalandrma oranlar Tablo de gsterilmitir [2]. Tablo Minimum havalandrma oranlar ( kapasiteli kmes iin) [2]

Geili Havalandrma Sistemleri Minimum havalandrmadan gei havalandrmasna gei basite zamanlayc kontroll havalandrmadan s kontroll havalandrmaya geitir. Bu durum fan/menfez dizayn nasl olursa olsun geerlidir. Scaklk sensrleri veya termostatlar minimum havalandrma zamanlaycsnnn (timern) nne geerek fanlar almaya devam ettirdii srece, minimum havalandrma tertibat, gei havalandrmas modunda alyor demektir. D ortam scakl arttka sisteme ek yan duvar fanlar veya baka fanlar eklenebilir. Gei havalandrmada ek bir aama ekil da gsterilen hibrid (melez) kurulumdur. Bu da baz tnel fanlarn kullanarak kmes ierisine kapal tutulan tnel menfezleri yerine
19

yan kanallardan hava girii salayarak kullanlr. D ortam havas, yan duvar fanlar vastasyla kmese girer ve negatif basn sistemlerindeki minimum havalandrmaya benzer ekilde kmes havas ile karr. Minimum havalandrma tertibat ile arasndaki en byk fark, artan fan kapasitesinin daha byk hacimlerde hava deiimine olanak salamasdr. rnein gei dzeneinde drt tnel fan kullanmak tnel havalandrmada drt fan kullanlarak elde edilen havalandrma orann salar ancak hayvanlar zerine direk rzgar oluturmaz. Baz blgelerde uniformite endiesinden dolay gei havalandrma iin tnel fanlar kullanlmaz. Gei havalandrma iin tnel fanlarnn kullanm menfez miktarna,iklime ve ieri giren havann karabilmesine baldr [1].

ekil Hibrid (melez) tip havalandrma iin kmes dizayn [1]. Minimum havalandrmada olduu gibi hava kanallarnn alan, kullanlan fan kapasitesi ile orantl olmaldr. Hibrid gei havalandrmas biimde fazla statik basn oluturmadan en azndan monte edilen tnel fanlarnn yarsn altrabilecek kadar yeterli yan duvar menfez alan salanmaldr. En etkili uygulamalar iin hava girileri minimum havalandrmada olduu gibi statik basn ile alan klapeler (inletler) ile kontrol edilmelidir.

Tnel Havalandrma Sistemleri Tnel havalandrmann amac lk-scak iklimlerde yksek hzl hava akmnn soutucu etkisini kullanarak hayvanlar konforlu tutmaktr. Tnel tertibat zellikle daha byk tavuklarn yetitirildii (1,,6 kg) daha scak olan blgeler iin uygundur. Tnel sistemleri
20

ncelikle scak havalarda, fazla kmes ssnn uzaklatrlmas iin gerekli olan hava deiim orann salayarak s uzaklatrma ihtiyacn karlamak iin kurulurlar. Tnel havalandrmalar eksiksiz olarak kurulmu iletmeler, btn fanlar altnda kmesin tamamnn hava deiimini bir dakikadan az bir surede tamamlarlar [1]. Tnel kurulumlar ayrca, havann kmesin uzunluu boyunca bir rzgar tneli tarznda hareket etmesini salayarak, rzgar etkisi ile soutma salarlar (ekil ). En etkili rzgar soutmas iin 2,54m/sn. hz gereklidir.

ekil Tnel havalandrmada hava ak [1] Tnel havalandrma sistemleri yksek dzeyde s uzaklatrmas ve rzgarn soutma etkisini salamak iin, bol miktarda yksek hzdaki havay tavuklar zerinden geirmek amac ile tasarlanmtr (ekil ). Yksek hzdaki hava ile salanan rzgarl soutma, tamamen tyle kapl bir tavuun hissettii etkin scakl 5, C kadar drebilir. ekil de drt ve yedi haftalk hayvanlar iin farkl hzlarda oluabilecek etkili scaklk dleri gsterilmektedir. ekil de Etkin olacak scaklk dleri tavuklarn davranlarna baklarak tahmin edilmitir. Termometreden okunup hesaplanmamtr [1].

21

ekil Yksek hzdaki hava ak ile oluturulan soutma etkisi [1]. Eer kmes dizayn sadece tnel havalandrmaya izin veriyorsa, rzgarn soutma etkisine son derece hassas olan gen civcivlerde kullanmna dikkat edilmelidir. Gen civcivler iin yer seviyesinde gerek hava hz 0,15 m/sn veya mmkn olabilen en dk hzda olmaldr. Tnel havalandrma tertibat ile salanan yksek hzl hava ak, bu havalandrma sistemine evaporatif (buharlatrmal) soutma sistemlerinin kolayca eklenebilmesine olanak salar. Bu, ya kmes ii sisleyiciler ya da hava kanallarnn dna yerletirilen evaporatif (buharlatrmal) soutma petekleri yardmyla olur. Rzgarn soutma etkisi ile oluturulan etkin scakla ek olarak d ortam havasnn bu ekilde soutulmas ok scak havalarda bile hayvanlarn iyi bir performans gstermesini salar. Hava scakl 32den fazla ve tnel havalandrma tek bana kullanlyor ise soutma daha az etkili hale gelmeye balar. 38Cnin zerinde, hava soutmak yerine stmaya balar. Tnel havalandrmada yeterli hava giriinin salanmas esastr. Petekler ile soutma iin daha fazla alana ihtiya vardr. Ayrca tnel havalandrma yaplan kmeslerde hava kaaklar istenilen hava akmn bozaca iin kmesler iyi izole edilmelidir.

22

 Evaporatif Soutma Sistemleri Su buharlat zaman onunla temasa gecen her ey sour. Havaya 3,8 litre su buharlatrmak havadan 9,kJ enerji alr. Evaporatif (buharlatrmal) soutma (Evaporative cooling-EC) bu zelliinden dolay scak havalarda kanatl retimi yapabilmek iin etkili bir aratr. Kesim tavuu yetitiriciliinde ECnin en kolay uygulamas perdeli havalandrma yaplan kmeslerde st taraflara yerletirilen sisleme memeleri (nozzle) ile olur. En etkin ve etkili modern EC sistemleri, tnel havalandrmay tamamlayan ve havalandrma ile beraber alanlardr. Tnel havalandrmann rzgarn soutma etkisine ilaveten belirgin bir scaklk drc etki ekleyerek, yani iyi bir ekilde tasarlanan ve iletilen tnel havalandrma kmesleri ile beraber EC sistemleri tavuklarn ok scak havalarda bile iyi performans gstermelerini salar. ECnin ne kadar iyi alt, ne kadar soutucu etki yaratt faktre dayanr: Balang d ortam hava scaklna, bu scaklk ne kadar yksek olursa, dier koullar eit olduunda o kadar daha fazla oranda soutma mmkndr. Kmes dndaki bal Nem (RH) oranna, bu oran ne kadar dkse o kadar iyidir. Sistemin suyun buharlatrlmasnda ne kadar etkili olduuna, tipik bir sistemin etkinlii %50 - %75 arasndadr. Tablo de daha yksek veya dk balang hava scaklklarnda, sistemin etkinlii ve bal nem dzeylerine gre kmes ii hava scaklklar verilmektedir. rnein, eer darda scaklk 35C, bal nem %50 ise %75 etkin bir EC sistemi 7C serinlik oluturarak scakl 28C. ye drecektir. Eer tnel havalandrma, rzgar etkisi ile soutma yoluyla 5,C kadar etkin soutma salarsa, tamamen ty ile kapl tavuklar scakl ,5C olarak hissedeceklerdir [1].

23

Tablo Farkl koullar altnda mmkn olan evaporatif soutma etkisi [1].

Tavuk iftliklerinde kullanlan evaporatif soutmann iki eidi vardr. Tnel havalandrmayla birlikte petek soutma ve sisleme veya dumanlama.

Tnel Havalandrmayla Birlikte Petek Soutma Pedli evaporatif serinletme sistemlerinin esas, havann duyulur ssnn suyun

buharlatrlmasnda gizli sya dnmesidir. Bu sistemlerde scak d ortam havas slak pedden geirilerek kmes ierisine alnr. Bu srada ped yzeyinden bir miktar su buharlatrlarak hava ile birlikte kmes ierisine tanr. Ped yzeyinden slatma suyunun buharlatrlmas iin gerekli olan s (buharlama gizli ss), pedden geerek kmes ierisine giren havann duyulur ssndan karlanr. Dolaysyla havann kuru termometre scakl der (sour). Scakl azalan hava kmes ierisindeki tavuklarda belirli bir rahatlk salar [4]. Sistemde pedler pskrtme ya da damlatma yntemlerinden birisi ile srekli slatlr. Pedlerin zerine dklen suyun buharlatrlamayan ksm pedlerin alt tarafndaki depoda birikir. Bu fazla su, taze su ile birlikte tekrar pedler zerine gnderilir. Fanlarla kmes ierisindeki kirli hava dar atlrken meydana gelen basn farknn etkisiyle d ortam havas pedlerden geerek kmes ierisine ekilir. ekil da tnel havalandrmal kmes dizaynnda petek soutma sistemi gsterilmitir.

24

ekil Tnel havalandrmal petek soutma [2]. Pedli serinletme sistemlerinin serinletme etkinlikleri, kullanlan pedin yapsal zellikleri (ped materyalinin cinsi, kalnl, delik zellikleri ve hava ile temas edecek ped yzey alan v.b.), pedlerin slatlmasnda kullanlan suyun ak debisi ve havann pedden geiteki hzna baldr. Ped yzey alannn artmas, havann pedden gei hznn azalmas, sistemin serinletme etkinliini arttrr. Havann pedden geiteki hz pedin yapsal zellikleri ve konumlandrlma ekline bal olarak 0,,5 m/s arasnda deiir. Daha dk hzlarda doygun duruma gelen hava ped ierisinde uzun sre kalacandan sistemin toplam serinletme yknde azalmaya neden olur. Tersi durumda hava pedden yeterli miktarda buharlama olmadan pedi terk edecei iin sistemin serinletme etkinlii der. Ped slatma suyunun ak debisi arttka fazla su ped gzeneklerinin tkanmasna, dolaysyla sistemin etkinliinin dmesine neden olur. Tersi durumda ped zerinde mineral madde birikerek (kirelenme) pedin zelliinin bozulmasna neden olur.

Sisleme / Dumanlama Sisleme sistemleri ieriye giren havay, sisleme balklarndan pompalanan suyun buharlamasyla soutur. Sisleme hatlar buharlama hzn en st seviyeye kartmak iin hava giri menfezlerine yakn yerletirilir ve kmes boyunca ek hatlar sisteme eklenebilir. ekil da bir iftlikteki sisleme sistemi rnei gsterilmitir.
25

ekil Bir tavuk iftliindeki sisleme sistemi rnei [2] 3 tr sisleme sistemi mevcuttur. Dk basn, bar; 30 mikrona kadar damlack bykl. Yksek basn, bar; mikrona kadar damlack bykl. Ultra yksek basn (Dumanlama), bar; 5 mikron damlack bykl. Dk basnl sistemlerde damlack bykl artar ve kmes ii nem oran ok yksekse altln slanmasna neden olabilir. Yksek basnl sistemler, yk sen dalgalanmalarna sebep olan kmes iindeki atk rutubeti en az indirir. ok ince damlack bykl, zellikle civciv dnemi boyunca nemli olan slak altln engellenmesine yardm edecektir [2].

26

5. HAVALANDIRMA YNETM

ncelikle tavuk iftliklerinde havalandrma iin doru kararlar vermenin nemini incelersek; ekil de

Amerikann

gneydousunda

sonbahar

dneminde

perde

tipi

yan

duvar

havalandrmas ile negatif basn havalandrmas yaplarak evre koullar kontrol salanan tavuk kmesleri arasndaki data logger takip cihazlar tarafndan kaydedilen scaklk farllklar gsterilmektedir. Geleneksel perdeli soutma yaplan kmeste ok az scaklk kontrol salanrken evre kontrol salanan kmeste scaklklar, hedef scaklk izgisini ok yakndan takip etmektedir. Burada yetitirmenin ilk 28 gnnde kaydedilen veriler arasndaki farkllk ok belirgindir [1]. Yetitirmenin daha sonraki aamalar ve daha scak iklimler iin, zellikle tavuklar daha byk kesim arlklarna (1,,6 kg) ulatrld durumlarda evaporatif soutma ile beraber kullanlan tnel havalandrmann kesin performans avantaj salad daha nceki blmlerden biliniyor. Tablo de ticari bir kesim tavuu iletmesi tarafndan yaz dnemi esnasnda Gneydou Amerikada kaydedilen gerek saha verileri ile geleneksel perdeli soutma ve tnel+buharlatrmal soutma ile soutulan kmesler arasndaki farkllklar gsterilmektedir.

27

ekil ki farkl havalandrma sisteminin hedef scakla yaklam [1]

Tablo Gneydou Amerikada yaz dneminde tnel havalandrma + Evaporatif soutmann geleneksel perde havalandrmas ile karlatrlmasndan elde edilen performans etkileri [1].

28

Amerikan Tarm Bakanl aratrmaclar tarafndan yaplan, daha yksek performans salamak iin modern tnel soutmal kmeslerin potansiyelini aratran bir baka almada deiik tnel rzgar hzlarnn scak ortamlarda canl arlk ve FCR zerine etkileri gsterilmitir (Tablo ). Tablo Scak ortamlarda, rzgar hznn Canl arlk ve FCR zerine etkileri [1].

29

Havalandrma teknolojine yaplan yatrmn potansiyel geri dn, sadece sistemler amaca uygun ekilde tasarlandnda, sistem paralar dikkatlice seildiinde ve bunlarla ayn derecede nem gsterip uygun ekilde ekilde iletildiinde mmkndr. Bundan sonraki alt balklarda havalandrma ekipmanlar, havalandrma ekipmanlarnn nemi ve seimi, yararl bir havalandrma iin gerekli dier faktrler anlatlacaktr.

Fanlarn Seimi Baarl bir havalandrma program iin iyi fanlara sahip olmak zellikle nemlidir. Gz nnde bulundurulmas gereken en nemli husus, fanlarn hava akm kapasitesidir ki bu da bir fann ekecei m3/saat (saatteki metrekp) hava miktardr. Fanlar havalandrmann havay hareket ettiren kaslardr ve kurulan fanlarn ihtiya duyulan kadar havay tayacandan emin olman gerekir. Fan Performansn Etkileyen Faktrler Fan kapasitesi (m3/saat) fann alt ortamn statik basncna gre deiir. Serbest havada (kartrc fanlarda olduu gibi), sfr statik basnta bir fan en yksek dzeyde havay hareket ettirecektir. Negatif basnta havalandrma fanlar kmes ierisindeki kanallardan havay ekmek ve dar boaltmak zorundadr. Yani bir miktar dirence kar almaldrlar. Bu diren statik basn olarak adlandrlr. Statik basn arttka fann hava akm kapasitesi azalr. Bir fann hava akm oran (50 seafoodplus.info m3/saat / 12,5 seafoodplus.info m3/saat) yksek statik basnta ne kadar iyi performans gstereceini ifade eder. Hava akm kapasitesi deeri 0,,90 aralnda deiir ve yksek deer daha iyidir. Fann etkinlii (bir watt ile ekebildii m3/saat hava), kilowatt-saatteki fayda maliyetine denktir, bize m3/saatde belirli bir hava akmn salamak iin bir fan altrmann maliyetinin ne kadar olacan gsterir. Fan etkinlii de statik basn arttka azalr. Fan performans erileri fanlarn karlatrlmas ve belirli bir durumda hangi fann en iyi ekilde alacan deerlendirmek iin olduka kullanldr. Fan erileri ya fan kapasitesini yada fan etkinliini gsterir. Nokta veya grafik eklinde bir fann statik basn arttka m3/saat olarak kapasite deiikliklerini veya deiik statik basnlarda bir fann m3/saat/watt olarak etkinliini gsterirler.

30

Fanlar genellikle 10 veya 20 Pa. statik basntaki m3/saatlik randmanlarna gre tantlrlar veya deerlendirilirler. Bu fan tasarm amac ve tipik iletim statik basnc iin kullanlan allm bir standarttr. Eer kmes iindeki statik basn tasarlanan iletim aralnn ok zerine karsa ki bu durum olaslkla kapaklar veya petekler kirlenirse veya yetersiz hava giri menfezi varsa oluur. Bu durumda fanlar istenilen hava akmn salayamayacaktr. Fan Kapaklar ile lgili Faktrler Kapaklar aldnda oluacak hava akm direnci ya ok dk dzeyde olmal ya da hi olumamaldr. Fakat kapaklar kapatldnda hava akmn tamamen bloke edebilmelidir. Gnmzde yaplan testler cmlik tnel fanlarnn yksek kalite, yeni ve temiz panjur tipi kapaklarnn skca kapanmadn gstermektedir. Kapanmas gereken fanlarn oluturduu hava szntlar minimum havalandrma esnasnda kmeste scaklk kayb nedeniyle birka yz dolara mal olmaktadr. Daha da nemlisi hava szntlar tavuklarn performansna zarar verebilecek gerekli hava akm ablonunu bozmaktadr. Eer panjurlu kapaklar kullanlrsa, bunlarn temiz tutulmas gereklidir. Bir hafta iinde biriken kir, hava akmn %25 azaltabilir. Konik veya eimli duvar fanlarnn avantaj, kapaklarnn daha kolay temizlenebilecei kmes iinde yerlemi olmalardr. Entegre Kontrol Sistemlerinin Seilmesi Entegre elektronik kontroll sistemler kmes iinde 7 gn 24 saat kontrol salar. Bu sistemler olduka pahaldr fakat scaklk dalgalanmalarn hedef optimal scakln st ve altnda daha dar bir aralkta snrlayarak tavuklarnn performansnn artmasn salayarak maliyetin geri dnmn salar. Tipik bir mekanik termostatl sistem C dalgalanmalara yol acarken, elektronik kontroll bir sistem 1,1C kontrol salar. Entegre bir kontrol, termostatlar gibi farkl paralarn ayrca ayarlanmas gerekliliini ortadan kaldrr. Bununla beraber iyi bir ynetici entegre kontrol sistemini gzlemleyip, ynlendirmelidir. yi bir sistemi kullanmay renmek kolaydr. Bu da sistemin iyi bir gsterge ekrannn olmas ve menler yardmyla ynetilebilmesi demektir. Istma ve havalandrma sisteminin birbiri ile atmasn engellemeli; kmesi otomatik olarak, stmadan minimum havalandrma, gei havalandrmas ve tnel havalandrmaya ya da evaporatif soutmaya geirebilmelidir (ilemi tersine de evirebilmelidir). Ayrca ekstra igc kullanmanz engellemek amacyla yeterli veri giri kanal olmaldr. Dier bir nemli konu iyi bir entegre
31

kontroln g kaynandan kaynaklanan ani voltaj deiiklikleri ve kesintilerine kar koruma salayabilmesidir. yi bir kontrol sistemi ayn zamanda blgesel alma kapasitesine sahip olup, yneticinin kmesin farkl blgelerine scaklk sensrlar yerletirerek deiik durumlar iin deiik sensrleri kullanabilmesine olanak salamaldr. rnein bytme dneminde kmesin belirli bir blmnde blme oluturuluyor ise dnemin minimum havalandrmas iin kullanlmayan alandaki sensrler kapatlabilmeli, fakat kmeste fanlarn olduu alanda scak hava tnel havalandrmas iin sensrler gerektiinde alabilmelidir. Daha iyi kontrol sistemleri toplanan verileri entegre ederek gsterge ekrannda sunarlar. Bylelikle yneticiler rnein son 24 saat ierisinde farkl zaman aralklarndaki veya tm yetitirme dnemindeki kmes scaklklarna bakabilirler. Bu zellik sorunlarn giderilmesinde olduka kullanldr. Genellikle kiisel bilgisayarlar ve a balantlar ile uzaktan yaplabilen gzlemleme ve kontrol, kontrol sistemlerinde istenilen bir zelliktir ve yneticinin kmes artlarn kendi ofisinden veya yerleim yerinden kontrol edip, eer sorunlar varsa mdahale etmesine olanak salar [1]. Hava Giri Menfezi Tasarm Minimum ve gei havalandrmas esnasnda, souk d ortam havasnn direk olarak hayvanlarn zerine verilmesine izin vermeden, souk d ortam havasnn kmes ii scak havasyla kartrlmasnda kullanlan havalandrma kanallarnn tasarm ok nemlidir. Daha nce de belirtildii gibi fanlarn ve hava giri menfezlerinin yerletirilmesinde birok deiik tasarm vardr. Buradaki esas konu havann yksekten ve yksek hzda kmese tanmasdr. Kmesin eperine yksekte yerletirilen (yan duvarlara veya tavan almlarna) ayarlanabilir menteeli kapaa sahip klapelerin gerekli hava akm patterninin (gidi yolunun) salanmasnda ok faydal olduu saptanmtr. ekil de ayarlanabilir yan kanallar ile salanan hava akm patterninin perdeli havalandrma kanallarnn dzenlenmesi ile karlatrlmas gsterilmektedir [1]. Minimum veya gei havalandrma esnasnda souk d ortam havasnn direkt olarak hayvanlarn zerine verilmesini nlemek ok nemlidir. Kmesin eperine yksek olarak yerletirilen ayarlanabilir klapeler bu amac karlarlar. Hava kmes ierisinde tavuk seviyesine ynelmeden nce kmes ii scak havasyla karr (ekil ). Menfezden ieri alnan havann herhangi bir engelle (su kanallar, elektrik sistemleri) karlamas hava akmn bozabileceinden tasarmda dikkat edilmelidir.
32

ekil Farkl giri menfezlerindeki hava akm yollar [1]. Hava boluklarnn boyutlar ok nemlidir. alan fanlarn says ve statik basntaki deiikliklere gre farkllk gsterir. Srekli uygun hava akmn salamak iin hava kanallarnn el ile ayarlanmas neredeyse imkanszdr. Statik basn sensrleri ile aktive edilen souk hava kanallar gerekli ayarlamann otomatik olarak yaplmasn salayarak tavuklara daha iyi ortam sunar. Kartrc Fanlarn levi Minimum havalandrma esnasnda ayarlanabilir klapelerin salad iyi hava karm srasnda bile minimum havalandrma fanlar sadece bir dnem alr. Fanlar kapatld zaman kmesin st ksmnda scak havann souk hava ile karm ve tabana ynlendirilmesi durur. Kmesin ierisine yerletirilen kartrc (veya sirklasyon) fanlar bu scaklk tabakalamasnn nlenmesine yardmc olarak gen hayvanlarn scak tutulmasn ve altlktan nemin uzaklatrlmasn salayabilirler. Kartrc fanlarnn kullanlmasnn dier bir nemi snma yakt maliyetinin azaltlmasdr. yi yaltlm, ayarlanabilen hava kanallar ile iyi ynetilen kmeslerde %15 ve %20 kadar yakt tasarrufu saland grlmtr. Toplam yakt maliyeti iyi ynetilen ve yaltlm modern kmeslere kyasla daha fazla olan eski kmeslerde daha yksek oranlarda yakt tasarrufu salanabilmektedir. Konveksiyon stma yaplan ve/veya yksek tavanl kmeslerde daha fazla yakt tasarrufu salanabilir, bazen bu oran %40a ulaabilir [1]. Hem krek tipi (Casablanca tipi) hem de aksl pervane fanlar olduka faydaldr. Krek tipi fanlar genellikle st aknt modunda daha iyi alrlar. Aksl fanlar kmesin orta izgisi hizasnda yerletirilerek havay yatay olarak flerler. Salanan hava dizayn ve kurulum detaylar ekil ve de gsterilmektedir.

33

ekil 12m x m lik bir kmes iin tipik kurulum detaylar ve aksl pervane tipi kartrc fanlar tarafndan oluturulan hava ablonu [1].

ekil 12m x m lik bir kmes iin tipik kurulum detaylar ve krek tipi kartrc fanlar tarafndan oluturulan hava ablonu [1]. Evaporatif Soutma Sisteminin Seimi evre kirlilii yapmamas, ilk yatrm ve iletme giderlerinin dk olmas, serinletilecek ortama srekli taze havann gnderilmesi gibi avantajlar nedeniyle evaporatif serinletme istemleri ABD ve AB lkelerinde yaygn olarak kullanlr, bu sistemlerden en yksek dzeyde yararlanlabilmesi iin serinletilecek d ortam havasnn bal nem deerinin olabildiince dk olmas gerekir. D ortam hava bal nem deerinin yksek olduu koullarda
34

evaporatif serinletme ileminin uygulanabilmesi iin ncelikle d ortam havasnn nem ieriinin azaltlmas gerekir. Bunun iin deiik sv ve kat nem alclar kullanlr. DesesifEvaporatif Serinletme (DES) olarak adlandrlan ve havann nemi alndktan sonra evaporatif serinletme ileminin uyguland bu sistemlerin lkemizde de yaygnlamas gereklidir [5]. Tavuk iftliklerinde, ok scak gnlerde bu sistemle bal nem artrlmadan srekli evaporatif soutma salanabilir. Pedli soutmada, sisleme evaporatif soutma ynteminde olduu gibi altln slatlma sorununun olmamas, kmes ierisine alnan d ortam havas scaklnda kmsenmeyecek dzeylerde dmelerin salanmas nedeniyle kmeslerin serinletilmesinde en uygun yntem pedli evaporatif soutma yntemidir [6]. Tnel havalandrmal veya havalandrmasz olarak iyi tasarlanm sisleme sistemleri de iyi ekilde iletildiinde ve uygun iklimlerde kullanldnda olduka etkin ve yararl olabilirler. Bu kmes ii sislemenin problemi, sistemin havann absorbe edebileceinden daha fazla suyu havaya verdii durumlarda, suyun hayvanlarn zerine ve altla dmesidir. Maksimum soutma iin sadece gerekli miktarda suyun havaya sislenmesi ve kmesin slatlmamas gerekmektedir. Bu ilem ok zor olabilir dolaysyla dikkatli ve aktif bir kullancya ihtiya vardr. Memelerin tkanmasna da ska rastlanr ve sklkla kontrol edilmesi gereklidir. Su kalitesi sorun yaratabilir. Bu nedenle sistem iin salanan su filtre edilmelidir. Sisleme sisteminin bu dezavantajlar yannda pedli soutma sisteminin tek dezavantaj iklim koullarnn uygun olduu dnemlerde doal havalandrma yapma olanann bulunmamas olabilir [7].

Soutucu Petekler ile Soutma Ama en az petek alan kullanlarak, istenilen soutmann salanmas ve kmes statik basncnn 25Pa. deerinin zerine kmamasdr. Petekle evaporatif (buharlatrmal) soutma sistemlerinde en sk yaplan yanl, monte edilen petek alannn yeterli olmamasdr. Bu durum statik basnc ok zorlayarak fanlarda randmannn azalmasna neden olur. Yeterli miktarda petek alanna sahip olunmadnda, peteklerden gecen hava hz ok yksek olacandan, soutma etkinlii azalacaktr. Islak peteklerden gecen hava hz ne kadar az olursa soutma etkinlii o kadar fazla olur. Kmes iinden gecen veya tnel kanallarndan gelen hava hz ile soutma peteklerinden gecen hava hznn ayn olmadna dikkat ediniz. Kmes iine girdikten sonra havann hzn
35

belirleyen faktr, kmesin enine kesit alandr. Peteklerin alan her zaman kmesin enine kesit alanndan daha fazla olmaldr nk yeterli soutma etkinliinin salanmas iin peteklerden daha dk hzda hava gemelidir. Kurulan fan kapasitesini ve peteklerden gemesi tasarlanan hava hzn bildiimiz dnlrse, petek alannn saptanmas iin gerekli forml: Gerekli petek alan (m2) = Kurulan tnel fan kapasitesi (m3/saat) / (Peteklerden gemesi tavsiye edilen hava hz (m/sn) x Saat-saniye evirme faktr () )dr. Kmesin Konumlandrlmas Bir kanatl kmesinin gnein asna gre bir alanda nasl konumlandrld nemlidir. Optimal kmes ii koullar iin en iyi konumlandrma at srtnn (kmesin uzun ekseni) dou-bat uzantsna yakn olarak uzanmasdr. Kn bu konum gnn ortasnda zayf k gneinin yan duvara vurmasn ve snmaya bir miktar katk salamasna izin verir. Scaklk birikimlerini en alt dzeye indirmeye altnz yaz dneminde gn ortasndaki gne nlar ok daha yksekten gelir. Bylelikle gnn byk bir ksmnda saak knts gne nlarnn yan duvara vurmasna engel olur. Gn ortasndaki gne sadece atya vurur ki buras da genellikle kmesin en iyi yaltlan ksmdr. Dou-bat dorultusundan dereceden daha fazla ac ile uzanan kmesler kn daha fazla yakt tketme eilimindedir ve yazn daha fazla oranda havalandrma kullanlmasna ve havalandrmann yakndan takibine ihtiya duyarlar [1]. Kmesin Yaltm Negatif basn ile havalandrlan modern kmesler skca yaltlmaldr. Doal olarak havalandrlan kmeslerde yaltm kritik deildir. Fakat negatif basn kullanmnda nemli olan havann kmese nasl ve nereden girdiini kontrol altnda tutmaktr. Bu nedenle kmesin yaltm byk nem tar. Souk havalara rastlayan retim dnemlerinde, binalarn altndan, kaplarn evresinden veya atlaklardan gelen hava, sadece tavuklarn mesine ve rahatsz olmasna neden olur. Nem problemleri oluturur ve optimal yetitirme ssnn dmesine yol acar. Tnel havalandrma srasnda oluan hava szntlar ihtiya duyulan kmesin bir ucundan dier ucuna doru olan hava akmnn rotasnn bozulmasna neden olarak, havann hznn ve rzgarla soutmann azalmasna sebep olur.

36

Yaltma birde s kazan veya kayp ynnden bakarsak, Ilman ve souk iklim blgelerinde stma yakt maliyetinden tasarruf salamak iin yaltm son derece nemlidir. Tavan zerinde tavan aras bulunan kmeslerde tavan zerinde en az U=0, W/(m2K) yaltm olmaldr. Tavan aras bulunan ack kirili kmeslerde at altnda en az U=0, W/(m2K) yaltm olmaldr, buda 38mmlik poliretan kpk levhalarla veya 50 mmlik polisterin boncuk levhalarla salanabilir [1]. Kanatl kmeslerinde cam elyaf, levha veya zayf dolgulu yaltmlar olmadan folyo tipi yanstc yaltmlarn veya yanstcl at kaplamalarn tek bana kullanlmalar halinde yeterli olmadklar ortaya konmutur. D ortama maruz kalacak herhangi bir yaltm materyali rutin temizlik ilemleri ve hayvanlarn oluturaca eitli hasarlara kar dayanakl olmaldr. Yaltm materyalinin su geirmez olmasna zellikle dikkat edilmelidir. Nem, yaltm malzemesinin etkinliini nemli derecede azaltr. Yaltm malzemesinin etkinliinin azalmas, yap elemanlarndan olan s kayplarnn artmasna ve yap elemanlarnn zarar grmesine neden olur. Bu nedenle yaltlm duvar, at, tavan, deme ve temellerin lk yzeyleri nem kesici zellii olan malzemelerle kaplanr. Nemin yap elemanlar ile temasn nleyen bu malzemelere buhar perdesi ad verilir. Asfaltik boyalar, metalik alminyum boyalar, alminyum levhalar, katranl kat, rberoit ve polietilen tabakalar en ok kullanlan buhar perdeleridir [8]. Hayvan barnaklarnda yaltm amacyla camyn, preslenmi mantar levhalar, heraklit, strafor, plastik, kpk, snger levhalar, aa ve elyafl plakalar kullanlabilmektedir. Bunun yannda krsal alanda kolayca ve ucuza bulunabilmeleri nedeniyle sap, saman, testere ve plenye tala, ahap rendesi ve eltik kavuzu gibi malzemelerden de yararlanlmaktadr [8]. Scak blgelerde yneticeler bazen yaltm yapmann gerekli ve ekonomik olmadn dnrler. Bilinmesi gereken, scak iklimlerde yerleim yerine bakmakszn yaltm yaplmam atlardan gelecek gne scaklna kar hayvanlarn korunmak zorunda olmasdr. D ortam havas 33C olduunda yaltlan kmesteki scaklk gz ard edilebilecek hayvan lmleri ile beraber 33,3C olur. Yaltm yaplmam kmeslerde kmes scakl 37Cye karken, lmler %14leri bulabilir [1]. Yaltm yaplmam at veya tavanlardan gelen s 6 haftalk hayvanlardan oluan bir kmes tarafndan retilen sdan daha fazladr. Havalandrma sistemleri buharlatrmaya sahip olsa da bu kadar yksek bir s ykn kaldramazlar. Radyan ss, i ortam scakln arttrmadan direkt olarak hayvanlar etkidii iin zellikle tehlikelidir. Hayvanlar bu ekstra s ykn
37

absorbe ettikten sonra kmesin ss ykselmeye balar ve problem gzle grlr bir hal alr. Eer alternatif olarak baka bir yaltm yntemi yoksa folyo tipi yanstmal at kaplamalar bu radyan ssna kar bir miktar fayda salayabilirler [1].

38

6. HESAPLAMALAR

iftliin boyutlar (m x 15m x m) olacaktr. iftliin kurulaca yer Ankara ehri olarak seilmitir. Kmes taban 15cm ta blokaj zerine, 10cm grobeton yaplmtr. Kmese tavuk girii olduu zaman altlk serilmi ve altlk malzemesi olarak da 10cm saman kullanlmtr. Bu verilere gre kmes taban iin sl geirgenlik direnci hesab Tablo de gsterilmitir. Tablo Kmes taban iin s direnci hesab
Kmes Taban, K Deeri Hesab : Yap Eleman Is iletim Katsays, Is letkenlik Direnci, Kalnl, d (m) (W/mK) R (mK/W) Toplam R : K (1/R) :

Yap Elemanlar 1/i Ortam Is Tanm Katsays Ta Blokaj Grobeton Saman

D cephe, yan duvarlar sandvi panelden yaplmtr. Yaltm malzemesi olarak 5cm kalnlndaki poliretan kullanlmtr. D duvarn sl geirgenlik direnci hesab Tablo de gsterilmitir. Tablo Yan duvarlar iin sl geirgenlik direnci hesab
D Cephe, Yan Duvarlar, K Deeri Hesab : Yap Eleman Is iletim Katsays, Is letkenlik Direnci, Kalnl, d (m) (W/mK) R (mK/W) Toplam R : K (1/R) : 39

Yap Elemanlar 1/i Ortam Is Tanm Katsays st Boyal Galvaniz Sac Is Yaltm (Poliretan) Alt Boyal Galvaniz Sac 1/d D Ortam Is Tanm Katsays

D cephe, at sandvi panelden yaplmtr. Yaltm malzemesi olarak 10cm poliretan kullanlmtr. at iin sl geirgenlik direnci Tablo de gsterilmitir. Tablo at iin sl geirgenlik direnci hesab
D Cephe, at, K Deeri Hesab : Yap Eleman Is iletim Katsays, Is letkenlik Direnci, Kalnl, d (m) (W/mK) R (mK/W) Toplam R : K (1/R) :

Yap Elemanlar 1/i Ortam Is Tanm Katsays st Boyal Galvaniz Sac Su Yaltm Is Yaltm (Poliretan) Alt Boyal Galvaniz Sac 1/d D Ortam Is Tanm Katsays

Soutma Yknn Hesab Hesaplamalarda tm deerler, soutma ykne etkisinin maksimum olaca durum iin alnacaktr.

D Is Kazanlar Bu hesaplamada yln en scak aynn, en scak gnnn, en scak saatindeki deerler kullanlacaktr. Ankara iin d tasarm artlar : 34 oC kuru termometre scakl, 20 oC ya termometre scakl ve d gnlk scaklk fark 15 oC dir [9]. Tavuklar iin ya gn ve sonras iin %65 bal nem ve 20 oC scaklk isteniyor. iftlik i ortam scakl da buna edeer yani 20 oC alnacaktr. Tavuk iftliini evreleyen duvar, deme ve tavandan olan s kazanlar, binann konstrksiyonuna, yaltm malzemesinin cinsine ve kalnlna, i ve d scaklk farkna baldr. Dzlemsel bir cidarlardaki Q (W) s geii Denklem bantsyla hesaplanabilir. Q = K.A.(Td-Ti) (Denklem )

Bu denklemdeki simgelerin anlamlar aadaki gibidir. K : toplam s gei katsays, W/m2.K

A : cidarn s gei alan, m2 Td : d ortam scakl, oC Ti : i ortam scakl, oC Soutma hesaplarnda gne gren d duvarlarda nm yolu ile meydana gelen ilave s kazanlar da gz nne alnmaldr. Pratikte uygulanan yaklak bir yntem, gne gren yzeylerdeki d scaklklar, birka derece artrlr. Tablo de gne nlarnn etkisinin scaklk fark edeeri verilmitir. Tablo Gne nlarnn etkisinin scaklk fark edeeri
Yzey Cinsi Dou Koyu Renkli Orta Renkli Ak Renkli Duvarn Cephesi Gney Bat Dz at

5 4 3

3 3 2

5 4 3

11 9 5

Kmesin konumu, kmesin uzun ekseni dou-bat uzantsna yakn olacak ekilde yerletirilmitir. Her d cephe yzeylerinden gelen s kazanlar iin (Denklem ) kullanlacaktr. Dou cephesi iin hesaplamalar yaplrsa : Dou cephesinin toplam alan, 15x = (m2) dir. Duvarn toplam s gei katsays (W/m2.K) dir. Yzey cinsi orta renkli seilirse, Td : 34 + 4 = 38 oC dr. Qd,Dou = ().().() = W Bat cephesi iin hesaplamalar yaplrsa : Bat cephesinin toplam alan, 15x = (m2) dir. Duvarn toplam s gei katsays (W/m2.K) dir. Yzey cinsi orta renkli seilirse, Td : 34 + 4 = 38 oC dir. Qd,Bat = ().().() = W Gney cephesi iin hesaplamalar yaplrsa : Gney cephesinin toplam alan, x = (m2) dir. Duvarn toplam s gei katsays (W/m2.K) dir. Yzey cinsi orta renkli seilirse, Td : 34 + 3 = 37 oC dir.
41

Qd,Gney = ().().() = W Kuzey cephesi iin hesaplamalar yaplrsa : Kuzey cephesinin toplam alan, x = (m2) dir. Duvarn toplam s gei katsays (W/m2.K) dir. Yzey cinsi orta renkli seilirse, Td : 34 oC dir. Qd,Kuzey = ().().() = W at iin hesaplamalar yaplrsa : at yzeyinin toplam alan, 15x = (m2) dir. atnn toplam s gei katsays (W/m2.K) dir. Yzey cinsi orta renki seilirse, Td : 34 + 9 = 43 oC Qat = ().().() = W Kmes taban iin hesaplamalar yaplrsa : Kmes taban alan, 15x = (m2) dir. Kmes tabannn toplam s gei katsays (W/m2.K) dir. Deme alt toprak scakl scak iklimler iin 25 oC dir. Qtaban = ().().() = W Tavuk iftliini evreleyen duvar, deme ve tavandan olan s kazanlar, duyulur s kazanlardr. D yklerden kaynaklanan toplam duyulur s miktarna Q1,duy dersek. Q1,duy = Qd,Dou + Qd,Bat + Qd,Gney + Qd,Kuzey + Qat + Qtaban (W) Q1,duy = + + + + + = (W) (Denklem )

Is Kazanlar s kazanlarnda tavuklardan gelen duyulur ve gizli s yk ile aydnlatmadan gelen duyulur s yk vardr. lk olarak tavuklardan gelen s yklerini hesaplarsak : Tavuklardan gelen duyulur s yknn (W/kg) olduunu ve gizli s yknn de (W/kg) olduunu daha ncedeki balklardan biliyoruz. Bu hesaplamada tavuklarn kmesten 7 haftada bir kesim iin topland ve 7. haftada tavuun arlnn (kg) geldii kabul edilecektir. Kesim tavuu yetitiriciliinde kmes taban alan belirlenirken tavuk bana (m2) nin yeterli olaca belirtilmitir [10]. Bu deere gre metrekare bana 14 tavuk dmektedir.
42

iftliin taban alan (m2) olduuna gre iftlikteki toplam tavuk miktar (x14) tavuktur. Bu bilgilere gre tavuklardan gelen toplam duyulur gizli s kazanc hesab Tablo ve Tablo da verilmitir. Tablo Tavuklardan gelen toplam duyulur s kazanc Tavuklarn yayd duyulur s (W/kg) : Kesim yandaki Tavuun geldii arlk (kg) : 1 m bana den tavuk miktar : iftliin taban alan (m) : Toplam tavuk miktar : Toplam Duyulur Is Yk (W) :

14

Tablo Tavuklardan gelen toplam gizli s kazanc Tavuklarn yayd gizli s (W/kg) : Kesim yandaki tavuun geldii arlk (kg) : 1 m bana den tavuk miktar : iftliin taban alan (m) : Toplam tavuk miktar : Toplam Gizli Is Yk (W) :

14

Tavuklardan gelen toplam s yk : Q,toplam = Q,duy + Q,giz (W) (Denklem ) Q,toplam = + = W

43

Aydnlatmadan gelen s yknn hesab iin kmeslerde tavuklar iin metrekare bana gerekli olan k younluundan faydalanlacaktr. m2 kmes taban alan iin aydnlatma s yknn hesab Tablo de gsterilmitir. Tablo Aydnlatmadan gelen s kazanc
Ya (Gn) : Ik Younluu (lks) : Gnlk Ik Saati : Ik Younluu (W/m) : Aydnlatma Is Yk (Watt) : 23 saat k : 1 saat karanlk Kesimden nceki gn+ 20 saat k : 4 saat karanlk

Burada k younluu 60 Watt gcndeki tungsten tipi flamanl ampul kullanld varsaylarak (W/m2) enerji birimine evrilmitir. Maksimum aydnlatma s yknn hesab iin k younluklarndan byk olan seilmitir. Aydnlatmadan kaynaklanan s kazanlar, gnlk k saati yksek olduundan soutma ykne eit kabul edilecektir. Dier hesaplarmz kesimden nceki son bir haftaya gre yaptmzdan, soutma ihtiyacnn olduu zamanki aydnlatmadan gelen s kazancn da Tablo den (W) alacaz. Q,duy = W

Havalandrma htiyacndan Gelen Is Kazanlar Tavuk bana gerekli oksijen ihtiyacn ve hava kalitesini korumak ve ayrca amonyak oluumunu engellemek iin gerekli havalandrma miktar oran Denklem de verilmitir. Havalandrma oran (m3/sn/kg) = 2x ( Denklem ) [1]

Tavuklarn 7 hafta bir toplandn ve 7. Haftada 2,5 kg geldiini daha nce kabul etmitik. Metrekare bana 14 tavuk geldiini ve taban alannda metrekare olduunu ve buradan tavuk saysnn olduunu daha nce hesaplamtk. Bu deerleri Denklem de yerine koyarsak, toplam havalandrma miktar m3/saat kar. Havalandrma ihtiyacndan dolay hem duyulur s hem de gizli s kazanc oluur. eri giren hava, d hava scaklndan i hava scaklna kadar soutulmak zorundadr. Bu havalandrmadan kaynaklanan duyulur s kazancdr ve Denklem ile hesaplanr. Qhav,duy = V. . cp . t (W) (Denklem ) [9] V : hava debisi, m3/s
44

 : havann younluu, kg/m3 cp : havann zgl ss, J/(kg.K) t : i-d hava scaklklar fark, oC Havann zgl ss ise; cp = + w (Denklem ) [9] : kuru havann zgl ss, J/kg.K w : zgl nem, kg(su buhar)/kg(kuru hava) : su buharnn zgl ss, J/kg.K Havalandrma, kmes iindeki havann nem ieriini de deitirir. Bu havalandrmadan kaynaklanan gizli s kazancn oluturur ve Denklem ile hesaplanr. Qhav,gizli = V. . hfg . w (W) (Denklem ) [9] hfg : uygun bir hava scaklnda su buharnn gizli ss, J/kg (yaklak x) w : i-d hava zgl nemleri fark, (kg/kg) Havalandrmadan kaynaklanan toplam s kazanc, duyulur ve gizli s kazancnn toplam ile veya Denklem ile hesaplanabilir. Qhav,toplam = V . . ( hd hi ) (kW) (Denklem )

hd : D havann zgl entalpisi, kj/kg hi : havann zgl entalpisi, kj/kg D ve i artlarn psikrometrik diyagramdan okunan deerleri Tablo de verilmitir. Tablo D ve i artlarn psikrometrik zellikleri
Psikrometrik zellikler D Hava Hava Kuru termometre scakl, C 34 20 Ya termometre scakl, C 20 Entalpi, kj/kg 44 zgl nem, gr(nem)/kg(kuru hava) Bal nem, % 27 65 zgl hacim, m3/kg

Bu deerlere gre havalandrmadan kaynaklanan toplam s kazancn hesaplarsak ; Q3,toplam = (/).().() = kW = W

45

Havalandrmadan kaynaklanan gizli s kazancn hesaplarsak ; Q3,gizli = (/).().().(()/) = W Eksi kmasnn sebebi d havann zgl neminin i havadan daha dk olmasdr. Bu deer s kazanc deil ortamdan s kayb olarak dnlmelidir. Toplam s kazancndan, gizli s kazancn kartarak duyulur s kazancn bulabiliriz. Q3,duy = Q3,toplam Q3,gizli (Denklem )

Q3,duy = ( ) = W Toplam duyulur s kazancna Qduy ve toplam gizli s kazancna Qgizli dersek ; Qduy = Q1,duy + Q,duy + Q,duy + Q3,duy (W) (Denklem ) Qduy = + + + = W Qgizli = Q,gizli + Q3,gizli (W) (Denklem ) Qgizli = + () = W Toplam s kazancna Qtoplam dersek ; Qtoplam = Qduy + Qgizli (W) (Denklem ) Qtoplam = + = W Yaplan s kazanc hesaplamalar Tablo da zet ekilde sunulmutur. Tablo Is kazanc hesab
Is Kazanc Cinsi Gney Duvar Kuzey Duvar Dou Duvar Bat Duvar at Deme D Is Kazanc Toplam Tavuklardan Kazanlan Is Aydnlatmadan Kazanlan Is Is kazanc Toplam Havalandrmadan Kazanlan Is Kazanc Toplam Toplam Is kazanc Duyulur Is Kazanc (W) Gizli Is Kazanc (W)

46

Duyulur s oran (DIO), duyulur snn toplam sya oran olarak tanmlanr ve Denklem ile hesaplanr. DIO = Qduy / Qtoplam (Denklem ) Bu denkleme gre duyulur s orannn hesab Tablo da gsterilmitir. Tablo Duyulur s orannn hesab
Toplam Duyulur Is Kazanc (W) Toplam Gizli Is Kazanc (W) Toplam Is Kazanc (W) Duyulur Is Oran

Soutma Yknn Gnlere Gre Deiimi Tavuklar gn getike belli bir oranda kilo almaya balarlar. Bu sebeple tavuklarn ortama yaydklar s ve hava ihtiyalar artar, konfor scaklklar ve k younluu azalr. Tavuklarn bir haftalk aralklarla geldikleri arlk, istedikleri scaklk ve ban nem ve bu i hava artlarndaki zgl nem deeri Tablo da verilmitir. Tablo Gnlere gre canl arln ve konfor artlarnn deiimi
Ya (Gn) Canl Arlk (kg) stenilen i ortam Bal Nem (%) scakl (C) 30 27 24 22 20 20 20 20 65 65 65 65 65 65 65 65 zgl nem (gr nem/kg kuru hava)

1 7 14 21 28 35 42 47

2 3

ncelikle d cephe s kazanlarn incelersek. Tavuklar kilo aldka istedikleri i ortam scakl dyor. Bu i ortam scaklnn dmesi, s kayb hesab formlndeki T ifadesinin artmasn ve dolaysyla d cephelerden kaynaklan s kaybnn artmasn salar. D tasarm scakl 34 oC olan Ankara ehri iin gnlere gre s kazancnn deiimi Tablo de verilmitir. Gerekli tm deerler daha nceki hesaplardakilerle ayndr.

47

Tablo Gnlere gre d cephe s kazancnn deiimi

Qd,dou

Qd,bat

Qd,gney

Qd,kuzey

Qd,at

Qd,taban

Qd,duy

Tavuklar kilo aldka ortama yaydklar duyulur ve gizli s ykleri artar. Bu s kazancnn artmas toplam soutma ykn artracak ynde etki eder. tavuun gnlere gre ortama yaydklar duyulur ve gizli s ykleri Tablo de verilmitir. Tablo Tavuklarn gnlere gre ortama yaydklar s yklerinin deiimi
Ya (Gn) Canl Arlk (kg) 1 7 14 21 28 35 42 47 2 3 Tavuklardan gelen duyulur s kazanc (W) Tavuklardan gelen Toplam tavuklardan gizli s kazanc (W) gelen s kazanc (W)

Tavuklar bydke istedikleri k younluklar azalmasyla aydnlatmadan gelen s kazanc der. Bu durum toplam soutma ykn azaltacak ekilde etki eder. Gnlere gre aydnlatmadan gelen s kazancnn grafii Tablo de verilmitir.

48

Tablo Gnlere gre aydnlatma s kazancnn deiimi

Tavuklar kilo alp bydke ihtiya duyduklar taze hava miktar artyor. tavuk kapasiteli bir iftlik iin gerekli havalandrma debisinin gnlere gre deiimi Tablo de verilmitir. Tablo Gnlere gre gerekli havalandrma debisinin deiimi
Ya (Gn) Canl Arlk (kg)

Gerekli Havalandrma debisi (m3/s)

1 7 14 21 28 35 42 47

2 3

Havalandrma debisinin artmas, havalandrmadan kaynaklanan s kazancnn artmasna neden olur. Havalandrmadan kaynaklanan duyulur s kazanc, havalandrma debisinin ve T scaklk farknn artmas sebebi ile artar. D tasarm artlarndaki zgl nem deerinin, i tasarm artlarndaki zgl nem deerlerinden kk olduundan havalandrmadan kaynaklanan gizli s kazanc deil s kayb oluacaktr. Bu gizli s kayb havalandrma debisinin artmasyla art gsterirken, i tasarm artlar zgl nenim azalmas sebebiyle azalacaktr. Tablo da havalandrmadan kaynaklanan duyulur s kazanc ve gizli s kayb deerlerinin gnlere gre deiimi gsterilmektedir.

49

Tablo Gnlere gre havalandrmadan kaynaklanan s kazancnn deiimi

1 7 14 21 28 35 42 47

Bu s kazanlarnn toplam soutma ykne etkisini karlatrmak iin Tablo ve ekil de deerleri ve grafikleri gsterilmitir. Tablo Soutma ykn oluturan tm s kazanlarnn deerleri
Ya (Gn) 1 7 14 21 28 35 42 47 D cephe s kazanc toplam (W) Toplam tavuklardan gelen s kazanc (W) Aydnlatma s kazanc (W) Toplam havalandrmadan kaynaklanan s kazanc (W)

50

D Cephe Is Kazanc

Aydnlatmadan Gelen Is Kazanc

Is Kazanc (W)

Havalandrmadan Kaynaklanan Is Kazanc

Tavuklardan Gelen Is Kazanc

Gnler
ekil Tm s kazanlarnn grafik zerinde gsterilmesi Grafikte grdmz tavuklardan gelen s kazancnn soutma ykne etkisi en byktr. Daha sonra havalandrmadan gelen s kazanc gelmektedir fakat tnel havalandrma sistemlerinde tavuklarn zeriden akan hzl havann tavuklarn hissettii scaklk deerini drdn de hesaba katmak gereklidir. Aydnlatmadan gelen s kazanc ile d cephe s kazanlarnn soutma ykne etkisi olduka dktr. Toplam duyulur ve gizli s kazanlar ile toplam soutma yknn gnlere gre deiiminin deerleri Tablo gsterilmi ve ekil de grafik olarak verilmitir.

51

Tablo Gnlere gre toplam s kazancnn deiimi

Toplam Duyulur Is Kazanc

Toplam Gizli Is Kazanc

Is Kazanc (W)

0 7 14 21 28 35 42 49

Gnler
ekil Toplam s kazancnn gnlere gre deiimin grafik zerinde gsterilmesi
52

Tavuk bydke tavuun gizli s kazancnn, havalandrmadan gelen s kazancn yendiini ve toplam gizli s kazancnn son haftalara doru soutma yknn yaklak te birini oluturduunu gryoruz.

Istma Yknn Hesab Hesaplamada seilecek deerlerden stma ykn maksimum olanlar alnacaktr. K mevsiminde rzgar hznn etkisinden dolay d ortam s tanm katsays deiecektir. Bunun iin d cephe yan duvarlar ve at iin K deerleri hesab Tablo ile Tablo de gsterilmitir. Tablo K artlar iin yan duvarlarda sl geirgenlik direnci hesab
D Cephe, Yan Duvarlar, U Deeri Hesab : Yap Eleman Is iletim Katsays, Is letkenlik Direnci, Kalnl, d (m) (W/mK) R (mK/W) Toplam R : U (1/R) :

Yap Elemanlar 1/ i Ortam Is Tanm Katsays st Boyal Galvaniz Sac Is Yaltm (Poliretan) Alt Boyal Galvaniz Sac 1/ d D Ortam Is Tanm Katsays

Tablo K artlar iin at sl geirgenlik direnci hesab

Yap Elemanlar 1/ i Ortam Is Tanm Katsays st Boyal Galvaniz Sac Su Yaltm Is Yaltm (Poliretan) Alt Boyal Galvaniz Sac 1/ d D Ortam Is Tanm Katsays

53

 D Cephe Is Kayb Ankara iin kn d tasarm art kuru termometre scakl oC dir. tasarm art iin tavuklarn ilk bir haftalk dnemindeki ihtiyacn gze alrsak, i tasarm artlar 27 oC kuru termometre scakl ve % 65 bal nemdir. Tavuk iftliini evreleyen duvar, deme ve tavandan olan s kayplar, binann konstrksiyonuna, yaltm malzemesinin cinsine ve kalnlna, i ve d scaklk farkna ve d yapnn ynne baldr. Yap bileeninden olan s kayb Q (W) Denklem de verilmitir. Q = Qo.(1+ %Zd + %Zh) (W) (Denklem ) [12] Qo : yap bileeninden olan artrmsz s kayb, (W) Zd : birletirilmi artrm katsays Zh : yn artrm katsays Qo = K.A.T (W) , (Denklem ) [12] K : yap bileenin toplam s gei katsays, (W/m2K) A : yap bileenin alan, (m2) T : yap bileenin iki tarafndaki ortam scaklklar fark, (oC) Srekli iletme iin birletirilmi artrm katsays (Zd) 7 olarak verilmitir [12]. Yn artrm katsays iin gerekli deerler Tablo de verilmitir.

Tablo Yn artrm katsaylar [12]

Dou cephesi iin hesaplamalar yaplrsa : Dou cephesinin toplam alan, 15x = (m2) dir. Duvarn toplam s gei katsays (W/m2.K) dir. Yn artrm katsays yoktur. Qd,dou = ().().(()).(1+) = W Bat cephesi iin hesaplamalar yaplrsa : Bat cephesinin toplam alan, 15x = (m2) dir. Duvarn toplam s gei katsays (W/m2.K) dir. Yn artrm katsays yoktur.
54

Qd,bat = ().().(39).(1+) = W Gney cephesi iin hesaplamalar yaplrsa : Gney cephesinin toplam alan, x = (m2) dir. Duvarn toplam s gei katsays (W/m2.K) dir. Yn artrm katsays -5 dir. Qd,gney = ().().(39).(1+) = W Kuzey cephesi iin hesaplamalar yaplrsa : Kuzey cephesinin toplam alan, x = (m2) dir. Duvarn toplam s gei katsays (W/m2.K) dir. Yn artrm katsays +5 dir. Qd,kuzey = ().().(39).(1++) = W at iin hesaplamalar yaplrsa : at yzeyinin toplam alan, 15x = (m2) dir. atnn toplam s gei katsays (W/m2.K) dir. at iin bir yn artrm katsays verilmemitir fakat bu hesaplamada at iin yn artrm katsays, gney cephe ile ayn -5 alnacaktr. Qd,at = ().().(39).(1+) = W Kmes taban iin hesaplamalar yaplrsa : Kmes taban alan, 15x = (m2) dir. Kmes tabannn toplam s gei katsays (W/m2.K) dir. Deme altndaki toprak scakl d hava scakl oC , +6 oC verilmitir [12]. Qd,taban = ().().().(1+) = W Tavuk iftliini evreleyen duvar, deme ve tavandan olan s kayplar, duyulur s kayplardr. D yklerden kaynaklanan toplam duyulur s miktarna Q1,duy dersek. Q1,duy = Qd,Dou + Qd,Bat + Qd,Gney + Qd,Kuzey + Qat + Qtaban (W) (Denklem ) Q1,duy = + + + + + = W Is Kazanlar s kazanlarnda tavuklardan gelen duyulur ve gizli s yk ile aydnlatmadan gelen duyulur s yk vardr. lk olarak tavuklardan gelen s yklerini hesaplarsak : Tavuklardan gelen duyulur s yknn (W/kg) olduunu ve gizli s yknn de (W/kg) olduunu daha ncedeki balklardan biliyoruz. Bu hesaplamada stma ykn
55

maksimum yapacak deerlerin alnmas gerektiinden, tavuklarn ilk bir haftalk arlnn ortalamas hesaba katlacaktr. Bir ile yedi gn arasnda tavuklarn ortalama arlklar gr yani kg dr [2]. Kesim tavuu yetitiriciliinde kmes taban alan belirlenirken tavuk bana (m2) nin yeterli olaca belirtilmitir [10]. Bu deere gre metrekare bana 14 tavuk dmektedir. iftliin taban alan (m2) olduuna gre iftlikteki toplam tavuk miktar (x14) tavuktur. Bu bilgilere gre tavuklardan gelen toplam duyulur ve gizli s kazanc hesab Tablo ve Tablo de verilmitir. Tablo lk bir haftalk dnemde tavuklardan gelen duyulur s kazanc
Tavuklarn yayd duyulur s (W/kg) : Kesim Yandaki Tavuun geldii arlk (kg) : 1 m bana den tavuk miktar : 14 iftliin Taban Alan (m) : Toplam Tavuk Miktar : Toplam Duyulur Is Yk (W) :

Tablo lk bir haftalk dnemde tavuklardan gelen gizli s kazanc

Tavuklardan gelen toplam s kazac: Q,toplam = Q,duy + Q,giz (W) (Denklem )
56

Q,toplam = + = W Aydnlatmadan gelen s yknn hesab iin kmeslerde tavuklar iin metrekare bana gerekli olan k younluundan faydalanlacaktr. m2 kmes taban alan iin aydnlatma s kazancnn hesab Tablo da gsterilmitir. Tablo Aydnlatmadan gelen s kazanc
Ya (Gn) : Ik Younluu (lks) : Gnlk Ik Saati : Ik Younluu (W/m) : Aydnlatma Is Yk (Watt) : 23 saat k : 1 saat karanlk Kesimden nceki gn+ 20 saat k : 4 saat karanlk

Burada k younluu 60 Watt gcndeki tungsten tipi flamanl ampul kullanld varsaylarak (W/m2) enerji birimine evrilmitir. Maksimum aydnlatma s yknn hesab iin k younluklarndan byk olan seilmitir. Dier hesaplarmz ilk bir haftaya gre yaptmzdan, soutma ihtiyacnn olduu zamanki aydnlatmadan gelen s kazancn da Tablo dan (W) alacaz. Q,duy = W Havalandrmadan Gelen Is Kayplar D hava scakl ok dk olsa bile tavuklar iin taze hava miktar salanmaldr. Tavuk bana gerekli oksijen ihtiyacn ve hava kalitesini korumak ve ayrca amonyak oluumunu engellemek iin gerekli havalandrma miktar oran Denklem de verilmitir. Havalandrma oran (m3/sn/kg) = 2x ( Denklem ) [1]

Tavuklarn ilk bir haftalk dnemdeki ortalama arlnn kg geldiini daha nce kabul etmitik. Metrekare bana 14 tavuk geldiini ve taban alannda metrekare olduunu ve buradan tavuk saysnn olduunu da daha nce hesaplamtk. Bu deerleri Denklem de yerine koyarsak, toplam havalandrma miktar m3/saat kar. Havalandrma ihtiyacndan dolay hem duyulur s hem de gizli s kayb oluur. eri giren hava, d hava scaklndan i hava scaklna kadar stlmak zorundadr. Bu havalandrmadan kaynaklanan duyulur s kaybdr ve Denklem ile hesaplanr. Qhav,duy = V. . cp . t (W) (Denklem ) [9] V : hava debisi, m3/s
57

 : havann younluu, kg/m3 cp : havann zgl ss, J/(kg.K) t : i-d hava scaklklar fark, oC Havann zgl ss ise; cp = + w (Denklem ) [9] : kuru havann zgl ss, J/kg.K w : zgl nem, kg(su buhar)/kg(kuru hava) : su buharnn zgl ss, J/kg.K Kn oC d hava scakl iin zgl nemi yaklak olarak w : younluunu da = alabiliriz. [9]. Bu halde duyulur s kaybmz hesaplarsak ; cp = + () = J/(kg.K) Q3,duy = (/).().().(()) = W Havalandrma, kmes iindeki havann nem ieriini de deitirir. Bu havalandrmadan kaynaklanan gizli s kaybn oluturur ve Denklem ile hesaplanr. Qhav,gizli = V. . hfg . w (W) (Denklem ) [9] hfg : uygun bir hava scaklnda su buharnn gizli ss, J/kg (yaklak x) w : i-d hava zgl nemleri fark, (kg/kg) Kn oC d hava artlar iin su buharnn gizli s hfg : (kj/kg) alnabilir [9]. Psikrometrik diyagramda 27 oC kuru termometre ve %65 bal nem iin zgl nem w : (gr nem / kg kuru hava) dr. Q3,gizli : (/).().().() = W Toplam duyulur s kaybna Qduy ve toplam gizli s kaybna Qgizli dersek (Is kazanlarnn nne denklemde eksi iareti konulmutur ve s kaybndan karlmtr) ; Qduy = Q1,duy - Q,duy + Q,duy + Q3,duy (W) (Denklem ) Qduy = - - + = W Qgizli = -Q,gizli + Q3,gizli (W) (Denklem ) Qgizli = + = W Toplam s kaybna Qtoplam dersek ;
58

ve

Qtoplam = Qduy + Qgizli (W) (Denklem ) Qtoplam = + = W

Yaplan s kayb hesaplar Tablo de gsterilmitir. Tablo Is kayb hesaplar
Is Kayb Cinsi Gney Duvar Kuzey Duvar Dou Duvar Bat Duvar at Deme D Is Kayplar Toplam Tavuklardan Kazanlan Is Aydnlatmadan Kazanlan Is Is kazanc Toplam Havalandrmadan Gelen Is Kayplar Toplam Toplam Is Kayb Duyulur Is Kayb (W) Gizli Is Kayb (W)

Duyulur s oran (DIO), duyulur snn toplam sya oran olarak tanmlanr ve Denklem ile hesaplanr. DIO = Qduy / Qtoplam (Denklem ) Bu denkleme yaplan hesaplarn sonucunda, duyulur s orannn hesab Tablo da gsterilmitir. Tablo Duyulur s orannn hesab Toplam Duyulur Is Kayb (W) Toplam Gizli Is Kayb (W) Toplam Is Kayb (W) Duyulur Is Oran

59

 Istma Yknn Gnlere Gre Deiimi Tavuklar gn getike belli bir oranda kilo almaya balarlar. Bu sebeple tavuklarn ortama yaydklar s ve hava ihtiyalar artar, konfor scaklklar ve k younluu azalr. Tavuklarn bir haftalk aralklarla geldikleri arlk, istedikleri scaklk ve ban nem ve bu i hava artlarndaki zgl nem deeri Tablo da verilmitir. Tablo Gnlere gre canl arln ve konfor artlarnn deiimi
Ya (Gn) Canl Arlk (kg) stenilen i ortam Bal Nem (%) scakl (C) 30 27 24 22 20 20 20 20 65 65 65 65 65 65 65 65 zgl nem (gr nem/kg kuru hava)

1 7 14 21 28 35 42 47

2 3

ncelikle d cephe s kayplarn incelersek. Tavuklar kilo aldka istedikleri i ortam scakl dyor. Bu i ortam scaklnn dmesi, s kayb hesab formlndeki T ifadesinin azalmasn ve dolaysyla d cephelerden kaynaklan s kaybnn azalmasn salar. D tasarm scakl oC olan Ankara ehri iin gnlere gre d cephe s kaybnn deiimi Tablo de verilmitir. Gerekli tm deerler daha nceki hesapdakilerle ayndr. Tablo Gnlere gre d cephe s kaybnn deiimi
D Cephe Is kayplar (W) Ya (Gn) Scaklklar 1 7 14 21 28 35 42 47 30 27 24 22 20 20 20 20 Toplam (W)

Qd,dou

Qd,bat

Qd,gney

Qd,kuzey

Qd,at

Qd,taban

Qd,duy

60

Tavuklar kilo aldka ortama yaydklar duyulur ve gizli s ykleri artar. Bu s kazancnn artmas toplam stma ykn azaltacak ynde etki eder. tavuun gnlere gre ortama yaydklar duyulur ve gizli s ykleri Tablo de verilmitir. Tablo Tavuklarn gnlere gre ortama yaydklar s yklerinin deiimi
Ya (Gn) Canl Arlk (kg) 1 7 14 21 28 35 42 47 2 3 Tavuklardan gelen duyulur s kazanc (W) Tavuklardan gelen Toplam tavuklardan gizli s kazanc (W) gelen s kazanc (W)

Tavuklar bydke istedikleri k younluklar azalmasyla aydnlatmadan gelen s kazanc der. Bu durum toplam stma ykn artracak ekilde etki eder. Gnlere gre aydnlatmadan gelen s kazancnn grafii Tablo de verilmitir. Tablo Gnlere gre aydnlatma s kazancnn deiimi
Ya (Gn) 1 7 14 21 28 35 42 47 Aydnlatma s kazanc (W)

Tavuklar kilo alp bydke ihtiya duyduklar taze hava miktar artyor. tavuk kapasiteli bir iftlik iin gerekli havalandrma debisinin gnlere gre deiimi Tablo de verilmitir.

61

Tablo Gnlere gre gerekli havalandrma debisinin deiimi

Gerekli Havalandrma debisi (m3/s)

1 7 14 21 28 35 42 47

2 3

Havalandrma debisinin artmas, havalandrmadan kaynaklanan s kaybnn artmasna neden olur. Havalandrmadan kaynaklanan duyulur s kayb, havalandrma debisinin artmas sebebiyle artarken, dier yandan T scaklk farknn dmesi sebebi ile azalr. Havalandrmadan kaynaklanan gizli s kayb ise havalandrma debisinin artmas sebebiyle artarken, i hava zgl nemi azaldndan w i-d hava zgl nem fark azalmas sebebiyle de artar. Gnlere gre havalandrmadan kaynaklanan duyulur ve gizli s kayplar Tablo gsterilmitir. Tablo Gnlere gre havalandrmadan kaynaklanan s kayplarnn deiimi
Ya (Gn) Havalandrmadan kaynaklanan duyulur s kayb (W) Havalandrmadan kaynaklanan gizli s kayb (W) Toplam havalandrmadan kaynaklanan s kayb (W)

1 7 14 21 28 35 42 47

Bu s kazan ve kayplarnn, toplam stma ykne etkisinin kolayca karlatrlabilmesi iin Tablo ve ekil de deerleri ve grafikleri gsterilmitir.

62

Tablo Is kayb hesabna giren tm s kazan ve kayp deerleri

63

D Cephe Is Kayb

Tavuklardan Gelen Is Kazanc

Aydnlatmadan Gelen Is Kazanc

Havalandrmadan Kaynaklanan Is Kayb

0

ekil Is kazan ve kayplarnn grafik zerinde gsterilmesi Grafikten grld gibi aydnlatmadan gelen s kazancnn ve d cephe s kaybnn stma ykne etkisi, tavuklar bydke dierlerine gre oka azalmaktadr. Tavuklar bydke taze hava ihtiyalarnn artmasnn, s kaybn oluturmada en byk etken olduu grafikte grlmektedir. Tavuklarn yayd snn, stma ykn byk oranda drd grlmektedir. D tasarm scaklnn salayacak ekilde olabilir.
o

C daha fazla olduu yerlerde tavuklarn

bymesiyle beraber ortama yaydklar slar havalandrmadan kaynaklanan s kaybn

64

Istma ykn azaltmak istiyorsak, bu stma yknn oluumunda en byk etken havalandrma s kaybn azaltmak gereklidir. Bunu salamak iin havalandrmann s tekerlekleri ile yaplmas zm olabilir. Toplam duyulur ve toplam gizli s kayb ile toplam stma yk deerlerinin gnlere gre deiimi Tablo gsterilmi ve ekil de grafik zerinde gnlere gre deiimleri gsterilmitir. Tablo Toplam s kaybnn gnlere gre deiimi
Ya (Gn) Toplam duyulur s kayb (W) 1 7 14 21 28 35 42 47 Toplam gizli s Toplam Is Kayb (W) kayb (W)

0 0 7 14 21

Gizli Is kayb

Is kaypkar (W)

Duyulur Is Kayb

Toplam Is kayb

Gnler

28

35

42

49

ekil Toplam s kaybnn gnlere gre deiiminin grafik zerinde gsterilmesi

65

SONULAR VE NERLER

Tavuk iftliklerinde doru iklimlendirme sisteminin kurulmasnn ilk yatrm masraf yksek olsa da bu sistemin iletme gelirlerine salayaca fayda gz ard edilmemeli. Tavuklar ok hzl geliip bydklerinden dolay, iklimlendirme ihtiyalar srekli deikendir. Burada iklimlendirme sisteminin en nemli parametresi havalandrma sistemidir. Yatrmn iyi bir ekilde geri dnmnn salanmas iin bir yl boyunca kmeslerin ynetimi ncelikle hangi havalandrma modunun belirli bir zamanda tavuklar iin daha iyi olduuna karar verilmesi ve daha sonra scaklk ve dier hava kalite faktrlerini optimal dereye en yakn tutabilmek iin gerekli deiikliklerin yaplmas gerekmektedir. Tavuk iftliklerinde soutma mekanik soutma ile deil, evaporatif soutma ile salanyor. Bu iletme masraflarn olduka dryor. Evaporatif soutmann yannda genelde tavuklarn zerinden geen havann hz artrlarak tavuklarn hissettii scakln daha fazla drlmesi salanyor. Ankara iin yaplan hesaplamalarda evaporatif soutma kullanlarak sistemin tm soutma yk salanamad grlmtr. Bu durum bizi mekanik soutma yapmaya veya s kazanlarn azaltacak zmler getirmeye zorlayabilir. Bu yaplmadan, hesaplara da bakmadan, evaporatif soutma ile kuru termometre scakln olabildiince drmeye alrsak, ierideki bal nem miktarmzn ok fazla artmasna sebep oluruz. Bu durumda istenilen i ortam scakl salanm olsa da bal nemin olduka yksek olmasndan dolay tavuklar tarafndan hissedilen scaklk daha fazla olacaktr ve bir zaman sonra tavuklar s stresine girecektir. Yaplan hesaplamalarda tavuk iftliklerinin stma ve soutma yknn oluumuna en byk etkinin havalandrmadan kaynaklandn grdk. Tavuklardan kaynaklanan s kazancnn ise yaz mevsiminde soutma yknn oluumuna en byk ikinci etken olduunu, k mevsiminde ise stma ykn byk oranda azatln grdk. Bundan dolay k mevsimlerinde havalandrmann s tekerlei ile yaplmas, havalandrmadan kaynaklan s kaybn ok byk oranda azaltarak stma ykmz olduka drebilir. Fakat kn s tekerleiyle havalandrma yapacak ve yazn evaporatif soutma ile havalandrma yapacak bir kmes dizayn etmek olduka zor ve pahal olur. Bu yzden sadece souk iklim blgelerinde s tekerlei ile havalandrma sisteminin kurulmas faydal olabilir. Tavuklar bydke d cephe s kazan ve kayplarnn, stma ve soutma yknn oluumuna etkisin azald grlmtr. yi bir yaltmn olmas bu etkinin artmasn engellediinden, yaltmn yatrm masrafndan kamamak gereklidir.

66

KAYNAKLAR 1 - Ross Teknik Blten, Broyler Kmeslerinde evre Ynetimi, 2 - Ross Broyler Sevk dare El Kitab, 3 - DATEKN, M., ukurova Blgesi Etlik Pili Kmeslerinde Scaklk Sorununun zmne Ynelik Alternatif Serinletme Yntemleri zerine Bir Aratrma. Doktora Tezi. .. Ziraat Fakltesi, Tarm Makinalar Blm, ADANA. 4 - YILDIZ, Y., Hayvan Barnaklarnda evre Denetimi. Yardmc ders kitab. .. Ziraat Fakltesi, Tarm Makineleri Blm, ADANA.
5 - YILMAZ, T., O. BYKALACA, Desesif-Evaporatif Soutma Sistemleri. IV.

Ulusal Tesisat Mhendislii Kongresi ve Sergisi, Bildiriler, s: , zmir. 6 - DATEKN, M., G.A.K. GRDL, Y. YILDIZ, Determination of Suitable Pad Material for Evaporative Cooling of Broiler Houses in Turkey. AgEng Oslo, nternational Conference on Agricoltural Engineering, P, , Oslo. 7 -XIN, H., BERRY, I. L., TABLER, G. T., BARTON, T.L., Temperature and Humidity Profiles of Broiler Houses with Experimental Conventional and Tunel Ventilation Systems. Transaction of the ASAE, 10(4) 8 - ANONYMOUS, Hayvan Barnaklarnda Is Yaltm Uygulamalar seafoodplus.info?id=5, 9 - MMO, Klima Tesisat Yayn, 10 - TEKNEL, O., KUMOVA, Y., ALAGZ., T. ve DEMR, Y., Hayvan Barnaklarnn Planlanmas, .. Ofset ve Tekstil Atlyesi, Balcal Ankara 11 - MMO, Soutma Tesisat Yayn 12 - MMO, Kalorifer Tesisat Yayn,

67