Güneş Kremi Alerjisi

Güneş ışınları olmadan hayat mümkün değildir. Sağlıklı bir yaşam için güneş olmazsa olmazdır; “Güneş girmeyen eve doktor girer” diye bir atasözü de vardır. Fakat bazı kişilerde güneş ışınları alerjiye yol açabilmektedir. İşte güneşe bağlı ürtiker (Güneş Alerjisi) ile ilgili bilmeniz gerekenler…

Güneşe bağlı ürtiker (Güneş Alerjisi) denince akla neler gelmeli?

Güneşe bağlı ürtiker (Güneş Alerjisi) terimi, güneş ışınlarıyla temas sonrası gelişen ve ciltte kaşıntılı kızarıklara (isilik) sebep olan birkaç hastalığı kapsamaktadır. Bu hastalıklardan en sık görüleni güneş zehirlenmesi olarak da bilinen polimorf ışık erüpsiyonudur.

Bazı kişilerde herediter (ailevi) tip güneşe bağlı ürtiker (Güneş Alerjisi) vardır. Bunun dışındaki güneş alerjisi tiplerinde ise yalnızca ilaç kullanımı veya bazı bitkilerle temas gibi faktörlere bağlı olarak alerjik reaksiyonlar gelişir.

Hafif şiddetteki güneş alerjileri tedavisiz kendiliğinden kaybolabilir. Daha şiddetli tablolarda ise steroid içeren kremler veya haplar ile tedavi gerekebilir. Ciddi güneş alerjilerinde kişi önlemler almalı ve güneşten koruyan kıyafetler giymelidir.

Güneşe bağlı ürtiker (Güneş Alerjisi) olan kişide ne gibi belirtiler beklenir?

Alerjiden etkilenen derideki bulgular, altta yatan hastalığa göre değişiklik gösterir. Sıklıkla görülen belirti ve bulgular şunlardır:

• Kızarıklık
• Kaşıntı veya ağrı
• Kabarık yamalara dönüşebilen ufak kabarıklıklar
• Deride kabuklanma veya kanama
• Su toplama veya ürtiker

Bu belirtiler genellikle sadece derinin güneşe maruz kalan yerlerinde görülür ve güneş ışınlarıyla temastan dakikalar-saatler sonra başlar.

Güneş ışığına maruziyetten sonra deride rahatsız edici ve daha önce görmediğiniz cilt reaksiyonları meydana gelmişse doktora görünün. Şiddetli ve hafiflemeyen belirtilerin görülmesi halinde bir 18 yaşından küçükse çocuk alerji uzmanı, 18 yaşından büyükse yetişkin alerji uzmanına görünmeniz iyi olacaktır.

Güneşe bağlı ürtiker (Güneş Alerjisi) sebepleri nelerdir?

Bazı ilaçlar, kimyasallar ve hastalıklar derinin güneş ışınlarına hassasiyetini artırabilmektedir. Buna rağmen bazı insanlarda güneş alerjisi gelişip bazılarında gelişmemesinin nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Birtakım genetik faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.

Hangi faktörler Güneşe bağlı ürtiker (Güneş Alerjisi) gelişim riskini artırır?

Güneş ışınlarına alerjik reaksiyon gelişim riskini artıran faktörlerden en önemlileri:

• Soy: Herkeste güneş alerjisi gelişme riski vardır, ama bazı etnik kökenlerde bu risk daha da fazladır. Örneğin, güneş alerjilerinin en sık tipi olan polimorf ışık erüpsiyonu beyaz tenlilerde daha sıktır. Güneş alerjilerinin daha nadir olan ama daha ağır seyreden bir başka tipi ise Amerikalı yerlilerde daha sık görülür.
• Bazı maddelere maruz kalma: Parfümler, dezenfektanlar, güneş kremlerindeki bazı kimyasallar deriye temas edince güneş ışınlarına karşı alerjik reaksiyon gelişme ihtimalini artırır.
• Bazı ilaçlar: Tetrasiklin antibiyotikler, ağrı kesiciler gibi bazı ilaçların kullanımı, cildin güneşe hassasiyetini artırır.
• Başka bir deri hastalığı olması: Kişide dermatit olması güneş alerjisi riskini artırır.
• Ailede güneş alerjili biri olması: Ebeveynlerde veya kardeşlerde güneş alerjisi varsa, kişide de güneş alerjisi gelişimi muhtemeldir.

Güneşe bağlı ürtiker (Güneş Alerjisi) için doktor randevusuna nasıl hazırlanılmalıdır?

Başlangıçta gideceğiniz aile hekimi veya pratisyen doktor, sizi bir dermatoloğa veya alerji uzmanına yönlendirebilir.

Randevu alırken herhangi bir ön hazırlık yapmanın gerekip gerekmediğini sorunuz. Örneğin; eğer bir fototest yapılacaksa (ultraviyole ışınlarıyla alerjik reaksiyon gelişip gelişmediğini gösteren bir test), doktorunuz sizden test yapılmadan günler önce bazı ilaçları kesmenizi isteyebilir.

Randevuya gelmeden evvel, doktorun size sorması muhtemel olan bazı soruların cevaplarını hazırlayabilirsiniz. Bu sorulardan bazıları şunlardır:

• Güneş ışınlarına temastan ne kadar zaman sonra belirtiler görüldü?
• Hangi belirtileri fark ettiniz?
• Bunlar zamanla iyileşti mi yoksa kötüleşti mi?
• Daha önce de vücudunuzda bunlara benzer belirtiler gördünüz mü?
• Düzenli olarak kullandığınız ilaçlar ve takviye gıdalar var mı? Varsa hangileri?
• Vücudunuzun hangi kısımları etkilendi?
• Etkilenen yerlerdeki lezyonlar tam olarak neye benziyordu? Tarif edebilir misiniz?
• Semptomlar ne kadar şiddetliydi?
• Derideki reaksiyonlar ne kadar devam etti?
• Kaşıntı veya ağrınız var mı?
• Deriniz sadece güneş ışınlarıyla doğrudan temasa mı reaksiyon gösteriyor, yoksa pencere camından geçen ışınlara karşı da hassas mısınız?
• Ailedenizdeki birinin güneş alerjisi veya başka bir alerjik deri hastalığı mevcut mu?
• Deriniz üzerinde hangi kozmetik ürünleri kullanıyorsunuz?

Güneşe bağlı kurdeşen tanısı nasıl konur? Tanıda kullanılan testler nelerdir?

Çoğu zaman doktorlar sadece deriye bakarak güneş alerjisi tanısı koyabilirler. Eğer durum bakılarak anlaşılamayacak kadar net değilse bazı testlerin yapılması gerekebilir. Bu testler şunlardır:

• Ultraviyole (UV) ışın testi: Fototest de denen bu test, özel bir lambadan kaynaklanan değişik dalga boylarındaki ultraviyole ışınlarına derinin tepkisini gözlemlemek amacıyla yapılır. Hangi tip ultraviyoleye karşı hassasiyet olduğu tespit edilirse güneş alerjisinin tipi de anlaşılabilir.
• Foto yama testi: Bu test güneş alerjisinin, güneşe çıkmadan önce cilde uygulanan herhangi bir maddenin güneş ışınlarına hassasiyeti artırması yoluyla gelişip gelişmediğini gösterir. Testte sıklıkla güneş alerjisini tetikleyen maddeler yama halinde deriye (genellikle sırta) uygulanır. Bir gün sonra ultraviyole lambası ile UV ışınları yama alanlarına yansıtılır ve alerjik deri reaksiyonları varsa tespit edilir. Eğer deri reaksiyonu sadece yama uygulanan yerdeyse (madde uygulanmayan yerler sağlamsa), büyük olasılıkla o madde güneş alerjisine yol açıyordur.
• Kan testleri ve deriden örnekler alınması: Bu testlere genellikle ihtiyaç olmaz. Doktorunuz altta yatan lupus gibi bir hastalıktan şüpheleniyorsa bu testleri isteyebilir. Kan örnekleri veya deri örnekleri (biyopsi) laboratuvarda incelenmek üzere alınır.

Güneşe bağlı ürtiker (Güneş Alerjisi) nasıl tedavi edilir ve hangi ilaçlar kullanılır?

Tedavi metotları güneş alerjisi tipine göre farklılıklar gösterir. Hafif alerjilerde güneşten birkaç gün uzak kalmak belirti ve bulguların hafiflemesini sağlayabilir.

Kortikosteroid içeren kremler deri reaksiyonlarını hafifletmede faydalıdır. Ağır durumlarda doktor, prednizon gibi hap formundaki kortikosteroidleri yazabilir.

Bazı güneş alerjilerinde bir sıtma ilacı olan hidroksiklorokin (Plaquenil) faydalı olabilmektedir.

Daha ciddi güneş alerjisi tablolarında fototerapi kullanılır. Bu yöntemde ultraviyole lambası ile derinin genelde güneşe maruz kalan bölgelerine UV ışın uygulanır.

Güneşe bağlı ürtiker (Güneş Alerjisi) belirtilerini hafifletmek için neler yapılabilir?

Şu adımları uygulamanız, güneş alerjisi semptomlarını hafifletecektir:

• Güneşe maruz kalmayın. Etkilenen cilt alanları güneşten bir veya iki gün uzak kalındığında iyileşmeye başlar.
• Işığa hassasiyeti artıran ilaçları kullanmayın. Başka hastalıklar için kullandığınız ilaçların ışığa hassasiyeti artırıp artırmadığını doktorunuza danışın.
• Nemlendirici kullanın. Nemlendirici cilt losyonları kuru ve kabuklu deriye iyi gelecektir.
• Kalamin losyonu veya aloe vera kullanın.

Güneşe bağlı ürtiker (Güneş Alerjisi) olanlar ciltlerinde alerjik reaksiyon gelişmesinin önüne nasıl geçebilirler?

Güneş alerjiniz veya güneş ışınlarına artmış hassasiyetiniz varsa şu adımları uygulayarak alerjik reaksiyon gelişmesini engelleyebilirsiniz:

• Güneş altında geçirdiğiniz süreyi azaltın. Saat ve arasında güneşten uzak durun.
• Beklenmedik bir anda aniden güneş ışınlarına maruz kalmayın. Çoğu kişide ilkbahar ve yaz aylarında bir anda güneşe aşırı maruziyet sonucu güneş alerjisi gelişir.
• Güneş gözlüğü takın ve koruyucu kıyafetler giyin. Uzun kollu tişörtler ve kenarları geniş şapkalar kullanmanız işe yarayacaktır. Ultraviyole ışınlarının kolayca geçebileceği ince kumaşlardan üretilmiş kıyafetler giymeyin. UV ışınlara geçirgen olmayan özel kumaşlardan yapılmış kıyafetler mevcuttur.
• Sık sık güneş kremi kullanın. Geniş spektrumlu ve en az 15 faktörlü kremleri tercih edin. Kremi fazla kullanmaktan çekinmeyin ve iki saatte bir tekrar uygulayın. Yüzüyorsanız veya çok terliyorsanız daha sık kullanabilirsiniz.

Özetle…

Güneşe bağlı ürtiker (Güneş Alerjisi), güneş ışınlarına maruz kalınması sonucu gelişen ve bazı kişilerde kendiliğinden geçebilen bir alerjidir. İlaçlar ve basit korunma yöntemleriyle kontrol edilebilen güneş alerjisinin altında bazı hastalıklar yatabilir.

Alerji problemi yaşayanların ciltleri daha hassastır, bu yüzden güneş koruyucu seçiminde alerji yapma potansiyeli düşük olan ürünler seçmeleri daha doğru olur. Peki,  alerji yapma potansiyeli düşük olan ürünler nasıl seçilir? İstanbul Alerji Kurucusu, Alerji ve Astım Derneği Başkanı Prof. Dr. Ahmet Akçay, konu ile ilgili önemli bilgiler veriyor.

Güneşin hangi ışınları zararlı?

Güneş ışığı, dünyaya ulaşan iki tür zararlı ışından oluşur. Bunlar UVA ve UVB ışınlarıdır. Her ikisine de aşırı maruz kalmak cilt kanserine yol açabilir. UVA ışınları (veya yaşlanma ışınları) cildinizi erken yaşlandırabilir, kırışıklıklara ve yaşlılık lekelerine neden olabilir ve pencere camından geçebilir. UVB ışınları (veya yanan ışınlar) güneş yanığının başlıca nedenidir ve pencere camı tarafından engellenir. Güneş, solaryum ve güneş lambaları gibi yapay kaynaklardan gelen UV radyasyonu, kanserojen olarak ilan edilmiştir.

Korunma önlemleri

Güneşin zararlı etkisinden korunmak için güneş kremi sürmenin yanı sıra cildinizi korumak ve cilt kanserini erken teşhis etmek için aşağıdaki önlemleri almak faydalı olacaktır:
• Güneş ışınlarının en güçlü olduğu saatlerin ile arasında olduğunu unutmayın ve bu saatlerde gölge arayın.
• Hafif uzun kollu bir gömlek, pantolon, geniş kenarlı bir şapka ve mümkünse güneş gözlüğü kullanarak kendinizi güneşten korumak için giyin.
• Güneş yanığı olasılığını artırabilecek güneşin zararlı ışınlarını yansıttıkları için su, kar ve kum yakınında ekstra dikkatli olun.
• Kapalı ortamda bronzlaşma yataklarından kaçının. Güneşten ve bronzlaşma yataklarından gelen ultraviyole ışık, cilt kanserine ve kırışmaya neden olabilir. Bronzlaşmak istiyorsanız, kendi kendine bronzlaşan bir ürün kullanmak isteyebilirsiniz, ancak onunla birlikte güneş koruyucu kullanmaya devam edebilirsiniz.
 

Güneş koruyucu kremler

Güneş koruyucular, herhangi bir sayıda UVF (Ultraviyole filtresi) içeren ve cilde uygulanan ürünlerdir. UVF  (Ultraviyole filtre) güneş kremlerinin içinde bulunan ve güneşin zararlı etkilerinden koruma özelliği olan maddelerdir. Cilt kanserini ve cilt yaşlanmasını önlemek için güneşten koruyucu giysilerle korunmanın yanında, güneş koruyucu kremler de kullanmalıdır. Güneş koruyucu kremler kimyasal ve fiziksel güneş koruyucu kremleri olarak iki çeşittir.

Kimyasal güneş koruyucu kremler; sünger gibi çalışır ve güneş ışınlarını emerek etki ederken fiziksel güneş koruyucular kalkan gibi cildinizin yüzeyini güneş ışınlarından korumaktadır. 

Güneş koruyucu kremlerin GRASE (Generally Recognized As Safe and Effective: Genel Olarak Güvenli ve Etkili Olarak Tanınan) özellikte olması çok önemlidir.

SPF (Sun protection factor: Güneş koruma faktörü) ise güneş koruma faktörüdür. SPF güneş kremi etkinliğinin bir ölçüsüdür. SPF 30 düzgün şekilde uygulanmış bir ürün kullanıldığında, güneş koruyucu içermeyenlere göre 30 kat daha fazla UV'ye maruz kalma süresi sağladığı anlamına gelmektedir.

Kimler güneş kremine ihtiyaç duyar?

Herkes… Güneş kremi kullanımı sizi güneşin zararlı ultraviyole ışınlarından koruyarak, cilt kanserini önlemeye yardımcı olabilir. Yaş, cinsiyet veya ırktan bağımsız olarak herkes cilt kanserine yakalanabilir. Her beş kişiden birinin yaşamları boyunca cilt kanseri geliştirme riski olduğu tahmin edilmektedir.

Ne tür güneş kremi kullanmalıyım?

En iyi güneş kremi türü, tekrar tekrar kullanacağınızdır. Hangi güneş kremini seçerseniz seçin, ürün etiketinde belirtilen UV korumasını elde etmek için bolca uyguladığınızdan emin olun. Amerikan Dermatoloji Akademisi, herkesin aşağıdaki özellikleri sunan güneş kremi kullanmasını önermektedir:
• Geniş spektrumlu koruma sağlayan (UVA ve UVB ışınlarına karşı korur)
• SPF 30 veya üzeri olan
• En az 40 dakika suya karşı dayanıklı olan
Yukarıdakileri sunan bir güneş kremi cildinizi güneş yanığından, erken cilt yaşlanmasından ve cilt kanserinden korumaya yardımcı olmaktadır. Ancak güneş kremi tek başına sizi tam olarak koruyamaz.

Kullandığınız güneş kremi türü kişisel bir tercih meselesidir ve korunacak vücut bölgesine göre değişiklik gösterebilir. Mevcut güneş koruyucu seçenekleri arasında losyonlar, kremler, jeller, merhemler, ağda çubukları ve spreyler bulunur.  
• Kremler kuru cilt ve yüz için en iyisidir.
• Jeller, kafa derisi veya erkek göğsü gibi tüylü alanlar için iyidir.
• Çubuklar göz çevresinde kullanmak için iyidir.
• Spreyler çocuklara uygulanması kolay olduğu için bazen ebeveynler tarafından tercih edilmektedir.
• Maruz kalan tüm cildi tamamen kaplayacak kadar bu ürünlerden yeterince kullandığınızdan emin olun. Bu ürünleri solumayın veya ısı yakınında, açık alev veya sigara içerken uygulamayın.
• Hassas ciltler ve bebekler gibi belirli amaçlar için yapılmış güneş kremleri de vardır. 

Bazı güneş koruyucu ürünler, nemlendiriciler ve kozmetiklerle birlikte de mevcuttur. Bu ürünler kullanışlı olmakla birlikte, en iyi güneş korumasını elde etmek için tekrar uygulanmaları gerekir.

Alerjik hastalığı olanlar hangi güneş koruyucu kremi kullanmalılar?

Alerjik hastalığı olanların ciltleri genelde hassastır. Sıklıkla egzama da birlikte görülmektedir. Bu nedenle de özellikle alerji yapma potansiyeli olmayan ürünler seçilmelidir.

Kimyasal güneş kremleri hem alerjik, hem de tahriş edici kontakt dermatite neden olabilir.
• Bir UVA kimyasal filtresi olan oksibenzon, tahriş edici veya alerjik temas veya foto-kontakt dermatite neden olan en yaygın güneş koruyucudur.
• PABA yaygın bir alerjendir ancak artık güneş kremlerinde bulunmuyor.
• Foto-alerjik reaksiyonlara neden olabilen diğer güneş koruyucu ajanlar arasında sinamatlar, dibenzoilmetanlar oktokrilen ve benzofenonlar bulunmaktadır.
Bu bileşenleri içermeyen güneş koruyucular kullanılmalıdır.

Alerjiye eğilimli olan çocuk ve yetişkinlerin özellikle titanyum dioksit ve çinko oksit gibi fiziksel UVF içeren güneş koruyucu kremler kullanmak daha doğru olur. Hem ciltten emilmemesi, hem de alerji yapma potansiyelleri düşük olması nedeniyle tercih edilmesi gerekir.

Sonuç olarak egzaması olanlar ve alerjik hastalığa eğilimli olan altı aydan büyük çocuk ve yetişkinlerin fiziksel UV filtresi içeren ve sinamatlar, dibenzoilmetanlar ve benzofenon maddeselerini içermeyen güneş koruyucu kremler kullanması faydalı bir yaklaşım olacaktır.

Alerjini varsa önce test edin

Egzama ve hassas cilde sahip kişiler her türlü şeye tepki verebilir ve uygun bir güneş kremi bulmak, bir deneme yanılma meselesidir. Bir güneş kremi seçerken, cildiniz için nemlendirici seçiminde göz önünde bulundurduğunuz şeylerin aynısını uygulayabilirsiniz.

Ürünlerin üzerindeki içerik etiketleri, duyarlılığınız olduğu bilinen maddelerden kaçınmanıza yardımcı olacaktır, ancak her zaman dikkatli olmalısınız ve herhangi bir yeni güneş kremini bolca uygulamadan önce test ettiğinizden emin olmalısınız.

Kendiniz de test edebilirsiniz. Bileğinize veya dirseğinizin kıvrımına bezelye büyüklüğünde küçük bir miktar uygulayın. O bölgeyi saat yıkamayın ve kızarıklık, ciltte herhangi bir sivilce, kaşıntı, ağrı, pullanma vb. gibi alerjik reaksiyonlara dikkat edin. Duyarlılığın gelişmesi biraz zaman alabileceğinden, bunu beş gün boyunca günde bir kez yapmanız deneyebilirsiniz. Ayrıca geçmişte kullandığınız güneş koruyucuları, formülasyonu veya cildinizin yapısı değişmiş olabileceğinden, bu testi belirli aralıklarla yapabilirsiniz.

Alerjik hastalığı olanlar güneş kremlerini nasıl uygulamalıdır?

Yüksek SPF'li (50+) bir güneş kremi kullanın ve bol miktarda uygulayın, ancak çok fazla ovalamaktan kaçının. (Cildiniz biraz beyaz kalmalıdır). Etkili olabilmesi için kremin cilt yüzeyinde kalması gerekir. Güneş koruyucuları kullanırken;

• Güneşe çıkmadan 15 dakika önce uygulayınız.
• Çok fazla saçınız yoksa, başınızın üstüne güneş kremi sürün veya şapka takın.
• En az iki saatte bir veya yüzdükten hemen sonra tekrar uygulayın.
• Bebeklere ve çocuklara güneşte ekstra özen gösterin. 6 aylıktan küçük çocuklara güneş kremi uygulamadan önce sağlık uzmanınıza danışın.
• Hasar görmüş veya kırılmış cilde asla güneş kremi sürmeyin.
• Özellikle dudaklarınız, burnunuz, kulaklarınız, boynunuz, elleriniz ve ayaklarınız olmak üzere tüm açık cildinize güneş koruyucu uygulayın.

Cilt nemlendiricisi ve güneş kremini hangi sırayla kullanmalıyım?

Güneşe maruz kalmak cildi kurutur. Güneş kremi sürmeden yaklaşık yarım saat önce cilt nemlendiricinizi sürmeye çalışın. Bu, güneş kreminin yumuşatıcı tarafından seyreltilmesini önleyecek ve güneş kreminin koruyucu özelliklerini korumasını sağlayacaktır.

Yağlı veya yağlı bir yumuşatıcı kullanıyorsanız, güneşte “kızartma” etkisine neden olabileceğinden aşırı uygulamamaya dikkat edin.

Bebekler ve küçük çocuklar her zaman dahili SPF50 içeren güneş koruyucu giysiler kullanılmalıdır. Bu giysi, güneş kremine karşı hassasiyeti olan yetişkinler için de mevcuttur. Açıkta kalan cilt bölgelerine 2 saatte bir güneş kremi sürülmelidir.

Sonuç olarak; alerjisi olanların dikkat etmesi gerekenler

• Alerjik bünyelilerin kullanacağı güneş kremleri mineral bazlı güneş koruyucu filtreleri olan Titanyum Dioksit (TiO2) ve Çinko Oksit (ZnO) içermeli.
• Alkolsüz olmalı.
• SPF 30 veya üzeri olmalı, 50 olması faydalı olacaktır.
• Hem ultraviyole UVA hem de UVB ışınlarından "geniş spektrumlu" koruma sağlamalı.
• Suya karşı en az 40 dakika dayanıklı olmalıdır.
• Alerji yapma potansiyeli yüksek ürünler kullanılmamalı.
• Daha fazla etkinlik için güneş kremini bolca uygulayın. Çoğu insan çok az uygular.
• Gün içinde her 2 saatte bir ve yüzdükten, terledikten ve havluyla kuruladıktan sonra güneş kremini yeniden uygulamayı unutmayın.
• Kaşıntıyı tetikleyebileceğinden güneş kremi ile cildinizi ovmaktan kaçının. Bir nemlendirici uygular gibi pürüzsüz, aşağı doğru hareketlerle uygulayın.
• Güneş koruyucular çeşitli formülasyonlarda gelir: kremler, losyonlar, jeller, çubuklar ve spreyler. Cilt nemlendiricilerinde olduğu gibi, size en uygun olanı ve cildinizi tahriş etmeyecek olanı seçin. Spreyler özellikle çocuklar için faydalıdır.
• Hiçbir şey güneş ışınlarının %'ünü engellemez, bu nedenle koruyucu giysi ve şapka giymenin yanı sıra her 2 saatte bir güneş kremi sürmelisiniz.
• Tatile çıkmadan önce güneş kremleri üzerinde beş günlük bir kendi kendine yama testi yapın.
• Cilt nemlendiricisi ve güneş koruyucu uygulama arasında yaklaşık 30 dakikalık bir boşluk bırakın (önce yumuşatıcı uygulayın).