Paranoyadan Nasıl Kurtulurum

Paranoid bozukluk olarak da bilinen paranoya hakkında tüm merak edilenleri, Avicenna Ataşehir Hastanesi Psikiyatri bölümü uzman hekimleri anlattı. Paranoya, hiç olmamış bir olayın sanki olmuş gibi algılanması ve ikna olunması durumudur. Hastalar kendi kendilerine olmayan bir şeye ikna olurlar ve anormal davranışlar sergileyebilirler.

Paranoid Bozukluk Nedir?

Paranoid bozukluk, diğer insanların yaptıkları çoğu hareketi, kendileri için aşağılayıcı ya da tehdit edici olarak algılama durumu olarak tanımlanabilir. Hastalar bu tarz konulara karşı aşırı duyarlıdır. Paranoya kelimesi sağlıklı insanlar için de geçerlidir. Yani, normal insanlar da kimi zaman aşırı şüpheci yaklaşımlar sergileyerek, paranoyalar yaşayabilirler. Fakat paranoid bozukluk yaşayan hastalar, günlük yaşamını sürdürmekte zorlanacak seviyede paranoyalar yaşarlar. Paranoid problemler her zaman şizofrenik bir problem olduğunu göstermez. Hastalığın hangi seviyede olduğunun doğru teşhis edilmesi çok önemlidir.

Paranoya Neden Olur?

Paranoya hastalığının net sebebi bilinmese de, diğer birçok psikiyatrik hastalıkta olduğu gibi biyolojik, genetik , sosyolojik ve nörolojik sebepleri olabilir. Beynin ön tarafında bulunan frontal cortex yani doğruları ve yanlışları ayırt edebilme bölümünde bir problem yaşanmış olabilir. Hastaların hiçbir fiziksel problemi olmadan, yetiştirilme tarzlarına ve sosyal çevrelerine göre paranoid kişilik bozukluğu yaşama ihtimali de vardır. Bazı acı tecrübeler kişide paranoya yaratabilmektedir.

Bütün paranoyak problemler, güven ve güvensizlik arasında çıkan çatışmaya bağlıdır. Ortaya çıkan semptomlar reddedilmiş, baskılanmış, yansıtılmış duygularla ilgili olabilmektedir. Sebepleri tam olarak bilinmemektedir. Psikolojik, biyolojik ve çevresel sebeplerle ya da bu sebeplerin birbirleriyle bir kombinasyona girmesi nedeniyle ortaya çıkabilmektedir.

Paranoya Belirtileri

• İnsanlara karşı güvensizlik ve şüphe duyma
• Duydukları sözlerin altında farklı anlamlar arama
• Eleştirilere karşı öfkelenme ve eleştirileri reddetme
• Bir türlü rahatlayamama ve gevşeyememe
• Eş ve sevgililerinin bağlılığını ve sadakatini sorgulama
• Tartışmalarda hep kendisini haklı hissetme
• Genellikle yanlış anlaşılmaktan korkma
• Hiçbir tehdit yokken dahi mağdur gibi hissetme
• Düşmanlık ve saldırganlık duygularını barındırma
• Zarar görmekten korkma
• Sosyal yaşamdan uzak durma
• Arkasından kötü konuşulduğunu sanma
• Profesyonel ve sosyal ilişkiler kurmakta zorlanma
• İnsanlarla çalışırken problemler yaşama
• Kendi problemlerini algılamakta güçlük çekme
• Temeli bulunmayan komplo teorilerine inanma

Paranoyayı Anlama ve Kabullenme

Paranoya, diğer insanlarla ve bu insanların yapabilecekleriyle ilgili bir hastalıktır. Şüphe duyduğunuz bir fikrinizin paranoyak bir süreç olup olmadığını anlamak kimi zaman zorlayıcı olabilmektedir. Şüpheli bir düşüncenizin paranoya olup olmadığını şunlar netleştirebilir:

• Şüphe duyduğunuz konuda kimse sizinle aynı şüpheleri paylaşmıyorsa
• Şüphelerinizle ilgili kanıtlarınız yoksa
• Şüphe duyduğunuz konuyla ilgili karşı kanıtlar bulunuyorsa
• Şüphe duyduğunuz konuyla ilgili olarak başka insanlar garanti sunuyorsa
• Şüpheleriniz, duygularınıza ve belirsiz, kanıtsız olaylardan kaynaklanıyorsa,

Yukarıda yer alan değerlendirmeyi yapabilmek için, şüphe duyduğunuz zamanlarda kendinize şu soruları sorabilirsiniz:

• Başka insanlar da aynı şüpheleri benimle paylaşıyor mu?
• En iyi arkadaşım bana bu şüpheyle ilgili ne fikir verir?
• Şüphelerim abartılı mı?
• Duyduğum endişeler kesin kanıtlara mı yoksa hislerime mi dayanıyor?
• Kaygı duyduğum konuyla ilgili mağdur olacak kişi özellikle ben miyim?

Bütün şüpheler tabii ki de paranoid bozukluk olarak algılanmamalıdır. Haklı gerekçeleriniz ve kanıtlarınız olabilir. Bu kanıtlar ve gerekçeler sizi her anlamda güvende tutacaktır. Örneğin, daha önce gece cinayet işlenen bir sokaktan geçerken dikkatli olmak ve çevreyi defalarca kontrol etmek paranoya değil, tedbirdir.

Paranoid Bozukluk Türleri ve Evreleri

Farklı farklı paranoid bozukluk türleri bulunmaktadır. Fakat bu türlerin hepsi 2 temel özelliği paylaşmaktadır. Hiç istenilmeyen duyguları, dürtüleri ya da kendimizde hiç sevmediğimiz yönleri başkasına atfederiz. Aynı zamanda bu yansıtmayı da reddederiz. Paranoya hastaları reaksiyon – formasyon, yansıtma – inkar gibi süreçleri sık sık yaşarlar. Paranoyaların ortak özelliği, dünyadaki her şeyin kendimizle ilgili olduğunu düşünmektir. Paranoid bozukluk türleri ve evreleri şunlardan oluşmaktadır:

Paranoid Kişilik Bozukluğu

Aralarındaki en hafif paranoya türüdür. Çocukluk ve ergenlik döneminde ortaya çıkmaktadır. Aile hikayesinde şizofreni ya da sanrısal bozukluk hikayesi bulunan özellikle erkek bireylerde çok daha sık görülmektedir. Güvensizlik ve aşırı şüphecilik üzerine kuruludur. Zarar göreceklerine, aldatıldıklarına, tehdit edildiklerine inanabilirler. Buna bağlı olarak da düşmanlık sergileyebilirler. Yasalara bağlı çatışmalar başlatabilir, insanları ve şirketleri sık sık dava edebilirler. Tedavi olmak istemezler çünkü hasta olduklarına inanmazlar. Psikoterapi ile tedavi edilebilirler. Hastanın güven duygusu, benlik saygısını ve sosyal iletişim becerilerini yükseltme odaklı bir tedavi süreci yürütülür. Paranoid kişilik bozukluğunun yanında depresyon ya da anksiyete de görülüyorsa, antidepresanlar gibi ilaçlarla tedavi desteklenebilir.

Sanrısal Bozukluk

Hastalar, hayaller görebilir ve bunları gerçeklerden ayırmaktan zorlanabilirler. Düzenli ve belli bir sistematiğe bağlı olarak psikoz tipleri yaşarlar. Baskın sanrılar yani inançlar hakim olmaktadır. Hastaların davranışları, yaşadıkları sanrılara bağlı olarak değişmektedir. Megalomani ve zarar görme sanrıları olabilmektedir. Hastaların belli bir kısmında erotomani yani bütün insanlar tarafından arzulandığını düşünme problemi ile karşı karşıya kalınabilir.

Paranoid Şizofreni

Evreler arasında en şiddetli olanıdır. Çok fazla paranoyaların yaşandığı bir şizofreni evresidir. İnsanların düşüncelerinin radyo yayınları üzerinden yayınlandığına inanmak gibi komplo teorilerine inanabilirler. Hastaların gerçeklikle bağları kopma aşamasına gelmiş olabilir. Planlı bir ilaç tedavisi gerekmektedir.

Paranoid Bozukluk Teşhisi

Hastalarda paranoyanın teşhis edilmesi oldukça zordur. Çünkü ileri seviyede güvensizlik hissetme durumu, çok sayıda psikiyatrik hastalık için geçerlidir. Hastaya fiziksel bir muayene yapılır ve fiziksel nedenler ekarte edilir. Daha sonra psikiyatri bölümüne gönderilen hasta, ruhsal açıdan değerlendirme altına alınır. Bu noktada psikiyatriste, psikoloğa ya da ruh sağlığı uzmanlarına yönlendirilirler. Hastalara çocuklukları, okul hayatları, iş ve sosyal ilişkileriyle ilgili çeşitli sorular yönlendirilir. Hastanın kapsamlı bir değerlendirmesi yapılır. Psikolojik testlerin de yapılmasıyla birlikte teşhis konur ve tedavi süreci planlanmaya başlar.

Paranoya Tedavisi

Tedavide semptomların nedenlerine karşı ciddi bir yaklaşım sergilenmelidir. Tedavide ilaç tedavisi, psikoterapi ya da bireysel veya aile danışmanlığı gibi seçenekler değerlendirilebilir. Paranoya tedavisi zor bir tedavi olarak bilinmektedir. Tedavi süreci hasta için duygusal korunma, öfke kontrolünü kaybetme ve düşmanlaşmaya kadar ilerleyebilir. Tedaviyi yapan doktorun, hastayla güvenilir ve işbirliği yapıcı bir ilişki kurması gerekir. Doktor eğer hastayı kazanmayı başarırsa, akıl dışı düşüncelerin etkisini azaltabilir, sosyal becerilerini geliştirebilir. İleri evrelerde olan hastalar için paranoya tedavisi yapılırken, hastalığa sebep olan durum ortadan kalkana kadar hastanın hastanede yatması gerekmektedir. Paranoid bozukluk tedavisi yapılmayan hastaların durumları daha ciddi seviyelere gidebilmektedir.

Paranoyalara Karşı Çeşitli Öneriler

• Hastaların şüpheleri hakkında konuşmaları rahatlamalarını sağlar
• Destek gruplarına katılarak, deneyimlerinizi başkalarıyla paylaşabilirsiniz.
• Tehdit hissettiğiniz alanlardan uzak durabilir, güvende hissettiğiniz alanlarda buluşmalar gerçekleştirebilirsiniz.
• Spor yapabilirsiniz. Spor yapmak zihinsel sağlık açısından oldukça yararlıdır.
• Yeterli ve kaliteli uyku, zorlayıcı duygularla boğuştuğunuz anlarda size güç verir.
• Sağlıklı beslenmek ve kan şekerini sabit tutmak, ruh halinizi stabil hale getirebilir.
• Hobiler kazanmak, oyalanacak eğlenceler ya da aktiviteler yapmak önemlidir.
• Paranoyak düşüncelere kapıldığınız insanlardan kaçmak yerine, onlarla güvende hissettiğiniz alanlarda, iyi hissettiğiniz etkinlikleri yaparak, güven duygusu kazanmayı deneyin. Aile, iş ya da sosyal hayatta insanlardan kaçmak, zamanla tecrit edilmiş duygusu yaratarak, size psikolojik zararlar verebilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Avicenna Hastanesi Psikiyatri Bölümü Doktorları

Psikiyatri bölümü doktor listesi aşağıda yer almaktadır:

Sanrısal bozukluk da denen paranoid bozukluk, hastanın olmayan olaylara olmuş gibi ikna olmasına ve bunun gibi birçok anormal davranışın görülmesine neden olan psikolojik bir hastalıktır. Peki paranoid bozukluk (paranoya) nedir? Neden ve belirtileri nelerdir? Nasıl tedavi edilir? İşte cevapları

PARANOİD BOZUKLUK (PARANOYA) NEDİR?

Paranoid kişilik bozukluğu, diğer insanların hareketlerini küçültücü ve tehdit edici olarak algılayan aşırı duyarlılıktır. Paranoyalar sağlıklı insanların da zaman zaman şüpheci yaklaşımlarından kaynaklı sahip olabileceği bir düşünceyken, paranoid bozukluğu olan bireylerde, günlük hayatın işlevini ve kalitesini bozacak derecede yoğundur. Ancak, paranoid özellikler her zaman şizofrenik bir durumun olduğunu göstermez.

PARANOİD BOZUKLUĞUN NEDENLERİ

Hastalığın kesin nedeni bilinmemekle beraber, pek çok psikiyatrik rahatsızlıklarda olduğu gibi genetik, biyolojik, sosyolojik ve nörolojik nedenleri olabilir. Özellikle beynin ön kısmında yer alan Frontal Cortex (doğru ve yanlışı ayırt edebilme) kısmında yapısal bir bozukluk olabilir veya yetiştirme tarzı da paranoid kişilik bozukluğun ortaya çıkmasına neden olabilir.

PARANOİD BOZUKLUĞUN BELİRTİLERİ

• Bu hastalıkta baskın denilen bir kişi vardır.
• Bu kişi ağır hastadır ve hezeyanları vardır.
• Mantıklı tartışmayla değiştirilmeyen, gerçeğe uymayan düşünceleri bir şekilde etkide kalan kişiye empoze eder.
• 'MIT beni takip ediyor', 'CIA beni takip ediyor' der ve en az inanan bulabilir.
• 'Birileri bana kötülük yapmak istiyor, peşimdeler, uğraşıyor' der ve yine bir takım taraflar bulabilir.
• Bunu çeşitli inanç organizasyonlarında da görebilirsiniz. Bazı inanç organizasyonlarında bu intihar boyutuna gidecek şekilde de olabilir.
• Başkalarının sadakatinden veya güvenilirliğinden şüphe eder, Herkesin onları sömürdüğüne ve aldattığına inanırlar.
• Başkalarına güvenmek veya kişisel bilgileri ifşa etmek istemezler. Çünkü bilgilerin kendilerine karşı kullanılmasından korkarlar.
• Kendilerine yapılan hiçbir şeyi affetmez ve kin tutarlar.
• Aşırı duyarlıdırlar.
• Masum açıklamalarda veya başkalarının gündelik görünüşünde farklı anlamlar ararlar.
• Öfkelidirler.
• Sebepsiz olarak, eşlerinin veya sevgililerinin sadakatini sorgularlar.
• Diğerleriyle ilişkilerinde genellikle soğuk ve uzak olurlar. İhanete uğramamak için insanları kontrol etmeye çalışır ve kıskançlık yaparlar.
• Herhangi bir sorunda veya çatışmada her zaman haklı olduklarına inanırlar.
• Olaylara şüpheci yaklaştıkları için sürekli huzursuzluk içindedirler.
• Kendilerine yapılan en ufak şeyde o kişiye düşman olabilirler.
• İnatçıdırlar.

PARANOİD BOZUKLUK TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ?

Tedavi edilebilen bir hastalıktır. Ancak, hastanın iç görüsünü geliştirmek oldukça zordur. Yani kişinin hasta olduğuna inanması ve kabul edebilmesi gerekmektedir. Bunun için biyolojik kanıt çalışmak çok önemlidir. Kantitatif EEG ve Fonksiyonel MR‘la beyindeki fonksiyonel bozukluğu hastaya göstererek, hastanın ikna edilmesi ve iç görü kazandırılması bir miktar daha mümkün olmaktadır. Bazı psikoterapi metodları da hastanın, hasta olduğunu kabul etmesi için kullanılabilir. Hasta, hasta olduğunu kabul ettikten sonra kullandırılan tedavi metotlarından bazıları; Farmakolojik Tedavi (İlaçlı Tedavi), Nöromodülasyon, Transmanyetik Uyarım Tedavisi (TMU), Deep TMU,  EKT tedavisidir.

PARANOYA NEDEN ORTAYA ÇIKAR NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Paranoya, kısaca kötü bir şeyler olacağına dair asılsız inanç ya da korku sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Genelde paranoyayı deneyimleyen bir kişi, negatif olayların sorumlularının bazı grup ya da kişilerden kaynaklı olacağından şüphelenir. Paranoyayı tipik korku ve endişeden ayıran en büyük özellik, kişinin bir tehdidin varlığına abartılı inancıdır. Paranoya, beraberinde başka ruhsal bozuklukları da getirebildiği için paranoyayı deneyimleyen kişilerin bir psikolog ve psikiyatriste görünmeleri gerekmektedir.

Paranoya veya paranoyak düşünceler kişinin ruh sağlığı problemlerinden kaynaklı olarak gelişir yani kendisi başlı başına bir tanı durumu olarak düşünülmemektedir. Şiddetli bir paranoya bir ruh sağlığı problemini işaret etse de, sadece kendi başına ya da birçok nedenden dolayı ortaya çıkabilir. Savaş gazilerinin ya da askerlerin yaşadıkları travmalar sonucunda paranoya geliştirme olasılıkları diğer kişilere göre daha yüksektir. Yabancılara, kamuya mal olmuş kişilere, kurum veya kuruluşlara ve de aile üyelerine güvenmeme ya da onlardan şüphe duyma paranoyanın karakteristik özelliklerindendir. Paranoya yaşayan bir kişi diğer kişilerden aşırı derecede şüphe duyar. Bazen bu kişiler, gerçeklikten uzaklaşarak delüzyon yaşayabilir.

Hafif ya da orta derecede süphe ve korku duyan kişiler “paranoyak”, “evhamlı” olarak etiketleneceklerinden korkarak yardım almaktan kaçınırlar. Bu durum kişinin kendisini toplumdan izole etmesine neden olurken paranoyayı da bir yandan beslemeye başlar. Tedavi edilmeyen paranoya gittikçe kuvvetlenebilir. Paranoyayı şiddetli bir şekilde yaşayan kişiler için tehditler çok daha gerçekçidir.

PARANOYANIN ORTAYA ÇIKMASINDANKİ NEDENLER

Paranoyanın ortaya çıkmasında genellikle birkaç faktör rol oynar. Stresli bir yaşam ve olaylar (aldatılma, travma ve diğer duygusal sıkıntılar), tehlikeli ve izole edilmiş bir çevrede yaşamak, bazı fiziksel hastalıklar, kaygı ve depresyon ya da madde kullanımı paranoyanın ortaya çıkmasında etkilidir.

Paranoya; parkinson, huntington, inme ve beyin hasarları gibi nörolojik rahatsızlıkların semptomu olarak karşımıza çıkabilir. Bu hastalıkların tedavisi paranoyanın da tedavisinde etkilidir. Çocukluk çağında istismara maruz kalmak ileride paranoya geliştirmeye neden olabilir. Ebeveynlerden biri ya da ikisi paranoyak belirtiler gösteriyorsa ileride büyüyen çocukları da paranoya belirtileri gösterebilir. Aynı zamanda işitme kaybı veya yetersiz uyku paranoyaya neden olabilir.

PARANOİD KİŞİLİK BOZUKLUĞU

Paranoid kişilik bozukluğunun başlıca semptomu kişinin aşırı şüpheci olmasıdır. Ancak paranoid kişilik bozukluğuna sahip olan kişiler güvensizliklerinin dışarıdaki insanlar tarafından ne kadar mantıksız olduğunun farkında değillerdir. Bu bozukluk kişilerin tartışmacı, eleştiriye kapalı, savunmacı bir yapıya sahip olmalarına ve hayatlarındaki problemlerin kaynağını fark etmekte güçlük çekmelerine neden olur. Paranoid kişilik bozukluğu olan kişiler için masum olaylar ya da işaretler kişisel tehdit olarak algılanır.

Bu durum erken yetişkinlik döneminde gelişir ve kişinin yeni arkadaşlıklar edinmesini, başkalarıyla geçinmesini engeller. Paranoid kişilik bozukluğu erkeklerde kadınlara göre daha sık teşhis edilmektedir.

Tedavi: Paranoid kişilik bozukluğu için genellikle ilaç tedavisi uygulanır. İlaçlar panayonak düşünceleri ve duyguları azaltmaya yardımcı olur. Bununla kişinin durumuyla baş edebilmesi, sosyal iletişim becelerilerini geliştirmesi amaçlanmaktadır. Ancak birçok kişinin tedaviye direndiği gözlemlenmiştir.

PARANOİD ŞİZOFRENİ

Şizofreninin en yaygın alt tipi plan paranoid şizofreni, istikrarlı ve sık görülen paranoid sanrılarla karakterizedir. Diğer semptomları ise, işitsel hallüsinasyon, algı bozuklukları, öfke, saldırganlık ve intihar düşünceleridir. Paranoid şizofreni teşhisi konan kişilerin diğer şizofreni türlerinden daha az bellek, duygu veya konsantrasyon sorunu vardır. Buna bağlı olarak düzensiz konuşma veya davranışa sahip olma olasılıkları daha düşüktür. Başkalarının onlara karşı plan yaptıkları veya onlara zarar vermeye çalıştıkları inancıyla karşı karşıya kalma ihtimalleri çok daha yüksektir. Sonuç olarak, bu "tehditlere" karşı kendilerini korumak ve plan yapmakla çok zaman harcarlar.

Tedavi: Çoğu zaman ilaç ve terapi beraber uygulanır. Paranoid şizofreni tedavi edilmediğinde, depresyon, madde kötüye kullanımı, bağımlılık veya intihar ile sonuçlanabilir.

PARANOYANIN TEDAVİSİNDE TERAPİNİN YERİ

Paranoyayı terapi ile tedavi etmek genellikle kolay değildir çünkü paranoya yaşayan bireylerin semptomları aktaracak veya korkularını paylaşacak kadar terapiste güvenmezler. Bazı durumlarda paranoya yaşayan kişi, terapistin tehdidin bir parçası olduğuna inananır. Ya da kişi, paranoyanın günlük yaşamı üzerinde ne kadar etkili olduğunun farkına bile varmayabilir ve terapinin gereksiz olduğunu düşünebilir.

Paranoyanın şidddetine bağlı olarak terapinin yanında ilaç kullanılması gerekir. Terapide kişiler genelde başa çıkma ve rahatlama becerilerini öğrenirken, korkularını yakınlarına ifade etmelerini sağlayan sosyal becerileri de geliştirirler. Terapide bireyler ayrıca stres seviyesini düşürme ve paranoyak düşünceler sonucunda bir tepki yaratan tetikleyicileri tanımlama ve bunlardan kaçınma yollarını keşfedebilirler.

Terapide başarı elde edebilmek için paranoyayla mücadele eden kişi öncelikle terapistin kendisine zarar vermeyeceğine güvenmelidir. Bu nedenle paranoya tedavisinde bilişsel davranışçı terapi sıklıkla kullanılır çünkü bu terapi; terapistin ve kişinin paranoid düşünce ve davranışla ilişkili davranışları belirlemelerine yardımcı olur.

Paranoyak düşüncelerin ve duyguların gelişimini izlemek için günlük tutmak yararlı olabilir. Günlükte, kişi endişeleri listeler, derecelendirir, tetikleyicileri tanımlayabilir, paranoyanın gelişimini detaylı olarak açıklayabilir ve mantıksal ya da mantıksız düşünceden kaynaklı olup olmadığını gözlemleyebilir.

Kaynakça: funduszeue.info

Paranoyada; hastalardan toplanan bulgulara dayanarak anormal olduğu tartışılan özellikler görülür. Hastalar kendi inançları hakkında ikna olmuştur, karşıt bulgular ve fikirler onları rahatsız eder.

Paranoid özelliklerin oluşu her zaman şizofrenik bir durum olduğu anlamına gelmez.

Paranoid Bozukluklarda;

Sinirlilik, eleştirici, suçlayıcı davranışlar, aşırı savunmacılık, kırılgan kendine saygı, kincilik, hırs, nefret, düşmanlık, duyarsızlık, küçük ayrıntılara aşırı dikkat, çabuk rahatsız olma, tutarsızlık, kendini haklı bulma, heyecansızlık, suç işleme, saldırganlık görülebilir.

Gerçek hayatta olan durumları da içerir, izleniyormuş, taciz ediliyormuş, hastalandırılıyormuş gibi bulgular en az 1 ay sürmelidir.

• Şizofreni kriterlerini hiçbir zaman karşılanmaz.
• Sanrıların etkisinin olduğu alan dışında tüm fonksiyonlar belirgin olarak bozulmaz ve davranışlar net olarak tuhaf değildir.
• Duygu durum dönemleri sanrılarla eş zamanlı olursa süreleri kısmen daha kısadır.
• Bu durum bir maddenin direk fizyolojik etkileri nedeniyle ya da genel medikal bozukluk nedeniyle oluşmaz.

Bizar olmayan sanrılar, gerçek hayatta olması muhtemel şeyleri ilgilendirmesi anlamına gelmektedir. İzlenme, hasta edilme, gizlice aşık olunma ya da hoşlanılma gibi.

Sanrısal hastalık tiplerinin

5 ana tip ve 2 kalıntı tip vardır.

1. Erotomanik; Yüksek statüsü olan birinin kendisine aşık olduğu inanışı vardır.
2. Grandiyöz; Kendisine güç, bilgi, kimlik ya da önemli bir yabancı ile özel ilişki addetmesi.
3. Persekutar; Tehdit edilmesi ve korkutulması hissi.
4. Kıskanç; Partnerinin sadakatsiz olması hissi.
5. Somatik; Kişinin bazı fiziksel eksiklik, bozukluk ya da hastalığa sahip olması hissi.
6. Karışık; Yukarıdaki tiplerden birinden fazlasının görülmesi, ancak hiçbir temanın baskın olmayışı.
7. Belirlenmemiş; Herhangi bir kategoriye sığdırılamayan sanrılar.

Kıskançlık tipi sıktır ve tehlikelilikle beraberdir. Bu kişiler, sevdiklerinin sadakatsizliği ile ilgili sanrıları nedeniyle suistimal hatta intihar eğilimindedirler. Genellikle erkeklerde görülür. Sanrılar aniden ortaya çıkabilir ve eşin sadakatini ilgilendiren önceki ve son olaylarla açıklanmasına zemin hazırlar. Tedavisi zordur ve çoğunlukla sadece eşten ayrılma, boşanma ya da onun ölümü ile azalır.

Grandiyöz tip sanrısal hastalığı olan hastalarda megalomani vardır. Popüler veya itibarlı kişilerle arkadaşlık kurmaya çalışırlar.

PAYLAŞILMIŞ PSİKOTİK BOZUKLUK

Bir sanrının bir kişiden diğerine aktarılması ile karakterizedir. Etkilenmiş kişi uzun bir zaman kendi içine dönük ve göreceli bir sosyal izolasyon yaşar. Sanrısı olan ilk kişi kronik hastadır ve daha telkine yatkın olan, yakın ilişkisindeki kişiyi etkileyen kişidir. Tipik olarak sonradan etkilenen kişi daha az zeki ya da içe dönük, özgüveni azdır. Sıklıkla ayrılana dek , dominant kişilerin sanrısal inançlarının pasif bir kabulü olur.

Paranoid kişilik bozukluğu olanlar istemsiz olarak, başkalarının hareketlerini tehdit edici ya da kötü anlamda algılama eğilimindedir. Başkalarının kendisini çıkarları için kullanacağını beklemek, arkadaşlarının güvenini, sadakatini sorgulama, olayların gizli anlamları hakkında okuma, bilgilerin kendisine karşı kullanılabileceğini düşünerek başkalarına güvenmeme, eşlerin sadakatini sorgulama gibi davranışlar içerir.

CAPGRAS SENDROMU

Capgras ve Reboul-Lachaux ‘un ’de tanımladıkları bir sendromdur. Kişi eşinin yerine bir aldatan kişinin geçtiğini iddia edebilir. Sendrom halüsinasyonlarla, basit yanlış tanımalarla ya da illüzyonlarla ilgili değildir. Bir sanrıdır. Hastalık hem erkeklerde, hem de kadınlarda olabilir. Bu hastalığı olan kişilerin %23’ünde tanınabilir beyin hastalıkları vardır.

Bu hastalıklar tedavi edilebilir. Hastalığın doğasından dolayı hastalar var olan psikiyatrik hastalığı kabullenme güçlüğü yaşarlar ve çare olasılıklarını araştırmazlar. Medikal tedavi çok önemli, psikoterapi destekleyicidir.

Paranoid durumlar tehlikeli olabilir

Paranoid semptomların ortaya çıkması ile birlikte riskli durumlar hakkında karar alınması gerekir. Örneğin paranoid düşüncelerin yoğunluğu ve eşlik eden hiddet ve düşmanlık duygularında artış özellikle önemlidir. Diğer önemli faktörler madde suiistimali, disorganize düşünce ve davranışların varlığı ya da olma olasılığıdır. Kişilik bozuklukları etkilenen kişilerin daha tehlikeli olma riskini artırabilir. Erotomani ve kıskançlık kuvvetli bir duygusal enerji yaratır. Eşlik eden suç davranışı bu bulgular belirgin olduğunda uyarıcı olmak için yeterlidir. Somatik tip sanrısal bozukluk düşük risklidir. Bu hastalar genellikle yoğun hiddet, düşmanlık göstermezler.