If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.
Bağlandığınız bilgisayar bir web filtresi kullanıyorsa, *funduszeue.info ve *funduszeue.info adreslerinin engellerini kaldırmayı unutmayın.
Hücre zarından madde geçişleri, pasif taşıma olarak adlandırılmaktadır.
Hücre zarından madde geçişleri (Pasif Taşıma)
Vücudumuzda su ve oksijen gibi biyokimyasal besinlerin hücrelere taşınmasına yardımcı olan Aktif ve Pasif Taşıma olmak üzere iki tür taşıma vardır.
Aktif Taşıma: Moleküllerin konsantrasyon gradyanına karşı biyolojik hareketidir. Bu nedenle, bileşenleri daha düşük yoğun alandan veya vücut kısmından daha yüksek konsantrasyona taşımak için kimyasal enerji gerektirir.
Pasif Taşıma: Biyokimyasalın hücre zarları ve dokuları boyunca hareketlerinin biyolojik sürecidir. Pasif taşıma, herhangi bir dış enerji gerektirmeyen doğal bir olgudur.
Pasif taşıma, hücreler içindeki iyonların ve diğer moleküler maddelerin, herhangi bir dış enerji olmadan konsantrasyon gradyanı boyunca temel hareketidir. Pasif d füzyon olarak da bilinir. Dört tür pasif taşıma vardır. Bunlar;
Basit difüzyon
Kolaylaştırılmış difüzyon
Filtreleme
Ozmoz'dur.
Basit Difüzyon
Difüzyon, maddelerin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru hareketidir. İki alanın konsantrasyonundaki fark, konsantrasyon gradyanı olarak adlandırılır ve bu gradyan nötralize olana kadar difüzyon süreci devam eder. Sıvı ve gazlarda difüzyon meydana gelir çünkü parçacıkları bir yerden diğerine rastgele hareket eder. Canlılarda farklı yaşam süreçleri için gerekli olan önemli bir süreçtir. Maddeler basit difüzyonla hücre içine ve dışına hareket eder.
Kolaylaştırılmış Difüzyon
Kolaylaştırılmış difüzyon, iyonların veya moleküllerin spesifik transmembran integral proteinler yoluyla hücre zarı boyunca pasif taşınmasıdır. Büyük ve çözünmeyen moleküller, plazma zarından taşınmaları için bir taşıyıcı maddeye ihtiyaç duyarlar. Bu işlem herhangi bir hücresel veya harici enerji gerektirmez.
Filtreleme
Filtrasyon, katıları sıvılardan ve gazlardan ayırma işlemidir. Besinlerin vücutta seçici olarak emilmesi, bir süzme örneğidir. Bu işlem herhangi bir enerji gerektirmez ve konsantrasyon gradyanı boyunca gerçekleşir. Böbrekler biyolojik filtreye bir örnektir. Kan, glomerül tarafından süzülür ve gerekli moleküller geri emilir.
Ozmoz
Ozmoz sürecinde, su ve diğer moleküller, diğer maddelerin konsantrasyonunu dengelemek için seçici geçirgen bir zardan geçer. Osmoz, konsantrasyon gradyanından ve sıcaklığından etkilenir. Konsantrasyon gradyanı ne kadar büyük olursa, ozmoz hızı o kadar hızlı olur. Ayrıca sıcaklık arttıkça ozmoz hızı da artar.
Pasif Taşıma Örnekleri
Etanol vücudumuza girer ve kan dolaşımına karışır. Bunun nedeni etanol moleküllerinin basit difüzyona uğraması ve herhangi bir dış enerji olmadan hücre zarından geçmesidir.
Besinlerin katı atıklardan ayrılarak bağırsaklar tarafından yeniden emilmesi ve besinlerin bağırsak zarından kan dolaşımına taşınması buna bir örnektir.
Bir kuru üzüm suya batırıldığında, su ozmoz işlemi ile kuru üzümün içinde hareket eder ve şişmektedir.
Aktif Taşıma Özellikleri Nelerdir?
Aktif taşıma sadece canlı olan hücrelerde gerçekleşmektedir.
Gazların ve suyun aktif taşıması gerçekleştirilmez.
Aktif taşıma sırasında taşıyıcı moleküller kullanılmaktadır.
Her iki ortam yoğunluğu eşit olsa dahi aktif taşıma gerçekleşebilir.
Aktif taşıma hem hücre içerisinden hücre dışına, hem de hücre dışından hücre içerisine doğru gerçekleşmektedir.
Herhangi bir denge durumu söz konusu değildir.
Enerji yani ATP ve enzimler kullanılır.
Aktif taşımada suyun geçişi gerçekleşmez. Tatlı sularda yaşan tek hücreli canlılar suyun fazlasını kontraktil koful ile atarlar. Suyun kontraktil kofullardan uzaklaştırılması olayında enerji harcanır. Bu nedenle suyun hücre zarından geçişi sırasında aktif taşıma olayının kullanılması sadece bu canlılarda gözlemlenmektedir.
Aktif Taşıma Nerede Gerçekleşir?
Aktif taşıma olayı sadece canlı hücrelerde gerçekleşir. Hücre zarının üzerinde bulunan por adı verilen deliklerden madde geçişleri sağlanmaktadır. Aktif taşıma olayında ATP enerjisi kullanıldığından dolayı sadece canlı hücrelerde gerçekleşmektedir.
Aktif Taşıma Çeşitleri Nelerdir?
Canlı hücrelerde gerçekleşen aktif taşıma olayı ikiye ayrılır. Bunlar endositoz ve ekzositozdur.
Endositoz: Makromoleküllerin hücre zarından içeri alınması olayına endositoz adı verilir. Endositoz sadece hayvan hücrelerinde gözlemlenir. Bunun nedeni hücre zarının esnek, saydam, yarı geçirgen, canlı olmasıdır. Bitki hücrelerinde hücre çeperi bulunur. Hücre çeperi sert, cansız, tam geçirgen olduğu için endositoz olayı gerçekleşmez. Endositozda;
Enzimler kullanılır.
ATP enerjisi kullanılır.
Taşıma proteinleri görev almaz.
Denge durumu söz konusu değildir.
Canlı hücrelerde görülür.
Endositozda hücre yüzeyi azalır.
Hücre çeperine sahip hücrelerde istisnalar dışında gerçekleşmez. Bunlar bitkiler, bazı prokaryotlar ve mantarlardır.
Endositoz olayı, taşınan maddenin katı ya da sıvı olmasına göre iki şekilde gerçekleşir.
Fagositoz: Katı makromoleküllerin hücre zarından geçmesidir. Akyuvarlar (mikropları hücre içine alarak vücudu savunma), cıvık mantarlar ve amiplerde (beslenme şeklinde) gözlemlenir.
Pinositoz: Sıvı makromoleküllerin hücre zarından geçmesidir. Böbrek ve bağırsak hücrelerinde pinositoz gözlemlenir.
Ekzositoz: Makromoleküllerin hücre zarından dışarı çıkarılması olayına ekzositoz denir. Ekzositozda;
Enzimler kullanılır.
ATP enerjisi kullanılır.
Taşıma proteinleri görev almaz.
Denge durumu söz konusu değildir.
Canlı hücrelerde görülür.
İki ortam arasında bulunan yoğunluk farkının bir önemi yoktur.
Hücre çeperine sahip olan hücrelerde de ekzositoz gerçekleşebilir.
Hücre yüzeyinde artış gözlemlenir.
Prokaryot canlılarda yani zarla çevrili organel bulundurmayan canlılarda ekzositoz gerçekleşmez. Bu canlılar bakteriler ve arkelerdir.
Endositoz ve ekzositoz olayları prokaryot hücre yapısına sahip olan canlılarda gözlemlenmez.
Hücre Zarından Madde Geçişleri
✔ Hücre zarı canlıdır ve seçici-geçirgendir. Bu özelliği nedeniyle bazı maddeler hücre zarından geçebilirken bazı maddeler geçemez.
Hücre zarından;
✔ Küçük moleküller büyük moleküllere göre
✔ Nötr maddeler iyonlara göre
✔ Negatif iyonlar(anyon) pozitif iyonlara (katyon) göre
✔ Yağda çözünen maddeler (ADEK vitaminleri) yağda çözünmeyen maddelere (B ve C vitaminleri) göre
✔ Yağı çözen maddeler (eter, benzen, kloroform…) yağı çözmeyen maddelere (su..) göre daha kolay geçer.
A) PASİF TAŞIMA
✔ Hücre zarından geçebilecek büyüklükteki moleküllerin kendilerine ait kinetik enerjileri vardır. Bundan dolayı moleküller hareket halindedirler. Bir molekülün çok yoğun olduğu ortamdan az yoğun olduğu ortama doğru kendi enerjisiyle geçmesine pasif taşıma denir.
✔ ATP kullanılmaz bu nedenle canlı ya da cansız ortamda gerçekleşebilir.
✔ Gazlar daima pasif taşıma ile geçiş yaparlar.
✔ Basit difüzyon, kolaylaştırılmış difüzyon ve ozmos olmak üzere üç çeşittir.
1) Basit Difüzyon
✔ Hücre zarından geçebilecek büyüklükteki molekül ya da iyonların çok yoğun olduğu ortamdan az yoğun olduğu ortama kendiliğinden geçmesine difüzyon denir.
✔ Her iki tarafın yoğunluğu eşit olana kadar difüzyon devam eder. Yoğunluklar eşitlendiğinde madde giriş çıkışı devam eder ancak, madde yoğunlukları sabit kalır.
✔ ATP harcanmaz.
✔ Moleküller hücre zarından geçerken fosfolipit tabakasını kullanırlar.
✔ Taşıyıcı protein kullanılmaz.
✔ Enzimler görev almaz.
✔ Çift taraflı gerçekleşebilir.
2) Kolaylaştırılmış Difüzyon
✔ Hücre zarından geçebilecek büyüklükte olan ancak fosfolipit tabakasından geçemeyen moleküllerin çok yoğun olduğu ortamdan az yoğun olduğu ortama doğru taşıma proteinleri (permeaz) aracılığı ile geçmesine kolaylaştırılmış difüzyon denir.
✔ Glikoz, fruktoz, yağ asidi, aminoasit… gibi monomerler kolaylaştırılmış difüzyon ile geçiş yaparlar.
✔ ATP harcanmaz.
✔ Çift taraflı gerçekleşebilir.
Difüzyon hızına etki eden faktörler
✔ Molekül büyüklüğü arttıkça difüzyon hızı azalır.
✔ Ortamlar arasındaki yoğunluk farkı arttıkça difüzyon hızı artar.
✔ Ortamın sıcaklığı arttıkça moleküllerin kinetik enerjisi artacağından difüzyon hızı artar.
✔ Difüzyon yüzeyinin artması difüzyon hızını artırır.
✔ Ortamlar arasındaki basınç farkının artması difüzyonu hızlandırır.
DİYALİZ: Suda çözünmüş maddelerin yarı geçirgen zar aracılığı ile difüzyonudur. Böbrekleri çalışmayan insanlarda kandaki üre ve atıkların oranı artar. Bu maddelerin kandan uzaklaştırılması diyaliz ile gerçekleştirilir.
3) Osmoz
✔ Suyun yarı geçirgen bir zar aracılığı ile çok olduğu ortamdan az olduğu ortama doğru geçmesine osmoz denir. (Ozmos, az yoğun ortamdan çok yoğun ortama doğru gerçekleşir.)
✔ ATP harcanmaz.
✔ Enzim kulanılmaz.
✔ Taşıyıcı proteinler görev alır.
✔ Her iki ortamın yoğunluğu eşitlenene kadar devam eder. Yoğunluklar eşitlendiğinde su giriş çıkışı devam eder ancak, su yoğunlukları sabit kalır.
Çözelti Çeşitleri:
Çözeltiler içindeki çözünmüş madde miktarına üç grupta incelenir.
Hipertonik çözelti: Çözünmüş madde miktarı diğer çözeltiden fazla olan çözeltilerdir.
Hipotonik çözelti: Çözünmüş madde miktarı diğer çözeltiden az olan çözeltilerdir.
İzotonik çözelti: Çözünmüş madde miktarı diğer çözeltiyle eşit olan çözeltilerdir. İki izotonik çözelti arasında madde alışverişi gerçekleşebilir ancak, çözeltilerin madde yoğunlukları değişmez.
✔ İnsan hücreleri için %0,9 NaCl çözeltisi izotonik çözeltidir.
Osmoz Olayları
1) Plazmoliz:
✔ Hipertonik bir çözeltiye konulan bir hücrenin ozmos ile suyunu kaybederek büzülmesine plazmoliz denir.
✔ Plazmoliz bitki hücreleri gibi hücre çeperi olan hücrelerde meydana geldiğinde hücre zarı ile hücre çeperi arasındaki boşluk artar.
✔ Hücre hipertonik ortamda uzun süre kalırsa aşırı su kaybından dolayı hücre ölebilir.
2) Deplazmoliz:
✔ Plazmolize uğramış bir hücrenin hipotonik çözeltiye konulması ile su alarak plazmoliz öncesi haline geri dönmesine deplazmoliz denir.
✔ Deplazmoliz bitki hücreleri gibi hücre çeperi olan hücrelerde meydana geldiğinde hücre zarı ile hücre çeperi arasındaki boşluk azalır.
3) Turgor:
✔ Normal bir hücrenin hipotonik bir ortama konulması sonucunda hücrenin ozmos ile su alarak şişmesine turgor denir.
✔ Turgor bitki hücresi gibi hücre çeperi olan hücrelerde görülür.
✔ Hücre zarı içeri giren suyun etkisi ile hücre çeperine dayanır. Hücre zarı ile hücre çeperi arasındaki boşluk tamamen kapanır.
✔ Hücre çeperi yapısı gereği sert ve sağlam olduğundan suyun yaptığı basınca dayanabilir. Hatta bir süre sonra aşırı su alındığında içeri daha fazla su girmesini de engeller.
✔ Turgor hayvan hücreleri gibi hücre çeperi olmayan hücrelerde görülmez. Bu hücrelerde hücre çeperi olmadığından içeri giren fazla su hücre zarına baskı yapar ve hücre zarının patlamasına neden olur. Buna hemoliz denir. Hemoliz sonucunda hücre içeriği dağılır ve hücre ölür.
Turgor Basıncı: Hücre içindeki suyun hücre çeperine yaptığı basınca turgor basıncı denir. Turgor durumundaki bir hücrenin turgor basıncı maksimumdur. Su miktarı arttıkça turgor basıncı artar.
Ozmotik Basınç: Bir hücrenin bulunduğu ortamdan su alma basıncına ozmotik basınç denir. Su miktarı azaldıkça ozmotik basınç artar.
Emme Kuvveti: Bir hücrede etkili olan ozmotik basınç ile turgor basıncı arasındaki fark emme kuvvetini verir. Bir hücredeki ozmotik basınç ile doğru, turgor basıncı ile ters orantılıdır.
EK = OB – TB
B) AKTİF TAŞIMA
✔ Hücre zarından geçebilecek büyüklükteki moleküllerin az yoğun oldukları ortamdan çok yoğun oldukları ortama doğru hücrenin kontrolünde taşınmasına aktif taşıma denir.
✔ Her iki ortamın yoğunluğu eşit olduğunda da aktif taşıma yapılabilir.
✔ ATP harcanır.
✔ Enzimler görev alır.
✔ Taşıma proteinleri görev alır.
✔ Çift taraflı gerçekleştirilebilir.
✔ Sadece canlı hücrelerde görülür.
✔ Tatlı sularda yaşayan tek hücreli canlılar yaşamlarına devam etmek için suyu aktif taşıma ile atmak zorundadır. Ozmosla hücre içine giren su kontraktil kofullar ile aktif taşıma sayesinde dışarı atılır. Kontraktil kofulların görevini yapamaması durumunda canlı hemolize uğrar. Bu olay suyun enerji harcanarak taşındığı tek yerdir.
C) ENDOSİTOZ
✔ Hücre zarından geçemeyecek büyüklükte olan maddelerin hücre içine alınmasına endositoz denir.
✔ ATP harcanır.
✔ Enzim kullanılır.
✔ Taşıma proteini kullanılmaz.
✔ İki ortam arasında yoğunluk farkı önemli değildir.
✔ Gerçekleşmesi sırasında besin kofulu oluşturulduğundan hücre zarının yüzeyi küçülür.
✔ Sadece canlı hücrelerde görülür.
✔ Bazı istisnalar olsa da hücre çeperine sahip hücrelerde görülmez.
✔ Hücre içine alınan besinin katı ya da sıvı olması durumuna göre iki şekilde gerçekleşir.
1) Fagositoz:
✔ Hücre zarından geçemeyecek büyüklükteki katı bir maddenin yalancı ayak oluşturularak hücre içine alınmasına fagositoz denir.
✔ Sitoplazmadan çıkan yalancı ayaklar besini sararak besin kofulu oluşturur. Böylece besin hücre içine alınmış olur.
✔ Amip, akyuvarlar, cıvık mantarlarda görülür.
2) Pinositoz:
✔ Hücre zarından geçemeyecek büyüklükteki sıvı maddelerin pinositik cep aracılığıyla hücre içine alınmasına
pinositoz denir.
✔ Sıvı molekülün hücre zarına değdiği yerde çöküntü oluşur. Bu çöküntüye pinositik cep denir. Çöküntü derinleştikçe besin kofulu oluşur ve böylece besin hücre içine alınmış olur.
✔ Bağırsak ve böbrek hücrelerinde görülür.
D) EKZOSİTOZ
✔ Hücre zarından geçemeyecek büyüklükteki maddelerin koful oluşturularak hücre dışına atılmasına ekzositoz denir.
✔ ATP harcanır.
✔ Enzim kullanılır.
✔ Taşıma proteini kullanılmaz.
✔ Sadece canlı hücrelerde gerçekleşir.
✔ İki ortam arasındaki yoğunluk farkı önemli değildir.
✔ Gerçekleşmesi sırasında boşaltım ya da salgı kofulunun zarı hücre zarı ile birleşeceğinden hücre zar yüzeyi büyür.
✔ Hücre çeperi olan hücrelerde de gerçekleşebilir.
✔ Prokaryotlarda görülmez.
✔ Tek hücrelilerde ve bazı hücrelerde sindirim atıklarının; hormon, enzim ve salgıların dışarı atılması ekzositozla sağlanır.
120087 120088 120089 120090 120091
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası