Işıklar söndürüldüğünde mürekkep balığının W şeklindeki göz bebeği büyümektedir.
Bütün hayvanların göz bebekleri yuvarlak şeklinde değildir. timsahlar, engerekler, kediler ve tilkiler gibi bazı hayvanların göz bebekleri dikey yarık ya da oval şeklinde olabilirken vatozlar, kuyruksürengiller ile evcil koyun, Kanada geyiği, kızıl geyik, Ren geyiği ve su aygırı gibi çift toynaklıların ve ayrıca atların göz bebekleri de yatay ya da köşeleri yuvarlak dikdörtgen şeklinde olabilmektedir. Keçilerin, kurbağaların ve ahtapotların göz bebekleri yatay ve köşeleri yuvarlak dikdörtgen şeklnde olmaya meyilldir. Kimi vatozların göz bebekleri yarım ay şeklindedir.[6]Gekogillerin göz bebekleri yuvarlak, yarık ya da inci kolyesi gibi olabilmektedir ve mürekkep balığının göz bebekleri ise yumuşak kıvrımlara sahip W harfi şeklindedir.
Çok yakın akraba hayvanlar arasında bile göz bebeği şekilleri farklılık gösterebilmektedir. Kedigillerde küçük ve büyük boyutlu türler arasında farklılıklar vardır. Evcil kedinin(Felis sylvestris domesticus) göz bebekleri dikey yarık şeklinde iken büyük akrabası Sibirya kaplanının(Panthera tigris altaica) göz bebekleri yuvarlaktır ve vaşağın göz bebeklerinin şekli kedi ile Sibirya kaplanının arasında yer alır. Küçük ve büyük türler arasındaki benzer bir farklılık köpekgillerde de görülür. Ufak boylu kızıl tilkinin göz bebekleri dikey yarık şeklinde iken daha büyük akrabaları kurt(Canis lupus lupus) ve evcil köpeklerin(Canis lupus familiaris) göz bebekleri yuvarlaktır.
Yarık şeklindeki göz bebeklerinin evrimi hakkında bir açıklama şekli yuvarlak göz bebeklerine nazaran ışığı daha kolay engelleyebilmeleri olabilir. Bu görüş alacakaranlıkta etkin olan hayvanların gündüzleri gün ışığına karşı gözlerini koruma ihtiyaçlarına yarık göz bebeklerinin neden yardımcı olabildiğini açıklamaktadır. Yuvarlak göz bebeklerine karşın yarık göz bebekleri kısılmak için iki ek kas daha kullanmakta ve yatay olarak da iris kasılabilmektedir.[7] Örneğin insanın yuvarlak göz bebeği göze düşen ışığın yoğunluğunu 10 kat azaltabilirken kedinin yarık şeklindeki göz bebeği retinaya düşen ışığı kat kadar azaltabilmektedir.[8] Ancak bu görüş 0,5&#;mm. çapa kadar küçülebilen Tarsiidae memeli familyasının üyelerinin yuvarlak göz bebekleri ile parlak ışık altında çok daralmayan toynaklıların dikdörtgen göz bebeklerinin evrimini açıklayamamaktadır.[9] Bir başka açıklama ise kısmen kısılmış yuvarlak göz bebeklerinin lensin çevresindeki görüşü azalttığı ve farklı dalga boylarında görüşün odaklanmasında zorluk yaşadığıdır. Dikey yarık göz bebekleri ise parlak ışık altında dahi lensin tam çapının kullanımına olanak vermesi dolayısıyla tüm dalga boylarında görüşün daha iyi olmasını sağlamasıdır.[2] Ayrıca pusuya yatarak avlanan kimi yılanlar gibi hayvanlar için dikey yarık göz bebeklerinin gözün yuvarlak hattını kırarak kamuflaja yardımcı olduğu da önerilmiştir.[10]
Göz bebekleri yuvarlak olmayan hayvanlar
Yatay dikdörtgen göz bebekleriyle bir keçi.
Yarımay şeklinde göz bebekleriyle bir vatoz.
Dikey yarık şeklinde göz bebekleriyle bir timsah.
W şeklinde göz bebekleriyle bir mürekkep balığı.
İnci kolye şeklinde göz bebekleriyle bir ev keleri.
Dikey yarık şeklinde göz bebekleriyle bir kedi.
Yatay yarık şeklinde göz bebekleriyle Bufo viridi türü kurbağa.
Dikdörtgen şeklinde göz bebekleriyle bir at.
Notlar[değiştir
Göz bebeği
Göz bebeği, gözüniris kısmının ortasında bulunan boşluktur ve ışığın retina üzerine düşmesini sağlar.[1] Göz bebeğinden geçen ışık ışınları gözün içindeki dokular tarafından doğrudan soğurulduğu ya da gözün içinde yansıyan ışın saçılmalarının dar göz bebeğinden geri çıkmaması nedeniyle siyah renkli olarak görünür.
İnsanların göz bebeği yuvarlak olur ancak diğer hayvan türlerinde farklı biçimlerde göz bebeklerine rastlanır. Kedilerin göz bebekleri dikey bir yarık şeklinde iken keçilerin göz bebekleri yatay dikdörtgen şeklindedir ve hatta Hypostomus plecostomus türü balığın göz bebekleri halka şeklindedir.[2]Optik terimlerle açıklanacak olursa anatomik göz bebeği gözün diyaframı iken iris de diyafram genişliğidir. Göz bebeğinin dışarıdan görülen görüntüsü giriş açıklığıdır ve fiziksel göz bebeğinin ne yerini ne de boyutunu gösterir çünkü kornea tarafından olduğundan büyük gösterilir.
Göz bebeğinin kontrolü[değiştir
Kedilerin Gözleri Neden Büyür, Korkmalı mıyız?
Kediler kendilerine has davranışları ile insanların gerçekten anlamakta zorlandığı canlılardır. Ancak bazı temel hareketleri kendilerini çok net ifade etmelerine yardımcı olur. Sadece onları yakından tanımaya çalışmak, fiziksel tepkilerini ve değişimlerini en iyi şekilde analiz etmek yeterlidir. Kediler sözsüz iletişimde çok başarılı oldukları için onları anlamaya çalıştıkça, hareketleri üzerine araştırma yaptıkça sizinle gerçekten konuştuklarını ve kendilerini çok iyi anlattıklarını fark edeceksiniz. Bugünkü yazımızda kedilerin gözleri neden büyür? Sorusunun cevabını verirken aynı zamanda bu durumun korkutucu olup olmadığını, farklı nedenlere bağlı olarak göz büyümesinde neler yapılması gerektiğini de anlatacağız, keyifli okumalar.
Gözbebekleri Neden Büyür?
Duygu Değişimlerinde
Kedilerin gözleri pek çok konuda insanlara bilgi verir. Bu nedenle kedilerin gözlerini onları çok rahatsız etmeden takip etmek genel ruh halleri ile ilgili bilgi verir. Kedilerin gözleri neden büyür sorusunun ilk cevabı korku ve şaşkınlık duyguları ile karakterizedir. Bir kedi heyecanlandığı, korktuğu ya da şaşırdığı zaman göz bebekleri genişler. Genişleyen göz bebekleri tek başına kedinin hangi duyguyu hissettiğini anlatmaya yardımcı olmaz. Daha kesin bir sonuca ulaşmak için mutlaka kuyruklarını, kulaklarını ve tüylerini de takip etmek gerekir.
Büyüyen göz bebeklerine eşlik eden kulaklar eğer geriye doğru yatık ise bu kedinin korktuğu anlamına gelir. Korkan kediler kendilerini savunmak amacıyla tetikte olurlar. Kediler için savunma demek saldırı demektir. Bu nedenle göz bebekleri büyümüş ve kulakları geriye yatmış kedileri kendi haline bırakmak ve sakinleşmelerini beklemek gerekir.
Göz bebeği büyümesi ile birlikte kulaklar öne doğru yatıyorsa bu kedinin heyecanlandığı anlamına gelir. Heyecan genellikle keyifli bir oyun zamanında ya da kedinin ilgi ihtiyacının karşılandığı anlarda ortaya çıkar. Kediler herhangi bir nesneye, sese ya da harekete karşı merak duyduklarında da kendilerini güvende hissettikleri sürece göz bebekleri büyür, kulakları da öne doğru yatar. Patili dostlarımızın heyecan ve mutlulukla oynayabileceği kedi oyuncaklarına buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Büyüyen göz bebeklerine eşlik eden dik ve soru işareti şeklinde kıvrılmış kuyruk da heyecan belirtisidir. Kuyruğun sakin bir ritim ile sallanması da keyif katsayısının yüksek olduğu anlamına gelir. Eğer kuyruk yere yakın, paralel ve büyümüşse bu kedilerin korktuğunun göstergesidir. Kuyruk böyle bir durumdayken kediyi rahatsız eden etkenin ne olduğunu anlamak mümkünse anlamak ve ortadan kaldırmak, değilse de kedinin tek başına sakinleşmesini sağlamak gerekir.
Ağrı Hissettiklerinde
Kediler hastalıklara karşı çok garip tepkiler verebilirler. Bazı kediler hastalandıkları zaman yeni normallerinin bu olduğuna kendilerini ikna eder ve yaşamlarını yeni normallerinde sürdürürler. Bu nedenle kedilerin gözbebeklerindeki değişime bakarken ağrı yaşıyor ihtimalinin de göz önünde bulundurulması gerekir. Eğer kedinin ağrısı gözbebeklerinde ise daralma meydana gelir ancak farklı bir bölgede ağrı varsa mutlaka gözbebekleri genişleyecektir.
Işığa Duyarlılık
Geceleri kedilerin gözbebekleri her zaman olduğundan çok daha büyük olur. Bunun nedeni ise ışığın daha çok içeri girmesini sağlamak ve görüşü güçlendirmektedir. Her ışık miktarında kedilerin gözbebekleri değişir. Gün içerisinde çok aydınlık zamanlarda göz bebekleri ince birer çizgi haline gelir, çevrelerindeki ışığın miktarına göre gözbebekleri açılır ya da kapanır.
Yüksek Tansiyon
Hipertansiyon ya da yüksek tansiyon kedilerde göz bebeği genişlemesinin en yaygın nedenlerinden birisidir. Eğer kedinin gözbebeklerinin büyümesinin arkasında şaşkınlık, korku ya da heyecan gibi bir duygu değişikliği olmadığından eminseniz daha yakından takip ederek farklı semptomları olup olmadığını gözlemeniz gerekir. Kedilerde hipertansiyon sorununun böbrek ya da kalp hastalıkları, tiroid gibi sağlık sorunları ile ilişkisi bulunmaktadır. Bu nedenle kedilerin gözbebeklerinin normalden daha sık ve hatta sürekli genişlemesinin hipertansiyon ile ilişkisi olabileceği unutulmamalıdır.
Anksiyete Bozukluğu
Kedilerde göz bebeklerinin büyümesinin bir diğer nedeni de anksiyete bozukluğudur. Bu aslında kedilerin korkmalarının ve endişe etmelerinin sonucunda meydana gelen bir durumdur ancak kediler zaman zaman stres seviyelerinin yükselmesi ile anksiyete bozukluğu yaşayabilirler. Bu durumda kedilerin stres nedenlerini araştırmak ve mümkün olabildiğince ortadan kaldırmak gerekir. Taşınma, sahip değişimi, ameliyat ya da bakım gereksinimleri sebebiyle veterinerde kalma gibi durumlarda kedilerin stres seviyesinin yükselebileceği unutulmamalıdır. Kediler için travmatik etkiye sahip olan bu tür değişimlerde mutlaka kedinin kendisini güvende hissedebileceği bir alan yaratmaya özen gösterilmelidir.
Aysegül TunçayTüm Yazıları
Uzun yıllardır sağlık, teknoloji, tekstil, kozmetik, evcil hayvan sağlığı ve ürünleri ile ilgili içerik üreten Ayşegül Tunçay Bilcen, sosyal medya yönetimi ve dijital pazarlama alanında da uzmanlaşmıştır. İçerik üretimi ve evcil hayvan bakımı ile ilgili deneyimleriyle funduszeue.info blog sayfasında yılından beri blog içeriği yazmaktadır.
Siz Farkında Olmasanız da Göz Bebeklerinizin Dışarıya Verdiği 13 Mesaj
Haberler
Teknoloji
Siz Farkında Olmasanız da Göz Bebeklerinizin Dışarıya Verdiği 13 Mesaj
Demek ki gözler sadece kalbin değil zihnin de aynasıymış
1. Ne kadar derindeysek, gözbebeklerimiz o kadar büyüyor.
2. Beyinle alakalı mesajları veren de gözbebeklerimiz.
3. Zihinsel yük arttıkça…
4. Yalan konusunda da ipuçları verir gözbebekleri.
5. Negatif düşünceler…
6. Sevdiğimiz bir şeye baktığımızda…
7. Kullanılan uyuşturucu madde hakkında da söyleyecekleri var gözbebeklerinizin.
8. Pornografik görüntülere erkek ve kadın tepkileri.
9. Acı çekilen durumlarda ise…
İlişkilerde de önemli bir rol oynar gözbebekleri.
Bir konuya atfedilen önemi de gösterir gözbebekleri.
