Olgu Nedir Kısaca Tanımı

Bu çalışmada girişimci, girişimcilik ve kişilik kavramlarına değinilmiş olup, girişimciler ile maaşlı çalışanlar arasında kişilik özellikleri bağlamında bir fark olup olmadığı incelenmiştir. Çalışmada, Gençöz ve Öncül ()’nin Türk kültürüne yönelik geliştirdiği ve 45 maddeden oluşan “Temel Kişilik Özellikleri” ölçeğinden yararlanılarak bir anket formu hazırlanmıştır. Hazırlanan anket formu, 1 Kasım Aralık tarihleri arasında, Çanakkale il merkezinde yer alan girişimci ve maaşlı çalışana yüz yüze görüşme yöntemi aracılığıyla uygulanmıştır. Girişimciler ile maaşlı çalışanların kişilik özellikleri arasındaki farklılıklar, T-testi ve Anova testleri aracılığıyla analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda girişimci – maaşlı çalışanların kişilik özellikleri bakımından yaş, medeni durum, gelir seviyesi ve iş durumuna göre, “Dışadönüklük”, “Sorumluluk”, “Uyumluluk”, “Duygusal Tutarsızlık”, “Gelişime Açıklık” ve “Olumsuz Değerlik” boyutları arasında anlamlı bir farklılık bulunmadığı tespit edilmiştir. Girişimciler ile maaşlı çalışanların kişilik özellikleri arasındaki farklılıklar cinsiyet değişkenine göre incelendiğinde ise, “Sorumluluk” ve “Uyumluluk” boyutlarında anlamlı bir farklılık olduğu; kadınların erkeklere göre daha fazla sorumluk sahibi ve uyumlu oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Girişimciler ile maaşlı çalışanların kişilik özellikleri arasındaki farklılıklar eğitim değişkenine göre incelendiğinde ise, “Duygusal Tutarsızlık” boyutunda ilköğretim–lise ve lise–ilköğretim eğitim seviyeleri arasında farklılık olduğu; lise eğitim seviyesine sahip girişimci ve maaşlı çalışanların, eğitim seviyesi ilköğretim olanlara göre daha fazla duygusal tutarsızlığa sahip oldukları görülmüştür. Türk kültürüne yönelik olarak geliştirilen “Temel Kişilik Özellikleri” ölçeğinden yararlanılarak gerçekleştirilen bu çalışmanın sonuçlarının literatüre katkı sağlayacağı ve ileride konu ile ilgili yapılacak çalışmalarda yol gösterici olacağı düşünülmektedir. In this study, the concepts of entrepreneur, entrepreneurship and personality are mentioned and also it has been examined whether there is a difference between entrepreneurs and salaried employees in terms of their personality traits. A questionnaire form was prepared by using the "Basic Personality Features" scale developed by Gençöz and Öncül () for Turkish culture and consisting of 45 items for the study. The prepared questionnaire was applied between 1 November and 15 December through entrepreneurs and salaried employees, faceto-face interviewing methods in Canakkale province center. Differences between personality traits of entrepreneurs and salaried employees were analyzed through the t-test and Anova tests. As a result of the study, it is determined that there is no difference between the dimensions of "Outwardness", "Responsibility", "Compatibility", "Emotional Inconsistency", "Developmental Clarity" and "Negative Validity" according to age, marital status, income level and employment status of entrepreneurs and salaried employees. When the differences between personality traits of entrepreneurs and salaried employees are examined according to gender variable, it is seen that there is a meaningful difference between "Responsibility" and "Compatibility" dimensions. According to this difference, women are more responsible and accountable than men. When the differences between personality traits of entrepreneurs and salaried employees are examined according to educational variables, it is found that there is a difference between primary and high school and primary school education levels in the dimension of "Emotional inconsistency". Entrepreneurs and salaried employees with a high school education level are found to have more emotional inconsistency than those with an education level of primary education. It is considered that the results of this study, which is realized by using the "Basic Personality Traits" scale developed for the Turkish culture, will contribute to the literature and will be a guide for the future studies about this subject.

MEDYA VE ÍLETÍ^ÍMDE HABER TOPLAMA VE YAZMA

d funduszeue.info

Nihan Nur Yilmaztürk Torun, Gazeteci ve Egitmen, Toshkent, O'zbekiston Tel: +; nihhan94@hotmail .com

Annotatsiya. O'tmishdan hozirgi kungacha ko 'plab universitetlarda ma 'lumot to'plash va hisobot berish kursi sifatida o'qitilgan. Aloqa va ommaviy axborot vositalari kabi bo'limlarda tahsil olayotgan barcha talabalarga beriladigan ushbu kurs hozirda o 'ylagandan ham kattaroq ahamiyatga ega. Jurnalistika qoidalari ham milliy, ham mahalliy yangiliklardagi yangiliklar maqolalarida tez-tez buziladi. Buning asosiy sababi shundaki, nafaqat jurnalistika ta 'limini olgan shaxslar, balki hamma ham jurnalistika bilan shug'ullangan. Biroq, yana bir muhim jihat shundaki, jurnalistika tahsilini olganlar ham tartib-qoidalarga amal qilmaydi, o 'zi ishlayotgan muassasaga amal qilmaydi, xatolarni qoida sifatida qabul qiladi va to'plagan ma'lumotlarini shu tarzda xabar qilishda davom etadi. Talabalar axborotyig'ish va jurnalistika darslarida jurnalistika qoidalarini tushunib, tez-tez jurnalistika bilan shug'ullansa, bunday muammolarning oldini olish mumkin bo 'ladi.

Kalit so 'zlar: Yangiliklarni yig 'ish va yozish darsi, yangiliklar xatolari, media va muloqot dasturi

Аннотация. Bilgi toplama ve raporlama konusu geçmiçten günümüze birçok üniversitede ders olarak verilmektedir. îleti§im ve medya gibi bolümlere kayitli tüm ôgrencilere verilen bu ders, §u anda sanildigindan daha büyük bir ôneme sahiptir. Hem ulusal hem de yerel haberlerdeki haber yazilarinda habercilik kurallari siklikla ihlal edilmektedir. Bunun temel nedeni ise sadece gazetecilik egitimi alan bireylerin degil, herkesin habercilikle ugra§mi§ olmasi. Ancak bir diger ônemli nokta da gazetecilik egitimi almi§ ki§ilerin bile kurallara uymayip, çaliçtiklari kuruma uymamalari, hatalari kural olarak kabul etmeleri ve bu §ekilde topladiklari bilgileri raporlamaya devam etmeleridir. Bu tür sorunlarin onüne geçilmesi, ôgrencilerin habercilik kurallarini bilgi toplama ve habercilik derslerinde kavramalari ve haberciligi sik sikyapmalari ile mümkün olacaktir.

Anahtar Kelimeler: Haber Toplama ve Yazma Dersi, Haber Yanli§lari, Medya ve îleti§im Programi

Аннотация. Проблема сбора информации и отчетности была предложена в качестве курса в нескольких университетах с прошлого по настоящее время. Этот курс, который предоставляется всем студентам,

обучающимся на таких факультетах, как коммуникации и средства массовой информации, имеет большее значение, чем считается в настоящее время. Правила сообщения новостей часто нарушаются в новостных статьях как в национальных, так и в местных новостях. Основная причина этого в том, что не только лица, получившие журналистское образование, но и все были вовлечены в репортажи. Однако еще один важный момент заключается в том, что даже люди, имеющие журналистское образование, не соблюдают правила, не следуют организации, в которой они работают, принимают ошибки как правило и продолжают сообщать информацию, которую они собирают таким образом. Предотвратить такие проблемы можно будет, если учащиеся на курсах по сбору информации и репортажам усвоят правила репортажей новостей, а также будут часто практиковать репортажи новостей.

Ключевые слова: Курс по сбору информации и отчетности, Ошибки при написании новостей, Программа по СМИ и коммуникации.

Abstract. The issue of information collection and reporting has been offered as a course at several universities from the past to the present. This course that is provided to all students enrolled in departments such as communications and media have more significance than it is currently believed to have. Rules of news reporting are violated frequently in news articles in both national and local news. The main reason for this is that not only individuals who receive journalism training but also everyone has been involved in reporting. However, another important point is that even people who have journalism training do not abide by rules, follow the organization they work for, accept mistakes to be the rule and continue report the information they collect this way. Preventing such problems will be possible by comprehension of news reporting rules by students in information collection and reporting courses and practicing news reporting frequently.

Keywords: Information Collection and Reporting Course, News Writing Mistakes, Media and Communication Program.

Giri§. Konu§ma ileti§im surecinde ne kadar etkiliyse yazma eylemi de o kadar onemlidir. Dogru yazilmayan, kurallara uyulmayan bir metin 90k farkli anlamlara yol agacagi igin daha da farkli yonlere konunun gekilmesine sebebiyet verecektir. Bu durum gunumuzde yazilan haberlerde sikga kar§imiza gikmaktadir. Haberlerin birgogu geli§iguzel, Turkge anlatim ve dilbilgisi kurallarina uyulmadan, gunluk konu§ma dilinde yazilmaktadir. Hatta bazi hatalar var ki, sadece yazi dilinde yapilmaktan £ikmi§, haber kanallarindaki spikerler ve muhabirler de canli yayinlarda bu tarz hatalari kullanmaktan geri

durmami§lardir. Oysaki her metinde zaten dikkat edilmesi gereken kurallara haber metinlerinde de dikkat edilmelidir. Qünkü haber metinleri toplumlarin hizmetine sunulur ve toplumlari yönlendirir. Yapilacak kügücük bir hata dahi tüm toplumda yayilacagi igin bunlar asla geri döndürülemez olacaktir. Gazetecilerin hatalarini yaydiklari görü§ünden yola gikarak yazilan haberlere hem Türkge kullanimi agisindan hem de haber yazma kurallari agisindan yakla§mak gerekmektedir. Dikkatli ve bilingli yazilan her türlü haberde hata payi da o kadar az olacaktir. Türkiye'de yazili basinda yer alan haberlerdeki hatalar da benzerlik göstermektedir. Gerek ulusal gerekse yerel basin olsun, basin organlarindaki haberler incelendiginde yapilan hatalarin genellikle bir haber kaynaginin aktarilmasinda kullanilan dogrudan ve dolayli anlatim §ekillerinin dogru bigimde yapilamamasi olarak görülmektedir. Bu hata ise daha gok haberi yazan ki§inin bu kullanimlari bilmemesinden kaynaklanmaktadir. Daha gok yerel basinda kar§ila§ilan bir sorun olan kaliteli istihdam olmayi§i sorunu bu durumu da etkilemektedir. Bu durumun önüne ancak Ulusoy'un "ileti§im Fakülteleri'nden mezun olan profesyonel elemanlarin istihdami bu basin kurulu§larina ayricalik ve kalite kazandiracaktir" §eklindeki agiklamasiyla agiklayabiliriz [15, ]. ileti§im fakültelerinden ya da medya ve ileti§im gibi kalifiye eleman yeti§tiren programlardan mezun olan ki§ilerin istihdam edilmeleri haber ve haber yazmaya verilmesi gereken önemi de arttiracaktir. iyi bir haberin yazilmasi, igerik olarak kaliteli bir haberin olu§turulmasi igin kalifiye elemanlarin egitim alip almamasina bakilmasi gerektigini de altini gizmek gerekmektedir. Aksi takdirde günümüzde basin yayin organlarinda devam eden haber yazma hatalarinin önüne gegilmeyecek ve bu sorun artik tamamen bir sorunsal olarak kalmaya devam edecektir.

Haber tanimlamalarina genel bakis. Haberle ilgili tek bir tanim neyin haber oldugu ve gazetede neyin yer alacagi konusunda tam bir bilimsel formül yoktur [9, 36]. Bu nedenle haberin net ve herkes igin kabul edilebilen bir tanimini yapmak zordur. Qünkü haber sürekli kendini geli§tiren ve degi§tiren bir yapiya sahiptir. Teknolojik geli§melere de ayni ölgüde ayak uydurabilen haber, bu özelliklerinden

dolayi tanimi sürekli güncellenen bir olgu olarak kabul edilebilir. Kisaca daha önceki yillarda haberin nasil tanimlandigina bakmakta fayda vardir. Haberin Türkge kar§iligina "salik", "duyuk" gibi sözcükler önerilmi§se de günümüzde bu kavramlar yayginlik kazanmami§tir. ingilizlerin "news", Fransizlarin "information" dedikleri haber geni§ bir bigimde irdelenecek olursa, "vaktinde verilen, toplumda 90k ki§iyi ilgilendiren ve etkileyen, anla§ilir bir dille anlatilan bir olay, fikir ya da kanidir [16, ]. Genel bir tanimla haber, "Bir olay, bir olgu üzerine edinilen, ileti§im ya da yayin organlariyla verilen bilgidir" [16, 57]. Schlapp'a göre [ 17]; Haber, "güncel ve ilging bir olayin, nesnel ve gergege uygun bir bigimde sunulmasi" §eklinde de tanimlanabilir." Haberin diger tanimi ise; "Bireyi ya§amsal olarak ilgilendiren geli§meler ve bu geli§melere ili§kin bilgilerdir. Kitle ileti§im araglarinda yer alan haberler, bireyleri ki§isel, yerel, yöresel, ulusal, uluslararasi düzeyde, toplumsal, siyasal, ekonomik ve kültürel ya§amdaki geli§melerden bilgi sahibi kilarlar. Haber, ki§ileri bilgilendirir, egitir, eglendirir, üzer, sevindirir, eyleme yöneltir ya da eylemden vazgegtirir" [6, 3]. Oya Tokgöz'e göre, "Haber gergekligin bir yansimasidir. ilgi gekici olan her §ey haberdir [13, ]". Yine Oya Tokgöz ayni eserinde, "gazetecilik bir yönüyle ki§ilerin sorunlarinin gözümlenmesine yardimci olan bilgilerin ula§tirilmasidir. Sunulan enformasyonun igerigi, bilgilendirme veya eglence yüklüdür. Genelde basit bir tanimlama ile sunulan bu igerige günlük dilde "haber" adi verilir" [13, ]. Biraz daha gegmi§e giderek yapilan haber tanimlamalarina bakildiginda Honenberg'e göre haber, vaktinde verilen, toplumda gok sayida ki§ileri ilgilendiren ve etkileyen, bu ki§ilerin anlayabilecegi herhangi bir olay ya da kanaattir [8, 27]. Haber, toplumu ilgilendiren olay, fikir ve kanilarin, iyi ve dogru bir §ekilde, yayin araglariyla topluma aktarilmasidir [14, 21]. Dagli'ya göre haber "vaktinde verilen, toplumda gok ki§iyi ilgilendiren ve etkileyen, anla§ilan bir dille aktarilan bir olay, fikir ya da kanidir." Haber günceldir, en hizli §ekilde olayi kitlelere ula§tirarak ne, nerede, nasil olmu§un bilgisini verir. Okur ve dinleyici igin öncelikle yeni gergeklerle ilgili, dogru ve anla§ilir bilgilerdir [10, ]. Haber üzerine yapilan tanimlamalari arttirmak mümkündür. Fakat yapilan diger tanimlamalar da yukarida

verdigimiz haber tanimlamalarinin temeline dayanmaktadir. Tüm bu tanimlamalarda görülen ortak nokta ise haber degeri ta§iyan herhangi bir olayin, olgunun var olmasidir. Yani meydana gelmi§ ya da gelmesi muhtemel olan olaylar ve olgular toplumlarin ilgisini geker. Haber tanimlamalarindaki ortak noktalarin birisi de olay ve olgularin gergeklige uygun olmasidir. Gergek olmayan uydurma konularin ele alinmasi habercilik etigine ters dü§mektedir. Asparagas yani yalan haber yapmak toplumu yanli§ bilgilendirecegi igin bundan uzak durulmasi gerekmektedir.

Haber yazma kurallari. Tek Olayli Haberler Ters Piramit Teknigine Göre Yazilmalidir. Ters piramit teknigi haber yazma tekniklerinden en eskisini olu§turmaktadir. Günümüzde de hala en aktif §ekilde kullanilan tekniktir. En eski haber yazma teknigi olmasinin sebebi gegmi§ dönemlerde ya§anan sava§lardan gelmektedir. Özellikle sava§larda bilgi ve haber almanin önemi daha büyüktür. Telefon icat edilmeden önce telgrafla kurulan ileti§imlerde kullanilan kelime sayisi da gok azdi. Sinirli kelimelerle - telgraf hattinin da kopmasinin dü§ünülerek-aktarilmaya gali§ilan bilgiler en önemli olandan en önemsize göre gönderilirdi. Böylece hat kopsa dahi, en önemli bilgi zaten gönderilmi§ olunuyordu. Haber yazma teknigi olarak günümüze kadar gelen ters piramit tekniginde, ayni sava§larda oldugu gibi, okuyucuya olayin en can alici ve en önemli kismi ilk ba§ta verilecek §ekilde tasarlanir. Ters piramit teknigi haber kurgulamada esneklik yarattigi, asil konuyu bir ya da iki paragrafta anlatma kolayligi verdigi, okuyucuya olayi kavrama §ansi verdigi igin kullanilmaktadir [3, 55].

Haber Ba§liklari Kisa ve Etkili Olmalidir. Haber ba§liklari iyi kurgulanmali az kelimeyle gok mesaj verilmelidir. Uzun uzadiya atilan ba§liklar okuyucunun dikkatini gekmemekte ve haberin okunurlugunu dü§ürmektedir. Bu nedenle haber ba§liklari en fazla 6 kelimeden olu§malidir. Daha uzun §ekilde yazilmasi gereken ba§liklar ise alt ve üst ba§liklarla desteklenecek §ekilde yazilmalidir. Böylece tasarim daha iyi yapilabilir, okuyucunun dikkati habere daha fazla gekilebilir. Bu durum özellikle gazetelerin ilk sayfalarinda gok önemlidir. Yazilan mannet haberler hem görsellerle desteklenmeli hem de kisa olmalidir. Haber

ba§liklarinda yapilan en büyük yanli§larin ba§inda ise kompozisyon yazar gibi ba§liklarin atilmasidir. Dini ve milli bayramlar, gösteriler, sempozyumlar gibi standart haber konulari, siradan ba§lik atilmasina müsait haberlerdir. Sadece ramazan bayrami diye bir ba§lik uygun olmamaktadir. Ya da ya§asin 23 Nisan gibi ba§liklar 90k basit kalmaktadir.

Haberde Sifat Kullanilmamalidir. Haber cümlelerinde sifatlardan uzak durmak gerekmektedir. Özellikle ki§i adlarinin önüne getirilen "sayin", "güzel", "girkin", "bay", "bayan" gibi sifatlar kesinlikle kullanilmamalidir. Qünkü sifatlarla yazilan haber cümleleri tarafsizliga gölge dü§ürmektedir. Sadece haberin igiriginde anlamca bütünlük olu§turacak sifat ve zarflara yer verilebilir. Qiftgi konunun önemini §öyle agiklami^tir: "Bunlardan tamamen sakinmak bulanik, muglak bir haber cümlesi ortaya gikarabilir; bu da haberin gövdesine ula§an okuyucunun kafasini kari§tirabilir" [4, ].

Haber Cümleleri Etken Qatili Fillerle yazilmalidir. Haber cümleleri kaynagi belirtmek amaciyla etken gatili fiillerle yazilmalidir. Etken 9atili fiil demek özne tarafindan i§in agikga yapilmi§ oldugu fiillerdir. Etken degil de edilgen gatili fiillerle yazilan haber cümlelerinde haber kaynagi belirsizliklerle dolu olma sorununu getirmektedir. Örnek olarak §öyle bir haber cümlesi yazmakta fayda vardir: "itfaiye, yangina müdahale etti." Bu cümlede yangina kimin müdahale ettigi belirtilmi§ ve haber kaynaga dayandirilmi§tir. Bu haber cümlesi, "yangina müdahale edildi" §eklinde yazildigi takdirde kimin yangina müdahale ettigi belirsizdir ve kaynak eksiktir.

Haberde Saat, Sayi, Tarih ve Günlerin Yazimina Dikkat Edilmelidir. Haberde sayilarin yazimi okunurlugu kolayla§tirmak amaciyla hem rakamla hem yaziyla yazilmalidir. Dört ve daha fazla basamakli sayilarin yazimi böylece daha kolay §ekilde okunabilmektedir. Örnegin "" sayisi sadece "bin" §eklinde "" sayisi ise "bin 1" §eklinde yazilmalidir. Habere tarih ya da günlerle de ba§lanilmamalidir. Bunun yaninda kesin bir tarih belirtiliyorsa gün adi büyük harfle yazilir. Herhangi bir günden bahsediliyorsa kügük harfle yazilmalidir. Haberde bahsi gegen olay iginde bulundugumuz yil igerisinde gergekle§mi§se yil yazilmaz. Sadece tarih ve gün belirtir. Habere konu

olan olay gegmi§ ya da gelecek yillarda ise yil yazilir. Haber yazarken dikkat edilmesi gereken bir diger konu ise saatlerin yazimidir. Haber igerisinde bazen olayin direk saatini vermek önemlidir. Mesela bir deprem haberinde yakla§ik saat söylenmez. Hem saat hem de dakikalarin büyük önemi vardir. Bu tür kullanimlarda hem saat hem de dakika net bir §ekilde veriliyorsa "siralarinda" kelimesi asla kullanilmamalidir. "siralarinda" kelimesi net olmayan saatler ve dakikalar igin kullanilabilir. Örnegin; "deprem siralarinda meydana geldi" denilemez. Burada kesin bir saat ve dakika verilmi§tir. "Siralarinda" kelimesi sadece kesinlik bildirmeyen olaylarda kullanilmalidir. Örnegin; " ba§kanin siralarinda halka seslenmesi bekleniyor" denildiginde bu belirsiz bir ifadedir. Qünkü bu saat ' de olabilir, 'da olabilir. Saatlerde dikkat edilmesi gereken bir diger konu ise saat ve dakikayi ayirmak igin iki nokta degil de sadece nokta koyulmasi gerektigidir. Örnegin; 'de derken araya nokta koyulmasi gibi

Haberde Noktalama I§aretleri ve imla Kurallarina Dikkat Edilmelidir. Haber metinleri yazilirken dikkat edilmesi gereken bir diger nokta ise Türkge'de kullanilan noktalama i§aretleri ve imla kurallaridir. Noktalama i§aretleri cümlelerin daha akici ve anlamli olmasini saglamaktadir. Bu i§aretler, okuyucunun metni kolay bir §ekilde anlamasina yardimci olur. Noktalama i§aretlerini önemsememek haber metninin akiciligini ve anla§ilirligini bozar. imla kurallarina dikkat ederek yazilan haber metinlerinde ise yanli§ anlamda kullanilan kelimeler en aza indirilebilmektedir.

Haberde Hem Dolayli Hem Dogrudan Anlatim §ekline Dikkat Edilmelidir. Dogrudan ve dolayli anlatim Türkge'nin en önemli konularini olu§turmaktadir. Haber metinlerinde bu iki konunun kari§tirilmasi veya yanli§ kullanilmasi ciddi sorunlari da beraberinde getirebilir. Öyle ki haber kaynaginizin söyledigi bir cümleyi muhabirin kendisi söylemi§ gibi habere aktarabilir, ya da tam tersi de gibi de davranabilir. Böyle durumlarda haber kaynagi ile ciddi problemler ya§anabilir. Bu tür olumsuz olaylarin önüne gegebilmenin yolu dolayli ve dogrudan anlatima dikkat ederek haber metninin kurgulanmasi gerektigidir. Dogrudan anlatim haber kaynaginin söyledigi her §eyi birebir alip haber metnine yerle§tirmektir. Haber kaynaginin

sözünün ba§ka tarzda ifade edilmesinin zor oldugu ve anlam kaymalarina yol agacagi durumlarda tercih edilir [1, 42]. Örnek verilecek olunursa; Balkan, "yeni hastane binasi hayirli olsun" dedi. Bu cümledeki tirnak i§areti igerisinde kullanilan cümle dogrudan anlatima bir örnektir. Qünkü ba§kan denilen ki§inin konu§masindan bir cümle aynen alinip kullanilmi§tir. Dolayli anlatim ise haber kaynaginin söyledigi cümleyi muhabirin ikinci bir ki§i agzindan yazmasi demektir. Buna örnek verilecek olunursa; ba§kan, yeni hastane binasinin hayirli olmasini söyledi. Bu örnekte dolayli anlatim oldugu igin tirnak i§areti kullanilmami§tir.

Habere Mesleki Etik Degerleriyle Yakla§ilmalidir. Her ne kadar mesleki etik konusu tamamen ba§li ba§ina bir makale konusu olu§tursa da haber yazma kurallarina uymak agisindan bahsetmekte yarar vardir. Meslek etigi, meslegin icrasinda toplum yararinin gözetilmesini ön plana gikarir. Böylece dünyanin her yerinde meslegi icra edenlerin ortak davrani§ kurallarina uymasini saglar [7, ]. Habercilik anlaminda da etik ilkeler daha gok gazetecilik meslek etigi adi altinda toplanmi§ ve orada gazetecilik meslegini yapacak olan ki§ilerin meslege yakla§imlarini belirlemi§tir. Bu anlamda topluma yanli§ bilgi vermek, toplumu hataya yönlendirmek meslek etigine ters bir durum olarak ele alinmi§tir.

£ali§manin metodolojisi. Bu bölümde gali§ma hakkinda bilgilere yer verilmi§tir. Qali§manin yöntemi, konusu, öneminin ne oldugu ve amaci agiklanmi^tir. Bunun yaninda gali^manin evren ve örneklemine de yer verilmi§, evren ve örneklem tablo halinde de agiklanarak anla§ilirligi kolayla§tirilmi§tir.

Qali§manin Konusu Ve Önemi. Qali§manin konusunu, Bingöl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu'nda, Medya ve ileti§im Programi'ni okuyan ögrencilerin haber toplama ve yazma dersindeki yanli§lari olu§turmaktadir. Bunun igin haber toplama ve yazma dersinde konu teorik olarak anlatildiktan sonra sinif igi yapilan ilk uygulamada yapilan hatalar dikkate alinarak gali§ma hazirlanmi§tir. Qali§manin önemi ise, haber toplama ve yazma dersi hakkinda daha önce herhangi bir gali§ma yapilmami§ olmasindan kaynaklanmaktadir. Egitim konusunda gokga gali§ma yapilmi§ olmasina ragmen

üniversitelerde verilen haber toplama ve yazma dersi hakkinda gali§malar yoktur.

Qali§manin amaci. Bu gali§manin amaci gerek ileti§im fakültelerindeki ögrencilerin, gerekse ön lisans programlarinda medya ile ilgili herhangi bir program okuyan ögrencilerin haber toplama ve yazma dersine baki§ agilarini degi§tirmektir.

Bulgular ve yorumlar. Bu bölümde ögrencilerden ders esnasinda yazmalari istenen haber örneginin analizleri bulunmaktadir. Bu analizler, haber yazma kurallari gergevesinde yapilmi§tir. Sonuglar tablo §eklinde verilmi§, düz metin §ekli tercih edilmemi§tir. Görsel hafizanin akilda daha da kaliciligi dikkate alinarak analizlerin tablo halinde verilmesi daha uygun bulunmu§tur. Bu bölümde toplamda 7 adet tablo mevcuttur. Tablolarin agiklamalarina hemen alt kisimlarinda yer verilmi§tir. Ögrenciler tüm derslerine geger not alip dersi alttan birakmamak igin Ögrencilerin en gok yanli§ yaptiklari kategorilerden ikincisi noktalama i§aretlerinin yanli§ kullanilmasi kategorisidir. Yapilan uygulamada ögrencilerin virgül kullanma ali§kanliklarinin olmadigi görülmektedir. Ögrencilerin 35 tanesi haberin higbir yerinde virgül kullanmami§tir. Bunun yaninda sayica daha dü§ük olmasina ragmen ögrencilerin 22'si yazdiklari haberlerde hig nokta kullanmami§lardir. Ama nokta kullanmayan ögrencilerin birgogu sanki nokta varmi§ gibi davranip cümleye ba§larken büyük harf kullanmi§tir. Dogrudan ve dolayli anlatimlarda da en büyük hatalar tirnak i§areti kullanmamaktan kaynaklanmaktaydi. Tirnak i§areti kullanmayan ögrencilerin sayisi 20'dir. Bu kategoride ögrencilerin toplamda 95 yanli§i bulunmaktadir.

Degerlendirme ve sonu£. Tüm dünyadaki teknolojik dönü§ümler haber ve haber yazmaya baki§ agisini degi§tirmi§tir. Habercilik artik elinde görüntü kaydeden herkesin yapabilecegi bir i§mi§ gibi algilanmaktadir. Durum böyle olunca habere olan baki§ agisi da daha da basite indirgenmi§tir. Bu gali§mada öncelikle ögrencilere haber yazdirilirken haberin önemi üzerinde durulmasi da amaglanmi§tir. Qali§madan elde edilen bulgulara bakildiginda üniversite ögrencileri arasinda haber yazma kavraminin ilk etapta tam anlamiyla

yerle§medigi görülmektedir. Ögrencilerin en gok yaptigi yanli§lar genellikle saat, tarih ve günlerin yazimindadir. Bunun yaninda ögrenciler noktalama i§aretlerini de yerinde ve dogru olacak §ekilde kullanamami§lar, imla kurallarina da gereken önemi vermemi§lerdir. Yapilan hatalarin genel olarak kaynagi Türkgeyi düzgün kullanmamaktan kaynaklanmaktadir. Ögrenciler daha önceki egitimlerinde sifatin ne oldugunu nasil kullanildigini tam anlamiyla ögrenmeden üniversite egitimine ba§lami§lardir. Buna noktalama ve imla kurallari da dahildir. Durum böyle olunca ders müfredatlari da i§levselligini yitirmektedir. Ögrencilerin yazdiklari ba§liklarin 10 adetinin kabul edilebilir düzeyde olmasi bir ba§aridir. Ayni §ekilde cümleye rakamla ba§layan ögrenci sayisinin da sadece 3 olmasi iyi bir sonugtur. Bunun yaninda ögrencilerin genelinin yaptigi hata ise saat yaziminda görülmektedir. Saatlerin yaziminda sayilarin arasina sadece nokta koymak yerine iki nokta koymalari en yaygin yaptiklari hatadir. Ayrica ögrenciler dogrudan ve dolayli haber yaziminda yaptiklari hatalarla habercilik etigine de ters dü§mü§lerdir. Olmayan bilgileri ekleme, kafadan yeni §eyler türetme gibi davrani§lar yalan olduklari igin etik agisindan da sorunlari beraberinde getirmektedir. Bu agidan bakildiginda ögrencilere, haberin istedikleri §eyleri yazma, istemedikleri §eyleri saklama alani olmadiginin da anlatilmasi önem kazanmaktadir. Qünkü haber herkesin istedigini yapabildigi bir alan degildir. Bu gali§ma gösteriyor ki gazetecilik egitimi almak igin üniversite okuyan ögrenciler habere gerektigi gibi özen göstermemektedir. Qünkü onlara göre okuduklari bölümde i§ bulsalar dahi gok dü§ük ücretle gali§acaklar ve bunun igin kendilerini yormaya da gerek yok. Böyle bir ü§ünceyle yola giktiklari igin haber toplama ve yazma dersine önem vermemeleri de dogal kar§ilanabilir. Fakat haber toplama ve dersi bu agidan bakildiginda daha eglenceli ve ögrencinin dikkatini derse verebilecek §ekilde yeniden hazirlanmalidir. Haberin ve haber yazmanin önemi ögrencilere kavratilmali ve kendilerinin de yapacaklari hatalarin yayildiginin bilincinde olmalari saglanmalidir. Ögrenciler bu bilince sahip olduktan sonra daha etkili ve dikkatli haberler yazmaya ba§layacak ve yazdiklari her cümlenin neyi ifade ettiginin farkina varacaklardir. Toparlanacak olunursa, gali§ma 42

ögrencinin derste yazdiklari ilk haberlerdeki hatalari analiz etmek amaciyla olu§turulmu§tur. Toplamda yanli§ tespit edilmi§tir. Bu yanli§lar sinif ortaminda tarti§ilmi§ ve ögrencilere yaptiklari hatalar üzerine yorumlar yapmalari saglanmi§tir. Sonug olarak her ögrenci yaptiklari yanli§larin nedenini tek tek ögrenmi§tir.

a. Asian K. "Ben de Örneklerle Haber Yazarim", Anahtar Kitaplar Yayinevi, Istanbul. Brooks, B.S., Kennedy, G.M., Dariy, R., and Rany, D., (). News Reporting and Writing.3rd Edition St. Martin's Pres. New York,

b. Qiftgi S. "Yazili Basinda Haber Cümlelerinin Analizi", Turkish Studies -International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/1 Winter , p. , Turkey. Fiske, J. (). lleti§im Qali§malarina Giri§. (S. Irvan gev.). Pharmakon Yayinlari. Ankara. Girgin, A. (). "Haber Yazmak", Der Yayinlari. Istanbul. Gür, E. (). "Muhasebe Meslek Etigi", Adam Academy Journal of Social Sciences, cilt 8, sayi DOI: /adamakademi

2. Hohenberg J. "Gazetecilik Meslegi", Qev: Filiz Ofluoglu, Gazeteciler Cemiyeti Yayinlari Istanbul,

3. Rigel N. "Haber, Qocuk ve §iddet", Der Yayinlari, Istanbul,

4. Schneider W. ve Raue P.J. Gazetecinin El Kitabi.(Qev: I§ik Aygün), Konrad Adenauer Vakfi Yayinlari. Ankara,

5. Stempel H. G. Igerik Analizi, lleti§im Ara§tirmalarinda Igerik Qözümlemesi. (M. S. Qebi gev.). Alternatif Yayinlari. Ankara Tav§ancil,

6. Aslan E. E. Igerik Analizi Ve Uygulama Örnekleri. Espiyon Yayinlari. Istanbul Tokgöz, O, (). "Temel Gazetecilik", Imge Kitabevi, Ankara,

7. Tulgar A. "Haber Teknigi", Ulusal Basimevi, Ankara,

8. Ulusoy B. "Türkiye'de Yerel Basinin Sorunlari ve Qözüm Önerileri" lleti§im Fakültesi Dergisi, Sayi: 18, Istanbul,

9. Yüksel E. ve Gürcan H. 1. "Habercinin El Rehberi: Soru ve Örneklerle Haber Toplama ve Yazma Kural ve Teknikleri", Anadolu Üniversitesi, Eski§ehir,

Kaynakga

ÖZET

            Günümüz  dünyası,  çok  hızlı  bir  değişim  ve  dönüşümün  olduğu,  bilginin  üretilmesi,  kullanılması  ve  aktarılmasına  yönelik  her  alanda  (sosyal,  siyasal,  ekonomik  vb.)  değişmelerin  yaşandığı  bir  dönem  içerisindedir.  Bu  dönemin  özelliği,  sosyal  hayatımızdaki  genel  değişmelere  temel  olan  eğitim  alanında  da  birçok  değişmeleri  zorunlu  hale  getirmesidir.  Çünkü  bilgi  toplumuna  ulaşmadaki  süreçte  bilgi  tabanlı  değişim  hareketleri  bireylerin  eğitimden  beklentilerini  de  değiştirmiştir.  Bu  yönüyle,  bilgi  toplumu  ve  küreselleşme  sürecinde  değişen  değerler  ve  yeni  eğitim  paradigması  bu  çalışmanın  temel  konusunu  oluşturmaktadır.  

Anahtar  Kelimeler:  Eğitim,  Değer,  Paradigma,  Bilgi  Toplumu,  Küreselleşme.   

ABSTRACT

            Today's  world  is  in  a  period  that  there  is  a  rapid  change  in  the  production,  use  and  transfer  of  knowledge  in  social,  political  and  economic  areas.  The  primary  property  of  this  period  is  that  there  is  a  rapid  change  in  social  life.  Individuals  expectation  from  the  education  has  been  changing  with  the  change  in  the  information  societies.  Therefore,  the  primary  focus  of  this  study  is  the  changing  values  and  new  education  paradigm  in  the  information  society  and  globalizing  world.  

Key  words:  Education,  Value,  Paradigm,  Information  Society,  Globalization.    

Giriş

            Hızlı  bir  değişimin  ve  dönüşümün  yaşandığı  günümüzde  toplumlar,  sosyal,  siyasal,  kültürel,  ekonomik  vb.  yönlerden  çeşitli  gelişmelere  tanıklık  etmektedirler.  Şüphesiz,  bu  değişimden  ve  dönüşümden  en  çok  etkilenen  alanların  başında  eğitim  gelmektedir.  Genel  olarak  bireylerde  istenilen  yönde  davranış  değişikliği  meydana  getirme  süreci  olarak  tanımlanan  eğitim,  hangiboyutuyla  gerçekleştirilirse  gerçekleştirilsin  (formal  ya  da  informal),  insanlık  tarihi  ile  paralel  uzun  bir  geçmişe  sahiptir.  Dünden  bugüne  insanoğlu  fizyolojik  ihtiyaçlarının  yanında  çevresini  tanıma,  keşfetme,  anlama  gibi  gereksinimlerini  de  gidermeye  çalışmaktadır.  Bu  yönüyle,  bilginin  üretilmesi,  geliştirilmesi  ve  yarınlara  aktarılması  için  insanlar  yoğun  çaba  göstermişler  ve  hala  da  göstermektedirler.  Bilginin  karmaşıklığı,  onu  daha  fonksiyonel  hale  getirebilme  yaklaşımlarının  sonucu  olarak  çeşitli  bilim  dallarının  doğmasına  neden  olmuş;  eğitim  de  sosyal  bilimlerin  uygulamalı  bir  alanı  olarak  yerini  almıştır.  

Uygulamalı  bir  sosyal  bilim  dalı  olarak  eğitim,  bilginin  gerek  edinilmesi  ve  gerekse  yayılmasıyla  hemen  her  alanda  yapılması  gereken  değişme  ve  gelişmelerin  temel  aracıdır.  

Değer,  bir  sosyal  grubun  veya  toplumun  kendi  varlık,  birlik,  işleyiş  ve  devamını  sağlamak  ve  sürdürmek  için  üyelerinin  çoğunluğu  tarafından  doğru  ve  gerekli  oldukları  kabul  edilen;  onların  ortak  duygu,  düşünce,  amaç  ve  menfaatini  yansıtan  genelleştirilmiş  temel  ahlaki  ilke  veya  inançlara  denir  [2]. Kısacası  değer,  belirli  bir  durumu  bir  diğerine  tercih  etme  eğilimi  olarak  tanımlanmaktadır.  Değerler,  davranışlara  kaynaklık  eden  ve  onları  yargılamaya  yarayan  anlayışlardır.  Değerler  ayrıca,  bireylerin  neyi  önemli  gördüklerini  tanımlayarak  istekleri,  tercihleri,  arzu  edilen  ve  edilmeyen  durumları  gösterir.  [1].  Bunun  yanında  değerler,  taşıdıkları  manaya  göre  kendi  aralarında  sınırlanırlar.  Sıralanmış  bir  değerler  kümesi,  değer  önceliklerini  belirleyen  bir  sistem  oluşturur.  Kültürler  ve  bireyler  sergiledikleri  değer  öncelikleri  sistemleriyle  betimlenebilirler.  Buna  ilaveten,  değerlerin  değişime  açık  yapılar  olduklarını  belirtmek  gerekir.  Özellikle  de,  zaman  içinde  ortaya  çıkan  gereksinimleri  karşılamak  için  değer  önceliklerinde  değişiklikler  olabilir  [7,9].

Bu  bağlamda,  yukarıda  da  ifade  dildiği  gibi  eğitimi  toplumun  diğer  alanlarındaki  (sosyal,  siyasal,  ekonomik  vb.)  değişmelerden  ayrı  düşünmek  mümkün  değildir.  Bilgi  toplumunda  egemen  olan  “üretim  paradigması”  bilgi  tabanını  değiştirdiği  gibi  eğitimli  insanın  tanımını  ve  öğrenme-­‐öğretmeye  ilişkin  yaklaşımları  da  etkilemektedir.  

            Eğitimin  amacı  ve  okulların  işleyişini  yeniden  tanımlamanın  bir  zorunluluk  haline  gelmesinin  temelinde  toplumsal  yapıdaki  “inanç,  değer  ve  tekniklerin”  değişmesi  vardır.  Bu  değişmeler  yeni  paradigmalar  doğurmuştur.  Khun,  birbiriyle  yarışan  farklı  bilimsel  yaklaşımlara  “paradigma”  adını  vermiştir.  Bilimsel  Devrimlerin  Yapısı  adlı  eserinde  ()  Khun  paradigmayı  “belli  bir  topluluğun  üyeleri  tarafından  paylaşılan  inançların,  değerlerin,  tekniklerin  bütünü”  olarak  tanımlamaktadır [16].  

  Öğrenme  ve  Öğretmeye  Yönelik  Yeni  Paradigmalar  

            Bilim  yapma  geleneğindeki  paradigmatik  değişme  ve  buna  bağlı  olarak  bilginin  doğası  hakkındaki  yeni  değerler  öğrenme  ve  öğretme  süreçlerinde  değişmeler  meydana  getirmiştir.  Bu  alandaki  başlıca  değişme,  öğrenme  ve  öğretme  süreçlerindeki  ilgi  odağının  “öğrenme”  den  yana  kaymasıdır.  Öğrenme  ve  öğretme  hakkındaki  yeni  bilgiler  öğrenmenin  parmak  izi  kadar  kişiye  özgü  bir  olgu  olduğunu,  uygun  öğrenme  olanağı  sağlandığında  öğrenemeyecek  kişinin  olmadığını  ortaya  çıkarmıştır.  

            Eğitimde  ilgi  odağının  öğrenmeden  yana  kaymasında  toplumsal  yapıda  meydana  gelen  değişmeler  de  etkili  olmuştur.  Demokratikleşme  ve  insan  hakları  alanlarındaki  gelişmeler  öğrenmenin  de  demokratikleşmesine,  kişinin  ilgi,  yetenek  ve  tercihlerinde  odaklanmasına,  alternatif  eğitim  programları  ve  okul  çeşitliliğinin  artmasına  ve  öğrenmenin  bireyselleşmesine  yol  açmıştır.  

            Bu  değişmeler  öğretim  programlarının  içerik  ve  sunumunu  da  etkilemektedir.  Yeni  değerlerin  içerik  üzerindeki  etkileri  müfredata  köklü  değişiklikler  öngörmektedir.  Yeni  değerler  ders  sayı  ve  türünün  yeniden  belirlenmesini;  buna  paralel  olarak  da  içeriklerin  yeni  değerlere  göre  düzenlenmesini  zorunlu  kılmaktadır  [13,14].  Bu  yönüyle,  yeni  eğitim  paradigması  ve  buna  bağlı  olarak  bilginin  doğasındaki  değişim  ile  ilgili  gelişmeleri  şu  şekilde  ele  alabiliriz  [19,17].         

            Öğrenci  konunun  özünü  kavramalıdır:  Hangi  bilginin  öğretilmesi  gerektiği  konusunda  da  yoğun  eleştiriler  yükselmeye  başlamıştır.  Müfredatın  çok  geniş  kapsamlı  fakat  yüzeysel  bilgiler  yerine,  konuları  derinliğine  işleyecek  şekilde  düzenlenmesi  savunulmaktadır.  Yani  dersler,  konuları  ve  olayları  derinliğine  anlamayı  ve  eleştirel  düşünmeyi  esas  almalıdır.  Çünkü  bilgi  çok  fazladır,  hepsini  kazandırmak  mümkün  değildir [2].  

            Öğrenciler  sınıfın  duvarlarını  aşmalıdır:  Öğrencilerin  sadece  diploma  için  değil,  gerçek  hayatta  anlamlı  olması  için  derslerin  ve  içeriklerinin  hayat  ile  ilişkilendirilmesi  gerekmektedir.  Bunun  için  öğretmenin,  öğrettiği  konuların  hayattaki  izdüşümlerini  öğrenciye  göstermesi  gerekir.  Ders  konuları,  kitap  sayfaları  veya  sınıfın  duvarları  arasında  sıkışıp  kalmamalı,  öğrenilen  bilgiler  gerçek  hayat  ile  ilişkilendirilerek  öğrencinin  öğrendiği  şeylerin  değerini  görmesi  sağlanmalıdır.             

 Küreselleşme  

            Ulagay,  yeni  yüzyılın  başında  yayınladığı  küreselleşmeyle  ilgili  kitabında,  artık  yeniçağda  insanların  nereye  gideceklerini  kendilerinin  değil,  kendi  dışlarındaki  güçlerin  belirlediğine  dikkati  çekmektedir.  O'na  göre,  "bugün  küreselleşme  diye  tanımlanan  olgunun  ardında  bilgi  teknolojisindeki  büyük  sıçramanın  olduğu  ve  bunun  üretim  süreçlerini,  çalışma  koşullarını,  iş  organizasyonunu  ve  şirket  yapılarını  büyük  ölçüde  değiştirdiği"  gözlenmektedir [10].  

            Küreselleşme  kavramı,  üzerinde  ortak  bir  görüş  oluşturulamamasına  karşın,  başta  bilişim  ve  ekonomi  olmak  üzere  diğer  sosyal  alanlarda  da  derin  etkileri  görülen  ve  etkisi  olduğu  her  alanda  değişimi  simgeleyen  bir  kavramdır.  Yandaş  ya  da  karşıtları  tarafından  küreselleşmenin  farklı  tanımlamaları  yapılmıştır.  Bu  farklı  tanımlardan  yola  çıkarak  küreselleşme,  kısaca  dünya  çapındaki  ilişkilerin  yoğunlaşması  olarak  tanımlanabilir.  Küreselleşme,  her  alanda  mesafenin  daha  az  önemli  hale  gelerek,  siyasal,  ekonomik,  sosyal  ve  kültürel  alanlarda  dünyanın  daha  çok  bütünleşmesidir  [1, 12].   

Sonuç

                Bilgi  toplumu  sürecini  yaşadığımız  şu  günlerde,  her  alanda  olduğu  gibi  eğitim  alanında  da  değişim  ve  dönüşüme  dayalı  olarak  çeşitli  gelişmeler  olmaktadır.  Eğitimin  hedefi  ve  okulların  fonksiyonlarını  yeniden  tanımlamak  bir  zorunluluk  haline  gelmiştir.  Bunun  temelinde  de  toplumsal  yapıdaki  “inanç,  değer  ve  tekniklerin”  değişmesi  yatmaktadır.  Bu  değişmeler  yeni  paradigmalar  doğurmuştur.  

            Bilgi  toplumu;  yeni  temel  teknolojilerin  gelişimiyle  bilgi  sektörünün,  bilgi  üretiminin,  bilgi  sermayesinin  ve  nitelikli  insan  faktörünün  önem  kazandığı,  eğitimin  sürekliliğinin  ön  plana  çıktığı,  iletişim  teknolojileri,  bilgi  otoyolları,  elektronik  ticaret  gibi  yeni  gelişmeler  ile  toplumu  ekonomik,  sosyal,  kültürel  ve  siyasal  açıdan  sanayi  toplumunun  ötesine  taşıyan  bir  gelişme  aşamasıdır.  Dolayısıyla  bu  süreçte  eğitimin  yeni  tanımı;  “kişide  kendi  öğrenme  profili  hakkında  farkındalık  yaratılması  yoluyla,  daha  üst  zihinsel  yeteneklerini  ortaya  çıkarıp  geliştirmesi  ve  bu  arada  da  değişen  çevresel  koşullara  uyum  gösterebileceği  bilgi,  beceri  ve  davranışları  sürekli  olarak  güncelleyebilmesi  için  uygun  öğrenme  ortamlarının  yaratılması  süreci”  şeklinde  yapılabilir.  

KAYNAKLAR