Kağıt 250 Bin Lira Ne Zaman Kalktı

Tarihten bugüne bozuk paralar

92 yıl önce tarihte bugün ilk kez üzerinde Türkiye Cumhuriyeti yazan madeni para 10 kuruş piyasaya çıktı. İşte tarihten bugüne madeni Türk paraları funduszeue.info

yılları arasında kullanılan 1 kuruş.

yılları arasında kullanılan 5 kuruş.

yılları arasında kullanılan 25 kuruş.

yılları arasında kullanılan 5 kuruş.

yılları arasında kullanılan 10 kuruş.

yılları arasında kullanılan para.

yılları arasında kullanılan 10 para.

yılları arasında kullanılan 25 kuruş.

yılları arasında kullanılan kuruş.

yılları arasında kullanılan 50 kuruş.

'de piyasaya sürülen 1 lira.

yılları arasında kullanılan 1 lira.

yılları arasında kullanılan 50 kuruş.

yılları arasında kullanılan yarım kuruş.

yılları arasında kullanılan 1 kuruş.

yılları arasında kullanılan kuruş.

yılları arasında kullanılan 10 kuruş.

yılları arasında kullanılan 5 kuruş.

yılları arasında kullanılan 10 kuruş.

yılları arasında kullanılan lira.

yılları arasında kullanılan 1 kuruş.

yılları arasında kullanılan 1 kuruş.

yılları arasında kullanılan 5 lira.

yılları arasında kullanılan lira.

yılları arasında kullanılan lira.

yılları arasında kullanılan lira.

yılları arasında kullanılan 50 bin lira.

yılları arasında kullanılan bin lira.

yılları arasında kullanılan 25 bin lira.

yılları arasında kullanılan 50 bin lira.

yılları arasında kullanılan bin lira.

yılları arasında kullanılan bin lira.

'da kullanılmaya başlanan 1 kuruş.

'da kullanılmaya başlanan 5 kuruş.

'da kullanılmaya başlanan 10 kuruş.

'da kullanılmaya başlanan 25 kuruş.

'da kullanılmaya başlanan 50 kuruş.

'da kullanılmaya başlanan 1 TL.

Para icat edilmeden önce deniz kabuğundan kıymetli metallere kadar çeşitli malların değişim aracı olarak kullanıldığı, tarihi kayıtlara göre M.Ö yılında Çinlilerin deri para kullandığı, ilk kağıt paranın M.S yılında yine Çin'de ortaya çıktığı para tarihinde Türkiye Cumhuriyeti kağıt paraları 84 yıllık tarihi geçmişe sahip.

Batıda kağıt paraların basılması ve kullanılması yüzyılın sonlarına rastlarken, ilk kağıt paranın 'lı yıllarda ABD'de Massechusetts Hükümeti, İngiltere'de ise ''Goldsmiths''ler tarafından basıldığı ve dolaşıma çıkarıldığı, yılında İngiliz Merkez Bankası ve daha sonra diğer ülke merkez bankalarının kurulması ile de yaygınlaştığı biliniyor.

Basıldığı dönemin sosyo-ekonomik yapısının izlerine de sahip olan para tarihi, aynı zamanda bir iktisadi analiz özelliği ile sosyo-ekonomik tarihin yansıması özelliği de taşıyor. Bu bağlamda, Cumhuriyet dönemi kağıt paraları da üzerlerinde bulunan resimlerden dolayı çıkarıldığı zaman için önemli izleri ve mesajları üzerinde barındırıyor.
Türkiye Cumhuriyeti tarihinde ilk olarak yılında piyasaya sürülen kağıt paralar, artık günlük hayatımızın değişmez unsuru olurken, Türkçe Latin harfli olarak tasarlanan ilk kağıt para 5 liralık kupür olarak 15 Ekim 'de basıldı. Dolayısıyla Türkçe harflerle basılan kağıt paraların hayatımızda 84 yıllık bir geçmişi var.
&#;

'de 1. emisyon paraların yerine 2. emisyon paralar geçmeye başladı

Türk Nümismatik Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Güçlü Kayral'ın hazırladığı çalışmaya göre; Cumhuriyetin ilk kağıt parası 5 Aralık tarihinde piyasaya sürüldü. Eski harfli birinci emisyon kağıt paraların, planlandığı gibi çıkarıldıktan 10 sene sonra yılında değiştirilmesi gerekiyordu.

İkinci emisyon kağıt paralar sadece Türkçe Latin harfli olarak tasarlandı. 15 Ekim tarihinde, ilk olarak 5 liralık kupürün piyasaya verilmesiyle eski harfli 1. emisyon paraların yerine 2. emisyon paralar geçmeye başladı.

2. emisyonun kupürleri 1, 2½, 5, 10, 50, , ve olarak tasarlanmıştı. Bu defa, 1. emisyondan farklı olarak 2½ liralık kupür de kullanıma alınacaktı. Bu arada madeni paralar da 1, 5, 10, 25 ve 50 kuruş olarak tedavüldeydi. yılında alınan karar doğrultusunda 1 liralık kupür, kağıt paradan madeni paraya çevrilmiş ve tedavüle 1 liralık gümüş sikkeler çıkarılmıştı. Numunesi hazırlanan 1 liralık kağıt paralar ise hiç bastırılmadı.

ve yıllarında yeni emisyonun 5, 10 50 ve liralıkları tedavüle verildikten sonra Atatürk'ün ölümü ve yerine İsmet İnönü'nün geçmesi üzerine 2. emisyona geçiş işi değişikliğe uğradı. senesinde tedavüle verilen ve bin liralıkların planlanan miktarının bir kısmı aynı klişe ve renklerde olmasına rağmen Cumhurbaşkanı olarak İnönü'nün resimleri ile yeniden bastırılıp piyasaya verildi.
&#;

Savaş ve bozuk para ihtiyacı nedeniyle ufak kupür istendi

senesi Eylül ayında Avrupa'da patlak veren savaşın genişlemesi ve daha ileri boyutlara varması ihtimalinin uzak olmadığını değerlendiren Merkez Bankası, hükümete başvurarak banknot mevcutları ve ihtiyatları üzerinde hazırlık yapılması ve bozuk para ihtiyacını gidermek için ufak kupür basılması için izin istedi. Gelen olumlu cevap üzerine tedavülde bulunan banknotları basmış olan Thomas De La Rue'dan telgrafla bir teklif istendi ve matbaaya sipariş verildi.

Bu matbaanın tercih edilmesindeki sebep, para kalıplarının matbaanın elinde hazır olduğu düşüncesiydi. Ancak, Cumhurbaşkanı resim ve filigranının değişimi için mevcut kalıplar üzerinde değişiklik yapılması gerekmekteydi. Ufaklık ihtiyacını gidermek için yeni tasarlanan 50 kuruşun kalıplarının da sıfırdan hazırlanması gerekiyordu. Bu 50 kuruşların siparişi de yine İngiltere'deki Bradbury Wilkinson firmasına verilmişti. Bu gecikmelerden ötürü siparişlerin teslimi senesi başına uzatılıyordu.
&#;

Batan gemilerde zayi olanların yerine tekrar basıldı

Bu sırada, Fransa ve İtalya savaşa girmiş, Akdeniz deniz taşımacılığına uygun olmayan bir hale gelmişti. Paraların sevkıyatı için Kap ve Kızıldeniz yolu tek güvenli seçenek olarak görülüyordu. Paraların basılacağı matbaalar artık savaş bölgesi içindeydi. Kısa bir süre sonra, Londra'nın Almanlar tarafından bombalanması sonucunda Thomas de la Rue matbaası da isabet aldı ve düzeni bozuldu.

Bu şartlar altında muhtelif kıymetteki banknotlardan öncelikle milyon lira değerinde İnönü resimli ve bin liralık kupürlerin hazırlanmasına karar verildi. Basımı tamamlanan paralar, 30 Temmuz tarihinde vapura yüklenerek Süveyş yolu ile 3,5 ayda İstanbul'a getirildi. Bunun ardından 5 milyonluk 1 liralık, milyonluk liralık ve 25 milyon kupür 50 kuruşluk kağıt para üretilerek Ekim 'da iki gemiyle yüklenerek yola çıkarıldı.

Yeni 1 liralık kupürleri taşıyan Fabian adlı gemi yola çıkar çıkmaz, İnönü resimli eski liralık ve yeni 50 kuruşluk kupürleri taşıyan City of Roubaix gemisi ise 5 ay yollarda kaldıktan sonra Yunanistan'ın Pire limanında kazaya uğrayarak battı.

Bunun arkasından, Fabian gemisinde zayi olanların yerine tekrar basılan 7 milyon liralık 1 liralık, yeni 50 kuruşlukların bakiyesi 15 milyon kupür ve milyon liralık İnönü resimli eski 50 liralık kupür İstanbul'a sevk edildi.

Ancak, bu partide gelen 50 liralık ve 50 kuruşluk kupürler hiç bir zaman tedavüle verilemedi. Çünkü, 50 liraların bin kupürü, matbaanın bombalanması sonucu çıkan yangında zayi olmuş ve kalanlarının eksik şekilde kullanılması mümkün değildi.

50 kuruşlar, Pire'deki kaza sonrasında halkın eline geçince tedavüle verilemedi

50 kuruşlar da tedavüle verilemedi. Çünkü Pire'deki kaza sonrasında paralar yerli halkın eline geçti. Haber, Ankara'ya telgrafla ulaştığında Başbakanlık hemen konuyu ele alarak yaptığı acil bir açıklama ile bu banknotların tedavülünden vazgeçtiğini duyurdu. Konu, aynı zamanda Yunan makamlarına da bildirildi. Batıktan çıkarılıp Yunan makamların eline geçebilen paralar Türk hükümetine teslim edildi.

Kağıt paraların basım ve tedarikinin yarattığı sorunlar ve dışa bağımlılık, hükümeti paraların ülke içinde basılması imkanlarının araştırılmasına yönlendirirken, kağıt paraların Türkiye'de basımı her ne kadar arzu edilse de savaş sebebiyle bir yandan bankalardan yüklü miktarda para çekilirken, yerli basım paraların piyasaya verilmesinin paranın itibarını sarsacağı endişesi vardı. Hangi emniyet tedbiri alınırsa alınsın, içeride olmasa da dışarıdan sahte para gelebileceği düşünüldüğünden basım işinden vazgeçildi.

Bu sırada, tüm dünyayı sarsan savaş şartları altında Türkiye zor günler geçirmekteydi ve paraya her zamankinden daha fazla ihtiyaç vardı. Bu defa, deniz aşırı ülkeler yerine, Almanya'daki matbaalarda para basılması değerlendirildi. Berlin'deki Reichsdruckerei matbaasına önce 10 ve liralıklar, ardından da 50 kuruşluk kupürler bastırıldı.
&#;

Merkez Bankası bilgisi dışında seriler piyasada görüldü

Bu süreçte ilginç bir olay yaşandı. Berlin'de bastırılan liralıklar A, B, C, D şeklinde dört seride ve 9 milyon adet olarak sipariş edildi. Teslim edilen banknotlar, 15 Ağustos tarihinde tedavüle verildi. Birkaç sene sonra, Merkez Bankası'nın bilgisi dışında E, F, G, H, J serileri piyasada görülmeye başladı. Merkez Bankası, ani bir müdahale ile 25 Nisan tarihinde bu paraları tedavülden kaldırdı.

Olayın ardından Almanya matbaasıyla bir daha çalışılmadı ve arasında piyasaya sürülen 3. emisyon paraların büyük kısmı ve 4. emisyon paraların tamamı Amerika'da American Banknote Company matbaasında bastırıldı.

2, 3 ve 4. emisyon İnönü resimli paralar, savaş ve sonrası ekonomik şartlar gereği diğer emisyonlardan farklı bir tedavül işlemiyle piyasaya verildi.

14 Mart tarihinde hükümet bir karar alarak geçerlilikleri devam eden Osmanlı Bankası banknotlarının 1 Nisan tarihinden itibaren 1 sene içinde altın karşılığı ödeneceğini duyurdu. Bu kararla, Cumhuriyetin Osmanlı'dan devraldığı son kağıt paralar da kuruluşunun senesinde tedavülden alınmış oldu.

&#;

Türkiye, 1 milyon liralık banknotla 'te tanıştı

7. emisyonun devamı olarak arka arkaya 5 bin, 10 bin, 20 bin, 50 bin, bin, bin ve bin liralık çok sıfırlı banknotlar basıldı. yılında ise Türkiye 1 milyon liralık banknotla tanıştı. Artık bin lira madeni para bile değildi.

'lı yıllara girildiğinde milyonluk kağıt para da yeterli gelmedi ve 5 milyon, 10 milyon ve 20 milyon liralık banknotlar tedavüle çıkarıldı. Yeni milenyuma girildiğinde Türk parasının birimi ''milyon lira'' olmuştu.

Sıfırların yarattığı karmaşadan kurtulabilmek adına 'li yıllara girer girmez iki aşamalı bir para reformu planlandı. Bu reform, Türkiye'de ilk defa paradan sıfır atma operasyonu gerçekleştirecekti. Bu amaçla, öncelikle 28 Ocak tarihli ve sayılı ''Türkiye Cumhuriyetinin Para Birimi Hakkındaki Kanun'' çıkarıldı. Ardından reformun birinci adımı olarak 1 Ocak tarihinde altı sıfır atılarak 8. emisyon paralar piyasaya sürüldü.
8. emisyonun birimi Yeni Türk Lirası olurken, 5, 10, 20, 50 ve 'lük kupürlerden oluştu. 1, 5, 10 ve 20 liralık kupürler, halkın 20 senelik bol sıfırlı para alışkanlığından kurtulup sıfırsız Yeni Lira'ya kolay adapte olabilmesi için grafik tasarım olarak 7. emisyonun eş kupürleriyle aynı yapıldı. 50 ve liralık kupürler ise yeni tasarımlar oldu.

Türk lirasından 6 sıfır atılmasıyla 1 Ocak tarihinden itibaren Yeni Türk Lirası'na geçiş gerçekleşti. Ekonomik istikrarın kalıcı olması yönünde bir kararlılık ifadesi, bir simge olarak kabul edilen bu karar, ulusal nitelikli bir proje olarak tanımlandı.
Projenin iletişim kampanyası kapsamında çok sayıda bilgilendirici nitelikte afiş, broşür ve kitapçık basılarak dağıtıldı, aynı zamanda televizyon ve radyo tanıtımları yapıldı.
&#;

9 emisyonda 24 farklı kupürde ve tertipte kağıt TL kullanıldı

sayılı Kanun'un birinci maddesi, Bakanlar Kuruluna Yeni Türk Lirası'ndaki ''yeni'' ibaresini kaldırmak için yetki veriyordu. Planlanan reformun ikinci ve son aşaması olarak bu yetki kullanıldı. 1 Ocak tarihi itibariyle Yeni Türk Lirası banknotların tedavülden kaldırılmasına karar verildi. Karar 5 Mayıs tarihinde resmi gazetede yayınlandı. Ayrıca kaldırılacak banknotların yerlerine 9. emisyon Türk Lirası paraların piyasaya verileceği duyuruldu.

Günümüzde de kullanılan 9. emisyon Türk Lirası banknotlar 1 Ocak tarihinden itibaren yeni tasarım, boyut ve güvenlik özellikleriyle piyasaya verildi.

Bu emisyon kupürleri 5, 10, 20, 50, ve liralıklardan oluşurken, bu emisyonda diğer bir yenilik de liralık kupürün ilk defa kullanıma alınması oldu.

Cumhuriyet tarihi boyunca, yılına kadar kullanılan Osmanlı evrak-ı nakdiyeleri ve yılına kadar kullanılan Osmanlı Bankası banknotları dışında, 9 emisyonda 24 farklı kupürde ve tertipte kağıt Türk Lirası kullanıldı.
&#;

Her dönemin izlerini taşıdı

Üzerlerinde bulunan resimlerden dolayı çıkarıldığı zamanın izlerini taşıyan Cumhuriyet dönemi kağıt paralarından 1. emisyon kağıt paralar üzerinde kanunla belirlenmiş özel resimler bulunuyordu. 1 liralığın önünde Atatürk'ün ''milletin efendisidir'' dediği çift süren bir köylü ve arkasında Meclis binası yer alıyordu. 5 liralığın önünde ise Türk milliyetçiliğinin sembolü bozkurt ve Meclis Binası, 10 liralıkta da bozkurtla beraber Ankara kalesi, bin liralıkta ise Cumhuriyetin en önemli atılımlarından demiryolu resmedilmişti.

2. emisyon paralar anıtlar ön plana çıkarılıyordu. Ayrıca Anadolu'nun merkezi başkent Ankara vurgusu, kalesi ve keçisinin resimleriyle kullanıldı.

3. emisyonda binalardan vazgeçilerek köylü figürleri, en önemli ihraç kalemlerinden biri olan üzüm, sanayileşmeyi anlatan sanat okulunda makina başında çalışan öğrenciler ve cumhuriyetin ilk yıllarında oldukça faal olan izciliği özendiren figürler yer aldı.

Takip eden emisyonlarda tarihi yerler, devlet binaları ve Türk büyüklerinin resimleri kullanıldı. Bunlardan farklı olarak sadece üç kupürde Cumhuriyet döneminin en önemli yatırımları resmedildi. 6. emisyonun son parası olan bin lirada Boğaziçi Köprüsü, 7. emisyon 5 bin liralarda Afşin-Elbistan Termik Santrali, 7. emisyon 1 milyon lira ve 8. emisyon 1 YTL'lerde Şanlıurfa Atatürk Barajı resimleri kullanıldı.
&#;

Bin Osmanlı Lirasının karşılığı bin reşat altın

Türk Nümismatik Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Güçlü Kayral, yaptığı açıklamada, şu anda eski paralar arasında bilinen en değerli paranın birinci emisyonun bin lirası olduğunu belirterek, şunları kaydetti:

''Türk kağıt paraları içinde en kıymetli olanı eski harflerle basılmış, yılı sonunda piyasaya verilmiş bin lira. Bin lira, o zaman çok büyük bir para Onun muadili olan bin Osmanlı Lirasının karşılığı bin reşat altınıydı. yılında tedavüle çıkan bin lira, o zamanlar evler, hanlar, hamamlar alınabilecek alım gücüne sahip bir paraydı. yılında da yeni Türkçe harflerle basılmış paralar tedavüle çıktı ama ilk bin lira az basıldı. 16 bin civarında basıldı. Geri dönmeyen 23 tane Bunun 16 tane olduğunu da söylüyorlar. Yani Merkez Bankası'na teslim olmayan, piyasada kalan Ama bilinen tane var. En son müzayedeye çıktığında bin liradan satışa çıktı. Alıcısı olmadı, ama el altından satılmış olabileceğini düşünüyorum.''

İnsanın doğası gereği birşeyleri biriktirip saklamaya çok müsait olduğunu ifade eden Kayral, herkesin muhakkak birşeyleri biriktirmekten hoşlandığını, ancak biriktiricilik ile koleksiyonculuk arasında büyük fark bulunduğunu söyledi.

Koleksiyonculuğun bir kültür olduğunun altını çizen Kayral, ''Bizim toplumumuzda genel bir biriktiricilik hakim. Ne olduğunu bilmeden biriktirenler var. Maalesef diğer Avrupa ülkelerindeki koleksiyonerlik düzeyinde değiliz. Bu, koleksiyon kültürünün tam oturmamasından kaynaklanıyor'' dedi.

&#;