Deliryum Nedir

Deliryum hastalığı dikkat, davranış, bilinç ve düşünce bozuklukları ile beraber duygulardaki dalgalanmalar olarak tanımlanabilir. Genelde bir anda ortaya çıkar ve çoğu zaman da geçici olur.

DELİRYUM NEDİR?

Latince de-lira kelimesinden türemiş olan deliryum hastalığı kelime anlamına bakıldığında yoldan çıkmak veya çıldırmak anlamına gelir. Bu hastalık ilk kez sene önce Hipokrat tarafından tanımlanmıştır ve nörobilişsel bir bozukluk olarak kabul edilir. Genellikle bellek, bilinç, duygu ve davranış bozuklukları ile beraber davranışlarda dalgalanma olarak tanımlanır. Aniden ortaya çıkan ve genelde de geçici olan bir hastalıktır. 40 yaş üstündeki kişilerde delirium hastalığı gençlere göre daha fazla görülür. Toplamda ise erişkinlerin yalnızca %1lik kısmını etkiler. Akut olarak genelde birkaç saatten birkaç güne kadar sürebilen bu hastalık kronik olarak da haftalar ya da aylar sürebilir. Daha fazla yaşlılarda görülse de küçük yaştaki çocuklarda da ortaya çıkması mümkündür.

DELİRYUM NASIL BİR HASTALIKTIR?

Deliryum hastalığı genel tabiri ile duygusal ve davranışsal dalgalanma olarak kabul edilebilir. Kişiler bu süreçte uyku bozukluğu, algılama problemi ya da kafa karışıklığı yaşayabilir. Bununla beraber kişilerin duyguları çok hızlı değişir ve bu bir süre sonra rahatsız edici bir boyuta ulaşır. Refleks bozukluğu, konuşma bozukluğu gibi gözle görülebilir belirtileri de vardır. Bu gibi belirtisi uzun süreli olan hastaların bir nöroloji uzmanına görünmesi gerekir. Bu sayede hastalığın tespiti ve tanısı hızlı olarak tedaviye başlanabilir.

DELİRYUM NEDEN OLUR?

Delirium hastalığının altında yatan sebepler genelde inme, kafa travması, sara krizi, kalp yetmezliği, şok, tümör, ritim bozukluğu ya da apse gibi lezyonlardır. Bunlar dışında enfeksiyonlar, yanıklar, kansızlık, karaciğer yetmezliği, parkinson, kırık ya da travmalar ve vitamin eksiklikleri de deliryum hastalığının nedenleri arasında sayılabilir.

BELİRTİLERİ NELERDİR?

Aniden ortaya çıkan bir hastalık olduğu için belirtiler de kısa süre içinde görülür. Gün boyunca belirtiler dalgalanma gösterebilir ve faktör ortadan kalktığında belirtiler de ortadan kalkar. Deliryum hastalığının yaygın olarak görülen belirtileri aşırı duygusal tepkiler gösterme, çabuk sinirlenme, dalgın olma ve uyaranlara karşı aşırı duyarlı olmalıdır. Bunlarla beraber halsizlik, yorgunluk, konuşma bozuklukları, kafa karışıklığı, bellek ve dikkat bozukluğu, düzensiz uyku, algı bozukluğu, huzursuzluk ve anksiyete de yaygın belirtilerdendir. Deliryum belirtileri birbirleri ile benzer özellikte belirtiler olsa da eğer kişiler uzun süredir bu belirtilerden şikayetçiyse bir doktora görünmeleri gerekir. Her ne kadar genelde kısa süreli bir hastalık olarak görülse de haftalar ya da aylar sürmesi de mümkündür.

Deliryum; kişide şaşkınlığın görüldüğü, çevreye farkındalığın azaldığı, psikotik

belirtilerin görülebildiği ve hafızanın bozulduğu bir nöropsikiyatrik durumdur.

Genellikle altta yatan sebebe bağlı olarak saatler veya günler içerisinde deliryum tablosu oluşur.

Deliryum sık görülen bir tablodur ve hastanede yatarak tedavi gören yaşlı hastaların %'inde deliryum tablosu meydana gelir.

Deliryumda görülen belirtiler;

• Bilinçte bulanıklık (konfüzyon)

• Odaklanma sorunu

• Farkındalıkta azalma (çevredeki kişileri karıştırma, bulunduğu yeri veya tarihi karıştırma gibi)

• Anlamsız uyaranlarla ortaya çıkan sinirlilik ve huzursuzluk

• Çevrede hayvanlar, böcekler gibi canlılar görme (görsel halüsinasyonlar)

• Uyku uyanıklık döngüsünün bozulması

• Konuşmada bozulma (mırıldanma gibi ne olduğu anlaşılmayan sözler)

• Amaçsız ve dezorganize davranışlar (çevrede bir şeyler arama, bir nesneye bakarak konuşma, sürekli oturup kalkma veya gezinme gibi)

Deliryumdaki bu belirtiler beynin kan dolaşımında, oksijenlenmesinde veya sinir hücrelerindeki sinyal iletilerinin bozulmasıyla oluşur.

Deliryumun oluşması sıklıkla altta yatan önemli bir tıbbi rahatsızlığın olduğunu gösterir ve genellikle acil bir durumdur.

Deliryumda psikiyatrik belirtiler ön planda olsa da altta yatan sebep çoğu zaman diğer tıbbi hastalıklardır.

Kimi zaman da gerekli tetkikler yapılsa dahi belirli bir sebebi bulunamayabilir.

Deliryumun en sık görüldüğü ve deliryuma yatkınlık yaratan durumlar;

1. Elektrolit bozuklukları (sodyum düşüklüğü, kalsiyum düşüklüğü gibi), dehidratasyon

2. Organ yetmezlikleri (Karaciğer ve böbrek fonksiyonlarında bozulmalar)

3. Anestezi ile yapılan cerrahi operasyonlar sonrası

4. Yoğun bakım ünitelerinde yatış sırasında (deliryumun en sık görüldüğü durumdur) veya sonrasında görülebilir

5. İlaçların yan etkisi (ilaçlar yüksek dozda alındıklarında veya etkileşime giren ilaçların birlikte kullanılmasıyla görülebilir)

6. Kan şekerindeki bozulmalar gibi metabolik rahatsızlıklar

7. İdrar yolu enfeksiyonları, zatürre (covid pnömonisi gibi) gibi enfeksiyonlarda özellikle yaşlılarda deliryum görülebilir

8. Alkol zehirlenmesi veya yoksunluğu

9. Psikoaktif madde kullanımı veya yoksunluğu sırasında

10. İnme- felç ve kafa travması geçiren kişiler, vücudun oksijenlenmesini bozacak KOAH veya kalp yetmezliği gibi hastalıklar

11. Demans (bunama) tanısı olan kişilerde uyku düzeninde bozulma, şiddetli ağrı görülmesi ve beslenme bozuklukları deliryuma sebep olabilir.

Yaşlılar, demansı veya fazla sayıda tıbbi rahatsızlığı olanlar, ameliyat sonrasında yoğun bakımda yatışı olanlar deliryum açısından en riskli gruptur

Deliryum Tedavisi

Deliryum bir hastalık olmayıp başka bir tıbbi sebeple ortaya çıkan nöropsikiyatrik bir tablodur. Bu nedenle tedavisinde de öncelikle altta yatan sebebin saptanması amaçlanmalıdır. Deliryum tedavisinde; deliryuma sebep olan tablonun tedavisi genellikle yeterli olur (Kan şekerinin düzenlenmesi, oksijenlenmenin sağlanması gibi..).

Deliryumda görülen şaşkınlık ve ajitasyon nedeniyle kişi kendini yaralayabilir bunun için genellikle psikiyatrik ilaçlar tedavide kullanılır. Antpsikotikler ve benzodiazepinler kullanılabilir.

Benzodiazepinler, alkol ve benzodiazepinlerin yoksunluklarında görülen deliryumda kullanılabilir.

Antpsikotiklertedavide temel olarak kullanılan ilaçlardır. En sık kullanılanlar;

• Haloperidol

• Risperidon

• Olanzapin

• Ketiapindir.

Bunların yanında deliryum riski yüksek olan hastalarda deliryum oluşmadan önce düşük dozda antipsikotik veya melatonin verilmesinin deliryum riskini azalttığına dair görüşler de bulunmaktadır.

Antpsikotik ilaç tedavisi ve altta yatan hastalığın tedavisi dışında ne yapılabilir? Deliryumdaki hastaya nasıl davranılmalıdır?

Hastaya ;

• Gün, saat gibi zamansal kavramları hatırlatıp hastanın takip etmesini sağlamak

• Çevresindeki kişileri hatırlatmak ve tekrar sormak

• Nerede olduğunu sormak ve hatırlatmak gibi farkındalığını süremesini sağlayacak teknikler uygulanmalıdır.

• Hastanın bulunduğu ortamın yeterince aydınlatılmış olması, gürültüsüz ve sade bir ortam olması sağlanmalıdır.

• Ortam değişikliği veya bakım verenin sık değişmesi tedavinin uzamasına neden olabilir.

• Olabildiğince hastanın hareket etmesi sağlanmalıdır

• Deliryumdaki hastada yaralanmalara yatkınlık olduğu için hasta tek bırakılmamalıdır.

Uzm. Dr. Berkay Vahapoğlu

Delirium, bir şeylere odaklamada sorun yaşama, garip hayaller görme gibi birçok çeşitli semptomu vardır. Deliryum belirtileri bunun gibi birçok semptoma ilişkilidir. Delirium hastalığı nedir, neden olur diye soruyorsanız, beyindeki sinyallerin karışması durumunda meydana gelir. Ve çok tehlikeli bir hastalık olarak, günümüzde hastaları görünmektedir. İşte delirium ne demek adlı haberimiz

Delirium Ne Demek ?

Delirium hastalığı, nörobilişsel bir hastalıktır. Çeşitli nedenlerden dolayı ortaya çıkan ve kişide algı, yargılama ve düşünce bozukluğu meydana getiren tehlikeli bir hastalıktır. Bu hastalığa acil müdahale gereklidir. Acil müdahale edilmezse çok ciddi sonuçlar doğurabilir. Aynı zamanda çoğu zaman yaşlılarda görülür ve yaşlılarda görüldüğü için ekstra dikkat edilmesi gerekmektedir. Bazen demans hastalığıyla karıştırılsa da iki hastalığı birbirinden ayıran birtakım özellikler bulunmaktadır. Ve bu hastalığın teşhisini koymak için aile üyelerinin doktora belirttiği davranışlar büyük ölçüde önemlidir.

Delirium, birkaç saat veya birkaç gün içerisinde baş gösterebilir. Delirium yüzünden metabolik dengede ortaya çıkan bazı değişiklikler, ilaç, enfeksiyon, ameliyat, alkol veya ilaç zehirlenmesi gibi faktörlerle takip edilebilir.

Tıpta ve Psikolojide Delirium Nedir

Deliryum, kişide hafız ve dikkat gibi bilişsel işlevler ile davranışlarda bozulma ile sonuçlanan, hızlı ve dalgalı seyirli bir nöropsikiyatrik tablosu.

Deliryum hastalarında, uyuma veya uyanıklık sisteminde bozukluk, dikkat – hafıza işlevlerinde gerileme ve algı bozukları görülür. Hastalar genelde nerede olduklarını unuturlar ve karıştırırlar, saçma sapan cümleler kurabilirler ve aile bireylerini tanımlayamayabilirler, çok öfkeli ve korkulu görünürler.

Delirium Belirtileri Neler?

Delirium semptomları, çoğunlukla birkaç saat veya gün içerisinde görülür. Genelde gün içerisinde dalgalanmalar görülür ve bunlara hiç rastlanmadığı zamanlar da olabilir. Gece vakti, bu belirtiler daha da fazlalaşır, hafıza kaybı yaşama ihtimalleri çoğalır.

• Odak problemi ve konular arasında geçi yapamama problemi,
• Önemsiz şeylerle dikkatinin kolayca dağılması,
• Çevreye çok az ya da hiç tepki göstermeme, içinde tutma problemi,
• Hafızada zayıflama,
• Yönelim bozukluğu,
• Kelime hatırlama ve söylemede zorluk,
• Saçma konuşmalar,
• Okuma, yazma zorluğu,
• Davranışta meydana gelen değişiklikler,
• Halüsinasyonlar,
• Huzursuzluk,
• İnlemek ya da sesler çıkarmak,
• Uyuşukluk,
• Rahatsız edici uyku alışkanlıkları

Delirium Neden Olur ?

Delirium, bireyin beynindeki sinyallerin karışması durumunda gün yüzüne çıkar. Beyni savunmasız şekilde bırakan ve beyin aktivitesindeki bir sorunu tetikleyen faktörlerin birleşmesinden oluşmaktadır. Delirium 'a neden olan bazı nedenler:

• Belirli ilaçlar neden olabilir,
• Alkol ya da uyuşturucu zehirlenmesi,
• İnme, kalp krizi, kötüleşen akciğer ve karaciğer hastalığı,
• Düşük sodyum veya düşük kalsiyum gibi dengesizlikler,
• Şiddetli, kronik veya ölümcül hastalık
• Özellikle çocuklarda ortaya çıkan ateş,
• Karbon monoksit, siyanür gibi toksinler etkisinde kalma,
• Uyku yoksunluğu veya şiddetli duygusal sıkıntı,
• Anestezi içeren cerrahi veya diğer tıbbi prosedürler,