Evlilik Yıl Dönümü Hediye Fikirleri

Epic of Manas Monument as a Symbolic Means of Communication (Analysis of Bishkek Manas Monuments) Abstract: Governments use monuments to communicate to society. Therefore monuments can be regarded as means of providing messages to the public and communicating between power and society. In these messages, there is an ideological content, as well as common emphasis on social reconciliation. The study aims to show which ideological items are usedin the process of transforming into monumentthe Manas epic, which has an important place in Turkish history, as a symbolic means of expression. In this respect, issues such as Manas epic, ideological relationship status, Monument and ideology constitute the conceptual framework of the study. For the symbolic and ideological analysis of the monuments, Barthes' semiotical analysis method is used in the study focusing on two monuments of the Soviet and Independence periods in Bishkek, Kyrgyzstan. The most obvious common point of the monuments being analyzed is that they are the same in terms of the topic. Monuments dealing with the Kyrgyz heroine, Manas, were built in two different political regimes. Although it is the same in terms of its subjects, it has been determined that the monuments reflect the ideologies of their periods in the ideological perspective. Therefore, the Manas monument built during the Soviet era reflected the Soviet Ideology, while the Manas monument built during the period of independence is in harmony with the ideology of the era of independence. The icons and symbols used in these ideological meanings constitute the main framework of the study. Keywords: Manas, Symbolic Monument, Ideology, USSR, Kyrgyzstan

дети

в мире взрослых

2 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

büyüklerin dünyasında çocuklar

GÜZ • SAYI 35 DA

3

содержание ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

Дети в мире взрослых Büyüklerin dünyasında çocuklar 6 Уроки на дом Ev Ödevi Борис Клементьев / Boris Klementyev 10 Образование – надежда каждой страны Her Ülkenin Ümididir Eğitim Гекхан Демир / Gökhan Demir

48 Социальный портрет современной таджикской семьи Modern Tacik ailenin sosyal portresi Рустам Назаров / Rustam Nazarov 51 Жить в своих детях Kendini çocuklarında bulmak Тофик Аббасов / Tofik Abbasov

16 Кто прав, кто виноват? Kim haklı kim haksız? Сергей Кормилицын / Sergey Kormilitsin

52 Факел Пифагора Pisagor Meşalesi Малик Оторбаев / Malik Otorbayev

20 Встреча двух миров Yedi ‘ben’ – Rus-Türk ailem Надежда Емельянова / Nadejda Emelyanova

56 Говорят дети, говорят взрослые çocuklar konuşuyor, büyükler konuşuyor

26 Хочу быть взрослым Büyük olmak istiyorum Аида Файзуллина, Майра Кабакова / Aida Fayzullina, Mayra Kabakova

58 Отец Интернет Baba İnternet Малик Оторбаев / Malik Otorbayev

30 Бездомные Çocuklar Sokak Александра Шеромова / Aleksandra Şeromova

60 В олшебный ключ музыки Müziğin sihirli anahtarı Ольга Емельянова / Olga Yemelyanova

34 Раскроем секрет Sırrı paylaşalım Наталья Петрова / Natalya Petrova

66 Стань таким, как я хочу İstediğim gibi olur musun Дженгиз Шимшек / Dr. Cengiz Şimşek

38 Ждите – мы везем пингвинов Bekleyin – Penguen Getiriyoruz! Мария Олькина / Mariya Olkina

70 Растем вместе Birlikte Büyürken Шабан Гюль / Şaban Gül

42 Тепло домашнего очага Yuva Sıcaklağı Лариса Михальчук / Larisa Mihalçuk

74 Ребенок глазами травести Çocuk Tiyatrosu Oyuncunun Gözüyle Çocuk Лениза Мухаметзянова / Leniza Muhametzyanova

4 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

içindekiler

> 79 К арнавал кукол Kukla Karnavalı Лиза Богословская / Lisa Bogoslovskaya

> 82 Д ело рук и мастерства On parmakta on marifet Расим Хуснитдинов / Rasim Hunsutdinov

> 88 У куси калиту, дунь на лавку! Kalita’yı ısır, iskemleyi üfle! Валентина Борисенко / Valentina Borisenko

> 94 Р ецепты Yemek tarifleri

> 96 – итоги года – yılının sonuçları Александр Сотниченко / Aleksandr Sotniçenko

> Г аллиполи: день памяти Gelibolu: Anma Günü

> У ниверситет завоевывает Кубок страны Bir Üniversite Lig Şampiyonu oluyor

> Независимый Мариан Bağımsız Marian Борис Клементьев / Boris Klementyev

> Диалог и толерантность Diyalog ve Hoşgörü

> – диалог евразия  /   инфо diyalog avrasya  /  info

> Дед Мороз и компания Noel Baba ve arkadaşları

> Границ у диалога не бывает Sınır tanımayan diyalog

узыкой завоевали > 95 М сердца молодежи Gençler gönülleri müzikle fethettiler Анна Холостенко / Anna Holostenko

GÜZ • SAYI 35 DA

5

редактор / editör

Уроки на дом Ev Ödevi Борис Клементьев Главный редактор журнала «ДА»

Иоанн Златоуст говорил: «Не одно рождение делает отцом, но хорошее образование; не ношение во чреве делает матерью, но доброе воспитание» Yannis Khrysostomos’un “Bir adamı gerçek bir baba yapan, bir çocuğun hayata gelmesini sağlamak değil, o çocuğa iyi bir eğitim vermektir, bir anneyi iyi bir anne yapan, çocuğu karnında taşımak değil, onun ahlaklı yetişmesini sağlamaktır” sözleri vardır

6 ДА ЛЕТО • 34 НОМЕР

У

меня, я считаю, две профессии: журналист и просто папа. Иоанн Златоуст говорил: «Не одно рождение делает отцом, но хорошее образование; не ношение во чреве делает матерью, но доброе воспитание». Отредактировав материалы, присланные из стран Евразии, я понял, что в этот раз выйдет в свет не просто тематический номер журнала, а скорее учебное пособие для родителей. Своевременное и полезное. С советами и рекомендациями специалистов. Личным опытом. А почему бы и нет? Кто из нас, родителей, не задумывался, как собственное чадо воспитывать. Человека из него сделать, образование дать. Как до конца жизни сохранить с ним душевный контакт и взаимопонимание. Привить уважение и любовь. Нелегкая это задача – свое «семечко», «росточек» дорастить до крепкого красивого дерева. Без ошибок при этом не обойтись. Вспоминаю случай. Мой сын ходил в детский сад, и вот на одном из родительских собраний воспитатели открыли мамам и папам, какими бывают их дети – нервными, порой и жестокими. Психолог тогда сказала: «Поднимите руку, кто из вас хоть раз в день просто обнимает, целует сына, дочку, глядя в глаза, говорит добрые слова?» И из двадцати присутствовавших на собрании родителей подняли руку лишь девять. Вечно дела, не хватает времени. Отмахиваемся от того, что пытается сказать нам ребенок, считаем неважным, не стоящим внимания. Перебиваем, не дослушав до конца. Без конца настаиваем на своем, не уступая в этом вечном споре «ни пяди земли». Мы родители – значит, правы, дети всего лишь подчиненные – по возрасту и по судьбе. Одним словом, проблема мирного сосуществования двух миров – мира детей и мира взрослых. Махом решить все государственные, экономические и моральные проблемы воспитания детей и пожелать «миру – мир!» не получится. Придется проявить настойчивость, терпение и мудрость. Ведь понять и принять другого человека – всегда сложно, это требует душевного труда. Моя коллега, мать двух детей, рассказала об одной подсмотренной дома сценке. Ее восьмилетний сын – любитель шашек, впервые усаживая за игровую доску свою младшую сестренку, гладил ее по голове со словами: «Хочу наполнить тебя умом». Вот и журнал «ДА», лишь слегка коснувшись глобальной темы воспитания, хочет пожелать всем читателям больше мудрости, знаний, опыта, здоровья и удачи. На дворе Новый год. Мы уверены – все добрые пожелания в году обязательно исполнятся. n

Boris Klementyev DA Dergisi Genel Yayın Yönetmeni

B

enim iki mesleğim var: Biri gazetecilik, öteki babalıktır. Yannis Khrysostomos’un “Bir adamı gerçek bir baba yapan, bir çocuğun hayata gelmesini sağlamak değil, o çocuğa iyi bir eğitim vermektir, bir anneyi iyi bir anne yapan, çocuğu karnında taşımak değil, onun ahlaklı yetişmesini sağlamaktır” sözleri vardır. Avrasya ülkelerinden gelen makaleleri incelediğimde belli bir konu işleyen bir sayıdan öte anne-babalar için uzmanların görüşlerini içeren, güncel ve faydalı bir çocuk yetiştirme kılavuzu hazırladığımızı anladım. Neden olmasın! Biz, yani anne-babalar çocuğumu nasıl yetiştirmeliyiz, bir bireyi nasıl büyütmeliyiz, nasıl bir eğitim vermeliyiz? Bununla beraber ömür boyu sağlam ilişkileri çocuğumla nasıl kurabilirim, saygı ve sevgi duygularını ona nasıl öğretebilirim sorusunu kimler kendine sormadı ki? Elimizde olan küçük filizi sağlam, büyük bir ağaca dönüştürmek zor bir görevdir. Bu yolda yanlışlıklar ve hatalardan kaçmak imkansızdır. Oğlumun kreşe gittiği zamanlardan aklıma bir olay geldi. Toplantıda öğretmenler stresli, kızgın ve hatta bazen acımasız davranan çocuklarımızdan bahsettiler. Veli toplantısına katılan psikolog günde bir kere çocuğuna sarılan, öpen, gözlerine bakarak güzel sözler söyleyenlerin el kaldırmasını rica etti. Toplantıda olan 20 kişiden sadece 9 veli elini kaldırdı. Her zaman koşuşturuyoruz. Her zaman vaktimiz çok az. Kendi çocuklarımızın bize söylemek istediklerini önemsiz diye duymazlıktan geliyoruz. Sözünü bölüyoruz. Hep dediklerimizi tutturuyoruz. Annebaba olduğumuzdan dolayı haklıyız, çocukların bize bağlı olduğunu düşünüyoruz. Ortaya çocukların ve büyüklerin iki dünyanın beraber gitme sorunu çıkar. Devletin, ekonomi ve çocuk yetiştirme ile ilgili sorunları bir kerede çözülemez. Bu konuda sebat, sabır ve akıl göstermeliyiz. Zira bir başkasını anlayıp kabul etmek her zaman zor ve çaba harcaması gerektiren bir şeydir. iki çocuk annesi bir meslektaşım, evde gördüğü bir olayı bana anlattı. Sekiz yaşındaki oğlu tavla oynamayı seviyor. Bir kere kardeşini masaya oturttu. Ona “akıllı olmanı istiyorum” diye söyleyerek tavla oynamayı gösteriyordu Bu sayıda, çocuk yetiştirme konusuna biraz değinerek okurcularımıza akıl, bilgelik, tecrübe, sağlık ve bol bol şanslar diliyoruz. Yılbaşı yaklaşıyor. yılında tüm iyi dileklerin mutlaka gerçekleşeğinden eminiz. n

Платформа Диалог Евразия Diyalog Avrasya Platformu

Ежеквартальный международный культурно-интеллектуальный журнал

Председатель Başkan Владимир Сергейчук Vladimir Sergeyçuk Сопредседатель Eşbaşkan Харун Токак Harun Tokak Генеральный секретарь Genel Sekreter Исмаил Тас İsmail Tas

Üç aylık uluslararası düşünce ve kültür dergisi

Редколлегия Yayın Kurulu

Диалог начинается с «да». Diyalog ‘evet’le başlar. Журнал «ДА» – издание Платформы Диалог Евразия DA dergisi bir Diyalog Avrasya Platformu yayınıdır.

Осень , 35 номер Yaz , Sayı: 34 Yaygın Süreli Yayın / T. C. Kültür Bakanlığı Sertifika No:

Учредители İmtiyaz Sahibi В Турции: от имени АО «Фон Да Ажанс Хизм. Сан. ве Тидж.» Эркам Туфан Айтав. В РФ: НО «Фонд содействия развитию Центра восточной литературы Российской государственной библиотеки» Fon Da Ajans Hizm. San ve Tic. AŞ. Yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir, dergiyi bağlamaz.

Координатор журнала в Казахстане Kazakistan Koordinatörü: Салих Акчай Salik Akçay Координатор журнала в Анкаре Ankara Koordinatörü: Фарук Эрбильгин Faruk Erbilgin Дизайн Görsel Tasarım: Марина Каминская Marina Kaminskaya Отдел маркетинга Abone, Reklam ve Dağıtım: Сервет Балкач Servet Balkaç ([email protected]) Адрес Yönetim Yeri, İmtiyaz Sahibi ve Sorumlu Müdür Adresi: Tophanelioğlu Cad. Aygün Sok. Altunizade Plaza, No: 4 Altunizade-Üsküdar/İstanbul-Türkiye Тел Tel: +90 () 90 25 Факс Faks: +90 () 90 26 Baskı: Beyazdüş Reklamcılık Tel: +90 () 89 89 Представительства Temsilcilikler: Турция Türkiye +90 () 14 42 Азербайджан Azerbaycan + (12) 46 40 Белоруссия Belarus + (17) Грузия Gürcistan + (32) 93 43 76 Казахстан Kazakistan +7 () 31 60 Киргизия Kırgızistan + () 59 65 30 Молдавия Moldova + (79) 76 70 83 Россия Rusya Federasyonu +7 () 13 83 Татарстан Tataristan +7 () 18 47 Таджикистан Tacikistan + () 24 91 83 Туркменистан Türkmenistan +99 () 41 14 Украина Ukrayna +38 () 66 53 Türkiye’de fiyatı: YTL. KKTC’de fiyatı: YTL. Yıllık abone bedeli: 28 YTL. Öğrenciler için: 25 YTL. Avrupa: 30 EURO ABD: 35 USD Abone hesap numaraları: Asya Katılım Bankası A.Ş. Taksim Şubesi, YTL: USD: EURO: Posta çeki no: Подписной индекс: Каталог Пресса России Журнал «ДА» зарегистрирован в Министерстве по делам печати, телерадиовещания и средств массовых коммуникаций Российской Федерации Свидетельство о регистрации: ПИ İ от В России и странах СНГ цена договорная Журнал «ДА» зарегистрирован в Министерстве культуры, информации и спорта Республики Казахстан. Свидетельство о регистрации: Ж funduszeue.info • [email protected]

Азербайджан Azerbaycan Низами Джафаров Nizami Caferov Иса Хабиббейли İsa Habipbeyli Мустафа Саатчи Mustafa Saatçi Белоруссия Belarus Ихсан Дилекчи İhsan Dilekçi Сергей Трахимонак Sergey Trahimonak Светлана Винокурова Svetlana Vinokurova Эстония Estonya Алан Алакула Allan Alakyla Фатих Гюллю Fatih Güllü Грузия Gürcistan Гиули Аласания Giuli Alasania Тамаз Гамкрелидзе Tamaz Gamkrelidze Нона Гамбашидзе Nona Gambaşidze Фатих Демир Fatih Demir Казахстан Kazakistan Кансеит Абдезули Kanseyit Abdezulı Олжас Сулейменов Olcas Süleymenov Актолкин Кулсариева Aktolkin Kulsarieva Дихан Камзабекулы Dihan Kamzabekuli Киргизия Kırgızistan К. Молдокасымов K. Moldokasımov Жаkшылыk Бopoчopoв Jаhsılık Вoroçorov Молдавия Moldova Феридун Тюфекчи Feridun Tüfekçi Борис Мариaн Boris Marian Россия Rusya Federasyonu Михаил Мейер Mihail Meyer Леонид Сюкияйнен Leonid Sükiyainen Татьяна Филиппова Tatyana Filippova Александр Ручкин Aleksandr Ruçkin Евгений Дугин Yevgeniy Dugin Дамир Исхаков Damir İshakov Разиль Валеев Razil Valeyev Расим Хуснутдинов Rasim Husnutdinov Эшреф Сарышахин Eşref Sarışahin Таджикистан Tacikistan Мехмон Бахти Mehmon Bahti Мумин Каноат Mumin Kanoat Эмсал Коч Emsal Koç Турция Türkiye Мехмет Алтан Mehmet Altan Токтамыш Атеш Toktamış Ateş Бешир Айвазоглу Beşir Ayvazoğlu Ниязи Октем Niyazi Öktem Авни Озгурель Avni Özgürel Мехмет Сарай Mehmet Saray Эдибе Созен Edibe Sözen Туркмениcтан Türkmenistan Осман Языджы Osman Yazıcı Украина Ukrayna Владимир Казарин Vladimir Kazarin Гокхан Демир Gökhan Demir Алексей Чебукин Aleksey Çebukin Иван Драч İvan Draç GÜZ • SAYI 35 DA Сергей Телушин Sergey Teluşin

7

­­актуально

Büyüklerİn Büyükler dünyasında çocuklar Dünya nüfusu 7 milyara ulaştı. Her gün doğan çocuğun %57’si Asya’da, %26’sı Afrika’da, %9’u Latin Amerikada, %5’i Avrupa’da, %3’ü Kuzey Amerika’da, %1’den aşağısı Avustralya ve Okyanusya’da doğuyor. Birleşmiş Milletlerin verilerine göre bu yıl doğum milyon olmakla beraber ölüm 57 milyonu bulmaktadır. Bu bilgileri göz önüne alarak nüfus artışının 78 milyon olduğunu söyleyebiliriz. 8 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

­­актуально

Дети в мире взрослых Население Земли достигло 7 миллиардов человек. Ежедневно в мире рождаются тысяч детей – 57% в Азии, 26% – в Африке, 9% – в Латинской Америке, 5% – в Европе, 3% – в Северной Америке, менее 1% – в Австралии и Океании. По данным ООН, в этом году рождаемость составит около миллионов человек, а смертность – 57 миллионов. Таким образом, естественный прирост населения Земли достигнет примерно 78 миллионов человек. GÜZ • SAYI 35 DA

9

дети

в мире взрослых

Образование – надежда каждой страны Беседовал Гекхан Демир

Фото: интерпресс / Fotoğraf: interpress

координатор платформы «Диалог Евразия»

Ülkenin Ümididir Eğitim Röportaj: Gökhan Demir DA Platformu Ukrayna Koordinatörü

10 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

büyüklerin dünyasında çocuklar

В гостях у журнала «ДА» – заместитель министра образования и науки, молодежи и спорта Украины, кандидат педагогических наук, заслуженный работник образования Борис Жебровский Ukrayna Eğitim ve Bilim, Gençlik ve Spor Bakan Yardımcısı Dr. Boris Jerbovski DA Dergisini ziyaret etti – Борис Михайлович, чем живет сегодня образование Украины? – Как и положено, надеждами. И повод для этого есть. Прошедший ІІІ Всеукраинский съезд работников образования единогласно – делегатов – проголосовал за Национальную стратегию развития образования на – годы. Определились, куда идем. Кроме того, правительство утвердило государственные стандарты средней школы, и с 1 сентября года она начинает жить с новым содержанием. – И что в нем нового? – Многое. Если очень кратко – пытаемся максимально разгрузить учебные программы. Чтобы дерево ожило, надо избавиться от сухих веток, а их уже очень много. Расширяем поле для творчества школьных коллективов – с 70% до 50% сократили удельный вес госстандарта в учебных программах. Иностранные языки все школьники Украины будут учить с первого класса, информатику – со второго. С пятого класса – второй иностранный. Уроки физической культуры превратятся в занятия каким-либо видом спорта, естественно, без оценок. Да и в целом через весь учебный процесс красной нитью пройдет главное – забота о здоровье детей. – А сами преподаватели готовы к этому? – Не совсем. Поэтому начинаем глубокую реформу педагогического образования. Опора – на талантливых. Будет сложно. Характерная черта последних лет – в школах страны практически нет вакансий. Следовательно, появилась конкуренция. Это стимулирует. Если в начале года только 40% учителей умели пользоваться компьютером, то в конце года уже практически все %. – Это новые требования? – Да, это один из пунктов Государственной программы широкомасштабного вне-

– Boris Mihaloviç, Ukranya’nın eğitimi bugün ne durumdadır? – Aslında, çok ümitliyiz. İnanın, bunun için çok nedenimiz var. Geçenlerde gerçekleşen III. Ukrayna Eğitim Görevlileri Kongresinde oy birliğiyle ( kişi) – döneminde Eğitim Gelişmesinde Milli Strateji oya sunuldu ve nasıl bir yol izleyeceğimizi belirledik. Ayrıca, hükümet tarafından orta okul için gerekli standartlar onaylandı. 1 Eylül yılından başlayarak orta okul eğitiminde yepyeni bir içerikle faaliyete geçilecek. – Yeniliklerden biraz bahseder misiniz? – Birçok yenilik uygulanması planlanıyor. Kısaca, öğretim programının yoğunluğunu mümkün olduğu kadar azaltmaya çalışıyoruz. Biliyorsunuz, bir ağacın yaprakların yeniden açması için kuru dallardan kurtulması lazım. Ağacımızın kuru dalları çok birikmişti. Okullara daha çok özgürlük veriyoruz: Devletin müfredatta mecburi olması gerektiğini bildirdiği derslerin sayısı %70’ten %50’ye indi. İlkokul birinci sınıftan itibaren yabancı dil eğitimine, ikinci sınıftan itibaren ise bilgisayar dersine başlanacak. Beşinci sınıftan itibaren ikinci yabancı dil dersleri verilecek. Beden eğitimi dersleri değişiklikler görecek: her çocuğun istediği spor dalını seçme hakkı olacak ve beden eğitimi dersi çocuklar için seçmeli olacaktır. Bu şekilde derste not verilmesine gerek kalmayacak. Eğitim sürecinin en önemli prensibi olarak çocukların sağlığının korunmasına daha çok dikkat edilecek.

– У нас даже президент все выступления на образовательные темы начинает с дошкольного образования Cumhurbaşkanımız bile eğitim ile ilgili bütün konuşmalarına okul öncesi eğitim konusuyla başlıyor

– Öğretmenler bu yeniliklere hazır mı? – Tam olarak değil. O yüzden pedagojik eğitim alanında yetenekli öğretmenlere yönelik ciddi değişiklikler yapılacak. Elbetteki bu kolay olmayacaktır. Son birkaç yıl içerisinde okullarda öğretmen kadrosu açığı kalmadığını görüyoruz. Demek ki bu alanda özenderici bir etken olarak rekabet meydana gelmiş. yılının başlangıcında öğretmenlerin %40’ı bilgisayar kullanmayı biliyorduysa, yılın sonuna doğru bu sayı %’e arttı. – Yeni şartlar bunlar mı?

GÜZ • SAYI 35 DA

11

дети

в мире взрослых

– Толерантность должна стать новой идеологией молодежи. Мы живем в одном доме. Да, на разных этажах, но это уже не границы Gençlerin yeni ideolojisinin tolerans, hoşgörü ideolojisi olması gerektiği bildirildi. Hepimiz aynı evde yaşıyoruz. Farklı katlarda oturuyor olabiliriz, ama bu durum hiçbir şekilde bize engel teşkil etmez

дрения компьютерных технологий в учебный процесс с красноречивым названием « процентов».

– Evet, “Yüzde Yüz” adlı eğitim programı bilgisayar teknolojisi uygulamasında devlet planının bir şartıdır.

– Правда ли, что на заседании правительства рассматриваются вопросы дошкольного образования, и министр образования Украины Дмитрий Табачник объявил «крестовый поход» за возвращение детских садов? – Еще какая правда! У нас даже президент все выступления на образовательные темы начинает с дошкольного образования. Есть государственная программа его развития до года, прошел І Всеукраинский съезд работников дошкольного образования. Новое требование закона – обязательное предшкольное образование с 5 лет. Для пятилеток утверждена программа «Уверенный старт», создана Ассоциация дошкольных работников. Уже никому не надо объяснять, что у нас считается фундаментом образования. Кстати, только в году были восстановлены тысячи мест в детских садах.

– Bakanlar Kurulu toplantılarında okul öncesi eğitim konusunun konuşulması ve Ukrayna Eğitim Bakanı Dmitriy Tabaçnik’in kreşleri yeniden faaliyete geçirme isteği doğru mudur? – Evet, çok doğru! Cumhurbaşkanımız bile eğitim ile ilgili bütün konuşmalarına okul öncesi eğitim konusuyla başlıyor. yılına kadar okul öncesi eğitimin geliştirilmesi devlet programında yer alıyor. I. Ukrayna Okul Öncesi Eğitim Görevlileri Kongresi gerçekleşti. Yeni kanunlara göre çocuğun 5 yaşından itibaren okul öncesi eğitim görmesi mecburiyeti var. Bu çocuklar için devlet tarafından onaylanmış “Emin Başlangıç” programı mevcut. Okul Öncesi Eğitim Görevlileri Birliği kuruldu. Eğitimin temelleri, olarak neleri kabul ettiğimizi tekrar ve tekrar anlatmamıza gerek kalmadı. yılında kreşlerde binlerce yerlik yeni kontenjanlar açıldı.

– Стандарты, новые технологии, современное содержание Но все равно главная фигура – учитель. Не правда ли? – Конечно. В класс заходит учитель. Кто он и зачем пришел к детям? Чтобы учитель любил детей, общество должно уважать учителя и заботиться о нем. Увы – Больная тема? – Была и остается. Но это отдельный большой разговор. – А что вас еще беспокоит? – Конечно, управление. Проводить глубокие реформы во время экономического кризиса – слишком смелое занятие. Но реальное. А нужно всего-то дать возможность работать умным, творческим руководителям от министерства до школы и детского сада. – Что мешает? – Политика. Инерция. Как уволить? Где найти? Ордена на пиджаках. Звания и титулы. Вертикаль управления образованием, построенная за десятки лет, – как крепостная стена. Но пришла пора ее штурмовать. – А может, стоит изучить опыт других стран? Вы как президент Международного педагогического клуба европейских стран хорошо его знаете. – Чужой опыт помогает строить, а ломать свое надо самим.

12 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

– Yeni standartlar, modern teknolojiler ama buna rağmen yine de en önemli aktör, öğretmendir değil mi? – Tabiki, evet. Bir öğretmen sınıfa girince, kim o, sınıfa niçin girdi diye sorular havada uçuşmaya başlıyor. Bir öğretmenin çocukları sevmesi için toplumun öğretmene saygı duyması, ihtiyaçlarını ihmal etmemesi gerekir. Ne yazık ki – Üzüntü verici bir konu mu? –öyleydi ve devam funduszeue.info bu başka bir tartışma konusu –Sizi başka ne endişelendiriyor? – Elbette yönetim. Ekonomik kriz şartları altında bu kadar ciddi reformları hayata geçirmek cesur bir davranıştır. Ama olamayacak bir şey değil. Yapılması gereken tek bir şey var: bakanlıkta, okul ve kreşlerin başında yetenekli, kaliteli insanları çalıştırmaktır. – Buna engel olan nedir? – Siyaset. Eylemsizlik. Birini pozisyonundan nasıl alacağız, öbürünü nasıl bulacağız sorunları. Ödülleri, ünvanları, falan. Eğitim de yönetim sistemi yıllarca kurulmuş bir kalenin savunma duvarı gibidir. Artık bu duvarı yıkma zamanı geldi. – Belki başka ülkelerin tecrübesini dikkate almakta fayda vardır. Avrupa Ülkeleri Uluslararası Pedagoji külübü Başkanı olarak siz eğitim konusunda farklı ülkelerin tecrübesini biliyorsunuz. – Bir şeyi kurarken başkalarının tecrübesinden faydalanmak lazım. Fakat, bir şey yıkmak istiyor-

büyüklerin dünyasında çocuklar

министр образования и науки украины дмитрий табачник и министр образования и науки рф андрей фурсенко (в центре) / ukrayna eğitim ve bilim bakanı Dmitriy Tabaçnik ve Rusya federasyonu Eğitim ve bilim bakanı Andrey Fursenko (ortada)

– Вертикаль управления образованием, построенная за десятки лет, – как крепостная стена. Но пришла пора ее штурмовать Eğitim alanında yönetim sistemi yıllarca kurulmuş bir kalenin savunma duvarı gibidir. Artık bu duvarı yıkma zamanı geldi.

GÜZ • SAYI 35 DA

13

дети

в мире взрослых

14 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

– Кстати, о международном опыте. В Киеве в конце сентября прошел Форум министров образования Европы. Что решили министры? – Единодушно пришли к мнению, что настало время создания единого образовательного пространства – от детских садов до университетов. Определили возможные направления. Все это нашло отражение в итоговом документе «Киевское коммюнике». Советую прочесть.

sak, onu kendimiz yapmalıyız.

– Если можно, несколько примеров. Что именно предлагается? – Максимальное развитие прямых контактов учебных заведений, как в свое время это сделали Киев и Стамбул. Создание международных школ. Кроме того, кардинальный пересмотр школьных программ по истории. Создание общих пособий и учебников. Совместный опыт подготовки и переподготов-

– Mümkünse alınan kararlardan birkaç örnek verir misiniz? – Zamanında Kiev ile İstanbul arasında yapıldığı gibi eğitim kurumları arasında direk bağlantıların oluşturulması, uluslararası okulların açılması, tarih dersi programının yeniden değerlendirmesi, ortak ders kitaplarının oluşturması, öğretmen yetiştirmesinde işbirliği, ortak faaliyetlerin yapılması gibi öneriler sunuldu. En önemlisi tabiki, gençle-

– Uluslararası tercübelerden bahsedince, geçenlerde Kiev’de Avrupa Eğitim Bakanları Forumu gerçekleşti. Hangi kararlar alındı? – Kreşten üniversitelere kadar bütün eğitim kurumlarını dahil edecek ortak eğitim alanı oluşturmak gerektiği kararına varıldı. İşbirliğinin yolları çizildi. Forum esnasında varılan bütün kararlar Kiev Bildirisi sonuç belgesinde yansıtıldı. Okumanızı tavsiye ederim.

büyüklerin dünyasında çocuklar

ки учителей. Изучение иностранных языков, дистанционное обучение. Совместные практические акции. И самое важное – толерантность должна стать новой идеологией молодежи. Мы живем в одном доме. Да, на разных этажах, но это уже не границы. И наши дети растут в одном «дворе», где две-три тысячи километров ничего не значат. – Но во дворе, бывает, мальчишки дерутся – Если защищают слабых или за справедливость – пускай. Это жизнь. – А что за «бронепоезд» с украинскими флагами 16 сентября прибыл из Киева в Москву на Киевский вокзал под звуки духового оркестра, и его встречало все «образовательное» начальство России во главе с министром Андреем Фурсенко? – Ну, «бронепоезд» остался на запасном пути, а в Москву прибыл «педагогический состав» – почти лучших «освитян» приехали на Дни образования и науки Украины в Российской Федерации – от воспитателей детских садов до университетских профессоров. Такая форма международного сотрудничества в области образования возникла впервые. – А результаты? – Десятки договоров, новые идеи, друзья, прекрасное человеческое и творческое настроение. На следующий год ждем российских коллег у себя. – Борис Михайлович, какой вы видите школу лет через 20–30? – Школой с личным образовательным маршрутом для каждого ученика. Мы ведь очень разные. Но с одной целью – максимально раскрыть творческие возможности ребенка. Ну и, конечно, воспитать в каждом любовь ко всему живому, восхищение людьми и заботу о природе. – А это реально? – Нет, конечно, если над этим не работать и не ставить такую цель. Но другой я не вижу – В Интернете появилось множество афоризмов из вашей книги «Сам себе думаю». Какие вам самому больше нравятся? – Все. А запомнил я поучение своей четырехлетней внучки Маруси: «Нельзя говорить: «Я не умею», надо говорить: «Я научусь». n

rin yeni ideolojisinin tolerans, hoşgörü ideolojisi olması gerektiği bildirildi. Hepimiz aynı evde yaşıyoruz. Farklı katlarda oturuyor olabiliriz, ama bu durum hiçbir şekilde bize engel teşkil etmez. Çocuklarımız da beraber büyüyorlar. – Ama bazen öyle oluyor ki beraber büyüyen çocuklar kavga ediyor – Haksızlığa uğratılan birini savunmak için kavga meydana geldiyse etsinler o kavgayı. Hayat bu. – 16 Eylül 'de Kiev’den Moskova’nın Kiev Tren İstasyonuna Ukrayna bayraklı bir tren gitmişti. Müzikle karşılanmıştı. Karşılamaya Eğitim Bakanı Andrey Fursenko önderliğiyle Rusya Eğitim Bakanlığı gelmişti. Bundan bahseder misiniz? – Bu zırhlı bir trendi ve yan yolda. En iyi Öğretim Görevlilerinden oluşan kişilik grup Rusya Federasyonu Ukrayna Eğitim ve Bilim Günlerine katılmak üzere Moskova'ya gitti. Grubun içinde kreş öğretmenlerinden üniversite profesörlerine kadar öğretmenler vardı. Eğitim alanında böyle bir uluslararası işbirliği tecrübesi ilk defa yaşandı. – Sonuç neydi? – Onlarca anlaşma imzalandı, yeni dostluklar kuruldu. Seneye aynı faaliyete katılmak üzere Rusya’dan meslektaşlarımızı bekliyoruz.

«Нельзя говорить: «Я не умею», надо говорить: «Я научусь» ''Bunu yapmasını bilmiyorum değil nasıl yapılması gerektiğini öğreneceğim'' diye söylemelisiniz

– Boris Mihaloviç, yıl sonra okulu nasıl görüyorsunuz? – Her öğrencinin özelliklerine göre farklı eğitim yolları ayarlanmış bir okul olarak görüyorum. Hepimiz birbirimizden farklıyız, farklı niteliklerimiz var. Ama aynı zamanda çocuğun yeteneklerini keşfetmek, mümkün olduğu kadar potansiyelini ortaya çıkarmak ve tabiki çocukları bütün canlı varlıklara saygı ve sevgi ile bakan, tabiatı koruyan bireyler olarak yetiştirmek gibi ortak bir amacımız var. – Peki, bahsettiğiniz şey mümkün mü? – Kendimize öyle bir hedef koymazsak, çaba göstermezsek o zaman mümkün değil,derim. Ama ben bundan başka bir hedef görmüyorum – Kitabınızda yer alan birçok söz internette karşımıza çıkıyor. Siz hangilerini en çok seviyorsunuz? – Aslında, hepsini seviyorum. Aklımda kalan ise 4 yaşındaki Marusya adlı kız çucuğunun “Bunu yapmasını bilmiyorum değil nasıl yapılması gerektiğini öğreneceğim diye söylemelisiniz” sözleri. n

GÜZ • SAYI 35 DA

15

Фото: борис клементьев / Fotoğraf: boris klementiev

дети в мире взрослых

16 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

büyüklerin dünyasında çocuklar

Кто прав, кто виноват? Kim haklı ,kim haksız? Подготовил Сергей Кормилицын

Hazırlayan: Sergey Kormilitsın

Родители авторитарны

Otoriter Anne-Baba Tutumu Çocuk: “Kendilerinin hep

Ребенок:

«Они думают, что всегда правы, знают, что для меня лучше, и никогда со мной не советуются. Моего мнения для них просто не существует»

haklı olduklarını düşünürler. Benim için daha iyisini biliyorlar, ne istediğimi bana sormuyorlar. İstek ve fikirlerimi hiçe sayıyorlar”.

Для многих родителей характерно ограничение самостоятельности ребенка, постоянное давление, общение в режиме «сверху вниз». Родители не общаются с детьми, а отдают приказы, не обращая внимания на мнение детей и не признавая компромисса. В таких семьях высоко ценятся послушание, уважение и следование традициям. Так как дети постоянно подчиняются родителям, они становятся безынициативными. В подростковом возрасте авторитарность родителей порождает конфликты и враждебность. Наиболее активные, сильные подростки сопротивляются и бунтуют, становятся агрессивными и покидают родительский дом, как только могут себе это позволить. Робкие, неуверенные легко поддаются дурному влиянию сверстников.

Bazı anne-babalar, çocuklarının özgürlüğünü sınırlamakta, annebaba-çocuk ilişkisinde baskı, “tepeden aşağıya bakma” modelini uygulamaktadır. Bu çocuk yetiştirme modeli, emirlere dayanır: Ebeyven emir verir, çocuksa buna uymak zorundadır. Çocuk yetiştirmede otoriter tutum uygulayan anne-baba, çocuklarının fikirlerine kulak asmaz, düşüncelerini hiçe sayar. Çocuklara katı kurallar koyan annebaba, itaat, saygı ve geleneklere uymaya önem verir. Ebeveynlerinin iradesine boyu eğen çocuklar inisiyatifsiz büyür. Ergenlik dönemini yaşayan çocuklar ile otoriter anne-babaları arasındaki ilişkilerde tartışma, anlaşmazlık ve hatta çocukların düşmanlık beslemesi mevcut. Aktif pozisyon alan gençler, anne babalarının otoriter tutumuna baş kaldırır. Bu ortamda büyüyen çocuk saldırgan olur, elinde imkan olduğu zaman evini terk eder. Çekingen ve kendine güvenmeyen gençler ise arkadaşlarının tesiri altına girer.

Инна Двирнык, психолог: «Правильному психологическому воспитанию детей в неполной семье часто мешает авторитарность родителя. Такой родитель считает правильным воспитанием жесткий контроль поведения своего чада. Ребенок растет запуганным, угрюмым, и впоследствии у него часто возникают психологические проблемы с другими детьми в саду или в школе».

İnna Dvirnık, psikolog: “Çekirdek ailelerde psikolojik olarak çocuğun doğru yetiştirilmesi sorunu, ebeveynin ona karşı katı ve baskıcı olmasına neden oluyor. Otoriter anne veya baba çocuk yetiştirmenin temelinde sıkı denetim olması gerektiğini öngörürler. Böyle ailede büyüyen çocuk, yılgın ve içine kapanıktır. Böyle çocuklar diğer çocuklarla ilişki kurmakta psikolojik sorunlar yaşarlar ”.





Родители раздражительны

Öfkeli Anne-Baba Tutumu

Ребенок: «Они даже не разговаривают со мной почеловечески, чуть что – срываются и переходят на крик, а сами часто не знают, чего хотят. То одно требуют, то другое!»

Çocuk: “Benimle doğru düzgün konuşmuyorlar. Kendilerini tutamıyor, her ne sebeble olursa olsun bağırıp çağırmaya başlıyorlar. Benden ne istediklerini bilmiyorlar, bir günü bunu, diğer gün şunu bekliyorlar”.

Мы часто грешим отсутствием единого подхода к воспитанию, постоянно меняем правила. Дети, не понимая, чего от них хотят взрослые, перестают воспринимать их всерьез. Да это и понятно: ведь одна из важных базовых потребностей личности – потребность в стабильности и упо-

Yetişkinler çocuk yetiştirmede tutarsız davranabilir veya koyduğu kuralları sık sık değiştirebilir. Çocuktan ne istediğine karar veremeyen anne-babalaR çocuklarını ciddiye almıyorlar. Elbetteki bunun bir açıklaması var: İnsanın temel ihtiyaçlarından biri etrafının tutarlı, dengeli ve dayanıklı olması, belli davra-

GÜZ • SAYI 35 DA

17

дети

в мире взрослых рядоченности окружающего мира, наличии четких ориентиров в поведении и оценках. А родители сами становятся раздражительны. Возникают резкие эмоциональные перепады в отношениях с детьми: от наказания, слез, ругани до умилительно-ласковых проявлений, что опять-таки приводит к утрате родительского влияния. психолог, автор сайта «Семья растет»: «Раздражение возникает обычно в те моменты, когда мама или папа простыми способами не справляются с ситуацией. Не справляются с особенностями поведения ребенка, бытовой ситуацией или какой-то обязанностью. Когда не хватает обычных способов влияния – таких, как дополнительная батарейка или пятая передача скорости – включается раздражение. Но я встречала немного людей, которые от раздражения получают удовольствие». Екатерина Бурмистрова,



Родители равнодушны Ребенок: «Что бы я ни рассказал – слышу одно: мне бы твои проблемы Можно подумать, у меня нет больших проблем!»

Как часто мы настолько поглощены проблемами на работе или устройством личной жизни, что и впрямь равнодушны как к самим детям, так и к их поступкам. Дети предоставлены сами себе, чувствуют себя лишними, стремятся меньше бывать дома. Они с благодарностью воспринимают заинтересованность старших, способны привязаться к воспитателям, относиться к ним с большой теплотой, доверием. Дети в таких семьях часто становятся алкоголиками и наркоманами: они ведомы и «покупаются» на минимальное проявление теплоты и приязни любого старшего. Их тянет в дворовые компании, потому что там есть ощущение если не семьи, то стаи, где «один за всех и все за одного». Недостаток положительных эмоций от общения с родителями, от родительской ласки, они пытаются заменить чем-то ярким, приятным. Алкоголь и наркотики часто оказываются для них непреодолимым искушением. Татьяна Шитова, педиатр: «Сколько раз приходилось слышать: «Такая порядочная семья, а сын (или дочь) в кого только уродился! С жиру бесится!» Беда в том, что благополучие семьи стало измеряться достатком. Но разве малышу, только что появившемуся на свет, нужны мамины деньги? Разве ему важно, лежит он в дорогих ползунках «от кутюр» или в пеленках, которые мама сшила сама? Детям нужна родительская любовь, искренняя и беззаветная. А к деньгам, дорогой одежде мы приучаем их сами, «откупаясь» за свою вину, за свою неспособность любить».

18 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

nış kuralları ve sınırların olmasıdır. Tutarsız anne-baba, öfkeli bir tutum sergiler. Böyle ortamda büyüyen çocuklar anne-babaları arasındaki ilişkilerde ifrattan tefrite kaçar: Ceza, öfke, baskıdan aşırı sevgiye çabuk geçiş görülür. Söz konusu bu durum çocuğun gözünde anne-baba etkinliğinin düşmesine neden olur. Yekaterina Burmistrova, psikolog, “Büyüyen Aile” sitesinin kurucusu: “Çocuk yetiştirmede ortaya çıkan herhangi bir duruma bildikleri yoldan çözüm bulamayan , anne veya baba hemen öfkelenir. Ebeyvenler, çocuğun tavırına ve günlük olaylara çare bulamayınca öfkelenir. Öfkeden keyif alan çok az insana rastladım”.



İlgisiz Anne-Baba Tutumu Çocuk: “Kendileriyle dert paylaşildığında “Ah, senin sorunların ne ki?” diye cevap alıyorum. Sanki benim sorunlarım yokmuş gibi”.

Bazen kafamız, iş yerindeki sorunlara veya günlük problemleri çözmekle o kadar meşgul olur ki, kendi çocuklarımıza vakit ayıramayız. Çocuklarımız ve yaptıklarına karşı ilgisiz kalırız. Kendi başının çaresine bakmak zorunda kalan çocuklar, kendilerini lüzumsuz hisseder, dolayısıyla evde daha az vakit geçirmeye çalışırlar. Evde kendilerini gereksiz olarak hisseden çocuklar, yetişkinlerin ilgisine gerçekten ihtiyaç duyarlar. Öğretmenlerine bağlı olabilir, karşısındakine büyük güven duyabilirler. Anne-babaları tarafından ilgi görmeden büyüyen çocuklar, kendilerine az da olsa ilgi gösteren kişilerin sözlerine daha çabuk boyun eğerler. Bu çocuklarda alkol veya uyuşturucu bağımlısı olma riski daha yüksektir. Sokakta daha çok zaman geçirip, orada edinilen arkadaşlarıyla yakın olurlar. Anne-babaları tarafından ilgi görmeyen çocuklara sokak, ailesinin yerini tutmazsa da “hepimiz birimiz, birimiz hepimiz için” mantığına dayalı bir birliğin parçası olması kendini hissettirir. İlgisiz aile ortamında büyüyen çocuk, anne-babasından alamadığı şefkat ve pozitif duyguların eksikliğini başka bir yerde arar. Alkol ve uyuşuturucu, çoğu zaman vazgeçemeyeceği bir yardımcı olarak hayatlarına girer. Tatyana Şıpova, çocuk doktoru: “Çoğu defa “Öylesine gü-

zel anne-babanın bu kadar kötü oğlu (veya kızı) olur mu? Kime çekmiş bu çocuk! Paraları çok, işte, çocuklar şımarıyor!”diye konuşmalar duyabiliriz. Maalesef bir ailenin saadeti mali durum ile ölçülüyor. Oysa, yeni doğmuş bebeğin annesinin parası ile ne işi var? Ona pahalı, markalı, ünlü tasarımcıların eseri olan bir bebek tulumu, yada annesinin kendi elleriyle diktiği bebek tulumu giydirmişler, hiç bir farkı ve önemi yok. Çocuklara asıl gereken anne-babalarının samimi ve karşılığı aranmayan sevgi ve şefkatidir. Çocukları pahalı, markalı giysilere biz alıştırıyoruz. Bu şekilde göstermediğimiz sevgiyi, böyle yaparak vermeye çalışıp kusurları örtmeye çalışıyoruz”.

büyüklerin

Фото: борис клементьев / Fotoğraf: boris klementiev

dünyasında çocuklar





Родители чересчур заботливы

Aşırı Koruyucu Anna-Baba Tutumu

Ребенок: «Они вечно сюсюкают со мной, как с маленьким! И ладно бы дома, а то при всех! Они что, не понимают, что я уже вырос, мне не нужна их забота»

“Bana bebek muamelesi gösteriyorlar. Evde öyle olsalar tamam da herkesin yanında öyle davranıyorlar. Artık büyüdüğümü, onların korumasına ihtiyaç duymadığımı anlamıyorlar mı?”

Ребенок уже с шести месяцев начинает осознавать себя самостоятельной личностью: он не сидит спокойно на руках у матери, иногда отказывается принимать еду из ее рук. Если ему не позволяют делать то, что хочется, начинает капризничать. Чем дальше, тем больше стремление к независимости. Стремление родителей защитить ребенка от тягот и забот окружающего мира приводит к гиперопеке. При этом ребенок избавлен от необходимости разрешения проблемных ситуаций, поскольку решения либо предлагаются ему готовыми, либо достигаются без его участия. В результате он не умеет не только самостоятельно преодолевать трудности, но даже их трезво оценивать. Он теряет способность к мобилизации энергии в трудных ситуациях, ждет помощи от взрослых, прежде всего от родителей; развивается так называемая «выученная беспомощность» – условно-рефлекторная реакция на любое препятствие как на непреодолимое.

Altı aylık bebekler bile bağımsız kişiliğe sahiptir. Annenin kucağında her zaman uslu durmayabilir, annesinin verdiği yemekleri bazen yemek istemeyebilir. İstediklerini yapamayınca huzursuz olur. Bir çocuğun büyüyünce bağımsız olma isteği güçlenir. Kendi çocukları herhangi sorunlardan korumak niyetli anne-babalar, aşırıya kaçabilirler. Böyle aile ortamında yetişen çocuk kendi problemleriyle baş başa bırakılmaz. Sorunların çaresine bakmak zorunda değil, çünkü çözüm yollarını anne-babaları ya hazır olarak önüne sunar, ya da çocuğun sorunlarını kendi çözerler. Bunun doğal bir sonucu olarak, çocuk başına gelenlerin ne çaresine bakabilir, ne de içine düştüğü durumu değerlendirebilir. Zor durumlarda toparlayamaz olur. Büyüdüklerinde, ilk önce anne babasından yardım bekler. Bu çocuklarda “sonradan edinilmiş çaresizlik sendromu” oluşur. Yani bunlar, karşısına çıkan herhangi bir engelin aşılamayacak kadar büyük olduğunu düşünürler.

Александр Гонопольский, психиатр, психотерапевт: «Главное неблагоприятное следствие гиперопеки – передача избыточного беспокойства детям, психологическое заражение несвойственной возрасту тревогой. Это порождает зависимость, несамостоятельность, инфантилизм, неуверенность в себе, избегание риска, противоречивые тенденции в формировании личности, отсутствие своевременно развитых навыков общения. Родители должны отдавать себе отчет в том, не окрашено ли их отношение к детям чрезмерной озабоченностью и тревогой». n

Çocuk:

Aleksandr Gonopolskiy, psikiyatrist, psikoterapist: “Annebabalar çocuklarını fazla koruyarak çocukları fazla tedirgin eder. Anne-babaların koruyucu olması çocuklara yaşlarına göre has olmayan tedirginlik duygusu yaşatır. Dolayısıyla, çocukta yetişkinlere bağımlılık, kişilik gelişmemesi, kendinden emin olmama, riskten kaçma, başkalarıyla ilişki kurma konusunda zorlanma oluşur. Çocuk yetişirken anne-babalar, tutumlarında fazla koruyucu ve tedirgin olmayı kontrol etmeli”. n

GÜZ • SAYI 35 DA

19

дети

в мире взрослых

Встреча двух миров

Муж – турок, жена – русская и плюс пять детей

Yedi ‘ben’ – Rus-Türk ailem

Koca-Türk, Hanım- Rus ve beş tane çocuk Дети удивительно гармонично дополняют друг друга, создавая особую сбалансированную атмосферу в семье

20 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

Надежда Емельянова

Nadejda Emelyanova

громное значение в жизни каждого человека c давних времен имела семья. К сожалению, многие традиционные ценности в эпоху глобализации размываются. Тем отраднее встретить людей, ориентированных на вековые традиции культур. Семья господина Бюлента Албайрака – именно такой случай. Мы приехали в подмосковный район за Южным Бутово в один из холодных зимних дней. Начался снегопад, и в беспроглядной пурге мы даже заблудились среди улиц коттеджного поселка Гавриково. Но по дороге нас встретил Бюлентбей, который возвращался домой после того как отвез на занятия в спортивную секцию своих сыновей. Во дворе к хозяину бросились, ластясь, два пушистых щенка кавказской овчарки. В доме нас ждала его жена Инна Игоревна. Трещали поленья в большом камине, в клетках распевали щеглы, пытались что-то рассказать волнистые попугайчики. Но особенно радостно и тепло делалось от улыбок девочек, вышедших нам навстречу. В семье Бюлент-бея пять детей, и родители видят основной смысл своей жизни в их воспитании. Старшей дочери Ирем Садыке 13 лет. Она долгие годы была любимицей папы. «Даже Инна осталась на втором плане», – шутит Бюлент-бей. В его роду мало девочек, в основном рождались мальчики. Рождение Ирем было счастьем не только для родителей, но и для всех турецких родственников. Когда в гости приезжала Ирем, жизнь в семье Бюлент-бея замирала. Все дарили подарки сестричке из России, носили ее на руках. Познакомившись с турецкими традициями, Инна предложила мужу дать Ирем второе имя его матери. И девочка стала носить имя Ирем Садыка. Как правило, ребенку не дают имя дедушки и бабуш-

Яüzyıllardır her kişinin hayatında ailenin büyük önemi vardır. Maalesef, küreselleşmeyle birlikte bir çok gelenek te bozulmaya yüz tutmaktadır. O yüzden evrensel kültürel geleneklere yönelik insalarla karşılaşmak çok güzel bir şeydir. Bülent Albayrak ailesi de buna örnek olarak gösterilebilir. Soğuk bir kış gününde Yujnoye Butovo’nun arkasında bulunan Moskova’ya yakın bir bölgeye gitmiş. Kar yağışında Gavrikovo villa köyünün sokaklarında yolumuzu kaybetmiştik. Oğullarını spor okuluna bırakıp evine dönen Bülent bey bizi karşıladı. Evin avlusunda iki yumuşak tüylü çoban köpeğinin yavrusu sahiplerinin bacaklarına dolanmışlardı. Evde Bülent beyin eşi İnna bizi kapıda karşıladı. Büyük şöminede odunlar çatırdıyor, kafeslerde sakakuşları ötüyor, papağanlar birşeyler anlatmaya çalışıyorlardı. Fakat bizi en çok mutlu eden şey, bizi karşılamak için kapıya gelen kızların gülümsemeleriydi. Bülent beyin 5 çocuğu var. Anne ve babaların hayatlarının temel gayesi çocukları yetiştirmeleri. En büyük kızları İrem Sadıka 13 yaşında. Uzun yıllar babasının gözdesiydi. Bülent bey: ‘İnna bile ikinci planda kaldı’ – diye şaka yapıyor. Bülent beyin ailesinde kız çocuğu çok az, genelde erkek çocuk dünyaya gelmiş. İrem’in doğumu sadece anne babası için değil, tüm Türk akrabaları için büyük bir saadetti. Küçük kız misafirliğe geldiği zaman, herkes onu kucağına alıp, ona hediyeler veriyorlar. Kızın ikinci ismi anneannesinin ismidir. Birgün aile bir Müslüman din adamını ziyaret etti. Din adamı kız çoçuğuna: ‘Seni çok seven anneannenin ismini taşıyorsun. Buda devamlı koruyor seni’. Milana on yaşında ve babasının ikinci gözdesi. ‘İnna yine arka planda kaldı’ – artık İnna şaka yapıyor. Kızların karakterleri çok farklı. Resimlere meraklı olan

О

Y

GÜZ • SAYI 35 DA

21

дети

в мире взрослых

Когда в начале х Бюлент-бей приехал в Москву, не думал, что навсегда свяжет свое будущее с Россией

22 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

ки, если они живы. Однажды они посетили одного мусульманского святого, и тот сказал девочке: – У тебя имя твоей покойной бабушки, которая очень любит тебя. И она охраняет тебя здесь, на земле. Милане 11 лет. «Это – вторая любимая дочь, а Инна опять осталась на втором месте», – теперь уже шутит его жена. Характер у детей разный – Ирем увлекается живописью, ходит в художественный кружок, а Милана больше любит домашний труд. Она стала основной помощницей мамы в доме, несмотря на то, что Ирем старшая. Младшей, Софии, восемь лет. Она – настоящая принцесса в семье. София делает все плавно, мягко. Любит, чтобы ее наряжали, как принцессу. Ее королевский двор – все: куклы, сестры, братья. Пока мы знакомились с девочками, смотрели рисунки Ирем, отдавали королевские почести Софии, ели пирожки, приготовленные Миланой, из спортивной секции вернулись мальчики. Они занимаются в кружке айкидо. Тимур и Артем (Тима и Тема) сами выбрали этот вид спорта. Айкидо предполагает только защиту, умение отражать удар, но не нападать на окружающих. У десятилетнего Тимура есть второе имя Амин. Так звали его покойного дедушку – отца Бюлент-

İrem güzel sanatlar okuluna gidiyorken, Milana ev işlerini çok seviyor. İrem daha büyük olmasına rağmen, Milana annesinin ana yardımcısıdır. En küçük olan Safiye altı yaşında. Ailesinin küçük prensesidir. Hareketleri yumuşak ve hafif. Prenses gibi giyinmeyi seviyor. Sarayında kuklaları, kız kardeşleri ve erkek kardeşleri yaşıyor. Kızlarla tanışıp, İrem’in resimlerine bakıyor, prenses Safiye’ye hayranlıkla bakıyor, Milana’nın yaptığı börekleri yiyorduk. O sırada spor okulundan erkek kardeşleri döndü. Aykido kulübüne gidiyorlar. Timur ve Artem (Tima ve Töma) bu spor dalını kendileri seçmişler. Aykido yöntemi, çevrendekilere saldırmaktan değil, kendini savunmaktan ve vuruşu savuşturmaktan oluşuyor. Sekiz yaşına giren Timur’un ikinci ismi Amin . Bu isim dedesinin, Bülent beyin babasının ismidir. Timur matematik dersini çok seviyor. Bu özellik, sayısal bilimleri seven ve okuldan sonra tezgah sanayii lisesini, sonra da iki üniversiteyi bitirip ekonomist ve hukukçu mesleklerini almış olan annesinden geliyor. Timur, sadece ikinci sınıfta okuduğu halde seviye olarak, öğretmenlerinin değerlendirmelerine göre dördüncü sınıf öğrencisi funduszeue.info yaşına giren Artem, yerinde durmaz, hareketli abisinden farklı. Dikkatli, kararlı, tertipli bir çocuk. Bütün çocuklar çok farklı, fakat ailede uyumlu bir ortam oluşturarak birbirlerini tamamlıyorlar.

büyüklerin dünyasında çocuklar

бея. Тимур-Амин склонен к математике. Это – от мамы, которая в школе тяготела к точным наукам, а после школы закончила станкостроительный техникум и два института, получив профессии экономиста и юриста. Девятилетний Артем отличается от непоседливого, подвижного брата. Он сосредоточен, решителен, внутренне собран. Дети удивительно гармонично дополняют друг друга, создавая особую сбалансированную атмосферу в семье. Когда в начале х Бюлент-бей приехал в Москву, не думал, что навсегда свяжет свое будущее с Россией. Но судьба распорядилась иначе. Они встретились с Инной и полюбили друг друга. Когда поженились в году, изначально не строили планов на дальнюю перспективу, не представляя еще, как сложится их жизнь. Сперва надо было преодолеть языковой барьер, понять тонкости традиционной культуры друг друга. Бюлент-бей не знал русского языка, первое время они общались только по-английски. Но постепенно устраивался быт, налаживалась работа. Когда родилась первая дочь, Бюлент-бей понял, что они останутся в России надолго. Незаметно пролетели десять лет. Семья Албайрак увеличилась. Всех вместе их уже семь человек. Как говорится, «семья – это семь я». Так получилось, что в лице Инны и Бюлента встретились две культуры – русская и турецкая, и их дети – представители двух великих цивилизаций. Несколько месяцев в году они обязательно проводят в Турции. Здесь они – часть турецкой культуры, а по возвращении домой переходят в пространство культуры русской. Поскольку в семье Албайрак много детей, и каждый из них – личность, родителям приходится много трудиться, чтобы достичь между ними полного взаимопонимания. Особенно сложные моменты, считают родители, связаны именно с разницей двух культур. Это – как встреча двух миров. Непонимание может упираться в элементарные бытовые вещи. С такими нюансами семья Албайрак сталкивалась на каждом шагу, а в итоге все это касалось вопросов образования и воспитания. Бюлент и Инна во всем поддерживали друг друга. Находясь рядом, дети ловят каждый взгляд, по своему трактуют каждый шаг родителей. Уже в этом возрасте они понимают, что есть разные народы, что все люди разные, но при этом они могут прекрасно дополнять друг друга и хорошо жить вместе. Как сказал Бюлент Албайрак «сначала мы были людьми разных культур, но со временем стали будто один человек». Бюлент-бей – один из пяти детей, младший в своей семье. Родители Инны и ее сестра живут в Краснодарском крае. В Турцию она попала впервые уже после замужества, но стала быстро осваивать турецкий язык, говорить с

Bülent Bey, ’lı yılların başında Moskova’ya geldiği zaman geleceğini Rusya’ya bağlayacağını hiç düşünmemişti. Ama kaderin cilvesi onu İnna ile karşılaşmış ve yılında evlenmişler. İlk başta hayatlarının nasıl olacağını bilmediklerinden dolayı uzun vadeli planlar yapmamışlar. Öncelikli görev olarak, birbirlerinin dillerini ve geleneksel kültür inceliklerini öğrenmek olarak belilemişler. Bülent Bey Rusça bilmiyordu ve ilk başta eşiyle ingilizce olarak anlaşmış. Yavaş yavaş günlük hayatları ve işleri düzene girmiş. İlk kızları dünyaya geldiği zaman, Bülent Bey uzun yıllar Rusya’da kalacağını anlamış. On yıl farkına varmadangeçti. Zamanla Albayrak ailesi büyüdü. Artık yedi kişiler. Bir Rus atasözünde derki: ‘Aile, yedi ‘ben’den oluşuyor’. İnna ve Bülent’in şahıslarında iki farklı kültür buluştu. Çocukları da, iki büyük medeniyet temsilcileri oldular. Yılda bir kaç ayı Türkiye’de geçiriyorlar. Çocukları, hemen Türkçe’ye geçiyorlar. Türkiye’de Türk kültürünün bir parçası olup, Rusya’ya dönünce artık Rus kültürü alanına giriyorlar. Albayrak ailesinde çok çocuk olması ve her çocuğun ayrı bir kişilik olması sebebiyle, anne ve baba, çocukları arasında karşılıklı anlayışı sağlamak için çok gayret sarfediyor. En zor olanı da , iki kültür arasındaki farklılıklar olmuş. Bu meseleyi, iki farklı dünyanın buluşmasıyla kıyaslayabiliriz. Anlamama, çok basit günlük şeylerden de kaynaklanabilir Bunun gibi ince şeylerle Albayrak ailesi çok karşılaştı, bu şeyler de çocukların eğitim ve öğretimlerine de etki ediyor. Fakat İnna ve Bülent, birbirlerine çok destek olmuşlar. Çocukları anne babalarının attığı her adımı kendilerine örnek alıyorlar. Bu yaşlarda bile farklı mil-

Bülent Bey, ’lı yılların başında Moskova’ya geldiği zaman geleceğini Rusya’ya bağlayacağını hiç düşünmemişti. Ama kaderin cilvesi onu İnna ile karşılaştırdı ve yılında evlenmişler

GÜZ • SAYI 35 DA

23

дети

в мире взрослых

«Сначала мы были людьми разных культур, но со временем стали будто один человек» "önce farklı kültür insanlarıydık, şimdi ise sanki tek bir kişi olduk"

родственниками по-турецки. В самом начале супруги Албайрак приняли решение, что мама будет говорить с детьми по-русски, а отец – на турецком языке. Это нужно для того, чтобы дети слышали правильное произношение и говорили на обоих языках без акцента. Понемногу в повседневную языковую практику вводили английский язык. Но поскольку большую часть времени семья Албайрак проводит в России, и дети обучаются в русской школе, первым языком у них конечно остается русский. Братья и сестры Бюлента любят своих русских родственников. Они с большим трудом отпускают Инну с детьми после летних каникул, уговаривая еще хоть немного погостить в Турции. Да и сами дети с радостью побыли бы еще в солнечной гостеприимной стране своего отца. В Турции, как и в России, проживает много разных народов. И премьер-министр Реджеп Тайип Эрдоган однозначно выражает позицию своей страны по этому вопросу: «Наше многообразие – это наше богатство!». Для России с многовековым сосуществованием разных культур этот тезис очень важен. Святейший патриарх всея Руси Кирилл подчеркивает важность развития российского гражданина в поликультурном пространстве: «Мы укоренены в восточной культуре с ее приверженностью традиционным ценностям, определенному укладу жизни, исконным представлениям о ценности семьи, о незыблемости нравственных правил, о силе и значимости патриотического чувства». Как отец пяти детей Бюлент-бей в году близко принял к сердцу боль родителей Беслана. Работая старшим консультантом по управлению проектами в представительстве ООН в России, он неоднократно выезжал в Северную Осетию, участвовал в проекте восстановления школы в Беслане. Для того, чтобы русские сверстники детей смогли лучше узнать турецкую культуру, Бюлентбей пытается наладить обмен российскотурецкими делегациями старшеклассников между Антальей и Москвой. Он договаривается с руководством школы, в которой учатся его дети, ищет спонсоров в Турции для поддержи своего проекта. n

letlerin olduğunu, bütün insanların farklı olduğunu, fakat bu milletler ve insanların birbirlerini tamamlayabildiğini ve beraber güzel bir hayat geçirebildiğini anlıyorlar. Bülent Bey’in dediğine göre: ‘önce farklı kültür insanlarıydık, şimdi ise sanki tek bir kişi olduk’. Bülent Bey, beş çocuklu bir ailenin en küçük çocuğu. İnna’nın annesi, babası ve ablası Krasnodar Bölgesinde yaşıyor. Türkiye’ye ilk defa evlendikten sonra gidip, Türkçe’yi öğrenmeye ve Türk akrabalarıyla Türkçe konuşmaya başlamış. Albayrak ailesi, ilk başlarda çocuklarla Rusça, babanın da Türkçe konuşmasına karar vermişler. Çocukların iki dili de duyması ve şivesiz konuşması için bu durum üzerinde durulmuş. Günlük pratiklerinde İngilizce kullanmaya başlamışlar. Fakat Albayrak ailesi çoğu zaman Rusya’da oturduğu, çocuklar da Rus okuluna gittikleri için Rusça birinci dilleri olmuş. Bülent beyin kardeşleri Rus akrabalarını çok sevmişler. Yaz tatillerinden sonra, İnna ve çocukların Rusya’ya dönmesini istemiyor ve Türkiye’de biraz daha kalmaları için ikna ediyorlarmış. Çocukların da, babalarının güneşli ve misafirperver ülkesinde kalmaya hevesli oldukları gözden kaçmazmış. Türkiye’de, Rusya’daki gibi birçok farklı millet yaşıyor. Ülkenin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ülkenin bu konudaki pozisyonunu şu sözlerle açıklıyor: ‘Çeşitliliğimiz, zenginliğimizdir’. Farklı kültürlerin yüzyıllarca beraber yaşadığı Rusya için de bu fikir çok önemlidir. Rusya Patriği Kirill, Rus vatandaşlarının çok kültürlü bir ortamda gelişmesinin önemini vurguluyor: ‘Köklerimiz, geleneksel değerlere, belli yaşama tarzına, aile değerlerine, ahlaki kurallara, yurtsever duyguların gücü ve önemine bağlı olan Doğu kültüründen geliyor.’ Beş çocuk babası olan Bülent Bey, Beslan çocuklarının anne babalarının acısını kendinde hissetti. Birleşmiş Milletler Organizasyonu Rusya Temsilciliği’nde proje üretim departmanı baş danışmanı olarak çalışan Bülent Bey, birçok defa Kuzey Osetya’ya gitmiş ve Beslan okulunun yeniden kurulması projesine katılmıştı. Kendi çocuklarının yaşıtlarının Türk kültürünü daha iyi tanıyabilmesi için geçen yazdan itibaren Moskova ve Antalya’da son sınıflarda okuyan RusTürk öğrencileri için değişim programını gerçekleştirmeye çalışıyor. Çocuklarının okuduğu okul yöneticileri ile görüşüyor, Türkiye’de bu projeyi destekleyecek sponsor arıyor. n

P. S.: За годы совместной жизни семья Албайрак оказа-

лась настолько спаянной, что уже трудно представить их раздельно, в отрыве друг от друга. Родители не вспоминают, что двое из детей взяты на воспитание из детского дома. Они стараются навсегда стереть в сознании ребят память об этом, и никогда не употреблять в разговоре страшное словосочетание «детский дом».

24 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

Beraber geçirdikleri yıllar boyunca Albayrak ailesinin birliktelikleri okadar güçlü olmuş ki, onları ayrı düşünmek gerçekten çok zor. Anne ve baba, iki çocuğun kimsesizler yurdundan alındığını hatırlamak istemiyor. Kullandıkları cümlelerde ‘kimsesizler yurdu’ ifadesini kullanmamaya, çocukların aklından bu gerçeği silmeye çalışıyorlar.

büyüklerin dünyasında çocuklar

 Уровень рождаемости в странах Евразии (коэффициент рождаемости (рождений на населения) за – гг.) Азербайджан – 16,2 Белоруссия – 9,4 Грузия – 10,8 Казахстан – 19,7 Киргизия – 21,8 Молдавия – 11,4 Россия – 10,7 Турция – 18,4 Таджикистан – 27,3 Туркменистан – 21,8 Украина – 9,2 Эстония – 10,8

 Уровень детской смертности (до 5 лет) в странах Евразии (смертей на рождений) Азербайджан – 86,1 Белоруссия – 12 Грузия – 41,5 Казахстан – 28,5 Киргизия – 63,9 Молдавия – 19,4 Россия – 15 Турция – 31,6 Таджикистан – 78,1 Туркменистан – 94,6 Украина – 15,8 Эстония – 9,8



Статистика разводов, от которых в первую очередь страдают дети

/ Азербайджан: с января по март года зарегистрированы 15,7 тысячи браков и 2,3 тысячи разводов. / Белоруссия: на человек населения страны, включая младенцев и стариков, приходятся разводов в год. / Грузия: общий коэффициент разводов в году составлял 0,4%, а в м – уже 1,5%. К году этот показатель снизился до 0,5% и в последующий период колебался в пределах 0,4–0,5%. / Казахстан: в году в республике были зафиксированы 41 разводов против 39 разводов годом ранее. Каждый третий заключенный в стране брак заканчивается разводом. / Киргизия: почти каждый шестой из заключенных браков распался. По продолжительности семейной жизни разводы распределяются так: до 1 года – 3,6%, от 1 до 2 лет – 16%, от 3 до 4 лет – 18%, от 5 до 9 лет – 28%, от 10 до 19 лет – 22%, от 20 и более лет – 12,4%. / Россия: опустившись до минимального значения тысяч, в году число браков выросло до тысяч. Но число разводов остается большим – тысяч. / Турция: в году число браков в стране уменьшилось на 1,53% – до тысяч. Число разводов, напротив, выросло на 3,8%, составив ,5 тысяч. / Молдавия: за первые три месяца года были зарегистрированы около браков. Количество разводов превысило В Молдавии женатых людей в два раза больше, чем разведенных. В году количество разводов было на 6% меньше, чем в предыдущем. / Таджикистан: официальная статистика разводов дает показатель 4,4%. По другим исследованиям специалистов, их число достигает 12%. Каждая десятая семья предпочитает развод. / Туркменистан: число заключенных браков в – гг. сократилось с 7,4 до 5,7 на человек. Число разводов снизилось с 1,3 до 1,1%. / Украина: год стал рекордно низким по количеству разводов на Украине. В прошлом году расторгли брак украинских пар – почти на 14% меньше, чем в м, и почти на 25% меньше, чем в м. Количество браков среди украинцев превышает количество разводов в 2–4 раза. / Эстония: В среднем в году на населения приходится 3,65% разводов.

По данным United Nations Population Division

 Avrasya ülkeleri

По сообщениям национальных бюро, институтов и статистических комитетов.



Boşanma istatistiği

doğum oranı – tarihleri doğum oranı göstergesi (doğum/ nüfus)

/ Azerbaycan: yılının Ocak ile Mart tarihleri arasında çift evlendi, çift ise boşandı.

Azerbaycan – Belarus – Gürcistan – Kazakistan – Kırgızistan – Moldova – Rusya – Türkiye – Tacikistan – Türkmenistan – Ukrayna – Estonya – 10,8

/ Gürcistan: verilerine göre boşanma oranı % iken yılında %’e ulaştı. yılında bu gösterge %’e kadar azaldıktan sonra % - % arasında değişmektedir.

 Avrasya ülkeleri çocuk ölümü oranı (5 yaş altında) (ölüm/ nüfus) Azerbaycan – Belarus – 12 Gürcistan – Kazakistan – Kırgızistan – Moldova – Rusya – 15 Türkiye – Tacikistan – Türkmenistan – Ukrayna – Estonya – 9,8 United Nations Population Division verilerine dayalı

/ Belarus: kişiden, yeni doğan bebekler ile yaşlılar dahil, yılda çift boşanır. Bu da evlenen her iki çiftten birinin boşanması demek.

/ Kazakistan: yılında 39 çift boşandı yılında 41 çift boşanması kayıt edildi. Demek ki evlenen her üç çiftten biri evliliğini boşanma ile bitirmektedir. / Kırgızistan: Evlenen her altı çiftten birinin evliliği boşanma ile sonuçlanmaktadır. Boşanmaların evliliğin hangi dönemi içerisinde olduğuna göre birkaç gruba ayırmak mümkün. Boşanmaların %’sı evliliğin ilk yılı içerisinde, %16’sı ilk 2 yıl içerisinde, %18’ni 3 ile 4 yıl evli olan çiftlerde, %28’ni 5 ile 9 yıl evli olan çiftlerde, %22’si 10 – 19 yıl evli olan çiftlerde, %’ü 20 ve daha fazla süre evli olan çiftler arasında gerçekleşti. / Rusya: çiftin evlenmesiyle asgari durumunu bulan evlenme oranı yılında evliliğe kadar arttı. Buna rağmen boşanma gerçekleşmiştir. / Türkiye: yılında evlenenlerin sayısında geçen yıllara göre % azalma meydana geldi. yılında çift dünya evine girerken, çift boşandı. Boşanmaların sayısında % artışı görülmektedir. / Moldova: yılının ilk üç ayı içerisinde yaklaşık olarak çift evlenirken boşanan çiftlerin sayısı ’i aştı. Evli olan insanların oranı boşanmış olanlardan iki kat fazladır. yılı verilerine göre boşanmaların sayısın bir önceki yıla göre %6 azalmıştır. / Tacikistan: boşanma konusunda resmi verilere göre ülkenin boşanma sayısı %’tür. bununla beraber farklı kaynaklara göre bu rakam %12’ye ulaştı. Her 10 çiftten birinin evliliğini boşanma ile bitmektedir. / Türkmenistan: – tarihleri arasında gerçekleşen evliliklerin sayısı / nüfustan / nüfusa kadar azaldı. Boşanmaların sayısın %’den %’e kadar düştü. / Ukrayna: yılında Ukrayna’da boşanmalarda rekor azalma kaydedildiği belirlenir. bin çiftin boşandığını belirlenen yılı boşanma oranı yılına göre yüzde 14 daha düşük ve ’yılına göre neredeyse yüzde 25 daha az. Ukrayna’da evliliklerin sayısı boşanmalara göre kat daha yüksektir. / Estonya: yılında ortalama olarak kişilik nüfus endeksine göre boşanmalar %3,65 olarak kaydedilmiştir. Milli istatistik kurumları ve enstitülerin verdiği verilelere göredir.

GÜZ • SAYI 35 DA

25

дети

Фото: интерпресс / Fotoğraf: interpress

в мире взрослых

26 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

büyüklerin dünyasında çocuklar

Хочу быть взрослым Büyük olmak istiyorum Все дети обязательно станут взрослыми, хотят они этого или нет. А вот взрослые уже никогда не станут детьми Çocuklar ister istemez mutlaka büyürler, yetişkinler ise çok isteseler de çocukluğuna dönemezler Аида Файзуллина Майра Кабакова

Aida Fayzullina Mayra Kabakova

Глазами ребенка

Çocukların gözüyle

Задав детям младшего школьного возраста (1–4 класс) простой вопрос: «Ты хочешь быть взрослым?», получаем мгновенный жизнеутверждающий ответ: «Да». А что так привлекает детей во «взрослой» жизни, какими характеристиками они наделяют взрослых? – «Взрослые делают все, что хотят»; «взрослым не нужно делать уроки и ходить в школу»; «взрослые смотрят телевизор сколько угодно»; «взрослые могут поздно ложиться спать»; «они ходят на работу и зарабатывают деньги»; «взрослые могут ругать своих детей»; «взрослые много знают» И почти ни слова об ответственности взрослой жизни. Ответы впечатляют своей непосредственностью и радужностью с одной стороны, и незрелостью – с другой. Таково мироощущение маленьких детей, их восприятие взрослых – в основном на примере родителей. Потому что взрослый мир для детей – это прежде всего близкие взрослые люди.

İlk öğretim birinci kademe ( sınıf ) bir çocuğa “Büyük olmak ister misin?” sorusunu sorar sormaz “Evet!” diye heyecanlı bir cevap duyarsınız. Peki, çocuklar neden hep büyümek istiyorlar? Onlar için büyük olmanın cazipliği nedir? – “Büyükler istediği her şeyi yapabiliyorlar”, “büyükler okula gitmek ve ödev yapmak zorunda değiller”, “büyükler istedikleri kadar televizyon seyredebilirler”, “büyükler geç yatabilirler”, “işe gidiyor ve para kazanıyorlar”, “büyükler çocuklarına kızabiliyorlar”, “büyükler, çok şey biliyorlar” Çocukların bir taraftan saf ve temiz, diğer taraftan olgunlaşmamış bu yorumlarında yetişkinlerin üstlendiği sorumluluktan eser yok. Demek ki çocuklar yetişkinlerin dünyasını bu şekilde görüyorlar. Küçüklerin büyükler dünyası üzerinde yorumları, anne-babalarının davranışlarına dayalıdır. Çünkü bir çocuğun gördüğü ilk yetişkinler dünyası anne-babasının dünyasıdır.

Глазами подростка С возрастом не только меняется восприятие мира взрослых, но и появляется свой взгляд на взрослую жизнь и самих взрослых. И тот же вопрос: «Хочешь ли ты быть взрослым?» у подростка зачастую вызывает снисходительную улыбку, означающую «а я уже и так взрослый». А что означает для подростка быть взрос-

Авторы статьи – детский

психолог, старший преподаватель Аида Файзуллина и социальный психолог, кандидат психологических наук, доцент Майра Кабакова работают в Казахском национальном университете им. аль-Фараби. Makale yazarları, çocuk prikolojisi uzmanı Aida Fayzullina ve Doç. Dr. Mayra Kabakova Al Farabi Kazak Devlet Mili Üniversitesi Öğretim Üyeleridir.

Gençler gözüyle Zamanla çocukların büyükler dünyasını algılayışı değişir. Büyüklerin dünyasına bakarak çocukların kendi büyükler dünyası oluşur. Dolayısıyla “Yetişkin olmak ister misin?” sorusuna gençler, “Zaten yetişkin oldum” derler. Peki bir genç için yetişkin olmak ne anlama gelir? Bu konuda birbiriyle çok çelişen cevaplar aldık. Gençlerin bir kısmı “yetişkinler birçok şey yapabilir”, “yetişkinler, nasıl olması gerektiğini dü-

GÜZ • SAYI 35 DA

27

дети

в мире взрослых Дорогие родители! Вы бы определились – я «маленький» или «взрослый»? Sevgili anne-babam! Küçük müyüm, büyük müyüm diye karar versenize bari. лым? Мы получили колоссальный разброс мнений: «взрослые люди многое могут себе позволить»; «взрослые поступают так, как считают нужным»; «взрослым быть хорошо – уже можно водить машину». Есть и некоторые претензии к миру взрослых: «многие взрослые не считаются с мнением детей»; «взрослые часто требуют от детей, а сами поступают»; «взрослые только и могут, что читать нотации и воспитывать». Однако в ответах подростков есть и сопереживание: «взрослым иногда приходится сложно: думать одно, говорить другое, а делать третье»; «быть взрослым очень ответственно – не хочется идти на работу, а надо»; «взрослым сегодня сложно в этом мире» и т. д. В этих словах видно не только огромное желание подростков быть взрослыми, но и некоторые опасения. Ведь взрослый мир наполнен не только положительными моментами самостоятельности и «всемогущества», но и различными сложностями. Наиболее привлекательны для подростков атрибуты взрослой жизни: личный автотранспорт, брендовые часы и мобильные телефоны, а также финансовая свобода – возможность распоряжаться деньгами по собственному желанию. Принято считать,

şünüyorlarsa öyle davranırlar”, “yetişkin olmak güzeldir: Araba kullanabilirsiniz” diye düşünürken, diğer kısmı “büyükler genelde çocukların fikrini almazlar”, “yetişkinler çocuklardan beklediklerinin çoğunu kendileri yapmıyor”, “büyükler nasihat vermekten başka hiçbir şey yapmayı bilmezler” diye söylüyorlar. Bazen gençler, “arada sırada büyükler de zorlanırlar: bir şey düşünürken başka bir şey söylemek ve tamamen farklı davranmak zordur”, “yetişkin olmak sorumluluğu gerektirir: işe gitmek istemediği halde bile gitmek zorunda”, “bugün yetişkin olmak zor” gibi anlayışı savunurlar. Gençlerin yetişkin olmak isteğiyle beraber bir tedirginlik sezilir. Zira büyükler dünyası bir taraftan bağımsızlık, imkanların bolluğu iken öbür taraftan çeşitli engel ve zorluklarla doludur. Araba, markalı saat, cep telefonu, kendi parasını istediği gibi harcama imkanı, maddi bağımsızlık gibi unsurlar gençlere cazip gelir. Gençlerin çocuk değil ama aynı zamanda da yetişkin olmadığını düşünülür. O yüzden büyükler, dünyasının eşiğinde duran gençlerin yüzüne “sen daha küçüksün” diye kapı kapatırlar. 15 yaşındaki genç oğlan, anne-babasına “Sevgili anne-babam! Küçük müyüm, büyük müyüm, artık karar verin! Niçin akşama arkadaşlarla sinemaya gitmeme küçük olduğumu, konu evde temizlik yapmama gelince büyük olduğumu söylüyorsunuz?” diye sordu. Klasik psikoloji geleneğine göre ergenlik çağı 11 ile 15 yaş arasındaki dönemdir. 16 ile 17 yaş arasındaki döneme ergenlik dönemi ikinci kademe denir (ileri erinlik dönemi denir). Bu arada, Batı psikoloji geleneğinde erginlik döneminin üst sınırı 21 dir. Rus ve Kazak psikoloji geleneğinde kişinin gelişme döneminde 13 yaşı dönüm noktası (13 yaş krizi) önemli bir yer alır. Bu dönemde

«Взрослым не нужно делать уроки и ходить в школу» «Взрослые смотрят телевизор сколько угодно» «Взрослые могут поздно ложиться спать» «Взрослые только и могут, что читать нотации и воспитывать». “Büyükler okula gitmek ve ödev yapmak zorunda değiller” “Büyükler istedikleri kadar televizyon izleyebilirler” “Büyükler geç yatabilirler” “Büyükler nasihat vermekten şey yapmayı bilmezler”.

28 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

başka

hiçbir

büyüklerin dünyasında çocuklar

что подросток – уже не ребенок, но еще и не взрослый. Зачастую дверь в мир взрослых захлопывается перед его носом, и это делают сами взрослые, мотивируя традиционным «ты еще слишком мал». Показательно обращение одного летнего подростка к своим родителям: «Дорогие родители! Вы бы определились – я «маленький» или «взрослый»? Почему когда я отпрашиваюсь вечером в кино, вы говорите, что я еще маленький, а когда надо помогать по дому – утверждаете, что я взрослый?» В классической возрастной психологии подростковым возрастом считается период с 11 до 15 лет, а 16–17 лет называют старшим подростковым возрастом (в зарубежной психологической литературе верхняя граница подросткового периода – 21 год). В российской и казахстанской психологической науке в периодизации личности выделяют кризис 13 лет. Именно в этот период происходят огромные изменения, и главное – изменение социальной ситуации развития. Подросток хочет, чтобы его считали взрослым. При этом он пытается понять, что отличает взрослого от не взрослого, и, как правило, находит лишь внешние отличия (свобода в действиях, возможность пить, курить и т. д.). А о том, что взрослость – еще и ответственность, подросток, как правило, не задумывается. Именно в этот период подростки создают свой особый мир, пытаясь подражать миру взрослых, нo зачастую противопоставляя себя ему. Одно из основных противоречий подросткового возраста – несоответствие между стремлением получить статус взрослого, возможности взрослых и избеганием взрослой ответственности. Быть взрослым для многих подростков – это своего рода ролевая игра, копирование внешних качеств, стиля, привычек, манеры поведения значимых взрослых. И это обычно не родители.

Глазами взрослого Ребенок требует суверенности, независимости, уважения к своей личности. Ему очень трудно приспособиться к новым условиям, принять себя и добиться, чтобы другие приняли и оценили его как взрослого, как личность. А когда взрослые относятся к его стремлению заявить о своем «взрослом» существовании снисходительноскептически, возникает протест, конфликт. В нашей власти сделать так, чтобы переход из мира детства в мир взрослых стал позитивным, а не конфликтным. «Что нам мешает понять другого человека? – То, что он другой. Что нам помогает понять другого человека? – То, что он другой». Пусть эти слова станут своеобразным мостом между миром ребенка и миром взрослого. n

kişinin sosyal açıdan gelişmesi olmakla beraber birçok konuda değişiklikler yaşadığı görülür. Ergenlik dönemini yaşayan çocuk, bir yetişkin insanı yetişkin olmayanlardan ayıran özellikleri arar. Genelde, davranışta bağımsızlığı, içki ve sigara içebilmesi gibi dış özellikleri de görür. Gençler, yetişkin insanların sorumluluk taşıdığını akıllarına getirmezler. Büyükleri taklit etme çabalarında ergenlik dönemini yaşayan gençler, kendi dünyasını kurar. Çoğu zaman bu gençler kendilerini büyüklerin dünyasına karşı koyarlar. Yetişkin statüsünü ve yetişkin olmanın imkanlarını kazanmak çabalarında büyüklerin üstlendiği sorumluluktan kaçması ergenlik döneminin temel aykırılığıdır. Çoğu zaman, gençler oyun oynarmış gibi yetişkin rölünü üstlenmeye çalışırlar: Önemsediği yetişkinlerin tarzı, alışkanlıkları, tutumlarını taklit ederler. Bu kişiler genelde evebeyn değillerdir.

Что нам мешает понять другого человека? – То, что он другой. Что нам помогает понять другого человека? – То, что он другой Ötekini neden anlamıyoruz? – Öteki olduğu için. Ötekini neden anlayabiliyoruz? – Öteki olduğu için. .

Yetişkinler gözüyle Bir çocuk bağımsız ve davranışlarında serbest olmak ister. Kişiliğine karşı saygı duyulmasını bekler. Yeni koşullara alışmasında, bir yetişkin, birey olarak kendini kabul etmesi ve başkalarına kabul ettirmesinde zorluk çeker. Çocuğun “bir yetişkin olarak” kendini dünyaya kabul ettirme çabalarının ciddi alınmadığı noktada anlaşmazlık, çatışma ortaya çıkar. Ergenlik döneminin psikolojik özellikleri coğrafya ve zaman sınırlarını bilmez. Genç her zaman ve her yerde aynı gençtir. Anne-baba, öğretmen, psikolog ve doktorlar ergenlik dönemindeki gençlerin psikolojik aykırılıklarına ister 50 yıl önce ister 10 yıl önce olsun aynı derecede ilgi gösteriyorlardı. Bugün, dünyada olduğu gibi Kazakistan uzmanlarının dikkati genel olarak gençlerin problemleri ve özellikle ergenlik çağındaki çocukların problemlerine odaklanmaktadır. Çocuklarımızın çocukluktan yetişkinliğe daha kolay ve sakin geçmesini sağlayabiliriz. “Ötekini neden anlamıyoruz? – Öteki olduğu için. Ötekini neden anlayabiliyoruz? – Öteki olduğu için” sözlerinin yetişkinler ile çocukların dünyalarının arasındaki köprü olması dileğiyle. n GÜZ • SAYI 35 DA

29

дети

в мире взрослых

Sokak Çocukları 30 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

Фото: борис клементьев / Fotoğraf: boris klementiev

Бездомные

büyüklerin dünyasında çocuklar

Нынешних «уличных детей» трудно отличить от детей из благополучных семей. К таким выводам пришли авторы исследования – ученые и преподаватели социологического факультета Санкт-Петербургского государственного университета. Son zamanlarda sokak çocukları ve aileleriyle beraber yaşayan çocukları ayır etmek zorlaşmıştır. Konuyla ilgili araştırmayı yapan St. Petersburg Devlet Üniversitesi Sosyoloji Fakültesi Öğretim Üyeleri ve araştırmacıları şu sonuçlara varmışlardır. Aleksandra Şeromova

Александра Шеромова

raştırma sonuçları, “Daha önceki yıllarda out-reach çalışmacıları olarak tanıtılan ve sokak çocukları ve sorunlarıyla ilgilenen sosyal çalışmacıların sokakta yaşayan çocukları dış görünüşü itibariyle diğer çocuklardan net bir şekilde ayırabildikleri halde son zamanlarda bu çocukların diğerlerinden neredeyse hiçbir farkı olmadığını, kalabalıktan göze pek çarpmadıklarını” gösteriyor. Bundan dolayı, bu alanda çalışma yapan kişilere daha fazla iş düşmektedir. Zira ortaya çıkan yeni tip sokak çocuklarıyla çalışmak daha da zorlaşmıştır. –İçlerine daha kapalı ve temasa geçilmesi daha zor olan bu grubun ilk bakışta sorunlarını tespit etmek zorlaşmıştır - diye açıklıyor İnsani Yardım Hareketi Vakfı’nın St. Petersburg Sokak Çocukları Programı Koordinatörü Tatyana Drozdova. Uzmanlara göre; son – 2 yıl içerisinde anne babaları ile beraber yaşayan fakat yalnızlık çeken, okulda sınıf arkadaşları kadar başarılı olamayan, dolayısıyla geride kalan üstelik birçok hastalıkla boğuşan çocuklar ortaya çıkmıştır. Sokak çocukları dediğimiz sosyal kategori karmakarışıktır. Uzmanlar, sokak çocukları olarak nitelendirilen çocukları üç gruba ayırırlar. Geceyi sokakta geçiren çocuklar birinci gruba, geceyi evde geçiren, fakat günde 8 saatten daha fazla zamanı sokakta tehlikeli işlerle uğraşarak geçiren çocuklar ikinci gruba, okuldaki derslerini kaçıran çocuklar üçüncü gruba girerler. Araştırmacılara göre üçüncü gruba giren çocuklar diğer iki gruba göre daha az sorun yaşamaktadır. Bu çocukları, okula her gün gidenler ve arada sırada gidenler olmak üzere ikiye ayırabiliriz. Devlete bağlı sosyal kurumlar ve sivil toplum kuruluşları şehirde yaşayan bütün sokak çocuklarını tespit edemediklerinden dolayı, çocukların büyük kısmı (%) bu kurumların ilgisi dışında

Если в прежние годы аутрич-работники (социальные работники, занимающиеся проблемами уличных детей) по внешнему виду могли сразу отличить бездомных подростков, большую часть времени проводящих на улице, то сейчас беспризорники сравнительно прилично одеты и гораздо меньше выделяются из толпы», – говорится в исследовании. В этом и сложность – на работу с такими детьми требуется гораздо больше времени, чем прежде. – Сейчас это более закрытая группа, менее контактная, их проблемы на первый взгляд не так очевидны, – рассказывает координатор программы «Дети улицы Санкт-Петербурга» фонда «Гуманитарное действие» Татьяна Дроздова. По словам эксперта, в последние полтора-два года увеличилось количество детей, у которых и дом

A

«

По данным ООН, беспризорность возрастает во всех странах. В году в мире было млн уличных детей от 3 до 18 лет; к году их число может увеличиться до млн Birleşmiş Milletlerin verilerine göre dünyadaki kimsesiz çocukların sayısı artmaktadır. yılının verilerine göre dünyada 3 ile 18 yaşı arasında olan sokak çocuklarının ortak sayısı milyona ulaşmıştır. yılında bu sayı milyonu bulabilir.

GÜZ • SAYI 35 DA

31

дети

в мире взрослых есть, и родители имеются, но они, по сути, одиноки, с большим отставанием в учебе от сверстников и с внушительным перечнем болезней. Категория «уличные дети» неоднородна. Специалисты выделили три группы: дети, ночующие преимущественно вне дома; те, кто ночует дома, но больше 8 часов в день проводит на улице и ведет рискованный образ жизни; в третьей группе, наименее проблемной, только половина посещает школу ежедневно, другие ходят на занятия редко. Огромная доля петербургских уличных детей (55,7%) вообще не попадает в поле зрения ни государственных социальных служб, ни общественных организаций. А постоянная социальная работа ведется лишь с четвертью опрошенных. В том, что неоднократно употребляли крепкие спиртные напитки, исследователям признались 57,4% опрошенных уличных детей; 17% заявили, что хотя бы раз нюхали клей. Психоактивные вещества пробовала минимум треть опрошенных. Крепкий алкоголь в последние годы уступил место слабоалкогольным напиткам, а тяжелым наркотикам теперь предпочитают так называемые легкие, но это только усугубляет трудности в работе с уличными детьми – от условно «легкого» вред отсроченный. Главной целью исследования было выявить доступность базовых социальных услуг для уличных детей. Вывод: услуги недоступны. Но, как ни парадоксально, вовсе не потому, что их нет. – Медицинских и социальных услуг в городе немало, – утверждает член комиссии по делам несовершеннолетних и защите их прав при правительстве Санкт-Петербурга Сергей Дугин. – Если ребенок попадет в соответствующее учреждение, он получит помощь. Но медицинские учреждения ждут, когда пациент придет сам. Вряд ли уличный ребенок самостоятельно явится в наркодиспансер и вряд ли он будет искать адрес центра социальной помощи. Периодические уличные рейды с участием правоохранительных органов дают лишь краткосрочный эффект – уличных детей определяют в учреждения временного пребывания, но оттуда они попросту сбегают. Выросшие «уличные дети» становятся «уличными взрослыми» – не работают, не имеют документов, постоянного жилья, социально не адаптированы, но с взрослыми государство не возится. Отдельная статья – работа с семьями, где родители сами «выросли на улице» и не имеют навыков ухода и воспитания ребенка. Принципиальный разрыв между организациями, способными помочь, и теми, кто в их помощи нуждается, – главный порок системы. Представители «Гуманитарного действия» мыслят себя как «мостик» между детьми и организациями. Аутрич-работники трудятся «на

32 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

В России сегодня около 5 млн беспризорных. Как говорят эксперты, если раньше главной причиной ухода из дома было физическое насилие в семье, то сейчас – полное безразличие к детям. Родителям до них просто нет дела Rusya Federasyonu’nda yaklaşık 5 milyon kimsesiz çocuk kayıt edilmiştir. Uzmanlara göre; eskiden çocukları sokağa iten öncelikli sebebin ailede gördükleri şiddet olduğunu bugünlerde ise anne babaları tarafından gördükleri ilgisizlik olduğunu tespit edilmiştir.

kalmaktadır. Ankete katılan sokak çocuklarının %25’ine devamlı olarak ilgi gösterilip, yardım verilmektedir. Ankete katılan sokak çocuklarının %’ü sert alkollü içecekleri içtiklerini, %17’si ise en azından hayatında bir kere bali çektiğini itiraf etmiştir. Sokakta yaşayan çocukların üçte birisi uyuşturucu ile karşılaştıklarını ifade ettiler. Son zamanlarda sert alkollü içkinin yerini hafif alkollü içki, ağır uyuşturucunun yerini hafif uyuşturucu almıştır. Fakat bu hafif olarak nitelendirilen maddelerin hiçbirinin hafif olarak ifade edilecek yanı yoktur. İnsan organizmasına verdiği zararın etkisi daha geç belirlendiği için sosyal araştırmacılarının sokak çocuklarıyla çalışmaları zorlaşmaktadır. Söz konusu araştırma, sokak çocuklarının temel sosyal hizmetlerden yararlanıp yararlanmadıklarını öğrenmek amacıyla gerçekleştirildi. Sonuç olarak sokak çocuklarının temel sosyal hizmetlerden yararlanmadıkları ortaya çıkmıştır. Bunun sebebi hizmetlerin olmaması değildir. – Sosyal hizmetler bu çocuklara verilmektedir. Fakat, bunları alabilmeleri için çocukların hastane veya sosyal yardım merkezlerine gitmeleri gerek. Bu tür kuruluşlar ihtiyaç sahiplerini aramaz, kendilerinin gelmelerini beklerler. Peki, uyuşturucu bağımlısı olan sokak çocuklarının uyuşturucu tedavi kliniklerine, yardım kuruluşlarına, sosyal yardım merkezlerine başvurduğunu gördünüz mü hiç? diye anlatıyor St. Petersburg Hükümeti Çocuk İşleri ve Çocuk Haklarını Koruma Sorumlusu Sergey Dugin. Polis görevlileri ile beraber bu alanda çalışma yapan kişiler sokak çocuklarını bulup bu merkezlere göndermektedirler. Ne yazık ki alınan bu önlem etkileyici olmamaktadır. Zira çocuklar bir yolunu bulup barınaklardan kaçmaktadırlar. Sokak çocukları, büyüyünce sokak büyüklerine dönüşürler. İşi, evi ve bir kimliği olmayan bu insanlar sosyal hayata adapte olamıyorlar. Devlet sokak çocuklarıyla ilgilenirken sokakta yaşayan büyükleri gözönünde bulundurmuyor. Sokakta yaşayan çocuklara yönelik programlardan başka sokakta büyümüş anne babalara yönelik programlar da uygulanmaktadır. Bu tür anne babalar sosyal hayata adapte olmadıkları için çocuk büyütmede zorluk çekebiliyorlar. Sokak çocuklarıyla ilgili en büyük eksiklik , yardıma muhtaç olanlar ile yardım kuruşları arasında belirgin bir mesafenin olmasıdır. İnsani Yardım Hareketi Vakfı temsilcileri, yardıma ihtiyaç duyanlar ve yardım edebilenler arasındaki köprü görevini üstleniyorlar. Vakfın uzmanları, metro, apartmanların bodrum ve çatı katları, büyük marketler gibi kimsesiz çocukların bulunduğu yerlerde çalışıyorlar. Çocuklara, alabilecekleri yardım türlerinden bahsedip onları bu

büyüklerin dünyasında çocuklar

земле» – в местах скопления беспризорников (у станций метро, в подвалах, на чердаках, у крупных магазинов), рассказывают уличным детям о помощи, которую можно получить, раздают информационно-профилактическую литературу (она специально разработана для детей). Ребенку может быть предложено амбулаторное обследование либо госпитализация, а после – патронат соцработника. Средний возраст уличных детей – 14–15 лет. Это самый сложный, острый возраст и в психологическом, и в физиологическом плане. Бунтарство в этом возрасте, вплоть до ухода из дома, заложено в детях всего мира. Однако в европейских странах более успешно держат ситуацию под контролем. За ребенком начинают наблюдать еще в детсаду и если видят проблемы, специалисты включаются в работу с семьей. Занимаясь трудными подростками, соцработники стараются подстроиться под «клиента». Если российский социальный центр – это, как правило, скучное казенное учреждение, куда подростка не заманишь, то подобные центры Европы скорее напоминают клубы по интересам. n

konularda bilgilendirmek için onların anlayacağı şekilde broşürler dağıtıryorlar. Hasta olan çocuklara hastanede çek-up yapması veya gerektiği halde hastaneye yatırılması, hastahaneden taburcu olduktan sonra bir sosyal uzman tarafından gözetilmesi teklif ediliyor. Sokakta yaşayan çocukların ortalama yaşı 14 – 15’tir. Bu dönem hem psikoloji, hem de fizyoloji açısından çocuklar için zorlu bir dönemdir. Bu yaşlardaki çocuklar özellikle ailelerine baş kaldırırlar. İsyanlarını evlerini terk etme ve daha farklı tarzlarda gösterirler. Avrupa ülkelerinde de sokak çocuğu problemi mevcuttur. Ama Avrupa bu durumu kontrol etmeyi başarabilmiştir. Çocuklar kreş döneminden itibaren dikkatlice gözlemlemektedirler. Eğer karakterinde veya davranışında anormal bir şey tespit edilirse ailesiyle temasa geçilip ortak bir çalışmayla soruna yönelik çözümler aranır. Bu alanda çalışma yapan kişiler kendilerini onların yerine koyarak daha iyi sonuçlar elde ediyorlar. Rusya’daki Sosyal merkezler genel itibariyle çocuklar için ilgi çekici olmamaktadırlar. Ama Avrupa’daki aynı merkezler çocuklar için daha ilgi çekeci olarak organize edilmişlerdir. n

Когда-то, много лет назад, Париж был полон бездомных детей, как лес полон птичек. Птичек зовут воробьями, ребят звали гаменами. Это были мальчуганы от семи до одиннадцати лет. Жили они обычно стайками. Их родители, замученные нищетой и тяжким трудом, не могли, а иногда и не хотели заботиться о них. Но гамены не унывали. Обедали они не каждый день, зато каждый день, если им хотелось, пробирались в театр. На теле у них иногда не бывало рубашки, на ногах – башмаков, над головой не было крыши. Они целыми днями бродили по улицам, ночевали, где попало. Одеты они были в старые отцовские штаны, которые волочились по земле. Голову им покрывала чья-нибудь старая шляпа, сползавшая на самый нос. / дети парижа. из романа виктора гюго «отверженные»

Yıllar önce, Paris ormanlarında kuşlar gibi kimsessiz çocuk varmış. Kuşların adı serçe, çocuklarınki ise sokak çocuklarıymış. Yedi ile on bir yaş arasındaki erkek çocuklar minicik serçeler gibi güruh halinde yaşarlarmış. Dünü bugüne bağlayan annebabaları kimi zaman çocuklarına bakamaz kimi zaman ise bakmak istemezlermiş. Buna rağmen küçük olan sevecen afacanlar neşelilermiş. Ne sırtında gömlek, ne ayağında ayakkabı, ne de başını sokabileceği bir yerleri varmış. Sinekler gibi yersiz yurtsuzlarmış. Açık havada yatıp kalkar, eski ve yerleri süpüren paçaları yırtık bir pantolon giyer ve kulaklarına kadar inen bir şapka ve sarı bir askısı varmış. / victor hugo “sefiller.” paris çocukları.

GÜZ • SAYI 35 DA

33

дети

в мире взрослых

Раскроем секрет Sırrı paylaşalım Непонятная, но могучая сила влечет их к тому, чтобы переступить эти запреты или по крайней мере постоять у опасного порога и пережить нечто исключительно важное, без чего будет трудно жить дальше

Беседовала Наталья Петрова

Röportaj: Natalya Petrova

Кандидат психологических наук Мария Осорина – известный в России специалист в области общей и детской психологии, психологии творчества, автор выдержавшего пять изданий бестселлера «Секретный мир детей в пространстве мира взрослых» раскрыла журналу один из секретов поведения детей.

“Büyüklerin dünyasında çocukların gizemli dünyası” kitabının yazarı, Genel ve Çocuk Psikolojisi, Sanat Psikolojisi alanlarında ismini kabul ettirmiş ünlü Rus psikolog Dr. Mariya Osorina, çocukların davranışları ilgili bir sırrı DA Dergisine açıkladı.

– Мария Владимировна, дети нередко нарушают вполне разумные запреты взрослых, с которыми они и сами согласны. Как это можно объяснить? – Дети руководствуются в таких случаях не разумом. Непонятная, но могучая сила влечет их к тому, чтобы переступить эти запреты или по крайней мере постоять у опасного порога и пережить нечто исключительно важное, без чего будет трудно жить дальше. Активные действия такого рода направлены на исследование окружающего мира, причем дети предпочитают совершать их не в одиночку, а группой. Так, групповое посещение «страшных мест» – одна из самых ранних попыток самостоятельно исследовать и эмоционально прожить значимые элементы окружающей среды. Вход в подвал, кладовку и т. п. переживается как вход в магическое, качественно иное пространство. В описаниях «страшных мест» дети обычно отмечают их темноту, холод, запах сырости, тлена – принадлежность миру мертвых. Предполагается, что там находятся ужасные обитатели, не являющиеся людьми. Известна детская магическая практика, предающаяся от поколения к поколению детей как фольклорная традиция – при помощи определенных процедур дети вызывают гномиков, чертиков и т. п. Здесь тоже речь идет о пересечении границы миров – Детей привлекают не только «страшные места», но места, понастоящему грязные, неприятные – помойки, мусорные баки. Почему?

34 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

– Mariya Vladimirovna, çocuklar tarafından da kabul görülen ve büyükler tarafından kendilerine konulan yasaklara genelde aykırı hareket ederler. Bunun bir açıklaması var mı? – Söz konusu bu durumlarda çocukları yasaklara aykırı davranışa iten faktör mantık değil, anlaşılmayan etkin bir güç onları birşeyi aşmaya yada en azından tehlikenin eşiğinde bulunma gibi sanki hayatta onlar için bu bir tek şey önemli ve onsuz hayatlarını devam edemezlermiş gibi oluyor. İşte bu şekilde çocuklar, çevreyi tanımaya çalışırlar. Aynı şekilde, çocuklar yeni şeyleri keşfetmeyi grup halinde yapmayı tercih ediyorlar. Hep beraber “korkulu yerler”e gitme, çevreyi tanıma ve temel duyguları yaşama hayattaki ilk deneyimleri olmaktadır. Çocuk için evin bodrum katına inmek, ya da karanlık bir odaya girmek gizemli, büyüleyici bir yere girmek gibi birşey. Korkunç canavarların yaşadıkları bu “korkunç yerler”i tanımlarken çocuklar genelde bu yerlere karanlık, soğuk, nem ve çürük kokusu gibi özelliklerin has olduğunu söylerler. Aynı zamanda bu nitelikler, ölüm ve ölüler dünyasının özellikleridir. Bizim dünya ile sihirli dünya arasında sınır arayan çocuklar, büyü yapma veya fal bakmaya çalışırlar. Belli ritüellerin yardımıyla çocuklar, cin, peri çağırırlar. – Mecazi “korkulu yerler” haricinde çocukların ilgisini çöplük, çöp kutusu gibi gerçekten korkunç, kirli ve itici yerler çeker. Bunun bir nedeni var mı? – Çöplük, birçok çocuğun ilgisini çeker. Orada çocuklar, büyüklerin dünyasının zıddı, onun tersine çevrilmiş, gizli tarafı ile yüzleşirler. İlk defa

büyüklerin

Фото: интерпресс / Fotoğraf: interpress

dünyasında çocuklar

– Многие дети воспринимают свалку как место притягательное. Первая важная истина, которую открывает на помойке ребенок, состоит в том, что это место является изнанкой взрослого мира, его вывернутой наружу потаенной стороной. Первая реакция ребенка на помойку чисто эмоциональная: это удивление, смешанное со страхом. Тревога, удивление, страх, интерес соединяются с открытием того, что все вещи на помойке ничейные, с ними можно делать что угодно, здесь не действуют обычные табу и запреты. На помойке вещи можно бросать, пинать, ломать, топтать, что часто требуется детям с эмоциональными проблемами. Агрессивные чувства в той или иной мере испытывает большинство людей. Они возникают из-за ущемления важнейших потребностей, невозможности отстоять свои интересы, длительного унижения и угнетения. Когда человек не может разобраться с психологическими трудностями, злость копится внутри и возникает опасность взрыва. Детям бывает важно найти отдушину, через которую можно выпустить внутренние пары, и помойка отчасти дает такую возможность. Надо сказать, что в этом же направлении работают специалисты психотерапевтических игровых комнат, где дети без родителей могут делать все, что хотят. Арсенал такой комнаты включает в себя и предметы, провоцирующие приступы агрессии, если ребенок к этому склонен.

çöplüğü gören çocuk, hayretle karışık bir korkuya kapılır. Küçüğün hissettiği tedirginlik, hayret, korku ve merak duygularına bir de çöplüğe bırakılan eşyaların kimseye ait olmadığı keşfi eklenir. Demek ki çöplükte bulunan eşyaları canı istediği gibi kullanabilirler. Böylece, çocuk, alıştığı kural ve yasaklara uymak zorunda hissetmiyor kendini. Çöplükte bulunan eşyalara istediği gibi davranmakta serbest olan çocuklar, onları yere atabilir, vurabilir, parçalayabilir, kırabilir, üstünde zıplayabilirlar. Oyuncaklarıyla istedikleri her şeyi yapabilme imkanını sağlamak özellikle duygusal sorunlar yaşayan çocuklar için önemlidir. Çoğu insan, bir şekilde aşındırıcı ve agresif duygular yaşar. Herkes, hakları yendiği, temel ihtiyaçları karşılanmadığı, merakı tatmin edilmediği, küçük düşürüldüğü, üzerinde baskı hissedildiğinde taşar, agresif davranır. Psikolojik sorunların altından kalkamayanlar, bütün öfkesini içine atar, bu duyguyu biriktire biriktire her an patlamaya hazır hale gelir. Çocuğun, içinde biriktirmiş olduğu bütün sıkıntı ve negatif duyguları açığa vurup giderebilmesi büyük önem taşır. Bu açıdan, çöplük onlara böyle bir imkan sağlar. Çocukları rahatlatmak için ve onların istedikleri şeyleri yapmaları için psikoterapi oyun odalarında uzmanlar çalışırlar. Sıradan oyun odalarına has eşya ve oyuncakların yanı sıra bu tür odalarda agresif davranmaya düşkün çocuklarda bu tavırı kışkırtan oyuncak ve eşyalarıda bulunur. Bunun yanında; çöplük, çocukların hayal gü-

Söz konusu bu durumlarda çocukları yasaklara aykırı davranışa iten faktör mantık değil, anlaşılmayan etkin bir güç onları birşeyi aşmaya yada en azından tehlikenin eşiğinde bulunma gibi sanki hayatta onlar için bu bir tek şey önemli ve onsuz hayatlarını devam edemezlermiş gibi oluyor

GÜZ • SAYI 35 DA

35

дети

в мире взрослых

Дети стараются максимально пространственно разъединиться с миром взрослых и организовать у себя особое место вне зоны их интересов и влияния Çocuklar kendi dünyasını büyüklerin dünyasından mümkün olduğu kadar ayırmaya çalışırlar. İki dünyayı birbirinden ayıran bu sınırı çizip kendileri için özel, büyüklerin ilgi ve etkisi dışında olan bir yer kurmaya çalışırlar Другая сторона общения детей с помойкой более конструктивная и творческая. Лишившиеся ценности в мире взрослых помоечные вещи для детей не утрачивают привлекательности, но обнаруживают новые полезные свойства. Все эти осколки и обломки имеют собственное лицо и уникальным образом встроены в детские замыслы и фантазии. Их роль в игровой жизни никогда не может быть исполнена покупными игрушками.

36 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

cünü kullanarak farklı birşey yapmalarını sağlar. Büyükler için önem ve değerini yetiren çöpe atılmış eşya bir çocuk için asla cazipliğini kaybetmez. Tam tersine, daha cazip hale gelirler. Bütün bu döküntü ve yıkıntılar, eski püskü eşyalar çocuklar için yeni anlam kazanıp eğlenmelerini sağlarlar. Eski püskü eşyaların yerini yeni alınmış oyuncaklar hiçbir zaman tutamaz. Çocuklar, çöplüğü define adası olarak görerek orada kendilerine özel, eşsiz bir şey bulabileceğini düşünüyorlar. Bu açıdan çöplük onlar için Alaaddin’in sihirli lambası gibi bir potansiyel hazinedir. Çoğu çocuk günlük hayatında mucizelerin olabileceğine inanır ve bu mucizeleri çöplükte ararlar. – Zaman zaman çocuklar büyüklerin dünyasının kenarında diyebileceğimiz, yani garaj, ambarların arkalarında, çalılıklarda minik “evler” yaparlar. Bunun sebebi nedir? – Evet, çocuklar kendi dünyasını büyüklerin dünyasından mümkün olduğu kadar ayırmaya çalışırlar. İki dünyayı birbirinden ayıran bu sınırı çizip kendileri için özel, büyüklerin ilgi ve etkisi dışında olan bir yer kurmaya çalışırlar. Böyle evcikler mağara, yeraltı barınağı veya ağaç dalından, tahta

büyüklerin dünyasında çocuklar

На помойке многие дети надеются найти клад. В этом случае помойка воспринимается как пещера Аладдина, как потенциальная сокровищница. Большинство детей уверены, что в жизни всегда есть место чуду – они и находят его на помойке. – Часто дети строят себе «укрытие» на задворках взрослого мира – за гаражами, сараями, в кустах и т. д. Зачем? – Действительно, дети стараются максимально пространственно разъединиться с миром взрослых и организовать у себя особое место вне зоны их интересов и влияния, и строят для этого «штабы», «шалаши» и другие укрытия. Это может быть пещера, землянка, яма, снежная крепость, постройка из досок, веток, сена, картона. Их устраивает место и внутри помещений – в сарае, подвале, на чердаке, под лестницей. Довольно часто они располагаются на деревьях, особенно в больших городах, где детям трудно найти естественное укрытие. Эпоха строительства секретных убежищ знаменует собой новую фазу в развитии «я» ребенка. Это «я» все отчетливее начинает переживаться как внутренне пространство личности, потаенное, недоступное другим людям обиталище души. Внутри «штаба» личное «я» ребенка не только дополнительно защищено стенами укрытия, но и укреплено коллективным «мы» детской группы. «Штаб» есть форма самоутверждения бытия детской компании, это особый самостоятельный мир, символический эпицентр детской жизни. Кроме того, это наблюдательный пункт, возвышающийся над обыденной жизнью взрослых. Отсюда дети могут незаметно наблюдать за тем, что творится вокруг, будучи сами никем не замечены. Ребенок и пространственно, и психологически выделен из внешней среды и ей противопоставлен: мы – здесь, они – там. У наблюдателей позиция сильная и активная – они защищены укрытием, невидимы для обитателей внешнего мира, целенаправленно за ними следят, комментируют их поступки, планируют свои действия по отношению к ним. Люди вовне поставлены в этой ситуации в позицию пассивную и слабую, они не видят, не различают, не предполагают наличия наблюдателей, они открыты, как дичь, которую выслеживает охотник. То есть дети-наблюдатели присваивают роль активного, познающего и действующего субъекта, а взрослым оставляют роль познаваемого объекта, на который можно при желании воздействовать. Проживание такого ролевого расклада, совершено нетипичного для обыденных взаимоотношений детей и взрослых, дает ребенку новый и важный для него личностный опыт. n

Могучая сила влечет детей к тому, чтобы переступить запреты, постоять у опасного порога и пережить нечто исключительно важное Çocukları yasaklara aykırı davranışa iten faktör mantık değil, anlaşılmayan etkin bir güç onları birşeyi aşmaya yada en azından tehlikenin eşiğinde bulunma gibi sanki hayatta onlar için bu bir tek şey önemli ve onsuz hayatlarını devam edemezlermiş gibi olma duygusudur parçaları, kartondan kulübe, kışınsa kar kalesinde olabiliyor. Aynı zamanda, bir binanın bodrum veya çatı katı, merdivenin altındaki boşluğu kullanabilirler. Büyük şehirlerde çocuklar, kendilerine has, özel evcikleri ağaçlarda da yapabilirler. “Evcik” yapma ihtiyacı, çocuğun iç dünyası, canı ile özleştirilen “ben” kimliğinin gelişmesinde yeni bir sürecin başlamasıdır. Bu evciklerin içinde çocuğun “ben”i hem evcik duvarlarının arkasında olup kendini daha güvenli hisseder, hem de arkadaşlarıyla beraber orada olduğu için grubun “biz” kimliği tarafından destek gördüğüne inanır. “Evcik”, başka insanlara çocuk grubu kişiliğini kabul ettirme şekli, kendi kendine bir dünya, çocuk dünyasının sembolik merkezidir. Ayrıca, “evcik” büyüklerin dünyası üzerinde yükselmiş gözetleme kulesi gibidir. Küçükler, kimse tarafından fark edilmeyerek buradan çevreyi gözetleyebilir. “Evcik”te bulunan çocuk psikolojik olarak “diğerleri orada, biz buradayız” şeklinde çevresinden ayrı ve çevreyle karşı karşıya koyulur. “Evcik”te saklanan gözlemcilerin aktif ve güçlü pozisyonu vardır. Onlar dışarıdan görünmemekte, başkaları da onları görmemektedir. Gözetleme yerlerinden çocuklar büyükleri izler, davranışlarını inceler, yetişkinlere karşı kendi davranışını şekillendirir. “Evcik”in dışarısında olan yetişkinler, saklanan çocuklara göre pasif ve güçsüz pozisyonundadır. Zira onlar gözlemciler tarafından izlendiğini bilmemektedir. Avcıların beklediği av gibidirler. Demek ki gözlemci çocuklar aktif, çevresini inceleyen, etkin olabileceği bireyin rölünü üstlenmektedir. Büyükler ise bu durumda, incelenen, üzerine etki yapılabilecek bireyin rölünü üstlenmektedir. Genellikle çocuk – yetişkin ilişkilerinde yer almayan bu tür rol oynamaları çocuklara yeni ve çok önemli tercübeler kazandırır. n GÜZ • SAYI 35 DA

37

дети

в мире взрослых

Фото: надежда серебрянникова / Fotoğraf: nadejda serebrıyannıka

Ждите – мы везем пингвинов Мария Олькина

– Алло! Вам телевизор нужен? – Нет. – Ну тогда ждите – мы его сейчас заберем. -A lo, iyi günler, evinize televizyon lazım mi? - Hayır, efendim. -O zaman televizyonunuzu almaya geliyoruz.

38 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

– Это квартира Зайцевых? – Нет. – А почему тогда из трубки уши торчат? -T avşan beylerin evi ile mi görüşüyorum? - Hayır, efendim. -O zaman ahizeden uzanan tavşan kulakları ne?

Mariya Olkina

Bekleyiniz – Penguen Getiriyoruz!

büyüklerin dünyasında çocuklar

– Алло! У вас Пушкин есть? – Ну, есть. – Подскажите, что делать: наш классик совсем взбесился, из книжки выпрыгнул и по полкам бегает. -A lo, sizde Puşkin var mı? - Diyelim ki evet. -N ’olur, bize yardımcı olur musunuz: Bizimki kafayı yemiş, kitaptan kaçıp raflarda deli gibi dolaşıyor.

П

ризнайтесь, многие из нас хотя бы раз становились участниками подобных нелепых телефонных диалогов, после которых тот, кто снял трубку, чувствует себя полным дураком. А тот, кто звонил, надрывает живот от хохота. Примечательно, что как только телефонная связь вошла в быт человечества, целое племя юных шутников принялось использовать техническую новинку именно в качестве средства «прикола». (Оговоримся сразу, что речь идет исключительно о невинных розыгрышах, а вовсе не о таком страшном и уголовно наказуемом деянии, как телефонный терроризм). Исследователи из разных стран мира (например, американцы Норин Дрессер и Трудьер Харрис, ведущий сотрудник Государственного республиканского центра русского фольклора москвич Михаил Алексеевский и другие) сходятся в том, что телефонный шутник – это, как правило, подросток от 11 до 15 лет, в большинстве случаев – мальчик. Вернее – мальчики. Ведь для телефонного прикола нужна компания – скучно смеяться в одиночку и нужно же перед кем-то блеснуть своим остроумием и храбростью. Ритуал розыгрыша прост: собраться у кого-то в квартире в отсутствие взрослых, выбрать наугад номер телефона и уверенным, чаще измененным, голосом задать первый «невинный» вопрос. А дождавшись ожидаемого ответа, выпалить ту самую коронную реплику. Статистика говорит, что случаи, когда «жертва» моментально находит остроумный ответ, практически единичны. Когда психологи спрашивают подростков, зачем они так шутят, получают стандартные ответы – «хотели просто приколоться», «было скучно» и т. д. «Но на самом деле все не так просто, – уверен исследователь Михаил Алексеевский. – Как правило, жертвами детских розыгрышей становятся взрослые, подходящие к телефону. Таким образом, во время разговора происходит коммуникация «ребенок – взрослый» и в выигрышном положении оказывается именно ребенок. Он задает сценарий

Ç

oğumuz, en azından bir kere telefon şakası tecrübesini yaşamıştır. Telefon şakasından sonra ahizeyi indirdikten sonra kendinizi aptal gibi hissetmişsinizdir. Şakacı ise gülmekten yerlere yatmıştır. Telefon insanoğlunun hayatına girince,genc şakacı grubu bu teknolojiyi eğlence aracı olarak kullanmaya başladı. (Bu arada, telefon şakası derken ağır cezayı gerektiren telefon teröründen değil, kimseye zarar vermeyen, insanı tehlikeye atmayan, masum telefon şakalarından bahsettiğimizi vurgulamak istiyoruz). Amerikalı araştırmacılar Norin Dresser ve Trudier Harris, Rus Folklor Merkezi Üyesi Moskovalı araştırmacı Mihail Aleekseyevskiy ve diğer araştırmacılar, tefelon şakasını genelde 11 ile 15 yaş arasındaki gençlerin, daha doğrusu genç erkeklerin yaptıklarını ifade ediyorlar. Çocuklar tek başına telefon şakasına girişmez, daha da komik olsun diye arkadaş grubunu toplayarak telefon şakasının keyfini yaşamaya çalışırlar. Bir çocuk için, taraftar grubu olmadan yapılan şakalar pek anlam ifade etmez. Çünkü o zeka ve cesaretini diğerlerine de göstermek ister. Şakanın şeması çok basit: Çocuklar, ebeveynleri evde olmayan bir arkadaşının evinde toplanır, rastgele bir telefon numarasını çevirir, sonra da emin, genelde değişik bir ses tonuyla ilk “masum” soruyu sorarlar. Beklenilen cevabı aldıktan sonra, önceden ustaca hazırlanmış şakayı yaparlar. İstatistiki verilere göre “kurban”ın şakaya espirili bir karşılık verebilmesi nadirdir. Psikologlar, gençlerin bu davranışının nedenleri öğrenmeye çalıştıkları zaman “işte, canımız şaka yapmak istedi”, “sıkıldık, eğlendik” diye standart cevaplar alırlar. “Aslında, ortaya çıkan durum göründüğü kadar basit değil. Telefonu açan yetişkinler, çocukların yaptıkları şakalara “kurban” olur. Telefon şakası sırasında çocuk – yetişkin hüviyetine girer. Üstelik, senaryo yaratan, sürdüren, yetişkini rezil duruma düşüren küçük çocuk, bu ilişkide daha üst konuma geçip büyük avantaj sağlamış olur. Yani bir çocuk, büyüklerin dünyasında bü-

Телефонный шутник – это, как правило, подросток от 11 до 15 лет, в большинстве случаев – мальчик Tefelon şakasını genelde 11 ile 15 yaş arasındaki gençlerin, daha doğrusu genç erkeklerin yaptıklarını söylüyorlar

GÜZ • SAYI 35 DA

39

дети

в мире взрослых

Dayı !!! Bugün bizim sınavımız var, sınav esnasında okula bomba koyabilirmisiniz?

funduszeue.info

Телефонный розыгрыш – не глупая забава взрослеющих балбесов, а знакомство с самыми яркими эмоциями взрослого мира – злостью, смехом, добротой Telefon şakaları, geri zekalıların eğlencesi değil, çocukların öfke, gülüş, iyi tavır gibi büyüklerin dünyasının en belirgin duygularıyla karşı karşıya gelme ihtiyacıdır 40 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

büyüklerin dünyasında çocuklar

ситуации, ставит взрослого в дурацкое положение, обыгрывает взрослых на их же территории». То есть телефонный прикол – своего рода месть старшему поколению, зачастую требующему от ребенка неразумных, неприятных, с его точки зрения, поступков. Замученный бесконечными требованиями мыть то руки, то ноги, то шею, подросток вполне может инициировать такой телефонный диалог: – У вас вода есть? – Есть. – Тогда мойте ноги и ложитесь спать. А паренек, которому родители запретили завести щенка, может отомстить (всему взрослому поколению в лице отдельно попавшейся анонимной жертвы) серией многочисленных звонков с вопросом: – Алло! Домашние животные нужны? И, получив в очередной раз разъяренное «нет», невинно добавить: – Да перестаньте вы трубку бросать, думаете, легко лапой номер набирать? Психологи выделяют и другие причины столь устойчивого интереса подростков к телефонному «приколизму». Они видят в этом явлении «попытку ребенка исследовать границы дозволенного, научиться разрешать трудные жизненные ситуации, оценить свои возможности». Есть мнение, что телефонные шуточки – не «глупая забава взрослеющих балбесов, а знакомство с самыми яркими эмоциями взрослого мира – злостью, смехом, добротой». Но как бы то ни было, телефонные приколы живут и процветают. Даже в наше время, когда, казалось бы, мобильная связь уверенно вытесняет «домашние» телефоны. И даже появление самого страшного врага телефонных приколистов – АОНа (автоматического определителя номера) – не помеха. Современные шутники уже распространяют в Интернете свои заповеди на сей счет: «Обычно АОН легко услышать по характерному звуку. Нарвался на бесшумный (есть и такие) – выкручивайся, как можешь, но не дрейфь». В общем, наверняка, еще не один десяток лет, сняв трубку домашнего телефона, какойнибудь уставший после работы дядя станет участником такого диалога: – Извините, у вас холодильник есть? – Есть. – Вот здорово! Откройте его, пожалуйста, мы сейчас пингвинов привезем! И, может быть, о чудо, юного шутника«зоолога» не пошлют в ответ далеко и надолго, а предложат, например, помощь в перевозке путешествующих пингвинов. Или поинтересуются, чем бы вкусненьким подкормить непрошенных гостей. Глядишь, миры взрослых и детей от этого стали бы чуточку ближе. n

Телефонный прикол – своего рода месть старшему поколению, зачастую требующему от ребенка неразумных, неприятных, с его точки зрения, поступков Telefon şakası, çocukların, kendilerinden fazla şeyler bekleyen ya da çocuklara göre gerekmeyen, saçma bir şey isteyen büyüklerden aldığı bir intikamın türüdür yüklerden üstün bir konuma çıkar.” diyor Mihail Alekseyevskiy. Her telefon şakası, çocukların, kendilerinden fazla şey bekleyen, ya da çocuklara göre gerekmeyen saçma bir şey isteyen büyüklerden aldığı bir intikam türüdür. Mesela, elleri, ayakları, boynu sık sık yıkamak zorunluğundan bıkmış bir çocuk böyle bir telefon şakasını yapabilir: - Suyunuz var mı? - Evet, var. - O zaman ayaklarınızı yıkayın ve yatın. Kendisine köpek aldırılmayan bir çocuk şöyle bir telefon şakasını yaparak büyükler ile dalga geçebilir: - Alo, evinize hayvan lazım mı? Beklediği “Hayır” cevabını duyduktan sonra masumca şu sözleri ekleyebilir: - Lütfen, yüzüme telefon kapatmayın. Sizce pençeyle telefon numarasını çevirmek kolay mı? Psikologlara göre gençlerin yaptığı telefon şakalarının sebepleri yukarıda belirtilenlerden farklı olabilir. Uzmanlar, çocukların yaptıkları telefon şakalarının altında yatan sebepleri “sınırı aşma tecrübesini yaşamak, sıradışı durumlarda çözüm getirebilmek, imkanlarını bilmek”. Bazı uzmanlar, telefon şakaları geri zekalıların eğlencesi değil, çocukların öfke, gülüş, iyi tavır gibi büyüklerin dünyasının en belirgin duygularıyla karşı karşıya gelme ihtiyacı olduğunu söylüyorlar. Cep telefonlarının, ev telefonlarını ikinci plana attığı günümüz dünyasında telefon şakaları daha da artmaktadır. Arayanın telefon numarasını bildiren cihazların ortaya çıkması telefon şakacılarını durdurmamaktadır. Şakacılar, internette bu durumda ne yapılacağına dair bilgi paylaşır: “Öyle cihaz, sesinden fark edilir. Ama bu duruma düştüğünde korkma, geriye çekilme, yakanı kurtar”. Siz de işten geldikten sonra, çalınan telefonu açıp öyle bir diyalogun parçası olabilirsiniz: - Merhaba, affedersiniz, buz dolabınız var mı? - Evet, var. - Ne güzel işte. Onu hemen açın, evinize penguen getiriyoruz. Eğer bir yetişkin bu şakanın karşısında bağırıp çağırmazsa, küfür etmek yerine penguen getirmekte nasıl yardımcı olunabilir, veya onlara hangi yem verilebilir konusunda çocuklara katılırsa, çocuklar ile büyükler dünyaları arasındaki mesafe azalır. n

GÜZ • SAYI 35 DA

41

дети

в мире взрослых

Тепло домашнего очага Yuva Sıcaklağı Как и все родители, Ирина и Сергей должны детей накормить, одеть, обуть, собрать в школу, купить игрушки, книги и т. д. И забыть о выходных и отпусках Bütün anne ve babalar gibi Sergey ve İrina da çocuklarını doyurmalı, onları giydirmeli, okul ihtiyaçlarını sağlamalı, kitap ve oyuncak almalı. Dinlenmeyi ve tatili de unutmalılar

42 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

Беседовала Лариса Михальчук

П

ервый детский дом семейного типа открылся в Белоруссии в конце х годов ХХ века. Сейчас в стране более таких домов, в них живут около детей. Один из первых открыли Ирина и Сергей Курьян.

Беседовала Larisa Mihalçuk

B

elarus’taki ilk aile tipi çocuk evi 80’li yılların sonunda açıldı. Şu anda ülkede, yaklaşık çocuğun barındığı ’den fazla ev var. İlk çocuk evlerinden birini de İrina ve Sergey Kuryan çifti açmış.

– В следующем году нашему дому исполнится двадцать лет, – рассказывает Ирина. – Как только стали появляться первые семейные дома, мы с мужем написали заявление, что хотим открыть такой дом. В году нам дали квартиру в многоэтажке, где мы и сейчас живем, и тогда мы смогли взять первого ребенка. К этому времени у нас уже было двое своих мальчиков, прибавилась еще девочка. А всего детей – четырнадцать; старшему сыну – 29 лет, младшей дочери – 2 года.

Önümüzdeki yıl evimiz yirminci yılını dolduracak diyerek anlatıyor İrina: “Aile tipi çocuk evleri daha yeni yeni açılmaya başlamıştı, biz de hemen kocamla birlikte bir dilekçe yazarak böyle bir ev açmak istediğimizi bildirdik. yılında, şu anda içinde yaşadığımız daireyi verdiler ve böylece ilk çocuğumuzu evlat edinebildik. O ana kadar iki öz oğlumuz vardı, bu ise ilk kızımız oldu. Toplam 14 çocuğumuz var. En büyükleri, 29 yaşında erkek. En küçüğü ise 2 yaşında kız.” Kuryan ailesi, Minsk’in merkezinde, Belarus standartlarına göre büyük (m2) bir dairede yaşıyor. Şu anda ailede beş çocuk var.





Семья Курьян живет в центре Минска в большой по белорусским меркам квартире площадью кв. м. Сейчас в их семейном доме – пятеро детей. В соответствии с положением о детском доме семейного типа, утвержденным правительством страны в году, общее число одновременно живущих детей, включая родных и усыновленных, не должно быть меньше пяти и больше десяти человек. Обеспеченность площадью каждого члена семьи должна составлять не менее 15 кв. м. Квартира или дом находятся в собственности государства и принадлежат семьям на время работы детского дома семейного типа. Откровенно говоря, называть детским домом, пусть и семейным, квартиру, в которой живут Ирина и Сергей с детьми, не хочется. На

yılında yayımlanan Belarus Aile tipi çocuk evleri yönetmeliğine göre, evde aynı anda yaşayan öz ve evlatlık çocukların sayısı, toplamda beşten az ondan fazla olamıyor. Bununla beraber, her aile bireyine düşen ortak kullanım alanı 15 m²’den az olmamalı. Devletin özel mülkü olan bu müstakil ev veya daireler, çocuk evi olarak hizmet vermek üzere ailelere verilmektedir. Açık konuşmak gerekirse, İrina ve Sergey’in çocuklarıyla birlikte yaşadığı bu daireyi -aile tipi de olsa- çocuk evi olarak adlandırmak içimden gelmiyor. İlk bakışta Kuryan ailesi; anne ve babasıyla, uslu ve yaramaz çocuklarıyla, her aile için sıradan sayılacak günlük düzen ve alışılagelmiş problemleriyle sıradan bir aile. İrina’yla mutfakta acele etmeden sohbet ediyor, aynı zamanda akşamki yemeğe salata hazırlıyoruz. Kızlardan birinin, Katya’nın bugün doğum günü.

büyüklerin dünyasında çocuklar

«Если вы идете на такую работу, как мы с мужем, вы должны четко понимать, что она занимает 24 часа в сутки все дней в году» «Eğer siz de bizim gibi böyle bir işe kalkışmak istiyorsanız, şunu iyi anlamalısınız ki, bu iş gün/24 saati kapsayan bir iş»

GÜZ • SAYI 35 DA

43

дети

в мире взрослых

«Самое важное, что мы делаем для детей, когда они остаются без родителей – даем им возможность выбора жизненного пути»

первый взгляд, это обычная семья с мамой и папой, с детишками, послушными и не очень, с обычным для каждой семьи распорядком дня и, на первый взгляд, обычными проблемами. Мы разговариваем с Ириной, сидя на кухне, а заодно готовим салаты к праздничному ужину – у одной из дочерей, Кати, сегодня день рождения. Папа еще не приехал с дачи, младших девочек мама уложила после обеда спать. Ася уже большая и помогает маме. То и дело на кухню с вопросом, правильно ли он решает задачу по математике, прибегает Андрей. «Это наше, можно сказать, третье поколение детей, – рассказывает Ирина. – Старшие уже имеют собственные семьи и живут отдельно. Есть и внук, в ноябре ожидаем еще одного. В общем, растет семья».  В Белоруссии получить право работать в детском доме семейного типа не так-то просто. «Есть много семей, желающих воспитывать детей, – рассказывает начальник отдела социально-педагогической работы и охраны детства министерства образования

44 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

Babaları henüz yazlıktan dönmedi. Anne, küçük kızları öğle uykusuna yatırdı. Asya ise artık büyük bir kız ve annesine yardımcı oluyor. Andrey, "matematik problemlerini acaba doğru mu çözüyorum" diye iki de bir mutfağa koşarak girip çıkıyor. “Bu, bizim çocukların üçüncü nesli diyebiliriz. Büyüklerin artık kendi aileleri var, bizden ayrı yaşıyorlar. Bir torunumuz var, Kasım'a bir tane daha bekliyoruz. Kısacası ailemiz genişliyor.” diyor İrina.  Belarus’ta aile tipi çocuk evinde çalışmaya hak kazanmanın öyle pek de kolay olmadığını söyleyen Belarus Eğitim Bakanlığı Çocuk Esirgeme ve Sosyo-Pedagojik İşler Daire başkanı Galina Rudenkova, “Çocuk yetiştirmek isteyen çok sayıda aile var, bu aileler arasında sınav yapılıyor ve yerel eğitim kurumlarının temsilcileri, ailenin çocuk yetiştirmeye ne kadar hazır olduğunu tespit ediyorlar. Ana kriter, çocuğu herhangi bir aileye vermek değil, özellikle en iyi aileye verebilmek. Aile tipi çocuk evi kurma sözleşmesi, anne ve babanın ikisiyle birlikte imzalanıyor. Buna göre anne tam gün çalışan öğretmen maaşı, baba ise yarım günlük öğretmen maaşı alıyor. Her ailede olduğu gibi

büyüklerin dünyasında çocuklar

Галина Руденкова. – Среди них проводится конкурс, и представители местных органов образования определяют, насколько семья готова воспитывать детей. Главный принцип – отдать ребенка не просто в семью, а именно в хорошую семью. Договор об основании семейного дома заключается с двумя родителями, мама оформляется на работу учителем на полную ставку, папа – на полставки по совместительству. У папы обязательно должно быть постоянное место работы, поскольку, как и в обычной семье, он должен ходить на работу, зарабатывать деньги и обеспечивать маму и детей. Государство помогает таким семьям. По состоянию на 30 сентября максимальная помощь, которую можно получить на одного ребенка – тысяч белорусских рублей (примерно 60 долларов). Конечно, немного, но к этому казна еще оплачивает коммунальные услуги на каждого ребенка, принятого в семью». Но не из-за денег люди идут на такую работу, тем более что только на дотацию от государства содержать ребенка при нынешних ценах крайне сложно. Ирина закончила физический факультет Белорусского государственного уни-

babanın devamlı bir işi olması ve işe gidip para kazanıp ailenin ihtiyaçlarını sağlaması gerekiyor. Böyle ailelere devlet tarafından da yardım sağlanıyor. 30 Eylül itibariyle, bir çocuk için alınabilecek maksimum yardım bin Belarus Rublesi. Buna ek olarak evlat edinilen her çocuğun kamu giderleri devlet tarafından ödeniyor.” diyor. Ama insanların böyle bir işe girişmeleri para için değil tabi, zaten günümüz şartlarında devletten gelen ödenekle çocuğun nafakasını karşılamak oldukça zor. İrina Belarus Devlet Üniversitesi Fizik Fakültesini bitirmiş, Sergey ise Minsk Radyoteknik Enstitüsünü. “Böyle bir işe girişmek benim fikrimdi ama, kocamı razı etmek için de hiç uğraşmadım. Ailesi, böyle bir karar almamıza önce şaşırdı ama sonra alıştılar. Benim ailem ise, bizi zorlanmadan kabul etti. Benim annem de evlatlıkmış. Savaşta anne ve babasını kaybetmiş, halası onunla beraber iki kızkardeşi yanına almış. Diğer kardeşi tifodan ölmüş, annemi de halam büyütmüş. Demek ki, biz de birilerine yardımcı olmalıyız”. diyor İrina. Bütün anne ve babalar gibi Sergey ve İrina da çocuklarını doyurmalı, onları giydirmeli, okul ihtiyaçlarını sağlamalı, kitap ve oyuncak almalı. Dinlenmeyi ve tatili de unutmalılar.

“En önemlisi biz çocuklara hayatlarını seçme hakkı tanıyoruz. Öyle durumlar oluyor ki, eğer biz olmasak çocuklarımız için durum çok kötü olur”

GÜZ • SAYI 35 DA

45

дети

в мире взрослых

«У мам выходных и отпусков не бывает. Мне кажется, что это и невозможно. Даже если я поеду куда-то отдыхать, разве я смогу не думать о детях, о том, что здесь происходит?»

46 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

верситета, Сергей – Минский радиотехнический институт. «Идея пойти на такую работу была моя, но и мужа особо уговаривать не пришлось, – рассказывает Ирина. – Его родные сначала недоумевали, зачем нам это надо, а потом привыкли. Мои родители сразу поняли. Моя мама – приемный ребенок. Во время войны ее родителей расстреляли, и сестра отца взяла двух девочек. Одна умерла от тифа, а маму ее тетка вырастила. Значит, и мы должны кому-то помочь». Как и все родители, Ирина и Сергей должны детей накормить, одеть, обуть, собрать в школу, купить игрушки, книги и т. д. И забыть о выходных и отпусках. «Если вы идете на такую работу, как мы с мужем, должны четко понимать, что она занимает 24 часа в сутки все дней в году, – считает Ирина. – У мам выходных и отпусков не бывает. Мне кажется, что это и невозможно. Даже если я поеду куда-то отдыхать, разве я смогу не думать о детях, о том, что здесь происходит?»

İrina: “Eğer siz de bizim gibi böyle bir işe kalkışmak istiyorsanız, şunu iyi anlamalısınız ki, bu iş gün/24 saati kapsayan bir iş. Bu işte annelerin hafta sonu veya tatili yok. Bana göre bu mümkün de değil zaten. Herhangi bir yere tatile gidecek olsam bile, çocukları düşünmeden yapabilir miyim sanki?”  19 yıldır İrina ve Sergey sadece iki defa tatil yapmışlar. Geçen sene şansları yaver gitmiş, çocuklarla beraber tatile gitmişler. İrina: “Biraz para biriktirdik, biraz da büyük çocuklar yardım etti, böylece tatil yapmış olduk. Tekrar ne zaman tatile gideriz bilmem. Şu an herşeye zam geldi. Sanırım babamızın başka bir iş bulması gerekecek. Para yetmiyor tabi ki. Şunu da unutmayın ki, biz bir aileyiz ve bu problemi de çözecek olan yine biziz. Ailedeki problemi, ailenin kendisinin çözmesi zaten çok normal. Problem çok.

büyüklerin dünyasında çocuklar

 За 19 лет Ирина и Сергей отдыхали всего два раза. В прошлом году повезло – съездили с младшими детьми на море. «Денег накопили, старшие дети помогли, вот и получился у нас отдых, – говорит она. – Когда в следующий раз поедем, не знаю. Сейчас все подорожало; надо, наверное, нашему папе искать другую работу. Денег, конечно, не хватает. Но поймите меня правильно, мы – семья, и это наши проблемы. И это нормально, когда семейные проблемы решает сама семья». Проблем много. Например, нужна новая машина, чтобы ездить за км от Минска на дачу. Заработка Сергея (он работает главным инженером в Минском дворце детей и молодежи) на все нужды не хватает. «Практически все, что можно вырастить, выращиваем сами, потому что иначе не прокормимся на такие пособия, – говорит Ирина. – На лето мои родители покупают курочек, значит, и яйцами мы до конца октября обеспечены. А без машины нам сложно – и дети еще маленькие, и родители, которые с нами все лето на даче живут, уже люди немолодые». Время идет, дети взрослеют и начинают жить своей жизнью. Кто-то забегает пообедать, кто-то – рассказать о себе, посоветоваться. Все, как в обычной семье. «Самое важное, что мы делаем для детей, когда они остаются без родителей – даем им возможность выбора жизненного пути, – считает Ирина. – Есть ситуации, когда четко понимаешь, что без нас нашим детям было бы совсем плохо». 

Mesela, Minsk'ten km uzaklıktaki yazlık eve gidebilmek için yeni bir arabaya ihtiyaç var. Sergeyin maaşı bütün ihtiyaçlarımıza yeterli gelmiyor. Yetiştirilebilecek herşeyi kendimiz yetiştiriyoruz. Aksi halde, bu parayla yaşamamız mümkün değil. Annemler yaz için tavuk alıyorlar. Ekim sonuna kadar yumurta ihtiyacımız giderdik demektir. Arabasız gerçekten zor. Hem çocuklar küçük, hem de yazın bizimle beraber kalan anne ve babam, yaşlı insanlar. Zaman geçiyor, çocuklar büyüyor ve kendi hayatlarını yaşamaya başlıyorlar. Kimi yemek yemek için, kimi sohbet etmek için, kimi ise tavsiye almak için arada bir uğruyor.” En önemlisi, biz ailesiz kalan çocuklara hayatlarını seçme imkanı veriyoruz, diye düşünüyor İrina. “Öyle durumlar oluyor ki, eğer biz olmasak çocuklarımız için durum çok kötü olur.”  Galina Rudenkova’nın soylediğine göre, Kuryan ailesinin çocuk yetiştirme üzerine büyük tecrübeleri var. Emektar bir aile. Genel konuşmak gerekirse, Belarus’ta aile tipi çocuk evlerinin gelişiminde iki etap atlandı. ’de Belarusta 45 ev vardı, ’te Sonraki beş yıl içinde ise ev sayısı yüze çıktı. 1 Ocak itibariyle bu sayı 'ye ulaştı . Çocuk evlerine kaynak öngören yılları arasındaki devlet Başkanının “Belarus Çocukları” adlı programı, bu evlerin gelişimine büyük katkı sağladı. Yakında yayınlanacak olan “Belarus Çocukları” adında yeni bir program daha hazırlandı. Muhtemelen önümüzdeki beş yılda aile tipi çocuk evlerinin sayısı ciddi bir şekilde artacaktır. Böylelikle evi olmayan çocuk sayısı da azalacak. n

"Bu işte annelerin hafta sonu veya tatili yok. Bana göre bu mümkün de değil zaten. Herhangi bir yere tatile gidecek olsam bile, çocukları düşünmeden yapabilir miyim sanki?”

По словам Галины Руденковой, у семьи Курьян большой опыт в воспитании детей. «Это семья старожилов, – говорит она. – А если говорить в целом, в Белоруссии детские дома семейного типа, условно говоря, прошли два этапа развития. В году было 45 домов, в м – За последующие пять лет, с по й, количество домов увеличилось на , и 1 января года их насчитывалось уже Большой толчок их развитию дала президентская программа «Дети Белоруссии» на – годы, предусмотревшая финансирование детских домов семейного типа». Сейчас подготовлена новая программа «Дети Белоруссии», она будет опубликована в ближайшее время. Возможно, в следующем пятилетии количество семейных домов существенно возрастет. А значит, и детей, лишенных домашнего тепла, станет меньше. n

GÜZ • SAYI 35 DA

47

дети

в мире взрослых

Социальный портрет современной таджикской семьи Modern Tacik ailenin sosyal portresi 48 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

büyüklerin dünyasında çocuklar

Рустам Назаров

заведующий кафедрой гуманитарных дисциплин Института экономики Таджикистана, кандидат философских наук, доцент

П

осле распада Советского Союза традиционный образ жизни семьи, где сохранялся патриархальный уклад, где родители и дети предпочитали жить вместе, и дети традиционно брали на себя заботу о родителях в старости, где члены семьи объединялись вокруг главы рода, начал рушиться. Борьба за выживание вынудила работоспособную часть семьи мигрировать в большие города – Душанбе, Ходжент, Куляб, Курган-тюбе и Хорог, в страны ближнего (Россия, Казахстан), а затем и дальнего зарубежья. Миграция охватила почти все семьи Таджикистана и более 30% трудоспособного населения страны.

Плюсы и минусы социальных последствий для семьи Положительный факт – люди вышли за патриархальные границы семейного очага и вошли в мир рыночных отношений, приспосабливаясь к жестким законам конкуренции. Изменилась социально-профессиональная ориентация населения в пользу предпринимательства, бизнеса и свободы перемещения из одной социальной группы в другую, ускоренного освоения новых, востребованных на рынке профессий. Все это положительно повлияло на формирование новой социальной общности. Изменилась ментальность, и способы общественной регуляции: сегодня сохранение семейных уз выражается в частичной, а не полной, как было раньше, семейной зависимости. Раньше в патриархальной семье все свои доходы члены семьи отдавали главе рода, и тот распоряжался ими для нужд семьи по своему усмотрению. Теперь в новых условиях члены семьи сами решают, как поступить со своими доходами, лишь частично помогая родителям. Каждый человек старается создать собственную семью – автономную ячейку общества. Если члены семьи и собираются вместе, то в основном для традиционных совместных обрядов – на свадьбы, похороны, дни рождения, поминки. Зачастую не в полном составе, преимущественно в период отпусков и праздников. Все это приводит к тому, что кровнородственные отношения родителей и детей, братьев и сестер, внуков, племянников, другие семейные связи ослабевают.

Требуются женихи Миграционный процесс создал дисбаланс в семейно-брачных отношениях. В Таджикистане отсутствие женихов привело к увеличению числа

Rustam Nazarov

Tacikistan Ekonomi Enstitüsünün Beşeri Bilimler Bölümü Başkanı, Felsefe Anabilim Dalında yüksek lisans yapmış, Doçent

S

ovyet Birliğinin dağılmasından sonra Tacikistan’da, daha önce görülmemiş toplu iç ve dış göç başladı. Ebeveynler ve çocuklar birlikte yaşamayı tercih ettikleri, çocukların yaşlı ebeveynlerinin bakımları üstlendikleri ve aile bireylerinin aile reisinin etrafında birleştiği ataerkil bir yaşam tarzına sahip geleneksel aile yaşam tarzı çökmeye başladı. Hayatta kalma mücadelesi çalışabilir aile bireylerini, Duşanbe, Hocent, Kulyab, Kurgantübe ve Horog gibi büyük şehirlere, Rusya, Kazakistan gibi yakın ülkelere, daha sonra ise uzak ülkelere göç etmeye zorlamıştır. Göç hemen hemen tüm Tacik aileleri ve çalışabilir nüfusun %30’unun fazlasını kapsadı.

Sosyal sonuçların aile için artıları ve eksileri Olumlu olan insanların ataerkil aile ocağının dışına çıkması ve sert rekabete uyum sağlayarak piyasa ilişkileri dünyasına girmesi olmuştur. Halkın sosyal ve profesyonel yönelimi, girişimcilik ve bir sosyal gruptan diğerine hareket özgürlüğü, piyasanın talep ettiği yeni mesleklerin hızlı edinilmesi yönünde değişti. Bütün bunlar yeni sosyal ortakların oluşmasını olumlu bir şekilde etkilemiştir. Mantalite ve toplumsal düzenleme yöntemleri değişti: bugün aile bağlarının korunması eskisi gibi tam değil kısmi bağlılıkla ifade edilmektedir. Eskiden mevcut olan ataerkil ailede aile üyeleri tüm gelirlerini aile reisine veriyorlardı ve aile reisi kendi takdirine göre onu aile ihtiyacı için kullanıyordu. Şimdi ise yeni şartlarda aile bireyleri sadece kısmen ebeveynlerin ihtiyaçlarına yardım ederek kendi gelirlerini nasıl kullanacaklarına kendileri karar veriyorlar. Her insan toplumun özerk bir zümresi olan kendi ailesini kurmaya çalışır. Aile üyeleri toplansa da çoğu defa düğün, cenaze, doğum günleri, definden sonra verilen anma yemeği gibi geleneksel ortak törenlerde bir araya funduszeue.info zaman olmasa da daha çok tatil ve bayramlarda da görüşme imkanı olabiliyor . Tüm

Отсутствие свободных молодых мужчин вынуждают девушек выходить замуж за женатых, становясь вторыми, третьими, а то и четвертыми, и пятыми женами. Явное тому подтверждение - резкий рост многоженства в Таджикистане в последние 20 лет Genç erkeklerin yokluğu genç kızların ikinci, üçüncü, hatta dördüncü ve beşinci eş olarak evli erkeklerle evlenmelerini zorunda bırakıyor. Tacikistan'ın son 20 yılda çokeşliliğin keskin bir artışı buna net bir kanıt oluşturmaktadır GÜZ • SAYI 35 DA

49

дети

в мире взрослых Раньше в патриархальной семье все свои доходы члены семьи отдавали главе рода, и тот распоряжался ими для нужд семьи по своему усмотрению. Теперь в новых условиях члены семьи сами решают, как поступить со своими доходами, лишь частично помогая родителям Eskiden mevcut olan ataerkil ailede aile üyeleri tüm gelirlerini aile reisine veriyorlardı ve aile reisi kendi takdirine göre onu aile ihtiyacı için kullanıyordu. Şimdi ise yeni şartlarda aile bireyleri sadece kısmen ebeveynlerin ihtiyaçlarına yardım ederek kendi gelirlerini nasıl kullanacaklarına kendileri karar veriyorlar

50 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

не состоящих в браке девушек. По самым грубым подсчетам доля девушек брачного возраста (18 – 35 лет), которые не смогли выйти замуж, составляет сегодня более 30% общего количества женщин Таджикистана. Это сотни тысяч людей, которые не могут выполнить свое земное предназначение – создать семью, родить и воспитать собственных детей в нормальной моногамной семье. Многие девушки, чтобы не быть обузой родителям, покидают отчий дом, определяя дальнейшую судьбу самостоятельно. Часть уезжает на учебу или устраивается на работу вдали от семейных очагов, часть неудачниц или неспособных выжить в новых условиях начинает заниматься проституцией, наркобизнесом. Большинство родителей, особенно из бедных семей, вынужденно примиряются с таким поведением своих детей. Отсутствие свободных молодых мужчин вынуждает девушек выходить замуж за женатых, становясь вторыми, третьими, а то и четвертыми, и пятыми женами.. Явное тому подтверждение – резкий рост многоженства в Таджикистане в последние 20 лет.

За детей в ответе Гражданская война, хаос, страх и борьба за выживание, резкое ухудшение материального и социального положения населения задвинули проблему образования и воспитания на второй план. Родители, а порою и дети, в основном были заняты повседневными заботами о «хлебе насущном», решением каждодневных житейских проблем. Не случайно в е годы резко снизилось качество образования и воспитания, последствия чего сказываются и в наши дни. К сожалению, в Таджикистане и сегодня нет эффективного законного механизма привлечения родителей к выполнению своих обязанностей перед детьми. Сейчас президент страны выдвинул на всенародное обсуждение проект нового закона Республики Таджикистан – «Закона об ответственности родителей в образовании и воспитании детей». Он призван усилить роль и ответственность родителей в воспитании и образовании подрастающего поколения. Однако следовало бы разработать механизм реализации уже существующих законодательных актов. Огромную роль здесь может сыграть образовательная политика государства. Молодые необразованные девушки выходят замуж, не имея навыков воспитания детей в меняющемся мире. Поэтому необходимо в рамках образовательных программ средней и высшей школы внедрять обучающие программы для будущих родителей. Аналогичные курсы необходимо создать для обучения молодых людей, которые уже стали родителями. Следует сохранять, развивать и приумножать вековые традиции семьи. n

bunlar ebeveynler ile çocuklar, kardeşler, torunlar, yeğenler, vb akrabalar arasındaki kan ve akrabalık ilişkilerinin azalmasına sebep oluyor.

Damat adayları aranıyor Tacikistan’da evlenecek erkeklerin yokluğu evlenecek yaşta olup evli olmayan kızların sayısının artmasına sebep olmuştur. En kaba hesaplara göre bugün evlenememiş olan evlenecek yaştaki kızların (18 - 35 yaş) sayısı Tacikistan kadınların toplam sayısının %30'dan fazladır. Bunlar dünyevi görevini yerine getiremeyen - ailesini kuramayan, normal monogam ailede kendi çocuklarını doğuramayan ve yetiştiremeyen yüz binlerce insandır. Kızların çoğu anne babalarına yük olmamak amacıyla kendi kaderini belirleyerek babasının evini terk ediyor. Bir kısmı evinden uzak okula ya da işe başlıyor, bazı şanssız veya yeni şartlara uyum sağlamayan, fahişelik, uyuşturucu ticareti gibi şeylerle uğraşmaya başlıyor. Ebeveynlerin çoğu özellikle fakir aileler, çocuklarının bu davranışlarını zoraki olarak kabul ediyorlar. Genç erkeklerin yokluğu, genç kızların ikinci, üçüncü, hatta dördüncü ve beşinci eş olarak evli erkeklerle evlenmelerini zorunda bırakıyor. Tacikistan'ın son 20 yılda çokeşliliğin keskin bir artışı buna net bir kanıt oluşturmaktadır.

Çocukların sorumlusu İç savaş, kaos, korku ve hayatta kalma mücadelesi, halkın ekonomik ve sosyal durumunun ani bozulması eğitim ve öğretim sorununu arka plana düşürdü. Anne baba, zaman zaman çocukları da, çoğunlukla boğaz derdine düştüler, günlük sorunları çözmeye uğraştılar. lı yıllarda eğitim ve öğretimin kalitesinin dramatik düşüşü bir rastlantı değildir, etkileri ise günümüzde de devam etmektedir. Maalesef, günümüzde de Tacikistan’da ebeveynlerin çocuklarına karşı yükümlülüklerinin yerine getirilmesi için etkili yasal bir mekanizma yoktur. Ülkenin Cumhurbaşkanı, Tacikistan Cumhuriyetinin yeni yasası olan ‘''Ebeveynlerin çocuk eğitimi ve yetiştirmesindeki sorumluluğu kanunu''’ tasarısını halk tarafından tartışmaya sundu. Yasa, ebeveynlerin genç kuşağın eğitiminde ve yetiştirilmesindeki rolü ve sorumluluğunu güçlendirilmeyi amaçlamaktadır. Ancak, mevcut yasal düzenlemeleri mekanizmasınınçalıştırılmasıda yararlı olurdu. Devletin eğitim politikasının bu konuda büyük bir rolü olabilir. Genç cahil kızlar değişen dünyada çocuk yetiştirme becerisini kazanmadan evleniyorlar. Bu nedenle orta ve yüksek okulun eğitim programları çerçevesinde müstakbel ebeveynler için eğitim programları uygulamak gereklidir. Ebeveyn olmuş olan gençlerin eğitimi için de benzer kursları kurmak gerek. Yüzyıllık aile geleneklerini korumak, geliştirmek ve artırmak lazım. n

büyüklerin dünyasında çocuklar

Жить в своих детях Kendini çocuklarında bulmak Тофик Аббасов

Tofik Abbasov

Ж

H

изнь прекрасна в многообразии. Непреходящее ее достоинство в том, что она способна рождать новую жизнь, давать потомство. А когда есть потомство, человек вне зависимости от возраста, желаний и даже перед неизбежностью переселения в мир иной продолжает жить в своих детях. Поистине счастливчиками становятся те, кого дети радуют. Эта радость и есть гарантия сохранения преемственности. Семья, как и сотни и тысячи лет назад, продолжает оставаться главной площадкой, на которой взращивается молодая человеческая поросль. От того, насколько она способна сохранить традиционные ценности, зависит будущее новых поколений. В современном азербайджанском обществе воспитание детей, как и в прошлом, остается главным вопросом повседневной жизни. Вопрос, как следует формировать нового человека, волнует практически каждую семью. В последнее время стало нормой, главным делом жизни взрослых, дать детям качественное образование. Можно сказать, определяющая тема воспитания. Однако даже хорошее образование иной раз оставляет пустоты в морально-этическом и эстетическом портрете человека. Быть профессионалом хорошо и почетно, но при этом вдвойне важно сформироваться еще и как личность. Жизнь в полноценной семье, говоря языком мудреца, есть первое преодоление смерти. Любить и обуздать эгоизм – значит найти путь к полноценному бессмертию. И в нашей жизни, и в жизни будущих детей эти истины будут доминировать, пока живет выстраданная веками нравственность. Если сказанное можно назвать мудростью, то я уверен – мы будем правы.

ayatın güzelliği, çok çeşitliğindedir. Yeni bir cana, yeni bir nesle hayat vermesi onun daimi değeridir. Bir insanın çocukları olduğu zaman dilek ve istekleri, yaşı ne olursa olsun öbür dünyaya geçtikten sonra bile kendi çocuklarında yaşamaya devam edecek. Çocuk sahipliğinin sevincini yaşayanlar gerçek mutluluğun ne olduğunu anlayabilirler. Yaşadıkları o sevinç, değerleriyle geleneklerin nesilden nesile geçmesini sağlar. Binlerce yıl önce olduğu gibi, bugün de aile, genç neslin yetiştirildiği yerdir. Gelecek nesiller, aile kurumunun temel değerlerinin korunabilmesine bağlıdır. Çağdaş Azeri toplumunda çocuk yetiştirmeye, geçmişte olduğu gibi, bugün de çok önem verilir. Çocuk nasıl yetiştirilmeli, yeni bir birey nasıl büyütülmeli gibi soruları her aile sorar. Son zamanlarda, büyüklerin tek derdi çocuklara iyi eğitim vermek oldu. Bunun, çocuk yetiştirmenin ana konusu olduğu söylenebilir. Fakat, çok güzel kaliteli bir eğitim bile ahlak ve estetik ihtiyaçları karşılamayabilir. İşin ustası olmak önemli, ama bunun yanında iyi bir insan olmak iki kat daha önemlidir. Eksiksiz ailede yaşamak, ebedi yaşamaya ilk adım atmak demektir. Bencil olmaması, her şeye ve herkese sevgiyle yaklaşması ebedi yaşama yol bulmak demektir. “Ahlaki olacağı kadar bu değerler hem bizim hayatımız, hem de çocuklarımızın hayatlarında önem taşıyacak” sözlerine hikmet dersek yanlış olmaz diye düşünüyorum.

GÜZ • SAYI 35 DA

51

дети Факел Пифагора Pisagor Meşalesi в мире взрослых

Мастер и подмастерье. Наставник и ученик. С незапамятных времен, с тех пор, как существует человек, эти роли не теряют своей актуальности. Usta ve çırak. Öğretmen ve öğrenci. Asırlar boyu önemini yetirmeyen bu iki meslek, iki kavram insanoğlunun tarihine eşlik eder.

Илья Лупу / İlya Lupu

Пифагор на фреске Рафаэля ( г.) / pisagor Freske rafayek()

Т

ак кто они, эти двое – ученый старец и талантливый юноша? Строгий преподаватель и способный студент? Высказать свое мнение на тему «учитель и ученик» журнал «ДА» попросил видных молдавских ученых – математика, академика Митрофана Михайловича Чобану, профессора Тираспольского университета Илью Ивановича Лупу, по учебникам которого учатся студенты Молдавии и ряда соседних стран, а также его ученика и последователя, доктора математики, профессора Молдавского государственного университета Василе Нягу.

52 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

B

ir aksakal ile bir yetenekli delikanlı mı, sert bir hoca ile becerikli öğrenci mi? Acaba, kimdir bu ikisi? Hangi kişiliklere, hangi karekterlere sahiptirler? Moldova’nın önde gelen bilim adamları, matematikçi, akademisyen Mitrofan Mihayloviç Çobanu ve Tiraspol Üniversitesi Öğretim Üyesi, Prof. İlya İvanoviç Lupu, onun öğrencisi ve takipçisi Moldova Üniversitesi Öğretim Üyesi funduszeue.info Vasile Nyagu Öğretmen ile Öğrenci konusu üzerine görüşlerini DA Dergisi ile paylaştılar. Prof. İlya İvanoviç Lupa’nın hazırladığı ders kitapları ile Moldova’daki ve çoğu komşu ülkelerindeki öğrencilere okutulmaktadır.

– Вы спрашиваете, сколько у меня учеников? Да столько же примерно, сколько школьных учителей математики и университетских преподавателей в стране. За плечами более полувека педагогического стажа. Только тех, кто слушал мой университетский курс методики преподавания математики и кто учился у меня, когда я был еще сельским учителем, наберется, пожалуй, тысячи полторы. Однако это в общем и целом. Если же брать максимум требований, когда ученик становится твоим последователем, тогда, естественно, искомое количество сильно сузится. Тут уж сами ученики должны назвать своего наставника или наставников, поскольку у каждого из нас был такой не один. Я, к примеру, считаю своими учителями Василия Косташа, Иродиона Касияна, Петра Петрушина, Василия Чобану, Израиля Гохберга, Николая Филипа. Каждый из них по-своему способствовал моему формированию как ученого, человека и гражданина. А начинал я этот долгий путь со студенческой скамьи Бэлцьского пединститута под личным руководством тогдашнего ректора, моего первого учителя, обаятельнейшего педагога Николая Дмитриевича Филипа. Как гражданину Молдавии мне бывает до слез обидно за то, что моя страна часто оказывается в хвосте списка европейских стран по разным показателям – например, по уровню бедности, продолжительности жиз-

büyüklerin dünyasında çocuklar лось – поддерживал дельным советом или просто подбадривал в трудных ситуациях. Должно быть, поэтому у него, кажется, нет врагов. В советское время Лупу многое сделал именно благодаря своему высокому общественному статусу. Главное, не позволял злу укореняться вокруг, гасил репрессивные волны от высших партийных инстанций, оберегая подопечных, в особенности талантливых учеников, от гонений – например, когда известные органы открывали сезон охоты на антисоветчиков. Порой приходилось брать ответственность на себя.

ни, урожайности, качеству дорог и т. п. Но не могу не радоваться тому, что на международных математических олимпиадах команда молдавских школьников всегда входит в дюжину лучших. Это доказывает эффективность нашей научной дисциплины, которая учит учителей, как преподавать математику. Значит, моя и моих коллег работа приносит плоды и поднимает международный престиж нашей родины.

– Ne kadar öğrencim var diye mi soruyorsunuz? Ülkede ne kadar okul ve üniversitelerde çalışan matematik hocaları varsa, işte o kadar. Elli yıldır öğretmenlik yapıyorum. Bu zaman içerisinde ister köyde matematik öğretmeni olarak çalışırken, ister daha sonra üniversitede Matematik Öğretim Yöntemleri dersini anlatırken herhalde bin beş yüz öğrenciye bilgi ve tecrübemi aktardım. Eğer bu soruyu sorarken niyetiniz kaç öğrenci önderliğimde araştırma yapmış, benim takipçim olmuş öğrenmek idiyse bu soruyu bana değil bizzat öğrencilerime sormalıydınız. Zira sadece öğrenciler, işte, bu benim hocam veya hocalarım diye söyleyebilirler. Hocalar dedim, çünkü hepimizin ders aldığı, tecrübe kazandığı mutlaka bir tek değil birkaç öğretmen var. Benim için bu öğretmenler Vasiliy Kostaş, İrodion Kasiyan, Pyotr Petruşin, Vasiliy Çobanu, İsrail Gohberg, Nikolay Filip oldu. Kendimi bir bilim adamı, ülkemin vatandaşı ve insan olarak yetiştirirken onların hepsinden bir şeyler aldım. Araştırmacı, matematikçi olma yoluna Beltz Pedagoji Üniversitesi öğrencisi olarak başladım. O zaman üniversite rektörü son derece sempatik bir insan olan Nikolay Dmitriyeviç Filip’ti. Moldova vatandaşlarının yoksulluk oranı, ortalama yaşam süresi, bitkilerin verim oranı, yolların kalitesi gibi göstergelerde diğer Avrupa ülkeleri ile mukayese edilirken son sıralarda yer bulunca çok üzülüyorum. Fakat, aynı zamanda, uluslararası matematik olimpiyatlarında Moldova öğrencileri ilk 12’ye girdiği için çok seviniyorum. Demek ki çalıştığım alan, yani okul ve üniversitelerde matematik ders verme yöntemleri alanında başarı gösteriyoruz. Harcadığımız emekler boşuna değil.

Василе Нягу / Vasili Nyagu – Думается мне, что мой наставник Илья Иванович Лупу не случайно выбрал труднейшую дисциплину – методику преподавания математики в школе и вузе. Илья Иванович, прирожденный педагог, никогда в жизни не искал легких путей. Есть у него уникальная способность объяснять просто и доступно сложнейшие математические и физические понятия и явления. Видели бы вы, как заслушиваются школьники и первокурсники, когда он доказывает у доски какую-либо теорему! Как будто рассказывает сказку малышам. Столь же просто и увлекательно написано большинство его постоянно переиздаваемых работ – «Методика преподавания математики», «Практикум решения математических задач» и другие. По ним вот уже более полувека обучаются учителя и студенты. Я тоже учился по ним, а также слушая его замечательные лекции, полные юмора. Но еще интереснее было доучиваться у Ильи Ивановича, когда мы стали коллегами, преподавая вместе в Молдавском госуниверситете. Благожелательность, мудрость и простота всегда отличали его. В прошлом Илья Иванович был и партийным секретарем, и профсоюзным лидером университета, и ему, естественно, проходилось проводить так называемую линию партии. При этом он всегда старался помочь студентам и преподавателям в решении их жизненных задач. А если не удава-

– Zamanında bana hocalık yapan İlya İvanoviç Lupu’nun, zor dersi, yani okul ve üniversitede Matematik Öğretim Yöntemleri dersinin seçilmesi tesadüf değildi. İlya İvanoviç doğuştan yetenekli bir öğretmendir. Hayatı boyunca kolaya kaçmamıştır. Onun çok güzel bir tarafı var: ister matematik, ister fizik en zor kavramları herkes anlayaşılır bir şekilde açıklayıp anlatabiliyor. Herhangi bir teoremi anlattığı zaman lise ve üniversite birinci sınıf öğrencileri onu ağızları açık bir şekilde dinlediklerini bir görseniz! İlya İvanoviç masal anlatırmış gibi teorem anlatır. Kolay, net anlaşılır dil ile yazılan “Matematik Öğretim Yöntemleri”, “Matematik Problemleri Çözme Uygulamalı Dersleri” gibi İlya İvanoviç’in kitapları, öğrencilerin ilgisini hemen çeker. Prof. Lupu’nun hazırladığı ders kitapları 50 yıldan fazla süredir öğrencilere okutuluyor. Ben de o ders kitaplardan yararlandım. İlya İvanoviç’in mizah dolu derslerini hayatta unutmam. Moldova Devlet Üniversitesinde öğretmenlik görevine başladıktan sonra, artık meslektaşım olan İlya İvanoviç’ten öğrencilik yapmak bana daha eğlenceli geldi. İlya İvanoviç’i diğerlerden ayıran en iyi özelliği , bilgelik ve sadeliğidir. Eskiden, İlya İvanoviç parti sekreteri, üniversitede sendika lideri olduğu için partinin ana prenseplerini mecbur uygulamak zorunda idi. Aynı zamanda, her zaman hem öğretmen, hem öğrencilerin problemlerini çözmeye mümkün olduğu kadar yardımcı olmaya çalışırdı. Herhalde bunun için düşmanları yok hep dostları var. Kötülüklerin yayılmasına engel olurdu. Sovyet rejimininin yüksek konumlu parti görevlilerinin baskısını engellerdi. Böylece, birçok yetenekli ve başarılı öğrenciyi sovyet rejiminin düşmanları lakabıyla çalışan özel servislerin pençelerine düşmekten kurtarırdı. Bazen de başkalarının kusurlarının sorumluluğunu kendisi üstlenirdi.

GÜZ • SAYI 35 DA

53

дети

в мире взрослых

Митрофан Чобану / Mitrofan Çobanu – В математику я вошел через ворота Тираспольского пединститута сорок с лишним лет назад, почти случайно, поскольку в школе мечтал и готовился стать химиком. Но в институте у меня обнаружились математические способности, из-за них-то я со второго курса был направлен на учебу в МГУ. Мне крупно повезло: я сразу же нашел наставника в лице талантливейшего математика, тогда еще молодого профессора Александра Владимировича Архангельского, который ввел меня в круг коллег, приобщил к научной работе. Благодаря ему я, будучи всего лишь третьекурсником, участвовал в заседаниях научного семинара при кафедре, опубликовал первую работу во всесоюзном научном журнале, а после четвертого курса выступил с сообщением на Всемирном математическом конгрессе. Помню курьезный случай на том форуме: когда председательствующий пригласил меня на трибуну как «доктора Чобану», кто-то бросил с галерки: «Он не доктор, а студент». На что председатель (кажется, это был выдающийся математик из Польши Казимир Куратовский), ничуть не растерявшись, парировал: «Значит, вскоре будет доктором» – и угадал. По роду своей деятельности мой учитель общался со знаменитыми зарубежными математиками, часто перепоручая мне некоторые организационно-административные вопросы, и это, конечно, помогало профессиональному росту. Взаимоотношения между учеником и учителем складываются по-разному. Классическое представление об ученом старце и талантливом юноше в наше

54 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

время почти изжило себя. В моем случае небольшая разница в возрасте позволяла нам с Архангельским общаться по-дружески. К тому же я был вхож в его дом и воспринимал Александра как старшего брата, знающего и требовательного. Это была московская семья потомственных ученых, благодаря которой я, сельский паренек, сын малограмотных, но весьма сметливых бессарабских крестьян, впитывал русскую и мировую культуру, расширял свои интеллектуальные интересы, так что наши взаимоотношения с наставником не укладывались в формулу «строгий преподаватель – способный студент». Ведь истинный учитель вкладывает в ученика не только знание предмета, но и часть своей души. Когда у меня появилось собственное направление в науке, своя школа, я во взаимоотношениях с учениками придерживался тех же принципов и правил. Они подхватили теперь эстафету, и я не могу не гордиться ими, ныне видными учеными международного масштаба – например, ректором нашего университета Лауренцием Калмуцким и доктором наук профессором Любомиром Кирияком, с которыми мы вместе написали цикл научных работ, удостоенных Государственной премии. Другие мои ученики работают в настоящее время в Румынии, Канаде, Египте, развивая там фундаментальные науки. Кстати, об эстафете. Иногда мне кажется, что мы, современные математики, получили ее в виде горящего факела от самого Пифагора. Ведь его ученики передали эстафету своим ученикам, а те своим – и так далее, сквозь века, до наших дней. Ну, если не факел, то искра Пифагоровых знаний, его загадочной души теплится и во мне, как в любом современном поэте есть творческая искра Гомера, а в философе – капля мудрости Сократа и Платона. Забавная мысль, не правда ли? n – Bundan kırk yıl önce, bir gün Tiraspol Pedagojik Enstitüsünün kapılarından girdiğimde hayatımı sonsuza dek matematiğe bağladım. Bu, kısmen tesadüftü. Zira lise yıllarımdan beri kimyacı olmak istiyordum. Enstitüde matematik alanında başarılı olduğum için birinci yılımı bitirdikten sonra Moskova Devlet Üniversitesine eğitimimi tamamlamak için gönderildim. Orada, Prof. Aleksandr Vladimiroviç Arhangelskiy ile tanıştım. Bu konuda kendimi çok şanslı hissediyorum. Prof. Arhangelskiy sayesinde araştırmaya koyuldum, değişik konferanslara katıldım. Daha üçüncü sınıf öğrencisi iken bölümün bilim seminerlerine

katılır, Sovyetler Birliği Bilim Dergisinde makalelerim yayınlanırdı. Dördüncü yılımı tamamladıktan sonra Dünya Matematik Kongresine katıldım. O zaman kongrede komik bir olay oldu: oturum başkanlığı yapan yanlış hatırlamıyorsam Polonya’nın ünlü matematikçisi Kazimir Kuratovskiy Dr. Çobanu diye beni kürsüye çağırdı. O zaman salonun arkasından bir ses benim sadece bir öğrenci olduğumu söyledi. Bu bağırışa karşılık olarak Bay Kuratovskiy “Demek ki gelecekte doktor olacak” dedi. Onun sözleri zamanla gerçek oldu. Öğretmenim, Prof. Aleksandr Vladimiroviç Arhangelskiy dünyanın her yerinden değişik bilim adamları ile görüşürdü. Bazı meselelerin organize edilmesi ile beni görevlendirirdi. Bütün bu görevler, mesleğimde yükselmeme yardımcı oldu. Öğretmen ile öğrenci arasındaki ilişkiler farklı olabilir. Klasik olarak kabul edilebilecek bir aksakal ile bir yetenekli delikanlı ilişki modeli tarih olmuştu. Hocam ile aramızdaki küçük yaş farkı aramızda dostça bağların kurulmasına olanak sağladı. Dolayısıyla Aleksandr’a bilgili, sert abim gibi bakardım. Bay Arhangelskiy’nin ailesiyle tanışmıştım. Annesi ve babası da akademisyenlerdi. Onların sayesinde, Moskova’ya köyden gelmiş, okuma yazmayı doğru düzgün bilmeyen bir ailenin çocuğu olan ben, bir sünger gibi Rus ve Avrupa kültürünü emiyordum, ilgi alanımı genişletip kendime yeni ufuklar açıyordum. O yüzden hocam ile ilişkilerimiz sert bir hoca – yetenekli öğrenci modeli olarak nitelendirilemez. İyi bir hoca, öğrencisine bilgi vermekten ziyade canının parçasını verir. Bilimde kendime ait okulum, üzerinde araştırma yaptığım alanım olduktan sonra kendi öğrencilerimle dostça ilişkileri kurma prensibini uyguluyorum. Benim öğrencilerim1 de dünyanın ünlü bilim adamları olduktan sonra kendi öğrencileri ile de aynı dostça ilişkileri kuruyorlar. Onlarla gurur duymuyor değilim. Öğrencilerim arasında üniversitemizin rektörü Laurentsiy Kalmutskiy, Prof. Dr. Lübomir Kiriyak. Prof. Dr. Lübomir Kiriyak ile beraber Devlet Ödülünü almış bilimsel çalışmalar hazırladık. Diğer eski öğrencilerim Romanya, Kanada, Mısır’da çalışıyorlar. Konuşmamıza devam ederken bir düşünceyi sizinle paylaşmak isterim: Bugünkü matematikçiler, öğrencilerle dostça ilişkileri kurma alışkanlığını Pisagor’un kendisinden almışlardır. Bu güzel alışkanlığı asırlar boyunca bir meşale gibi birbirine iletirlermiş. Böylece, Sokrates ile Eflatun’un bir parçası her felsefecide, Homer’in parçası her bir şairde olduğu gibi bir matematikçi olarak bende de Pisagor’un bir parçası vardır. İlginç bir düşünce değil mi? n

büyüklerin dünyasında çocuklar

Это Дерево желаний «вырастили» у себя в школе учащиеся американской Horizon Science Academy Columbus. Директор академии Альпер Сарли Bu dilek ağacını Colombus Horizon Science Academisi öğrenciler kendi okulunda diktiler. Academi müdürü Alper Sarlı  Жизнь такая, какой ты сам ее делаешь

 Будь неповторимым, а не чьей-то копией

 Hayat, senin çizdiğin gibidir (Hayat, çiziminle şekillenir)

 Nevin şahsına münhasır ol, başkasının kopyası olma

 Никогда не сдавайся

 Будь честным

 Hiçbir zaman vaz geçme

 Dürüst ol

 Никогда не говори, что не можешь что-то сделать, не попробовав  Denemeden bir şey yapamayacağım deme

 Будь собой, а не кем-то другим, кем тебе хотелось бы быть

В сегда достигай своих целей, никогда не бросай их на полпути H edeflerine ulaş, hiçbir zaman yarı yolda bırakma

 Всегда старайся делать все настолько хорошо, насколько можешь

 Görünmek istediğin gibi değil olduğun gibi görün  Ты можешь сделать все, что угодно, если настроишься на это  Eğer samimi bir şekilde inanırsan, her şeyi yapabilirsin

 Her zaman elinden gelenin en iyisini yap

 Делай в жизни хорошие поступки, и ты будешь вознагражден

 Всегда верь в то, чего тебе хочется в будущем!  Olmak istediğin şeye inan hep !

 İyilik yap, iyilik bul

 Мы все способны на великие дела. Я знаю, я смогу!  Büyük işler başarabiliriz. Bunu yapabileceğimi biliyorum!

 Нет ничего плохого в том, чтобы быть собой, потому что это сделает тебя идеальным  Kendin olmaktan korkma, bu seni mükemmel yapar

GÜZ • SAYI 35 DA

55

дети

в мире взрослых сказано / derler ki Дети, со вкусом расставленные по углам, оживят самую унылую комнату Ceza olarak odanın köşelerine konulan çocuklar en hüzünlü ortamı canlandırırlar.  Если в одну комнату в разные углы посадить двух плачущих близнецов, можно добиться хорошего стереозвука. Odanın birinde farklı köşelere ağlayan ikizleri koyarsanız benzer sesleri duyarsınız.  Объявление в детском саду: «Родители, просим вас не верить тому, что дети говорят вам про наш детский сад, тогда мы не будем верить тому, что ваши дети говорят про вас». Kreşte asılmış duyuru: “Sayın annebabalar, çocuklarınızın kreş hakkında dediklerine inanmayınızki, biz de çocuklarınızın sizin hakkınızda dediklerine inanmayalım”.

говорят дети / çocuklar konuşuyor Любовь – это когда мама дает папе лучший кусочек курочки (Илейн, 5 лет) Sevgi, annemin babama tavuğun en güzel bölümünü vermesidir. (İleyn, 5 yaşında)

Когда-ты любишь кого-то, твои ресницы взлетают и опускаются вверх-вниз, а из-под них сыплются маленькие звездочки (Карен, 7 лет) Birini sevdiğinde kirpiklerin oynaşmaya başlar, birde onların altından küçük yıldızlar kaymaya başlar. (Karen, 7 yaşında)

Любовь – это когда говоришь мальчику, что тебе нравится его рубашка, и он носит ее потом каждый день» (Ноэль, 7 лет) Sevgi, bir erkeğe gömleğini beğendiğini söyledikten sonra, onun o gömleği hergün giymesidir. (Noel, 7 yaşında) Любовь – это когда старушка и старичок все равно дружат, даже после того, как они уже так долго знают друг друга (Синди, 8 лет) Sevgi, bir teyze ile bir amcanın uzun zaman birbirlerini tanımalarına rağmen hala iyi dost olmalarıdır. (Sindy, 8 yaşında)

«Бабушка, а тебе не страшно было жить с этими чудовищами, когда ты была маленькой?» – спросил внук у бабушки в музее динозавров. “Babaanne, küçükken bu canavarlarla birlikte yaşamaktan korkmuyor muydun?” diye sordu torun babaannesine dinozor müzesinde. Орхан надел пижамную кофточку и просит: – Мама, застегни мне, пожалуйста, пуговички. – Нет, Орхан, ты солдат, давай-ка сам, – отвечает мама. – Нет, мам, ты что! Солдаты не застегивают пуговицы сами, они вызывают по рации маму. Orhan pijamasını giydi. – Anne, düğmeleri ilikler misin diye annesine seslendi. – Hayır, Orhan, askersin. Hadi, oğlum kendin yap. – Ama anneceğim! Askerler düğmeleri kendileri iliklemez, bunun için telsizle annelerini çağırırlar.  Вчера мы с младшим братом смотрели фильм «Няньки». За время просмотра брат раз пять свалился со стула от смеха. Dün akşam kardeşimle “Dadılar” filmini izlerken kardeşim 5 kez gülmekten yerlere yattı.

56 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

büyüklerin dünyasında çocuklar

говорят дети / çocuklar konuşuyor – Мне говорят, что моя двоюродная сестра играет на контрабасе. – Как? В три года? – Нет, она на нем чай с куклами пьет. – Bana, kuzenim kontrabas çalıyor dediler. – Nasıl? üç yaşında mi? – Hayır, kuklalarla birlikte onda çay içiyor.  Мама, у нас сегодня в школе сокращенное родительское собрание: только ты, я и директор. Anne, bugün okulda mini velii toplantısı var: sen, ben ve okul müdürü.  Дочка спрашивает у родителей: «Стол сделал плотник, обед – повар, а меня кто?» Küçük kız anne-babasına: “Masayı marangoz, yemeği de aşçı yaptıysa, ya beni kim yaptı?” diye sordu.

Стул развалился на три части: ножка, спинка и я. Düşen sandalye üç parçaya ayrıldı: ayaklar, arka parçası ve ben  Мы с подругой приготовили торт под названием «Минутка» за четыре с небольшим часа. Arkadaşım ve ben 4 küsur saatte “Dakika” pastasını yaptık.  Папа, почему ты сначала учил меня ходить и говорить, а теперь хочешь, чтобы я сидел и молчал. Baba niye önce kanuşmasını ve yürümesini öğretip şimdide susmamı ve oturmamı istiyorsun.

Маленький Нурбек давно мечтал о собаке. Ему подарили огромного сенбернара. Малыш внимательно посмотрел на него и сказал: – Это ЕГО мне подарили или МЕНЯ ему? Küçük Nurbek köpeği hayal ediyordu. Ona kocaman senbernar köpeği hediye ettiler. Çocuk, köpeği görünce “ONU mu bana, yoksa BENİ ona mı hediye ettiniz?”diye sordu.  У нас в раздевалке есть вентилятор, он крутится себе и крутится. А еще у нас есть уборщица. Она тоже на работе крутится и крутится. Okulumuzun soyunma odasında vantilatör var. Döndükçe dönüyor. Aynı şekilde temizlikçide var. O da işte döndükçe dönüyor.



говорят взрослые / büyükler konuşuyor – Когда я вернулась домой и увидела неубранную комнату, грозно сказала: «Сделай так, чтобы я не кричала», на что мой маленький сын закрыл мне рот пухленькой ручкой.

Проверяем с трехлетней дочкой слух у врача. Врач (шепотом): Конфета Дочка (тоже шепотом): Мне нельзя, аллергия

– İşten eve döndüm. Çocuğumun çevreyi dağıttığını görünce “Oğlum, sana bağırmamam için ne yapman lazım” diye sordum. Oysa minicik elini ağzıma götürdü.

Üç yaşındaki kızımla doktora gittik. Kulaklarını muayyene ederken doktor (alçak sesle): “Şeker” Kızım (alçak sesle): “Olmaz, alerjim var”

 Учитель в школе: «Девочки, прекратите там в своих телефонах рыться!»



Öğretmen derste: “Kızlar, telefonlarınızı karıştırmayı bırakın!”  Преподаватель на лекции в университете: «Студенты, кто меня не слышит, поднимите руки! Всем, кто спит, – встать!» Üniversite hocası derste: “Beni duymayanlar ellini kaldırsın! Uyuyanlar, ayağa kalksın!”

Мой сын уснул на диване, и я решил переложить его в кроватку. Сынуля сквозь сон сказал строго: «Положи, где взял». Oğlum koltukta uyumuş kalmış. Ben de onu kendi yatağına götürmek istedim. Onu kucağıma alırken uykulu çocuğum “Aldığın yere koy! dedi. 

Сын предложил мне помочь сделать плов. Я согласилась. Он деловито вымыл рис, нарезал мясо, потом, снимая фартук, сказал: – С тебя 20 долларов без учета налогов. Желательно оплатить наличными. И, довольный, убежал.

Сыну Богдану 6 лет. Он смотрит на маникюр воспитательницы и говорит: – Ольга Александровна, у вас такие ногти длинные – Да. Нравится? – Нравится. Наверное, по деревьям лазать хорошо.

Oğlum, pilav yapmama yardım etmek istedi. Tamam dedim. Oğlum, uzman gibi pirinci suda yıkadı, eti doğradı. Sonra önlüğü çıkardı ve “Buyrun, hanımefendi, 20 dolar. KDV’siz. Peşin ödemenizi tercih ederim” diyerek mutlu mutlu mutfaktan çıktı.

Oğlum, Bogdan 6 yaşında. Öğretmeninin manikürlü ellerine bakınca: – Öğretmenim, çok uzun tırnaklarınız var dedi. – Beğendin mi? – Evet. Galiba bunlarla ağaca tırmanmak daha kolay oluyor.

GÜZ • SAYI 35 DA

57

дети

funduszeue.info

в мире взрослых

Отец Интернет Baba İnternet 58 ДА ОСЕНЬ • 35 НОМЕР

Взрослые бьют тревогу – «не те нынче дети пошли», но сознают, что детей сегодня воспитывают не столько папа с мамой, сколько телевизор и компьютер. Как помочь ребенку стать полноценным человеком и не потерять контакт с родителями? Мнения казахских специалистов собрал для журнала «ДА» Малик Оторбаев. Günümüz çocuklarının çok değişmiş olduğunu söyleyen yetişkinler, çocuk yetiştirmede anne-babadan ziyade internetin büyük rol oynadığını kabul ediyorlar. Çocukların ebeyvenleriyle bağlantıyı koparmadan istenilen bir kişiliğe sahip olarak büyümesini nasıl sağlayabiliriz ,konusuna dair Kazakistanlı uzmanların fikirlerini DA Dergisi için Malik Otorbayev inceledi.

büyüklerin dünyasında çocuklar

новый идеальный комфорт от истикбаль

идеальный для Татьяны и Александра!

О ЛЮТН АБСО НЫЙ ЕН ОСОБ ОРТ КОМФ

В ОДНОЙ КРОВАТИ ДВОЙНОЙ КОМФОРТ идеальный комфорт, матрац с двумя сторонами, одна мягкая, а другая твердая. Для тех, кто ищет настоящий комфорт. Всем парам сладких снов!

ТВЕРДЫЙ КОМФОРТ

МЯГКИЙ КОМФОРТ

ЗДОРОВЫЙ ʄɷʆɶɽ ɼɾɽʃɾ

t ɾʚʛʖʡʲʣʱʟ ʠʤʢʪʤʦʨ ʢʖʨʦʖʬ ʧ ʚʘʩʢʵ ʧʨʤʦʤʣʖʢʞ ʤʚʣʖ мягкая, а другая твердая. Для тех, кто ищет настоящий ʠʤʢʪʤʦʨ t ʈʠʖʣʞ ʦʖʝʦʖʗʤʨʖʣʣʱʛ ʥʤ ʧʥʛʬʞʖʡʲʣʤʟ ʨʛʫʣʤʡʤʙʞʞ ʠʞʧʡʤʦʤʚʣʤʟ ʨʛʦʖʥʞʞ ʤʗʛʧʥʛʭʖʨ ɸʖʢ ʦʖʧʧʡʖʗʡʵʴʯʩʴ ʖʨʢʤʧʪʛʦʩ ʧʣʖ t ʇʥʛʬʞʖʡʲʣʖʵ ʚʘʩʫʧʨʤʦʤʣʣʵʵ ʥʦʩʜʞʣʣʖʵ ʧʞʧʨʛʢʖ ʥʤʢʤʜʛʨ ʧʤʫʦʖʣʞʨʲ ʛʧʨʛʧʨʘʛʣʣʤʛ ʥʤʡʤʜʛʣʞʛ ʨʛʡʖ t ʅʤʠʦʱʨʞʛ ʠʤʨʤʦʤʛ ʤʗʛʧʥʛʭʞʨ ʠʤʢʪʤʦʨ ʞ ʥʦʤʧʨʤʨʩ ʞʧʥʤʡʲʝʤʘʖʣʞʵ

содержание / içindekiler ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

Кто ты? Kimsin sen? Миграция в Евразии. Толерантность: мы разные – мы вместе! Avrasya’da göçmenlik. Tolerans: farklıyız, ama beraberiz! 14 Здесь живут не местные Burası yabancıların yaşadığı yer Олег Рогозин / Oleg Rogozin

İÇERİK

22 Надо не перевоспитывать, а налаживать отношения с диаспорами Azınlıkları yeniden eğitmek değil, onlarla sağlam ilişkiler kurmak gerekir Олег Белов / Oleg Belov 32 Языковой барьер Dil engeli Наталья Гранина / Natalya Granina 38 Педагогический эксперимент Pedagojik deney Кирилл Артеменко / Kirill Artemenko 46 Храм, который построил мулла Molla’nın Yaptığı Kilise Кирилл Артеменко / Kirill Artemenko 54 Встречали с музыкой Müzikli karşılama Неввал Севинди / Nevval Sevindi 60 Оралманы возвращаются на родину Oralmanlar Memleketine dönüyorlar Майра Кабакова - Мира Маульшариф Mayra Kabakova - Mira Maulşerif

64 За лучшей долей – на чужбину Gurbette daha iyi bir kaderi ararken Толкунбек Турдубаев / Tolkunbek Turdubayev 70 Помнить свои корни. Украинцы в мире Köklerini hatırlamak dünyada ukraynalılar Владимир Сергейчук / Vladimir Sergeyçuk 74 Великое переселение молдаван: благо или беда для народа? Moldovalıların büyük göçü: Halk için fayda mı felaket mi? Борис Мариан, Феридун Тюфекчи Boris Marian, Feridun Tüfekçi 80 Право на въезд Giriş hakkı Разиль Валеев / Razil Valeev 82 Богатая родословная Zengin şecere Лениза Мухамедзянова / Leniza Muhametzyanova 84 Миграция в цифрах Sayılarla göç Сакит Гусейнов / Sakit Guseynov

содержание / içindekiler

> 6 Цепная реакция Zincirleme reaksiyon Г. Исаев / G. İsayev А. Сотниченко / A. Sotniçenko

> 88 Два берега одного моря Bir denizin iki kıyısı С. Кормилицын / S. Kormilitsin

> 92 Что в имени твоем? Adının manası ne? Т. Алекс / T. Aleks

> 95 Музыкой завоевали сердца молодежи Gençler gönülleri müzikle fethettiler Анна Холостенко / Anna Holostenko

> 96 Место под солнцем Güneşin aydınlattığı yer Cергей Kормилицын Sergey Kormilitsin

> 98

> Бросок через Босфор Boğaz'dan bir atış Олег Рогозин / Oleg Rogozin

> Диалог Евразия на вершинах! Diyalog Avrasya zirveye çıktı! Aнна Гвантцеладзе Anna Gvantseladze

> Мир в нашем доме Evimizde huzur Дмитрий Шерих / Dmtriy Şerih

> Стал известен новый председатель «ПДЕ» DAP'ın yeni Dönem Başkanı belli oldu Дмитрий Шерих / Dmtriy Şerih

>

>

Платформа – Таллин Talin de platformDA Владимир Мельников V ladimir Melnikov

Кони во сне и наяву Düşlerdeki ve gerçek hayattaki atlar Борис Мариан / Boris Marian

Диалог без границ Diyalog Sınır Tanımaz

,*ư r 4":* DA

3

Ń€одакŃ
Ор / editĂśr

Đ
ОП ĐžŃ
крŃ&#x;Ń
Ń&#x;Ń&#x; двоŃ€оК KapÄąlarÄą açĹk ev Đ&#x;ĐžŃ€Đ¸Ń Đ&#x;НоПонŃ
Ń&#x;ов

Boris Klementyev

ĐНавнŃ&#x;Đš Ń€одакŃ
Ор ĐśŃ&#x;Ń€наНа ÂŤĐ
Đ?Âť

DA Dergisi Genel YayÄąn YĂśnetmeni

Đ&#x;

H

ʧĘ
ʢ ĘžĘ?Ę˜Ę
ʧʨʣĘ&#x;Ęľ ĘŚĘŠĘ§Ę§Ę Ę&#x;Ęľ ĘŁĘ&#x;ʌʤĘ&#x;ĘŁĘ&#x;Ęľ Ę§Ę Ę&#x;Ę?Ę Ę&#x; jĘˆĘ
ĘŚĘ
Ę˘Ę¤Ę x ʼʤ ʧʊʨĘž o ʧʤĘ˜ĘŚĘ
ʢĘ
ĘŁĘŁĘ&#x;Ęľ Ę Ę¤ĘŁĘŹĘ
ʼʏʞʾ ʢĘ
Ę&#x;ĘŁĘ&#x;ĘŹĘžʤʣĘ&#x;ʥʲʣʤĘ&#x;ʤ ʤĘ&#x;ĘŻĘ
Ę&#x;Ęžʨʞʾ Ę&#x;ʨʤĘžʨ Ę
ʧʥĘž ʼʤʢʣĘžʨĘ
 Ę˜ ʼʤʥĘ
 ʨĘ
ĘŚĘ
Ę˘Ę¤Ę ĘŁĘ
 ĘŁĘžĘ?Ę¤Ę ĘŁĘ
 Ę˜ĘąĘ§Ę¤Ę ÉˇĘ
Ę&#x;Ęžʨ ʢĘžʢʤ Ę˘ĘąĘŽĘ Ę&#x; ĘŁĘ¤ĘŚĘŠĘŽĘ Ę&#x; ĘŠĘ˜ĘžĘ&#x;Ę
ĘĄĘ&#x; Ę?Ę&#x;ĘžʣʨĘ
ĘŚĘ
ʧʤĘ˜Ę&#x;ĘĄĘ&#x;ʧʲ o Ę€ʨʤ Ę˜ ʨĘ
ĘŚĘ
ʢĘ
 Ę&#x;ĘžĘ˜Ę
ʨ Ę&#x;ĘžĘ Ę¨Ę¤ ĘŁĘ
 ʤʨĘ?ĘąĘ˜Ę&#x;Ę
ʨʧʾ ɸʤʎʥĘ&#x; Ę˘ĘąĘŽĘ Ę&#x; Ę˜ ʨĘ
ĘŚĘ
Ę˘Ę¤Ę Ę&#x;Ę&#x; ʨĘ&#x;Ę Ę˜ ĘŁĘ
ʢ Ęž ʤʧʨĘ&#x;ĘĄĘ&#x;ʧʲ Ę&#x;Ę Ę&#x;Ę Ę&#x;ĘĄĘ&#x; ʢĘžʢʤ ĘĄĘľĘ&#x;ĘŠĘŽĘ Ę&#x; Ę Ę˜Ę&#x;Ę ĘŠĘŽĘ Ę&#x; Ę?Ę&#x;ʍʤʨĘ
ʥʤʧʲ Ęž Ę
Ę&#x; Ę˜ Ę&#x;ʤʢĘ
 Ę&#x;Ęžʨʲ Ę&#x;ĘĄĘ
Ę&#x;ʤʢ Ę?Ę&#x;Ę&#x;Ę­ĘžĘ ĘĽĘ¤Ę&#x;Ę
Ę&#x;Ę&#x;Ę&#x;Ę­ĘžĘ É¸Ę§Ę
ĘŤ Ę˘ĘąĘŽĘ Ę&#x; ʼʊʧʨʞʥĘ&#x; Ę&#x;ʤʨʤʢ Ę˜ ʼʤʧʨʤʾʥʲʏʹ ĘŁĘ&#x;ʼʌʤʧʞʥʞʧʲ ĘĄĘžʧĘžĘ­Ę Ę&#x; ʧĘ
ʧʨʌĘžĘ­Ę Ę&#x; Ę˜Ę¤ĘĄĘ­Ę¤Ę Ę§Ę
ĘŚĘąĘ&#x; Ę&#x;Ę¤Ę­Ę¤Ę Éž Ę˜ʤʨ ĘŠĘ&#x;Ę
 Ę˜ ʨĘ
ĘŚĘ
Ę˘Ę Ę
 ʼʾʨĘ
ʌʤ jĘ Ę˜Ę&#x;ʌʨĘžʌʤʧʰĘ
ʢʯĘžĘ Ę¤Ę˜x Ę&#x;ʤĘ?ĘľĘ&#x;ʧʨĘ˜ʤ Ę˜Ę
Ę&#x;ʊʨ ĘĽĘ
ʧʣĘž ʼʤʴʨ ɸʧĘ
 Ę&#x;Ęą ʍʤʌʤʎʤ Ę&#x;Ę&#x; Ę˜Ę&#x;ĘŚĘŠĘ&#x; ʢĘ
Ę&#x;Ę˜Ę
Ę&#x;ʲ ĘŚĘ
ʎʞʥ jĘ˜ĘĽĘžʧĘ&#x;ʨʲʧʾx Ę˜ Ę&#x;ĘĽĘ&#x;ʌʨĘ&#x;ʢĘ
ʣʨʹ Éś ʢĘ
ʧʨĘ&#x; Ę&#x;ʤʥʲʎʤʢʊ Ę Ę¤Ę§Ę¤ĘĄĘ&#x;ʼʤʢʊ Ę˜ ʨĘ
ĘŚĘ
Ę˘Ę Ę
 ĘŠĘ&#x;Ę
 ĘŁĘ
ʨ ĘˆʤĘ&#x;Ę&#x;Ę&#x; Ę?Ę&#x;ĘĄĘ
Ę? ʤʣ ĘŁĘ&#x; Ę ĘŚĘąĘŽĘŠ ɡĘ&#x;ĘŹ É˝Ę&#x;ʨʌĘ
ĘŻĘ&#x;ĘĄ Ę&#x;ʤʢ Ęž ĘŚĘ&#x;Ę?Ę˜Ę&#x;ĘĄĘžʥʧʾ ɸʧʼʤʢʣʞʥ Ęľ ʼʌʤ jĘˆĘ
ĘŚĘ
Ę˘Ę¤Ę x ĘŁĘ
 ʧʥʊʭĘ&#x;Ę&#x;ʣʤ Ę€Ę&#x;Ę ĘĽĘ¤ ĘĽĘžʧĘ&#x;ʣʤʢʊ ĘĽĘŚĘžĘ&#x;ʤĘ&#x;ʞʥĘ&#x;ʧʲ Ę§Ę Ę&#x;Ę?Ę Ę&#x; o ʼʌʾʢʤ Ę˜ ʨĘ
ʢʊ ʼʌʤ ʢĘžĘ&#x;ĘŚĘ&#x;ʏʞʴ ɸĘ
Ę&#x;ʲ Ę˜ ʢĘ&#x;ʨĘ
ĘŚĘžĘ&#x;ĘĄĘ&#x;ĘŤ ʼʤʧʨʊʼĘžĘ˜ĘŽĘžĘŤ Ę˜ Ę&#x;ĘŠĘŚĘŁĘ&#x;ĘĄ ĘžĘ? ĘŚĘ&#x;Ę?ʣʹʍ ʧʨʌĘ&#x;ĘŁ Ę˜ʧʨʌĘ
Ę­Ę&#x;Ę
ʨʧʾ ʤĘ&#x;ʣʤ Ęž ʨʤ Ę&#x;Ę
 Ę˜Ę&#x;Ę&#x;ʣʤĘ
 ĘĽĘŚĘžʢĘ
Ę­Ę&#x;ĘŁĘžĘ
 o ĘĽĘŠŃ ĐşĐ°Đš ĐłĐžŃ Ń
Ń? в дОП (гОŃ€Од, Ń Ń
ранŃ&#x;), нО но пороŃ&#x;Ń ĐľŃ€Đ´Ń Ń
вŃ&#x;Đš. Đ? Ę
ʧʥĘž ĘĽĘŚĘžĘ&#x;ĘĄĘ&#x;ʧʞʥ ʤĘ&#x;Ę
ʧʼĘ
ʭʲ ĘĽĘŚĘžĘ
Ę?Ę&#x;Ę
Ę&#x;ʤ Ę˜ĘŁĘžʢĘ&#x;ĘŁĘžĘ
ʢ Ę?Ę&#x;Ę&#x;ʤʨʤĘ&#x; Ę&#x; Ę&#x;ĘĄĘ&#x;Ę˜ʣʤĘ
 o Ę&#x;ĘžʥʲĘ
ʢ ʭʨʤĘ&#x; ʨʤʨ Ę Ę&#x;Ę Ę˘Ę
Ę&#x;Ę˜Ę
Ę&#x;ʲ ĘŁĘ&#x; Ę ĘŚĘąĘŽĘŠ ĘŁĘ
 ʼʤʥĘ
Ę? Ęž ʨĘ
Ę&#x;Ę
 Ę&#x;Ę
 ĘŁĘ&#x; ĘŽĘ
Ę´ ĘŁĘ
 ʧĘ
ĘĄ É˝Ę˜ĘŠĘ­Ęžʨ Ę˜ ʧʨĘ&#x;ʨʲʾʍ Ęž ʨʌĘ
Ę˜ʤĘ&#x;Ę&#x; o ʭʨʤ Ę
ʧʥĘž Ę˜ Ę&#x;ʤʢĘ
 Ę&#x;ʤʌʤĘ&#x;Ę
 ʧʨʌĘ&#x;ĘŁĘ
 ʤĘ&#x;Ę°ĘľĘ˜Ęžʨʧʾ ĘŁĘ
Ę?Ę˜Ę&#x;ĘŁĘąĘ&#x; ĘŁĘ
ʼʌʤʎĘ
ĘŁĘąĘ&#x; Ę&#x;ʤʧʨʲ Ę&#x;Ę˜ʤĘž ʼʤʌʾĘ&#x;Ę Ęž ʊʧʨĘ&#x;ʣʤĘ˜Ęžʨ ĘĽĘŚĘ&#x;Ę˜ĘžĘĄĘ&#x; ʤĘ&#x;ĘŻĘ
Ę&#x;Ęžʨʞʾ ĘŁĘ&#x;Ę­ĘŁĘ
ʨ ĘŁĘ&#x;ĘŚĘŠĘŽĘ&#x;ʨʲ Ę?ʨʤ ʨʤĘ&#x;Ę&#x;Ę&#x; Ę&#x;Ę
ĘĄĘ&#x;ʨʲ ʧ ʢĘžĘ&#x;ĘŚĘ&#x;ʣʨʤʢ ʼʌʞʎĘ
ʥʲʏĘ
ʢ Ęž Ę Ę&#x;Ę ĘĽĘ¤ Ę?Ę&#x;Ę Ę¤ĘŁĘŠ jĘ
ʢʊ ĘŁĘ&#x; Ę&#x;Ę˜Ę
ʌʲ ĘĽĘ¤Ę Ę&#x;Ę?Ę&#x;ʨʲx ɸ ʳʨʤʢ Ę˜ĘąĘĽĘŠĘ§Ę Ę
 Ę&#x;ĘŠĘŚĘŁĘ&#x;ĘĄĘ&#x; ʢʤĘ&#x;ʣʤ ĘŁĘ&#x;Ę&#x;ʨĘž ʤʨĘ˜Ę
ʨʹ ĘŁĘ&#x; ʳʨĘž Ęž Ę&#x;ĘŚĘŠĘ&#x;ĘžĘ
 Ę˜ʤʼʌʤʧʹ Ę&#x;ʤʭĘ
ʢʊ ʧʤĘ&#x;ʧʨĘ˜Ę
ʣʣʤ ĘĄĘ´Ę&#x;Ęž ʢĘžĘ&#x;ĘŚĘžʌʊʴʨ ĘžĘ? ʧʨʌĘ&#x;ĘŁĘą Ę˜ ʧʨʌĘ&#x;ĘŁĘŠ ĘʧʨĘ&#x;Ę˜ʥʾʴʨ ʌʤĘ&#x;ʞʣʊ ʧĘ
ʢʲĘž Ę?ʨʤ Ę˜ʧĘ
 ʨĘ&#x;Ę Ęž ʞʯĘ
ʢ ʢʹ Ę˜ Ę ĘŚĘ&#x;Ę´ Ę&#x;Ę&#x;ĘĄĘ
Ę Ę¤Ę˘ Ęž ʭʨʤ Ę˜ ĘŚĘ
Ę?ʊʥʲʨĘ&#x;ʨĘ
 ĘŁĘ&#x;ʍʤдиП? ɸ ʧʨĘ&#x;ʌʤʢ ĘĽĘ
ʨĘ
ĘŚĘ&#x;ĘŠĘŚĘ&#x;Ę§Ę Ę¤Ę˘ Ę&#x;ʤʢĘ
 Ę&#x;Ę&#x;Ę
 Ęľ Ę&#x;ĘžĘ˜ĘŠ ĘŁĘ
Ę&#x;Ę&#x;Ę˜ʣʤ ĘŚĘ
ʎʞʥʞ ʤʨʌĘ
ʢʤʣʨĘžʌʤĘ˜Ę&#x;ʨʲ ĘĽĘ&#x;ĘŚĘ&#x;Ę&#x;ĘŁĘąĘ
 Ę&#x;ʌʞʎʥʞ ʢĘ&#x;ʥʾʌʹ o ĘľĘ˜ʣʤ ĘŁĘ
 ʢĘ
ʧʨʣʹĘ
 Ę&#x;ʤĘ?ĘŁĘ&#x;Ę Ę¤Ę˘ĘžĘĄĘžʧʲ ÉśĘ&#x;ĘŚĘ&#x;ʨ ĘĽĘŚĘžĘ
ĘŤĘ&#x;ĘĄ ĘŁĘ&#x; Ę?Ę&#x;ĘŚĘ&#x;Ę&#x;Ę¤Ę¨Ę Ęž ĘžĘ? ʀʞʌĘ&#x;ĘžĘ?ʞʞ ĘŽĘ
ĘŚĘ?ʤĘ&#x; o ĘžĘ? Ę&#x;Ę?Ę&#x;ĘĄĘž ʼʤĘ&#x;Ę&#x;Ę
ʎʲ ĘŠĘ­Ęžʨʲʧʾ Ę˜ ĘŚĘŠĘ§Ę§Ę ĘŠĘ´ ĘŽĘ Ę¤ĘĄĘŠ Ę&#x;ĘŠĘ&#x;Ę
ʎʲ Ę?ĘŁĘ&#x;ʨʲ ʳʨʤʨ ĘľĘ?ĘąĘ o ĘŁĘ
 ʼʌʤʼĘ&#x;Ę&#x;Ę
ʎʲ Ę&#x;ĘŚĘ&#x;Ę˜Ęą Ę&#x;ʹʥĘž ɸ ĘŁĘ&#x;ĘŽĘ
ʢ ʧĘ
ĘĄĘ
 Ę&#x;Ę
ĘŁĘ
Ę&#x; ĘŁĘ
 Ę?ĘĽĘŚĘžĘ
Ę?Ę&#x;ʞʍ ĘŁĘ
 ʍʤʨʾʨ ĘŠĘ­Ęžʨʲ ĘľĘ?ĘąĘ Ę&#x;ĘžĘ˜ʊʨ ĘŁĘ
ĘĄĘ
Ę&#x;Ę&#x;ʥʲʣʤ o ʧĘ
Ę&#x;Ę
 Ęž Ę&#x;ĘŚĘŠĘ&#x;Ęžʢ ĘŤĘŠĘ&#x;Ę
 Ę&#x;Ę
ĘĄĘ&#x;ʴʨ ÉşĘ&#x; Ę
ĘŻĘ
 Ę˜ʤĘ&#x;Ę ĘŠ ʼʲʴʨ Ę?Ę&#x;Ę Ę¤ĘŁ ĘŁĘ&#x;ĘŚĘŠĘŽĘ&#x;ʴʨ o ĘŁĘ&#x;ʧ jʣʤʌʢĘ&#x;ʥʲʣʹʍx ʼʤĘ?ʤʌʾʨ ÉžĘ? Ę?Ę&#x; ʨĘ&#x;Ę ĘžĘŤ Ęž ĘŁĘ
 ĘĄĘ´Ę&#x;ʾʨ ĘŁĘ&#x;ʧ Ę&#x;Ę&#x;ʧʨĘ&#x;ĘŚĘ&#x;Ę&#x;Ę&#x;ʨĘ
ʌʤĘ˜ Ę&#x; ʼʌʤʏĘ
ʧʧĘ&#x; ʳʢĘžĘ&#x;ĘŚĘ&#x;ʏʞʞ ʼʤʢĘžʢʤ ʢĘžʣʊʧʤĘ˜ Ę
ʧʨʲ Ęž ʼʥʴʧʹ Ę&#x;Ę¤Ę ĘžĘ&#x;Ę&#x;Ę´ĘŻĘžĘ
 ĘŁĘ&#x;ĘĽĘŚĘžʢĘ
ĘŚ ʀʞʌĘ&#x;ĘžĘ?ʞʴ ʨʌʊĘ&#x;ʤĘ˜ĘąĘ
 ʢĘžĘ&#x;ĘŚĘ&#x;ʣʨʹ ʼʤĘ&#x;Ę&#x;Ę
ĘŚĘ&#x;ĘžĘ˜Ę&#x;ʴʨ Ę?Ę&#x;ĘŚĘ&#x;Ę&#x;ʤʨĘ&#x;ʣʣʹʢĘž Ę&#x;Ę
ʣʲĘ&#x;Ę&#x;ʢĘž ĘŁĘ
 Ę¨Ę¤ĘĄĘ˛Ę Ę¤ ʧʤĘ&#x;ʧʨĘ˜Ę
ĘŁĘŁĘąĘ
 ʧĘ
ʢʲĘž ʣʤ Ęž ĘłĘ Ę¤ĘŁĘ¤Ę˘ĘžĘ ĘŠ ʧʨʌĘ&#x;ĘŁĘą Ę
ʣʤĘ&#x;ĘžĘ
 ʧʨʌĘ&#x;ĘŁĘą ʼʌʤʎʥĘž Ę­Ę
ĘŚĘ
Ę? ʳʨʤ ɞʨĘ&#x;ʥʞʾ o Ę˜ o Ę
 Ę&#x;ʤĘ&#x;Ęą ʢĘžĘŁĘŠĘ˜ĘŽĘ
Ę&#x;ʤ ʧʨʤʥĘ
ʨʞʾ ĘˆĘŠĘŚĘŹĘžĘľ o Ę˜ Ę
 ʀʞʨĘ&#x;Ę&#x; o ʧ ĘŤ Ęž Ę&#x;ʤ ʧʞʍ ʼʤʌ ɡʥĘ&#x;Ę&#x;ʤĘ&#x;Ę&#x;ĘŚĘľ Ę˜ Ę­Ę&#x;ʧʨʣʤʧʨĘž ʢĘžĘ&#x;ĘŚĘ&#x;ʏʞʞ ʤĘ?Ę&#x;ʤʌʤĘ˜ĘĄĘľĘ
ʨʧʾ ĘłĘ Ę¤ĘŁĘ¤Ę˘ĘžĘ Ę&#x; ʼʤʾĘ˜ʥʾʴʨʧʾ ʣʤĘ˜ĘąĘ
 ʨĘ
ʍʣʤʥʤĘ&#x;ʞʞ Ęʨ ʢĘžʌʤĘ˜ʤĘ&#x; ʢĘžĘ&#x;ĘŚĘ&#x;ʏʞʞ ĘŁĘžĘ ĘŠĘ&#x;Ę&#x; ĘŁĘ
 Ę&#x;Ę
ʨʲʧʾ o ĘŁĘ&#x; Ę?Ę
ʢʥĘ
 Ę˜ʧĘ
 Ę
ĘŻĘ
 Ę&#x;ʊʎʊʴʨ Ę˜ʤĘ&#x;ĘŁĘą ʧʥʊʭĘ&#x;ʴʨʧʾ ĘĽĘŚĘžʌʤĘ&#x;ĘŁĘąĘ
 Ę Ę&#x;ʨĘ&#x;Ę ĘĄĘžĘ?ʢʹ ʨʌĘ
ĘŻĘ&#x;ʨ ĘłĘ Ę¤ĘŁĘ¤Ę˘ĘžĘ Ęž jĘ
ʞʌ ʧĘ
Ę&#x;ʤĘ&#x;ĘŁĘľ o ʼʞʎĘ
ʨ ʤĘ&#x;ʞʣ ĘžĘ? Ę&#x;Ę˜ʨʤʌʤĘ˜ ĘŁĘ&#x;ĘŽĘ
Ę&#x;ʤ Ę&#x;ĘŠĘŚĘŁĘ&#x;ĘĄĘ&#x; o ĘŠĘ&#x;Ę
 ĘŁĘ
 Ę Ę&#x;Ę&#x;Ę
ʨʧʾ ʨĘ&#x;Ę Ęžʢ ʤĘ&#x;ʌʤʢʣʹʢ Ę Ę&#x;Ę Ę§Ę¤ĘŚĘ¤Ę ĘĄĘ
ʨ ĘŁĘ&#x;Ę?Ę&#x;Ę&#x; Ęž Ę˜ʧĘ
 ʢʹ ʤĘ&#x;ʞʣĘ&#x;Ę Ę¤Ę˜ʤ Ę&#x;ĘĄĘžĘ?Ę Ęž Ę ĘĄĘ´Ę&#x;ʤʢʊ ʢĘ
ʧʨʊ ĘŁĘ&#x; ĘĽĘĄĘ&#x;ĘŁĘ
ʨĘ
x Ę&#x;Ę
ʤĘ&#x;ʍʤĘ&#x;Ęžʢʤ Ę¨Ę¤ĘĄĘ˛Ę Ę¤ ʧʤĘ&#x;ĘĄĘ´Ę&#x;Ę&#x;ʨʲ ʤĘ&#x;ʣʤ ʊʧʥʤĘ˜ĘžĘ
 Ę&#x;ĘžĘ˜Ęž Ęž Ę&#x;Ę&#x;Ę&#x; Ę&#x;Ęžʨʲ Ę&#x;ĘŚĘŠĘ&#x;Ęžʢ

4 Đ
Đ? ɪɍɯɢ r ɰɹɯɨɳ

erkesin bildiÄ&#x;i bir olan Rus masalÄą â€&#x;Teremokâ€? (â€&#x;KĂśĹ&#x;kâ€?) esasen uluslararasÄą yurt konseptini kendi içerisinde taĹ&#x;Äąr. MasalÄą hatÄąrlarsanÄąz "bir varmÄąĹ&#x; bir yokmuĹ&#x;, yerde ne yĂźksek ne alçak bir yerde bir ev varmÄąĹ&#x;," diye baĹ&#x;lar, Teremok masalÄą. Evin yanÄąndan geçen fare â€&#x;Burada kim yaĹ&#x;Äąyor?â€? diye merakla sormuĹ&#x;. Kimse ona cevap vermemiĹ&#x;. Fare evin içerisine girmiĹ&#x;, evi beÄ&#x;enmiĹ&#x; ve orada yaĹ&#x;amaya baĹ&#x;lamÄąĹ&#x;. Evin ĂśnĂźnden bir kurbaÄ&#x;a sĹçraya sĹçraya geçerken orada yaĹ&#x;amak istemiĹ&#x;. ArkasÄąndan bir tavĹ&#x;an gelmiĹ&#x;. Fare hepsini eve almÄąĹ&#x;. Daha sonra da o evde tilki ve kurt yaĹ&#x;amÄąnÄą sĂźrdĂźrmek istemiĹ&#x;. ArtÄąk evi beĹ&#x; arkadaĹ&#x; paylaĹ&#x;ÄąyormuĹ&#x;. HerĹ&#x;ey ayÄą gelene kadar gĂźzel ve uyum içindeymiĹ&#x;. Oysa koca ayÄą evde kalacak yer bulamamÄąĹ&#x;. O zaman ayÄą evin çatÄąsÄąna çĹkÄąp orada kalacaÄ&#x;ÄąnÄą sĂśylemiĹ&#x;. Bir bakmÄąĹ&#x;lar ayÄąnÄąn aÄ&#x;ÄąrlÄąÄ&#x;Äąna dayanamayan ev yerle bir olmuĹ&#x;. AslÄąnda, bu masalÄą tesadĂźfen dile getirmiĹ&#x; deÄ&#x;ilim. Bu sayÄąda iĹ&#x;lenen gÜç konusunun dolaylÄą bir gĂśstergisi olarak bize bir fikir verir. Zira dergimize farklÄą Ăźlkelerden gelen yazÄąlarda benzer ama Ăśnemli bir ifade gĂśrĂźlĂźr: eve (Ĺ&#x;ehre, Ăźlkeye) misafir almada fazla ileri gitme. Bir kere misafir çaÄ&#x;ÄąrÄąrken onlarÄąn kalacaÄ&#x;Äą yeri bulmaktan baĹ&#x;layarak, gereken tĂźm koĹ&#x;ullarÄą gĂśz ĂśnĂźne alarak ilgi ve Ăśzen gĂśster. Gelen misafir masaldaki ayÄą gibi evinin çatÄąsÄąna çĹkÄąp evini yÄąkmasÄąn. AynÄą zamanda gelen makalelerde "bir evde (Ĺ&#x;ehir, Ăźlkede) davetsiz konuklar oluĹ&#x;uverince kendi kurallarÄąnÄą koyup geldikleri yerde hakim olan kurallarÄą bozarlar" diye bir kaygÄą ve endiĹ&#x;e var. Ortaya çĹkan bu durumda gÜçmene nasÄąl davranmalÄą? Yasal yolla kapÄą ona nasÄąl gĂśsterilir? Dergimizin bu sayÄąsÄąnda bu ve buna benzer sorulara cevap aradÄąk. Ä°nsanÄą memleketini, ailesini terk edip gÜçe iten nedenleri, gurbette ne arayÄąp neler bulduklarÄąmÄązÄą ĂśÄ&#x;renmeye çaba gĂśsterdik. YaĹ&#x;adÄąÄ&#x;Äąm ev eski Petersburg apartmanlarÄąndandÄąr. Geçenlerde apartmanÄąmÄązÄąn ana giriĹ&#x;inin tamiratÄą baĹ&#x;ladÄą. AnlaĹ&#x;Äąlan iĹ&#x;çiler yabancÄąydÄąlar. Gittim tanÄąĹ&#x;tÄąm kendileriyle. Birisinin adÄą Ayrat, çalÄąĹ&#x;ma sebebiyle KÄąrgÄązistanâ€&#x;dan Petersburgâ€&#x;a gelmiĹ&#x;. Ă&#x;bĂźrĂźnĂźn ismi Ĺžerzod, Ă&#x;zbekistanâ€&#x;dan gelmiĹ&#x;. â€&#x;Benim gibi Petersburgâ€&#x;da yĂźzlerce, tĂźm Rusyaâ€&#x;da ise binlerce insan çalÄąĹ&#x;Äąr. Bizi buraya çalÄąĹ&#x;maya çaÄ&#x;ÄąrÄąrlar ama yaĹ&#x;amak için gereken koĹ&#x;ullarÄą oluĹ&#x;turmazlar.â€? diye anlatÄąr Ayrat. â€&#x;Rus dilini ĂśÄ&#x;renirsen ileride zorluk çekmezsinâ€? diye çocukken annemler beni Rus okuluna verdiler. HaklÄą çĹktÄąlar. Bizim kĂśyĂźmĂźzde yapacak iĹ&#x; yoktu ve para kazanÄąlmaz hale geldi. Ama sizin bĂźyĂźk Ĺ&#x;ehirlerinizde iĹ&#x;çilere ihtiyaç duyulur. SokaklarÄą temizlemek, kÄąĹ&#x;Äąn apartmalarÄąn çatÄąlarÄąndan kar temizlemek, binalarÄąn duvarlarÄąnÄą boyamak gibi iĹ&#x;leri yapacaklara ihtiyaç duyulur. Rusçaâ€&#x;yÄą bildiÄ&#x;im için iĹ&#x; bulmakta zorlanmadÄąm. Fakat gelen gÜçmenlerden çoÄ&#x;u inatla RusçayÄą ĂśÄ&#x;renmek istemiyorlar. Burada yasa dÄąĹ&#x;Äą olarak kalÄąp hem kendi hayatlarÄąnÄą hem de çevredekilerin hayatlarÄąnÄą zorlaĹ&#x;tÄąrÄąyorlar. Ă&#x;stelik, vodka içip sarhoĹ&#x; oluyor, yasalarÄą ihmal ediyorlar. BĂśylelikle bizim gibi â€&#x;normalâ€? gÜçmenlerin yĂźzlerini kÄązartÄąyorlar. Bu tĂźr gÜçmenler yĂźzĂźnden esas çalÄąĹ&#x;maya gelenleri yerli halk sevmiyor. Ä°talya geçen yĂźzyÄąlÄąn 20 â€ 30â€&#x;lu yÄąllarÄąnda, TĂźrkiye 60â€&#x;lÄą yÄąllarda yaĹ&#x;adÄąÄ&#x;Äą gibi birçok dĂźnya Ăźlkeleri bu tecrĂźbeyi yaĹ&#x;adÄąlar. Ă&#x;in 50â€&#x;li yÄąllardan itibaren bugĂźne kadar bu sĂźreci yaĹ&#x;amaktadÄąr. UluslararasÄą gÜçten kaçmak mĂźmkĂźn deÄ&#x;il. Zira insanlarÄą ona iten savaĹ&#x;, doÄ&#x;al afetler, ekonomik kriz gibi faktĂśrleri hala yaĹ&#x;amaktayÄąz. Dergi yazarlarÄąmÄązdan birinin sĂśylediÄ&#x;i gibi â€&#x;KÄąrk yÄąl Ăśncesi gibi dĂźnyamÄąz bana o kadar bĂźyĂźk gelmiyor. Sanki dĂźnyamÄąz kßçßlmĂźĹ&#x; da her birimiz dĂźnyanÄąn her noktasÄąna eĹ&#x;it yakÄąnlÄąktayÄąz.â€? Tek bir Ĺ&#x;art, tek bir kurala uymalÄąyÄąz: â€&#x;YaĹ&#x;a ve diÄ&#x;erlerinin yaĹ&#x;amasÄąna izin verâ€?.

Sergey TeluĹ&#x;in Đ&#x;НаŃ
ŃОрПа Đ
иаНОг Đ&#x;вŃ€аСиŃ? Diyalog Avrasya Platformu

ÉťĘ&#x;Ę
Ę Ę˜Ę&#x;ʌʨĘ&#x;ʥʲʣʹĘ&#x; ʢĘ
Ę&#x;Ę&#x;ĘŠĘŁĘ&#x;ʌʤĘ&#x;ĘŁĘąĘ&#x; Ę ĘŠĘĄĘ˛Ę¨ĘŠĘŚĘŁĘ¤ ĘžʣʨĘ
ĘĄĘĄĘ
Ę Ę¨ĘŠĘ&#x;ʥʲʣʹĘ&#x; Ę&#x;ĘŠĘŚĘŁĘ&#x;ĘĄ

Đ&#x;Ń€ĐľĐ´Ń ĐľĐ´Đ°Ń
оНŃ&#x; BaĹ&#x;kan Đ&#x;НадиПиŃ€ ХоргоКŃ&#x;Ń&#x;Đş Vladimir Sergeyçuk ХОпŃ€ĐľĐ´Ń ĐľĐ´Đ°Ń
оНŃ&#x; EĹ&#x;baĹ&#x;kan ĐĽĐ°Ń€Ń&#x;Đ˝ ТОкак Harun Tokak ĐонораНŃ&#x;Đ˝Ń&#x;Đš Ń ĐľĐşŃ€ĐľŃ
Đ°Ń€Ń&#x; Genel Sekreter Đ˜Ń ĐźĐ°Đ¸Đť Đ˘Đ°Ń Ä°smail Tas

Ă&#x;ç aylÄąk uluslararasÄą dĂźĹ&#x;Ăźnce ve kĂźltĂźr dergisi

РодкОННогиŃ? YayÄąn Kurulu

Đ
иаНОг наŃ&#x;инаоŃ
Ń Ń? Ń ÂŤĐ´Đ°Âť. Diyalog ‘evetâ€&#x;le baĹ&#x;lar. ɟʊʌʣĘ&#x;ĘĄ jɺɜx o ĘžĘ?Ę&#x;Ę&#x;ĘŁĘžĘ
 Đ&#x;НаŃ
ŃОрПŃ&#x; Đ
иаНОг Đ&#x;вŃ€аСиŃ? DA dergisi bir Diyalog Avrasya Platformu yayÄąnÄądÄąr.

Đ&#x;иПа , 33 нОПоŃ€ KÄąĹ&#x; , SayÄą: 33 YaygÄąn SĂźreli YayÄąn / T. C. KĂźltĂźr BakanlÄąÄ&#x;Äą Sertifika No:

ĐŁŃ&#x;Ń€одиŃ
оНи Ä°mtiyaz Sahibi: Đ&#x; ТŃ&#x;Ń€Ń&#x;ии: ĐžŃ
 иПони Đ?Đž ФОн Đ
Đ° Đ?ĐśĐ°Đ˝Ń ĐĽĐ¸ĐˇĐź. ĐĄĐ°Đ˝. во ТидМ.Âť Đ­Ń€каП ТŃ&#x;ŃĐ°Đ˝ Đ?ĐšŃ
ав. Đ&#x; РФ: Đ?Đž ФОнд Ń ĐžĐ´ĐľĐšŃ Ń
виŃ? Ń€аСвиŃ
иŃŽ ЌонŃ
ра Đ˛ĐžŃ Ń
ĐžŃ&#x;нОК НиŃ
ораŃ
Ń&#x;Ń€Ń&#x; Đ ĐžŃ Ń Đ¸ĐšŃ ĐşĐžĐš ĐłĐžŃ Ń&#x;Đ´Đ°Ń€Ń Ń
воннОК йийНиОŃ
оки Fon Da Ajans Hizm. San ve Tic. AĹž. adÄąna Erkam Tufan Aytav ĐžŃ
воŃ
Ń Ń
воннŃ&#x;Đš Ń€одакŃ
Ор Sorumlu YazÄą Ä°Ĺ&#x;leri MĂźdĂźrĂź: Đ˜Ń ĐźĐ°Đ¸Đť Đ˘Đ°Ń Ä°smail Tas ĐНавнŃ&#x;Đš Ń€одакŃ
Ор YazÄą Ä°Ĺ&#x;leri MĂźdĂźrĂź: Đ&#x;ĐžŃ€Đ¸Ń Đ&#x;НоПонŃ
Ń&#x;ов Boris Klementyev РодакŃ
ОрŃ&#x; Ń€Ń&#x;Ń Ń ĐşĐ¸Ń&#x; Ń
ĐľĐşŃ Ń
Ов Rusça RedaktĂśrleri: Đ?Đ°Ń
Đ°ĐťŃ&#x;Ń? Đ?йоНŃ&#x;Ń ĐşĐ°Ń? Natalya Abelskaya Đ?ĐťĐľĐşŃ Đ°Đ˝Đ´Ń€ Đ&#x;ОНоŃ&#x;Ń&#x;Đş Aleksandr PoleĹ&#x;uk Đ&#x;Đ°Ń€ина Đ&#x;оНанŃ&#x;ина Marina Melanina РодакŃ
ОрŃ&#x; ĐžŃ
доНОв Alan EditĂśrleri: CĐžŃ&#x;иОНОгиŃ? Sosyoloji: УПиŃ
 Đ&#x;ориŃ&#x; Ă&#x;mit Meriç KŃ&#x;ĐťŃ&#x;Ń
Ń&#x;ра KĂźltĂźr: Đ
МоПаНŃ&#x; ĐŁŃˆĐ°Đş Cemal UĹ&#x;ak ЭкОнОПика Ekonomi: Đ&#x;адиŃ€ Đ
икйаŃˆ Kadir DikbaĹ&#x; Đ?ĐžĐ˛ĐžŃ Ń
и Haberler: Шайан ĐŃŽĐťŃ&#x; Ĺžaban GĂźl Đ&#x;Ń€и Ń&#x;Ń&#x;Đ°Ń Ń
ии KatkÄąda Bulunanlar: ОНŃ&#x;га ĐžнаŃ€ Olga Onar Đ?нна ĐванŃ
Ń&#x;оНадСо Anna Gvantseladze Đ&#x;ĐžĐ˝Ń Ń&#x;ĐťŃ&#x;Ń
Đ°Ń
ивнŃ&#x;Đš Ń ĐžĐ˛ĐľŃ
 DanÄąĹ&#x;ma Kurulu: Đ?наŃ€ Anar (Đ?СоŃ€йаКдМан Azerbaycan) Đ?йиŃˆ Đ&#x;окиНŃ&#x;йаов AbiĹ&#x; Kekilbayev ĐĐ°Ń€иŃŃ&#x;ННа Đ&#x;Ń Đ¸Đź Garifulla Esim Đ?Ń&#x;Ń€Нан ОраСаНин Nurlan Orazalin (Đ&#x;аСаŃ&#x;Ń Ń
Đ°Đ˝ Kazakistan) Đ?Ń Đ°Đ˝ ОрПŃ&#x;Ńˆов Asan OrmuĹ&#x;ev (Đ&#x;иŃ€гиСиŃ? KÄąrgÄązistan) Đ ĐžŃ Ń
Đ¸Ń ĐťĐ°Đ˛ Đ Ń&#x;йакОв Rostislav RÄąbakov (Đ ĐžŃ Ń Đ¸ĐšŃ ĐşĐ°Ń? ФодораŃ&#x;иŃ? Rusya Federasyonu) маНиНŃ&#x; Đ˜наНдМик Halil Ä°nalcÄąk Đ&#x;оПаНŃ&#x; Đ&#x;Đ°Ń€паŃ
 Kemal Karpat Đ˜ĐťŃ&#x;йоŃ€ ОрŃ
аКНŃ&#x; Ä°lber OrtaylÄą Đ&#x;ĐľŃ
Đľ ТŃ&#x;Đ˝Ń&#x;Đ°Đš Mete Tunçay (ТŃ&#x;Ń€Ń&#x;иŃ? TĂźrkiye) ĐžŃ
воŃ
Ń Ń
Đ˛ĐľĐ˝Đ˝ĐžŃ Ń
Ń&#x; Са Ń Ń
Đ°Ń
Ń&#x;и, ОпŃ&#x;йНикОваннŃ&#x;Đľ в ĐśŃ&#x;Ń€наНо, Đ˝ĐľŃ Ń&#x;Ń
 авŃ
ОрŃ&#x;. YazÄąlarÄąn sorumluluÄ&#x;u yazarlarÄąna aittir, dergiyi baÄ&#x;lamaz.

Đ&#x;ООŃ€динаŃ
Ор ĐśŃ&#x;Ń€наНа в Đ&#x;аСаŃ&#x;Ń Ń
ано Kazakistan KoordinatĂśrĂź: ХаНиŃ&#x; Đ?ĐşŃ&#x;Đ°Đš Salik Akçay Đ&#x;ООŃ€динаŃ
Ор ĐśŃ&#x;Ń€наНа в Đ?нкаро Ankara KoordinatĂśrĂź: ФаŃ€Ń&#x;Đş Đ­Ń€йиНŃ&#x;гин Faruk Erbilgin Управ. инŃОрПаŃ&#x;иОннŃ&#x;Đź ĐžŃ
доНОП Ä°stihbarat ve Haber BĂślĂźm Ĺžefi: ХаНиŃ&#x; ЯКНадМŃ&#x; Salih YaylacÄą Đ
иСаКн GĂśrsel TasarÄąm: Đ&#x;Đ°Ń€ина Đ&#x;Đ°ĐźĐ¸Đ˝Ń ĐşĐ°Ń? Marina Kaminskaya ĐžŃ
доН ПаŃ€коŃ
инга Abone, Reklam ve DaÄ&#x;ÄątÄąm: ХорвоŃ
 Đ&#x;аНкаŃ&#x; Servet Balkaç ([email protected]) Đ?Đ´Ń€ĐľŃ YĂśnetim Yeri, Ä°mtiyaz Sahibi ve Sorumlu MĂźdĂźr Adresi: TophanelioÄ&#x;lu Cad. AygĂźn Sok. Altunizade Plaza, No: 4 Altunizade-Ă&#x;skĂźdar/Ä°stanbul-TĂźrkiye ТоН Tel: +90 () 90 25 Đ¤Đ°ĐşŃ Faks: +90 () 90 26 BaskÄą: AvcÄąlar-Ä°stanbul Tel: +90 () 89 89 Đ&#x;Ń€ĐľĐ´Ń Ń
авиŃ
оНŃ&#x;Ń Ń
ва Temsilcilikler: ТŃ&#x;Ń€Ń&#x;иŃ? TĂźrkiye +90 () 14 42 Đ?СоŃ€йаКдМан Azerbaycan + (12) 46 40 Đ&#x;оНаŃ€Ń&#x;Ń Đ¸Ń? Belarus + (17) ĐŃ€Ń&#x;СиŃ? GĂźrcistan + (32) 93 43 76 Đ&#x;аСаŃ&#x;Ń Ń
Đ°Đ˝ Kazakistan +7 () 31 60 Đ&#x;иŃ€гиСиŃ? KÄąrgÄązistan + () 59 65 30 Đ&#x;ОНдавиŃ? Moldova + (79) 76 70 83 Đ ĐžŃ Ń Đ¸ĐšŃ ĐşĐ°Ń? ФодораŃ&#x;иŃ? Rusya Federasyonu +7 () 13 83 ТаŃ
Đ°Ń€Ń Ń
Đ°Đ˝ Tataristan +7 () 18 47 Đ˘Đ°Đ´ĐśĐ¸ĐşĐ¸Ń Ń
Đ°Đ˝ Tacikistan + () 24 91 83 ТŃ&#x;Ń€ĐşĐźĐľĐ˝Đ¸Ń Ń
Đ°Đ˝ TĂźrkmenistan +99 () 41 14 Украина Ukrayna +38 () 66 53 TĂźrkiyeâ€&#x;de fiyatÄą: YTL. KKTCâ€&#x;de fiyatÄą: YTL. YÄąllÄąk abone bedeli: 28 YTL. Ă&#x;Ä&#x;renciler için: 25 YTL. Avrupa: 30 EURO ABD: 35 USD Abone hesap numaralarÄą: Asya KatÄąlÄąm BankasÄą A.Ĺž. Taksim Ĺžubesi, YTL: USD: EURO: Posta çeki no: Đ&#x;ĐžĐ´ĐżĐ¸Ń Đ˝ĐžĐš Đ¸Đ˝Đ´ĐľĐşŃ : Đ&#x;Đ°Ń
аНОг Đ&#x;Ń€ĐľŃ Ń Đ° Đ ĐžŃ Ń Đ¸Đ¸ Đ&#x;Ń&#x;Ń€наН ÂŤĐ
Đ?Âť СаŃ€ĐľĐłĐ¸Ń Ń
Ń€иŃ€Ован в Đ&#x;Đ¸Đ˝Đ¸Ń Ń
ĐľŃ€Ń Ń
во пО доНаП поŃ&#x;Đ°Ń
и, Ń
оНоŃ€адиОвоŃ&#x;аниŃ? и Ń Ń€ĐľĐ´Ń Ń
в ĐźĐ°Ń Ń ĐžĐ˛Ń&#x;Ń&#x; кОППŃ&#x;никаŃ&#x;иК Đ ĐžŃ Ń Đ¸ĐšŃ ĐşĐžĐš ФодораŃ&#x;ии ХвидоŃ
оНŃ&#x;Ń Ń
вО Đž Ń€ĐľĐłĐ¸Ń Ń
раŃ&#x;ии: Đ&#x;Đ˜ Ä° ĐžŃ
 Đ&#x; Đ ĐžŃ Ń Đ¸Đ¸ и Ń Ń
Ń€анаŃ&#x; ĐĄĐ?Đ Ń&#x;она дОгОвОŃ€наŃ? Đ&#x;Ń&#x;Ń€наН ÂŤĐ
Đ?Âť СаŃ€ĐľĐłĐ¸Ń Ń
Ń€иŃ€Ован в Đ&#x;Đ¸Đ˝Đ¸Ń Ń
ĐľŃ€Ń Ń
во ĐşŃ&#x;ĐťŃ&#x;Ń
Ń&#x;Ń€Ń&#x;, инŃОрПаŃ&#x;ии и Ń ĐżĐžŃ€Ń
Đ° Đ ĐľŃ ĐżŃ&#x;йНики Đ&#x;аСаŃ&#x;Ń Ń
Đ°Đ˝. ХвидоŃ
оНŃ&#x;Ń Ń
вО Đž Ń€ĐľĐłĐ¸Ń Ń
раŃ&#x;ии: Đ&#x;

XXX EBQMBUGPSN PSH t Ć&#x;OGP!EBQMBUGPSN PSH

Đ?СоŃ€йаКдМан Azerbaycan Đ?иСаПи Đ
МаŃĐ°Ń€Ов Nizami Caferov Đ˜Ń Đ° майиййоКНи Ä°sa Habipbeyli Đ&#x;Ń&#x;Ń Ń
Đ°ŃĐ° ĐĄĐ°Đ°Ń
Ń&#x;и Mustafa Saatçi Đ&#x;оНаŃ€Ń&#x;Ń Đ¸Ń? Belarus Đ˜Ń&#x;Ń Đ°Đ˝ Đ
иНокŃ&#x;и Ä°hsan Dilekçi ХоргоК ТраŃ&#x;иПОнак Sergey Trahimonak ХвоŃ
Нана Đ&#x;инОкŃ&#x;Ń€Ова Svetlana Vinokurova Đ­Ń Ń
ОниŃ? Estonya Đ?Нан Đ?НакŃ&#x;На Allan Alakyla ФаŃ
иx ĐŃŽННŃŽ Fatih GĂźllĂź ĐŃ€Ń&#x;СиŃ? GĂźrcistan ĐиŃ&#x;Ни Đ?ĐťĐ°Ń Đ°Đ˝Đ¸Ń? Giuli Alasania ТаПаС ĐаПкŃ€оНидСо Tamaz Gamkrelidze Đ?Она ĐаПйаŃˆидСо Nona GambaĹ&#x;idze ФаŃ
иŃ&#x; Đ
оПиŃ€ Fatih Demir Đ&#x;аСаŃ&#x;Ń Ń
Đ°Đ˝ Kazakistan Đ&#x;Đ°Đ˝Ń ĐľĐ¸Ń
 Đ?йдоСŃ&#x;Ни Kanseyit AbdezulÄą ĐžĐťĐśĐ°Ń ĐĄŃ&#x;НоКПонОв Olcas SĂźleymenov Đ?ĐşŃ
ОНкин Đ&#x;Ń&#x;ĐťŃ Đ°Ń€иова Aktolkin Kulsarieva Đ
иŃ&#x;Đ°Đ˝ Đ&#x;аПСайокŃ&#x;ĐťŃ&#x; Dihan KamzabekulÄą Đ&#x;иŃ€гиСиŃ? KÄąrgÄązistan Đ&#x;. Đ&#x;ĐžĐťĐ´ĐžĐşĐ°Ń Ń&#x;ПОв K. MoldokasÄąmov Đ&#x;Đ°kŃˆŃ&#x;ĐťŃ&#x;k Đ&#x;opoŃ&#x;opoв JĐ°hsÄąlÄąk Đ&#x;oroçorov Đ&#x;ОНдавиŃ? Moldova ФоŃ€идŃ&#x;Đ˝ ТŃŽŃокŃ&#x;и Feridun TĂźfekçi Đ&#x;ĐžŃ€Đ¸Ń Đ&#x;Đ°Ń€иaĐ˝ Boris Marian Đ ĐžŃ Ń Đ¸ĐšŃ ĐşĐ°Ń? ФодораŃ&#x;иŃ? Rusya Federasyonu Đ&#x;иŃ&#x;аиН Đ&#x;оКоŃ€ Mihail Meyer Đ
оОнид ĐĄŃŽкиŃ?Кнон Leonid SĂźkiyainen ТаŃ
Ń&#x;Ń?на ФиНиппОва Tatyana Filippova Đ?ĐťĐľĐşŃ Đ°Đ˝Đ´Ń€ Đ Ń&#x;Ń&#x;кин Aleksandr Ruçkin Đ&#x;вгониК Đ
Ń&#x;гин Yevgeniy Dugin Đ
аПиŃ€ Đ˜Ń Ń&#x;акОв Damir Ä°shakov РаСиНŃ&#x; Đ&#x;аНоов Razil Valeyev Đ Đ°Ń Đ¸Đź ĐĽŃ&#x;Ń Đ˝Ń&#x;Ń
динОв Rasim Husnutdinov Đ&#x;ĐžŃ€Đ¸Ń Đ&#x;НоПонŃ
Ń&#x;ов Boris Klementyev Đ˘Đ°Đ´ĐśĐ¸ĐşĐ¸Ń Ń
Đ°Đ˝ Tacikistan Đ&#x;ĐľŃ&#x;ПОн Đ&#x;Đ°Ń&#x;Ń
и Mehmon Bahti Đ&#x;Ń&#x;Пин Đ&#x;анОаŃ
 Mumin Kanoat Đ­ĐźŃ Đ°Đť Đ&#x;ĐžŃ&#x; Emsal Koç ТŃ&#x;Ń€Ń&#x;иŃ? TĂźrkiye Đ&#x;ĐľŃ&#x;ПоŃ
 Đ?ĐťŃ
Đ°Đ˝ Mehmet Altan ТОкŃ
Đ°ĐźŃ&#x;Ńˆ Đ?Ń
ĐľŃˆ ToktamÄąĹ&#x; AteĹ&#x; Đ&#x;ĐľŃˆиŃ€ Đ?КваСОгНŃ&#x; BeĹ&#x;ir AyvazoÄ&#x;lu Đ?иŃ?Си ОкŃ
оП Niyazi Ă&#x;ktem Đ?вни ĐžСгŃ&#x;Ń€оНŃ&#x; Avni Ă&#x;zgĂźrel Эдийо ХОСон Edibe SĂśzen ТŃ&#x;Ń€кПониcŃ
Đ°Đ˝ TĂźrkmenistan ĐžŃ ĐźĐ°Đ˝ ЯСŃ&#x;Đ´ĐśŃ&#x; Osman YazÄącÄą Украина Ukrayna Đ&#x;НадиПиŃ€ ХоргоКŃ&#x;Ń&#x;Đş Vladimir Sergeyçuk Đ&#x;НадиПиŃ€ Đ&#x;аСаŃ€ин Vladimir Kazarin ĐОкŃ&#x;Đ°Đ˝ Đ
оПиŃ€ GĂśkhan Demir Đ?ĐťĐľĐşŃ ĐľĐš ЧойŃ&#x;кин Aleksey Ă&#x;ebukin Đ˜ван Đ
раŃ&#x; Ä°van Draç ХоргоК ТоНŃ&#x;Ńˆин Sergey TeluĹ&#x;in

,*Ć° r 4":* DA

5

диалог / евразия > политика

Цепная реакция Zincirleme reaksiyon 6 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

diyalog/avrasya > siyaset

Đ&#x;Ń Đľ наŃ&#x;Đ°ĐťĐžŃ Ń&#x; Ń ĐźĐ°ĐťĐľĐ˝Ń&#x;кОК Ń ĐľĐ˛ĐľŃ€ОаŃŃ€Đ¸ĐşĐ°Đ˝Ń ĐşĐžĐš Ń Ń
ранŃ&#x; Ń Đ˝Đ°Ń ĐľĐťĐľĐ˝Đ¸ĐľĐź Đ˛Ń ĐľĐłĐž 10 ПНн Ń&#x;оНОвок и Ń Ń
айиНŃ&#x;Đ˝Ń&#x;Đź Ń?кОнОПиŃ&#x;ĐľŃ ĐşĐ¸Đź пОНОМониоП HerĹ&#x;ey, sadece 10 milyon nĂźfuslu ve ekonomik durumu istikrarlÄą olan kßçßk bir Kuzey Afrika Ăźlkesinden baĹ&#x;ladÄą

ТŃ&#x;Đ˝Đ¸Ń ÉžĘ§ĘŤĘ¤Ę&#x;Ęľ ĘžĘ? Ę&#x;Ę&#x;ʣʣʹʍ ʧʨĘ&#x;ʨĘžʧʨĘžĘ Ęž Ę˜ ĘˆĘŠĘŁĘžʧĘ
 ĘŁĘ
 ʢʤĘ&#x;ʥʤ ʼʌʤĘžĘ?ʤĘ&#x;ʨĘž ʣʞʭĘ
Ę&#x;ʤ ʼʤĘ&#x;ʤĘ&#x;ʣʤĘ&#x;ʤ Ę&#x;ʤ Ę¤Ę Ę&#x;Ę?Ę&#x;ʥʤʧʲ ʭʨʤ ĘŁĘ&#x;Ę Ę¤ĘĽĘžĘ˜ĘŽĘ
Ę
ʧʾ ĘŁĘ
Ę&#x;ʤĘ˜ʤʥʲʧʨĘ˜ʤ Ę Ę¤Ę¨Ę¤ĘŚĘ¤Ę
 ĘŁĘ
 ĘžĘ?ʢĘ
ĘŚĘľĘ
ʨʧʾ ĘŁĘžĘ Ę&#x;Ę ĘžʢĘž ʏʞʪʌĘ&#x;ʢĘž ʧʼʤʧʤĘ&#x;ʣʤ Ę˜ĘąĘ˜Ę
ʧʨĘž ĘŁĘ&#x; ʊʥʞʏʹ ʨʹʧʾʭĘž ʢʤʥʤĘ&#x;ʹʍ ĘĄĘ´Ę&#x;Ę
Ę&#x; Ęž ĘĽĘŚĘžĘ˜Ę
ʧʨĘž Ę Ę¤Ę¨Ę§Ę¨Ę&#x;Ę˜Ę Ę
 ĘĽĘŚĘ
Ę?ĘžĘ&#x;Ę
ʣʨĘ&#x; Ę&#x;ʤʧʥĘ
 ĘŁĘ
Ę§Ę Ę¤ĘĄĘ˛Ę ĘžĘŤ ʧĘ&#x;ʢʤʧʤĘ&#x;Ę&#x;Ę
ĘŁĘžĘ&#x; Ę&#x;Ę
Ę?ĘŚĘ&#x;Ę&#x;ʤʨʣʹʍ ĘŁĘ&#x;Ę­Ę&#x;ĘĄĘžʧʲ ʧʨʞʍʞĘ&#x;ĘŁĘąĘ
 ĘŁĘ&#x;ʌʤĘ&#x;ĘŁĘąĘ
 Ę˜ʤʥʣĘ
ʣʞʾ ʧ Ę Ę¤Ę¨Ę¤ĘŚĘąĘ˘Ęž Ę˜ĘĄĘ&#x;ʧʨĘž ĘŁĘ
 ʧʢʤĘ&#x;ĘĄĘž ʧʼʌĘ&#x;Ę˜Ęžʨʲʧʾ Ę
Ę&#x;ʣʞʪĘ
ʧʨĘ&#x;ʣʨĘ&#x;ʢ ĘŠĘ&#x;Ę&#x;ʥʤʧʲ ĘžĘ?Ę&#x;Ę&#x;Ę˜Ęžʨʲʧʾ ʤʨ ĘŁĘ
ĘŁĘ&#x;Ę˜ĘžʧʨʣʤĘ&#x; Ę Ę¤ĘŚĘŚĘŠĘ˘ĘĽĘžʌʤĘ˜Ę&#x;ʣʣʤĘ&#x; ʧĘ
ʢʲĘž ĘĽĘŚĘ
Ę?ĘžĘ&#x;Ę
ʣʨĘ&#x; ʤĘ&#x;ĘŁĘ&#x;Ę Ę¤ Ę
ʧʥĘž ʼʤʧʢʤʨʌĘ
ʨʲ ĘŁĘ&#x; Ę˜ĘŚĘ
ʢĘ
ĘŁĘŁĘąĘ&#x; ʧʤʧʨĘ&#x;Ę˜ ĘŚĘŠĘ Ę¤Ę˜ʤĘ&#x;ʧʨĘ˜Ę&#x; ĘˆĘŠĘŁĘžʧĘ&#x; ʢʹ ĘŠĘ˜ĘžĘ&#x;Ęžʢ ʨĘ&#x;ʢ ʧʼʥʤʎʲ Ę&#x;ʤʧʊĘ&#x;Ę&#x;ʌʧʨĘ˜Ę
ʣʣʹʍ Ę&#x;Ę
ʾʨĘ
ĘĄĘ
Ę&#x; ʳʼʤʍĘž ɡĘ
ĘŁ ɜʥĘž o ĘŁĘž ʤĘ&#x;ʣʤĘ&#x;ʤ ʣʤĘ˜ʤгО НиŃ&#x;Đ°! Ę&#x;Ę
Ę˜ʤʥʴʏʞʾ Ę˜ ĘˆĘŠĘŁĘžʧĘ
 ʨĘ&#x;Ę Ęž ĘŁĘ
 ʼʌʤĘžĘ?ʤʎʥĘ&#x; o ĘĄĘ´Ę&#x;Ęž ĘŠĘŽĘĄĘž ʧ ʼʥʤʯĘ&#x;Ę&#x;Ę
Ę&#x; ĘŠĘ&#x;ʤĘ˜ĘĄĘ
ʨĘ˜ʤʌĘ
ĘŁĘŁĘąĘ
 ʨĘ
ʢ ʭʨʤ ɡĘ
ĘŁ ɜʥĘž ʧĘ˜Ę
ĘŚĘ&#x;ʣʊʨ ĘĘ&#x;ĘŁĘ&#x;Ę Ę¤ ĘŚĘ
Ę&#x;ʥʲʣʹʍ ĘĽĘŚĘ
Ę&#x;ĘĽĘ¤Ę§ĘąĘĄĘ¤Ę ĘžĘ?ʢĘ
ĘŁĘ
ʣʞʾ ʧʤʏĘžĘ&#x;ʥʲʣʤ ĘłĘ Ę¤ĘŁĘ¤Ę˘ĘžĘ­Ę
Ę§Ę Ę¤Ę&#x; ʧĘžʨʊĘ&#x;ʏʞʞ ĘŁĘ
ʨ Ę&#x;ĘĄĘľĘ&#x;Ęž ʼʊʧʨʹ Ęž ĘŠĘ&#x;Ę
Ę&#x;Ęžʨʲ ĘžʣʤʧʨʌĘ&#x;ĘŁĘŹĘ
Ę˜ Ę˜Ę
ʌʣʊʨʲʧʾ ʧʴĘ&#x;Ę&#x; ʤʨĘ&#x;ʹʍĘ&#x;ʨʲ Ę&#x;ĘŠĘ&#x;Ę
ʨ ĘŁĘ
ĘĄĘ
Ę&#x;Ę Ę¤ Ę&#x;Ę
Ę?ʤʣ ĘŠĘ&#x;Ę
 ĘŁĘ&#x;ʭʞʣĘ&#x;Ę
ʨʧʾ ʣʤ ĘžʧʼʊĘ&#x;Ę&#x;ĘŁĘŁĘąĘ
 ʧʤĘ&#x;ʹʨĘžʾʢĘž Ę˜ ɜʪʌĘžĘ Ę
 Ę
Ę˜ʌʤʼĘ
Ę&#x;ĘŹĘą ĘŁĘ
 ʍʤʨʾʨ ʤʨĘ&#x;ʹʍĘ&#x;ʨʲ Ę˜ ĘŁĘ
Ę§ĘĽĘ¤Ę Ę¤Ę&#x;ʣʤʢ ĘŚĘ
Ę&#x;ĘžʤʣĘ
 Ę&#x;ʤʨĘ
ĘŚĘľ Ę&#x;ʤʍʤĘ&#x;ʤĘ˜ ʤʨ ʨʊʌĘžĘ?ʢĘ&#x; Ę
ĘŻĘ
 Ę&#x;ʤʥʲʎĘ
Ę
 Ę Ę¤ĘĄĘžĘ­Ę
ʧʨĘ˜ʤ Ę&#x;Ę
Ę?ĘŚĘ&#x;Ę&#x;ʤʨʣʹʍ ĘŁĘ&#x; ʊʥʞʏĘ&#x;ĘŤ o Ę˜ʧĘ
 ʳʨʤ Ę&#x;ʤʥĘ&#x;ʣʤ Ę?Ę&#x;ʧʨĘ&#x;Ę˜Ęžʨʲ ʣʤĘ˜ĘąĘ
 Ę˜ĘĄĘ&#x;ʧʨĘž ĘĽĘŚĘ
Ę&#x;ĘĽĘŚĘžʣʾʨʲ ĘŽĘ&#x;Ę&#x;Ęž Ę&#x;ĘĄĘľ ʨʤĘ&#x;ʤ ʭʨʤĘ&#x;Ęą ʤʭĘ
ĘŚĘ
Ę&#x;ĘŁĘ&#x;Ęľ Ę˜ʤʥʣĘ&#x; ĘŁĘ
Ę&#x;ʤĘ˜ʤʥʲʧʨĘ˜Ę&#x; ĘŁĘ
 Ę?Ę&#x;ʧʨĘ&#x;Ę˜ĘžĘĄĘ&#x; ʤʭĘ
ĘŚĘ
Ę&#x;ʣʤĘ&#x;ʤ ĘĄĘžĘ&#x;Ę
ĘŚĘ&#x; Ę&#x;Ę
Ę&#x;Ę&#x;ʨʲ Ę?Ę&#x; Ę&#x;ĘŚĘ&#x;ʣʞʏʊ

ТŃ&#x;Đ˝Đ¸Ń / Tunus

Đ?ĐťĐľĐşŃ Đ°Đ˝Đ´Ń€ ĐĄĐžŃ
ниŃ&#x;онкО ĐŃ&#x;ПоŃ€ Đ˜Ń Đ°ĐľĐ˛ кандидаŃ
Ń&#x; Đ¸Ń Ń
ОриŃ&#x;ĐľŃ ĐşĐ¸Ń&#x; наŃ&#x;Đş, ХанкŃ
-Đ&#x;ĐľŃ
орйŃ&#x;Ń€ĐłŃ ĐşĐ¸Đš ĐłĐžŃ Ń&#x;Đ´Đ°Ń€Ń Ń
воннŃ&#x;Đš Ń&#x;нивоŃ€Ń Đ¸Ń
ĐľŃ


Dr. Aleksandr Sotniçenko Dr. Gumer Ä°sayev Yrd. Doç. Dr. Tarihçi St. Petersburg Devlet Ă&#x;niversitesi ФĐžТĐž: Đ?ĐĐ&#x;Đ?ТХТĐ&#x;Đž Đ
Đ&#x;Đ˜ĐĽĐ?Đ? / FOTOÄžRAF: CHA

Tunus Ä°statistik verilerine gĂśre, Tunusâ€&#x;ta bĂśyle birĹ&#x;eyin olmasÄą mĂźmkĂźn deÄ&#x;ildi. Ancak durum, hiçbir Ĺ&#x;eyle Ăślçßlemeyen birikmiĹ&#x; olan hoĹ&#x;nutsuzluÄ&#x;un, binlerce genç insanÄą sokaklara çĹkarÄąp baĹ&#x;kanÄąn istifasÄąna neden olabildiÄ&#x;ini gĂśsterdi. Birkaç iĹ&#x;sizin kendini yakmasÄąndan sonra yetkililerin baĹ&#x; edemediÄ&#x;i kendiliÄ&#x;inden baĹ&#x;layan halk ayaklanmalarÄą baĹ&#x;ladÄą. GĂśstericiler, nefret ettikleri baĹ&#x;kanÄąn ailesinden kurtulmayÄą baĹ&#x;ardÄąlar. Fakat Tunusâ€&#x;taki geçici yĂśnetim ekibine bakarsak, içinde yeni yĂźzlerin olmadÄąÄ&#x;ÄąnÄą ve tamamen Ben Ali zamanlarÄąndan kalan devlet adamlarÄąndan oluĹ&#x;tuÄ&#x;unu gĂśreceÄ&#x;iz! Tunusâ€&#x;ta devrim bir tĂźrlĂź olmadÄą. Ä°nsanlar, Ben Aliâ€&#x;nin gĂśrevinden alÄąnmasÄąndan memnun kalÄąp meydanlarÄą terk ettiler. Ancak, sosyo-ekonomik durumunun deÄ&#x;iĹ&#x;mesi için gerçek ĂśnkoĹ&#x;ullar oluĹ&#x;madÄą. Plajlar boĹ&#x;, ve burada tatil yapmak için yabancÄąlarÄą geri dĂśnmeye ikna etmek zor olacaktÄąr. Sezon artÄąk baĹ&#x;lÄąyor fakat Afrikaâ€&#x;daki olaylardan korkan AvrupalÄąlar, bĂśyle huzursuz bir bĂślgede tatil yapmak istemiyorlar. Turizmden gelir kaybÄą, sokaklarda daha fazla iĹ&#x;siz sayÄąsÄą vb. sÄąradaki hoĹ&#x;nutsuzluk dalgasÄąnÄąn yeni liderin yurtdÄąĹ&#x;Äąna kaçĹĹ&#x;Äąna sebep olmamasÄą için yetkilileri gerekli adÄąmlarÄą atmaya zorlamaktadÄąr.

,*Ć° r 4":* DA

7

диалог / евразия > политика Египет ʀʤʙʚʖ ʘʤʡʣʛʣʞʵ ʥʛʦʛʠʞʣʩʡʞʧʲ ʣʖ ɻʙʞʥʛʨ ʧʨʖʡʤ ʥʤʣʵʨʣʤ ʭʨʤ ʧʤʗʱʨʞʵ ʘ ʈʩʣʞʧʛ ʣʛʡʲʝʵ ʦʖʧʧʢʖʨʦʞʘʖʨʲ ʠʖʠ ʧʡʩʭʖʟʣʤʧʨʲ ɾ ʧʩʨʲ ʚʖʜʛ ʣʛ ʘ ʨʤʢ ʭʨʤ ʦʛʘʤʡʴʬʞʵʢʞ ʢʤʙʡʞ ʩʥʦʖʘʡʵʨʲ ʞʝʘʣʛ ʧʠʤʡʲʠʤ ʘ ʝʣʖʭʞʢʤʧʨʞ ʞ ʞʧʨʤʦʞʭʣʤʧʨʞ ʥʦʤʞʧʫʤʚʵʯʞʫ ʥʦʤʬʛʧʧʤʘ ʠʤʨʤʦʱʛ ʧʡʛʚʩʛʨ ʦʖʧʧʢʖʨʦʞʘʖʨʲ ʘ ʙʡʤʗʖʡʲʣʤʢ ʠʤʣʨʛʠʧʨʛ ɷʛʙʧʨʘʤ ʥʦʛʝʞʚʛʣʨʖ ʈʩʣʞʧʖ ʥʩʧʨʲ ʞ ʣʛ ʥʦʞʘʛʚʮʛʛ ʠ ʙʡʩʗʞʣʣʱʢ ʞʝʢʛʣʛʣʞʵʢ ʘ ʥʤʡʞʨʞʭʛʧʠʤʟ ʧʞʧʨʛʢʛ ʧʨʦʖʣʱ ʘʚʤʫʣʤʘʞʡʤ ʢʣʤʙʞʫ ʣʛʚʤʘʤʡʲʣʱʫ ʘ ʖʦʖʗʧʠʤʢ ʢʞʦʛ ʂʤʡʤʚʱʛ ʡʴʚʞ ʘ ʖʦʖʗʧʠʞʫ ʧʨʦʖʣʖʫ ʘʤʧʥʦʞʣʵʡʞ ʩʧʥʛʫʞ ʧʘʤʞʫ ʨʩʣʞʧʧʠʞʫ ʛʚʞʣʤʢʱʮʡʛʣʣʞʠʤʘ ʠʖʠ ʥʦʞʝʱʘ ʠ ʚʛʟʧʨʘʞʴ jɻʧʡʞ ʘ ʈʩʣʞʧʛ ʥʤʡʩʭʞʡʤʧʲ ʥʤʭʛʢʩ ʩ ʣʖʧ ʣʛ ʥʤʡʩʭʞʨʧʵ x o ʨʖʠ ʦʖʧʧʩʜʚʖʡʞ ʛʙʞʥʨʵʣʛ ʘʱʮʛʚʮʞʛ ʣʖ ʙʡʖʘʣʩʴ ʥʡʤʯʖʚʲ Каира мейдан Ат-Тахрир. ɸ ʦʛʝʩʡʲʨʖʨʛ ʂʩʗʖʦʖʠ ʗʱʡ ʘʱʣʩʜʚʛʣ ʩʟʨʞ ʧ ʥʤʧʨʖ ʥʦʛʝʞʚʛʣʨʖ ʃʤ ʭʨʤ ʜʛ ʥʦʤʞʝʤʮʡʤ ʚʖʡʲʮʛ ɸʡʖʧʨʲ ʘʝʵʡʞ ʡʞʚʛʦʱ ʣʖʦʤʚʣʱʫ ʢʖʧʧ ʃʛʨ ʩ ʘʡʖʧʨʞ ʤʠʖʝʖʡʞʧʲ ʘʤʛʣʣʱʛ ʠʤʨʤʦʱʛ ʘʧʛ ʘʦʛʢʵ ʛʙʞʥʛʨʧʠʞʫ ʘʤʡʣʛʣʞʟ ʣʞʠʖʠ ʧʛʗʵ ʣʛ ʥʦʤʵʘʡʵʡʞ ʪʖʠʨʞʭʛʧʠʞ ʧʤʗʡʴʚʖʡʞ ʣʛʟʨʦʖʡʞʨʛʨ ʘ ʥʦʤʨʞʘʤʧʨʤʵʣʞʞ ʛʙʞʥʛʨʧʠʞʫ ʚʛʢʤʣʧʨʦʖʣʨʤʘ ʞ ʥʦʛʝʞʚʛʣʨʖ ʂʩʗʖʦʖʠʖ ɺʖ ʛʙʞʥʨʵʣʛ ʦʖʚʤʘʖʡʞʧʲ ʨʤʢʩ ʭʨʤ ʋʤʧʣʞ ʂʩʗʖʦʖʠ ʠʤʨʤʦʱʟ ʗʤʡʲʮʛ ̓ʡʛʨ ʗʱʡ ʥʦʛʝʞʚʛʣʨʤʢ ʧʨʦʖʣʱ ʥʤʠʞʣʩʡ ʧʘʤʟ ʥʤʧʨ ʃʛ ʧʨʖʡ ʥʦʛʝʞʚʛʣʨʤʢ ʞ ʛʙʤ ʧʱʣ ɹʖʢʖʡʲ ʘ ʥʛʦʘʱʛ ʜʛ ʚʣʞ ʘʤʡʣʛʣʞʟ ʩʡʛʨʛʘʮʞʟ ʘ ʁʤʣʚʤʣ ʗʤʡʛʛ ʦʤʚʣʤʟ ʚʡʵ ʣʛʙʤ ʭʛʢ ʀʖʞʦ ɸʤʛʣʣʱʛ ʝʖʵʘʞʡʞ ʭʨʤ ʗʩʚʩʨ ʢʛʣʵʨʲ ʠʤʣʧʨʞʨʩʬʞʴ ʙʤʨʤʘʞʨʲ ʧʨʦʖʣʩ ʠ ʣʤʘʱʢ ʘʱʗʤʦʖʢ ʅʤʠʖ ʛʙʞʥʨʵʣʛ ʦʖʚʩʴʨʧʵ ʧʘʛʦʜʛʣʞʴ ʥʦʛʝʞʚʛʣʨʖ ʳʠʤʣʤʢʞʭʛʧʠʖʵ ʧʞʨʩʖʬʞʵ ʘ ʧʨʦʖʣʛ ʨʤʡʲʠʤ

8 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

ʩʫʩʚʮʞʡʖʧʲ ɻʙʞʥʛʨ ʛʯʛ ʗʤʡʲʮʛ ʝʖʘʞʧʞʢ ʤʨ ʨʩʦʞʧʨʤʘ ʭʛʢ ʈʩʣʞʧ o ʞ ʢʞʡʡʞʖʦʚʣʱʛ ʩʗʱʨʠʞ ʤʨ ʥʩʧʨʩʴʯʞʫ ʙʤʧʨʞʣʞʬ ʞ ʥʡʵʜʛʟ ʘʦʵʚ ʡʞ ʠʨʤ ʨʤ ʧʢʤʜʛʨ ʘʤʝʢʛʧʨʞʨʲ ɸʛʦʫʩʮʠʖ ʘʡʖʧʨʞ ʧʢʛʣʞʡʖʧʲ ʣʤ ʠʤʦʛʣʣʱʛ ʥʦʤʗʡʛʢʱ ʣʛ ʦʛʮʛʣʱ ʍʨʤ ʗʩʚʛʨ ʘ ʧʨʦʖʣʛ Вопрос ʤʧʨʖʛʨʧʵ ʤʨʠʦʱʨʱʢ

Mısır Ayaklanma Mısır’a sıçrayınca, Tunus’taki olayların bir tesadüf olarak değerlendirilemeyeceği anlaşılmıştır. Önemli olan devrimlerin dışarıdan kışkırtma ihtimalinden çok, küresel bir bağlamda değerlendirilmesi, meydana gelen süreçlerin önemi ve tarihi oluşudur. Tunus Cumhurbaşkanının kaçması, ülkenin siyasal sisteminde köklü değişikliklere yol açmadıysa bile Arap dünyasında hoşnutsuzların birçoğu için bir ilham kaynağı olmuştur. Arap ülkelerindeki gençler, Tunus’lu hemfikirlerinin başarısını bir eylem çağrısı olarak algılamışlardır. Kahire'de AlTahrir meydanına çıkan Mısır’lılar, "Tunus’ta olduysa, neden bizde de olmasın?" diye düşünüyorlardı. Mısır’ın, Arap dünyasında özel bir yeri vardır. Her zaman görüşünün bölgedeki diğer ülkeler üzerinde önemli etki bıraktığı bu ülkeye boş yere "Arap dünyasının başı" dememişler. Bunun sebepleri Mısır’ın denizler ve kıtalar arasındaki stratejik konumu, 80 milyonluk nüfusu ve Arap Ülkeleri Birliğindeki otoritesidir. Son altmış yıldır Mısır'ın karşılaştığı en ciddi problem, yük-

diyalog/avrasya > siyaset

Египет / Mısır

sek nüfus artışı ve insanların çoğuna iş sağlama imkanlarının olmamasıdır. ’li yıllardan bu yana ülke nüfusu üç kat arttı, Mısır’da en yüksek doğum oranı ise – döneminde meydana geldi ve palmiye devriminin asıl itici gücü bu gençler oldu. Mübarek rejimi, işgücü kaynaklarının rasyonel dağıtımı için büyük çaba gösteriyordu, istihdam oluşturuyordu, sanayi ve tarımın gelişmesini teşvik ediyordu. Ancak bu tedbirler yetersiz kaldı. Bunda toplumun devasa tabakalaşması, az sayıdaki zengin ile çok sayıdaki fakir arasındaki uçurum da kendi rolünü oynamıştı. Fakat Mübarek’e karşı harekatın temelinde sadece yoksullar yoktu. Hoşnutsuzların çoğunu, Tunus’taki gibi eğitimli, hırslı, fakat hayatlarında perspektifleri olmayan gençler oluşturmuştu. Mısır'da, her yıl onbinlerce öğrenci mezun veren çok sayıda yüksek öğretim kurumları vardır fakat bu öğrencilerin çoğunun, kariyer perspektiflerini içeren ve mesleklerine uygun iyi bir iş bulma şansı yoktur.

Sonuç olarak Mübarek, Cumhurbaşkanlığını bırakmak zorunda kaldı. Fakat sonra ne oldu? İktidarı, halk liderleri mi ele aldı? Hayır, iktidar, Mısır’daki karışıklıklar sırasında kendilerini hiçbir şekilde göstermeyen, Mısır’lı göstericiler ile Cumhurbaşkanı Mübarek arasındaki yüzleşme sırasında tarafsız kalan askerlere geçti. Evet, Mısır’lılar, ülkenin 30 yıl dan fazla Cumhurbaşkanlığı yapan Hüsnü Mübarek’in görevinden istifa etmesine sevindiler. Karışıklıkların başladığı ilk günlerde kendisi için Kahire’den daha yakın olan Londra’ya giden oğlu Gamal da Cumhurbaşkanı olmadı. Askeri güçler, anayasayı değiştireceğini ve ülkeyi yeni seçimlere hazırlayacağını söyledi. Mısır’lılar, Cumhurbaşkanının istifasına sevinirken ülkedeki ekonomik durum daha da kötüye gitti. Tunus’a göre Mısır, turistlere daha bağlı olup, otellerin ve plajların boş olmasından dolayı oluşan milyarlık zararı hiç kimse tazmin edemez. İktidardakiler değişti fakat temel sorunlar çözülmedi. Tunus ve Mısır’daki devrimlerin devamı olacak mı? Bu soru hala cevapsız kalıyor.

,*ư r 4":* DA

9

диаНОг / овŃ€аСиŃ? > пОНиŃ
ика Đ
ивиŃ?

Libya

Ę&#x;ʨʌĘ&#x;ĘŁĘ&#x; ĘŁĘ&#x;ʍʤĘ&#x;ʾʯĘ&#x;ʾʧʾ ʢĘ
Ę&#x;Ę&#x;ĘŠ ĘˆĘŠĘŁĘžʧʤʢ Ęž ÉťĘ&#x;Ęžʼʨʤʢ ʨʤĘ&#x;Ę
 Ę¤Ę Ę&#x;Ę?ʧĘ&#x;ʢʹʍ Ę&#x;ĘĄĘ&#x;Ę&#x;ʤʼʤʥʊʭʣʹʍ ʧʨʌĘ&#x;ĘŁ ɜʪʌĘžĘ Ęž ĘžʢĘ
Ę´ĘŻĘ&#x;Ęľ ĘŁĘ
ʢĘ&#x;ĘĄĘąĘ
 Ę&#x;ʤʍʤĘ&#x;Ęą ʤʨ ʼʌʤĘ&#x;Ę&#x;Ę&#x;Ęž ĘŁĘ
ʪʨĘž Ęž Ę&#x;Ę&#x;Ę?Ę&#x;ĘĄĘ&#x;ʧĘžĘ˜ ĘŚĘ
ʧʼʊĘ&#x;ĘĄĘžĘ ĘŠ o ʨĘ
ĘĽĘ
ʌʲ ʧʼʊʧʨʾ Í&#x;Ę&#x;ʤĘ&#x;Ę&#x; Ę˜ʤʧʧʨĘ&#x;ĘŁĘžĘ
 Ę˜ ɡĘ
ĘŁĘ&#x;Ę&#x;Ę?Ęž ĘŚĘ&#x;Ę§Ę Ę¤ĘĄĘ¤ĘĄĘ¤ ʧʨʌĘ&#x;ĘŁĘŠ ĘŁĘ&#x; Ę&#x;Ę˜Ę
 Ę­Ę&#x;ʧʨĘž Ę€Ę&#x;Ę ĘłĘ¨Ę¤ Ę­Ę&#x;ʧʨʤ Ę&#x;ĘąĘ˜Ę&#x;Ę
ʨ Ę˜ ʢĘ
Ę&#x;Ę&#x;ĘŠĘŁĘ&#x;ʌʤĘ&#x;ʣʹʍ ʤʨʣʤʎĘ
ĘŁĘžʾʍ ʧĘžʨʊĘ&#x;ĘŹĘžĘ
Ę&#x; ʼʤʧʼĘ
ʎʞʥʞ Ę˜ʤʧʼʤʥʲĘ?ʤĘ˜Ę&#x;ʨʲʧʾ Ę˜ĘŁĘ
ĘŽĘŁĘžĘ
 ʧʞʥʹ o Ę&#x;ĘŽÉś Ęž ʞʍ ʧʤʴĘ?ĘŁĘžĘ Ęž Ę?Ę&#x;ĘžʣʨĘ
ĘŚĘ
ʧʤĘ˜Ę&#x;ĘŁĘŁĘąĘ
 Ę˜ ʨʤʢ ʭʨʤĘ&#x;Ęą Ę˜ Ę&#x;ʤĘ&#x;Ę&#x;ʨʤĘ&#x; ĘŁĘ
ʪʨʲʴ ʧʨʌĘ&#x;ĘŁĘ
 ʧʢĘ
ʣʞʥĘ&#x;ʧʲ Ę˜ĘĄĘ&#x;ʧʨʲ Ę&#x;Ę˜ʤĘž ĘžʣʨĘ
ĘŚĘ
ʧʹ Ęž ʤĘ?

Tunus ile MÄąsÄąr arasÄąnda bulunan bu Ăźlke de devrimci sĂźreçlere dahil oldu (alltaki foto). Ă&#x;zellikle de Tunus ve MÄąsÄąrâ€&#x;daki devrimlerin etkisinde Sirenayka bĂślgesinin bĂźyĂźk kentlerinde 17 Ĺžubat tarihinde hĂźkĂźmete karĹ&#x;Äą ayaklanma baĹ&#x;ladÄą. Birçok komĹ&#x;unun aksine, Libya çok daha az sosyo-ekonomik sorunlara sahiptir. Libya, petrol ve gaz satÄąĹ&#x;Äąndan Ăśnemli gelirleri olan Afrika'nÄąn en zengin Ăźlkelerinden biridir. Ancak bu Libyaâ€&#x;nÄąn yeni bir Kuveytâ€&#x;e dĂśnĂźĹ&#x;mesini ve Libya devrim lideri Muammer Kaddafiâ€&#x;nin çekilmesini isteyen isyancÄąlarÄą durduramadÄą. Bir zamanlar 27 yaĹ&#x;Äąndaki subay Kaddafi Libya kralÄąnÄą bir Cumhuriyet ilan ederek devirmiĹ&#x;ti. Ĺžimdi, 42 yÄąl sonra, Bengaziâ€&#x;de yĂźkselen ayaklanma Ăźlkeyi ikiye bĂśldĂź. UluslararasÄą iliĹ&#x;kilerde sÄąk sÄąk olduÄ&#x;u gibi dÄąĹ&#x; gßçler, petrol bakÄąmÄąndan zengin bir Ăźlkede yĂśnetimin deÄ&#x;iĹ&#x;mesini isteyen ABD ve iĹ&#x;birlikçileri durumdan faydalanmak istediler. Rusyaâ€&#x;nÄąn da Libyaâ€&#x;daki bu durumdan dolayÄą merak ve endiĹ&#x;eleri var. Hemen hemen her gĂźn Ăźlkede yeni geliĹ&#x;meler olmakta. Kaddafi gßçlerinin ve isyancÄą muhalefetinin sonunun nereye varacaÄ&#x;ÄąnÄą ise zaman gĂśsterecek.

ĐŁ Ń?ĐşŃ ĐżĐľŃ€Ń
Ов вОСник вОпŃ€ĐžŃ : но поŃ€окинŃ&#x;Ń
Ń Ń? Ни пОдОйнŃ&#x;Đľ Ń€овОНŃŽŃ&#x;ии на Đ&#x;НиМноП Đ&#x;ĐžŃ Ń
Око, напŃ€иПоŃ€, в ТŃ&#x;Ń€Ń&#x;иŃŽ иНи Đ ĐžŃ Ń Đ¸ŃŽ?

UzmanlarÄąn gĂźndeminde yeni bir soru var: Orta DoÄ&#x;udaki devrimler, TĂźrkiye veya Rusyaâ€&#x;ya da sĹçrar mÄą?

TŃ&#x;Ń€Ń&#x;иŃ? Ę
Ęą ʧʭĘžʨĘ&#x;Ę
ʢ ʭʨʤ ʼʌʞʭʞʣ Ę&#x;ĘĄĘľ ʳʨʤĘ&#x;ʤ Ę˜ ĘˆĘŠĘŚĘŹĘžĘž ĘŁĘ
ʨ Ę&#x;ʢĘ
ĘŁĘ&#x; ʳʥĘžʨ ʼʌʤĘžĘ?ʤʎʥĘ&#x; Ę˜ ʧʨʌĘ&#x;ĘŁĘ
 Ę˜ Í&#x;Ę&#x;ʤĘ&#x;ĘŠ Ę&#x;Ę
Ę§Ę ĘŚĘ¤Ę˜ʣʤ Ę˜ ĘŚĘ
Ę?ʞʏʞʞ Ę
ʣʤĘ&#x;ĘžĘ
 ĘŚĘ
ʪʤʌʢʹ ʼʌʤĘ˜Ę
Ę&#x;Ę
ʣʞʾ Ę Ę¤Ę¨Ę¤ĘŚĘąĘŤ ʨʌĘ
Ę&#x;ʊʴʨ ʤʨ ʧĘ˜ʤʞʍ ĘŚĘ
Ę&#x;ĘžʢʤĘ˜ Ę&#x;ĘŚĘ&#x;Ę&#x;Ęą ĘŠĘ&#x;Ę
 ʧʤʧʨʤʾʥĘžʧʲ Ę˜ ʼʤʧʥĘ
Ę&#x;ĘŁĘžĘ
 Í&#x;ĘĄĘ
ʨ Ę€ʤʣĘ
ʭʣʤ ʤʼʼʤĘ?ʞʏʞʾ ʼʹʨĘ&#x;ĘĄĘ&#x;ʧʲ Ę˜ʤʧʼʤʥʲĘ?Ę&#x;ĘĄ ĘŚĘ
ĘŞĘ
ĘŚĘ
ĘŁĘ&#x;ʊʢ Ę˜ ʧĘ
ʣʨʾĘ&#x;ĘŚĘ
 Í&#x;Ę&#x;ʤĘ&#x;Ę&#x; Ęž ĘŁĘ
 ʧʼĘ
ĘŽĘžʨ Ę˜ʹʍʤĘ&#x;Ęžʨʲ ĘŁĘ&#x; ʊʥʞʏʹ

10 Đ
Đ? ɪɍɯɢ r ɰɹɯɨɳ

dialog/avrasya > siyaset Россия Здесь ситуация немного иная, хотя и есть много схожих черт. Как и во многих арабских странах, основа благосостояния российского общества – нефть и газ. В России существуют партия власти и системная оппозиция, однако реформистская идеология «Единой России» вызывает непонимание большинства населения. В стране высокий уровень социального расслоения. Средний доход на душу населения невелик, однако по количеству миллиардеров мы на третьем месте после США и Китая. В чем-то это напоминает ситуацию в Египте, где секулярная прозападная элита, владеющая львиной долей национальных богатств, противопоставляет себя огромной массе населения, пребывающего в бедности. Однако есть и существенные отличия. Россия – все же не ближневосточная страна. Как выяснилось, беспорядки затронули в первую очередь арабские страны, обладающие собственной спецификой. В России нет таких проблем с безработицей, как в Северной Африке. Революции всегда совершаются в столицах. Символом противостояния власти и народа на Ближнем Востоке стала площадь Тахрир, на которую вышли все обездоленные Каира. В Москве такое невозможно в первую очередь потому, что здесь нет безработицы и голода, нет бедняцких кварталов и трущоб, где проживает местное население. Средний уровень дохода на человека в Москве вполне достиг европейского и превышает провинциальный в 10 и более раз (именно поэтому люди стремятся сюда из вымирающих провинциальных городов). Единственное восстание, возможное в российской столице – это бунт москвичей против рабочих с Кавказа и из Центральной Азии, а единственная политическая альтернатива – вульгарно понятый национализм, что показали события 11 декабря прошлого года на Манежной площади. Существуют в Москве и сторонники либеральной оппозиции, мечтающие о повторении событий в Киеве. Однако их слишком мало, а западническую концепцию развития, которую они проповедуют, общество не приветствует. Несмотря на резкую критику современного политического режима, их мировоззрение не так сильно отличается от взглядов Кремля: и те, и другие воспринимают современный Запад в качестве примера для подражания. Есть еще один немаловажный фактор, способствующий стабильности политической обстановки. Если в Египте, Иране, Тунисе, Марокко и Алжире средний возраст населения немногим больше двадцати лет, то в России он приближается к сорока. Революционный запал должен поддерживаться возрастом митингующих, а в России приехавшие в Москву молодые люди с окраин озабочены в первую очередь тем, как обустроиться в столице. ■

Türkiye Biz, Türkiye için böyle bir neden göremiyoruz. Ülkedeki elit değişimi özgür demokratik seçimlerin sonucunda yılında gerçekleşti. Birçok Arap ülkesinin aksine, Türkiye'deki eski laik milliyetçi taraftarları yönetimde olmayıp, muhalefettedir. Arapların kendi yönetimlerinden istemiş oldukları reformların birçoğu Türkiye'de zaten son 10 yılda yapıldı. Muhalefet güney komşularının örneğini kullanmayı deneyip 4 Martta büyük bir protesto gösterisi yaptı fakat gerisi gelmedi. Eylül tarihindeki referandumunda gösterdiği gibi, halk yönetimdeki partiyi desteklemektedir ve caddelere çıkmak için acele etmemektedir.

Rusya Buradaki durum biraz farklı, fakat birçok benzerlikler de vardır. Birçok Arap ülkesinde olduğu gibi Rus toplumunun da zenginliği gaz ve petroldür. Rusya'da iktidar partisi ve sistematik muhalefet vardır, ancak «Birleşik Rusya Partisi’nin» reformist ideolojisi toplumun büyük çoğunluğu tarafından anlaşılmamaktadır. Ülkede sosyal farklılıklar üst seviyededir. Kişi başına düşen milli gelir çok yüksek değil fakat milyarderler bakımından ABD ve Çin’in ardından 3. sıradayız. Bazı açılardan bu durum, ülke zenginliğinin aslan payını alan Batı yanlısı seküler elitlerin olduğu ve kendilerine düşman büyük fakir kitlelerin bulunduğu Mısır’ı andırmaktadır. Ancak, önemli farklılıklar da vardır. Rusya, Orta Doğu ülkesi değildir. Anlaşıldığı gibi ayaklanmalar ilk başta spesifik özelliklere sahip Arap ülkelerini etkilemiştir. Rusya’da Kuzey Afrika’da olduğu gibi işsizlik problemi yoktur. Devrimler her zaman başkentlerde sahne almıştır. Kahire’nin bütün işsizlerinin çıktığı Tahrir Meydanı ayaklanmaların ve karşı çıkmaların sembolü haline gelmiştir. Moskova’da böyle birşeyin olması imkansız çünkü burada işsizlik ve açlık söz konusu değildir. Yerel halkın yaşadığı varoşlar burada yoktur. Kişi başına düşen milli gelir Moskova’da Avrupa standartlarına ulaşıp küçük ilçelere göre 10 kat ve daha fazladır (özellikle bu sebepten dolayı fakir ilçelerden insanlar, buraya gelmektedir). Rusya’nın başkentinde isyan ancak Kafkasya’dan ve Orta Asya’dan gelen işçilere karşı olabilir. Tek politik alternatif ise geçen yılın 11 Aralığında kendini Manejnaya Meydanında gösteren yanlış anlaşılmış milliyetçiliktir. Aynı zamanda Moskova’da Kiev’deki olayların tekrarını hayal eden liberalizm yanlıları da vardır. Ancak onlar oldukça azdır, Toplum onların getirmeye çalıştığı Avrupa tipi kalkınma şeklini desteklememektedir. Modern siyasi sistemin keskin eleştirilerine rağmen, onların görüşleri Kremlin’inkinden pek de farklı değildir: her ikisi de modern Batıyı örnek olarak almaktadırlar. Politik istikrara katkıda bulunan küçümsenmeyecek derecede önemli olarak bir faktör daha var. Eğer Mısır, İran, Tunus, Fas ve Cezayir’de halkın ortalama yaşı 20 den biraz fazla iken Rusya’da yaş ortalaması 40’a yaklaşmaktadır. Devrimci ateşlilik protestocuların yaşıyla desteklenmektedir. Oysa Rusya’da Moskova’ya diğer yerlerden gelen gençler, ilk etapta başkentte nasıl tutunacaklarının hesabını yapmaktadır. ■ ,*ư r 4":* DA

11

Kimsin sen? Кто ты?

Миграция в Евразии. Толерантность: мы разные – мы вместе! / Avrasya’da göçmen olmak. Tolerans: farklıyız, ama beraberiz!

ФОТО: АГЕНТСТВО ДЖИХАН / FOTOĞRAF: CHA

ФАКТ:

OLGU:

Согласно отчету Международной организации по миграции, число международных мигрантов в году составило млн человек или 3,1% населения мира. Если рост этого показателя продолжится с прежней скоростью, то к году он достигнет млн человек.

IOM (Uluslararası Göçmen Teşkilatı) istatistik bilgilerine göre yılında uluslararası göç edenlerin sayısı milyon kişi veya dünya nüfusunun %’idir. Eğer bu göstergelerin aynı hızda artış devam ederse yılına kadar uluslararası göçmenlerin sayısı milyon kişiye ulaşacaktır.

С КАРТИНЫ ФОРДА МЭДОКСА БРАУНА () MEDOC VA BRAUN KOLEKSIYONUNDAN

словарь

sözlük bilgileri

МИГРАЦИЯ населения (лат. мigratio – переселение) – перемещение людей из одного региона (страны, мира) в другой, в ряде случаев большими группами и на большие расстояния. Люди, совершающие миграцию, называются мигрантами, или, в зависимости от характера миграции, эмигрантами, иммигрантами или поселенцами.

(MIGRATION)MIGRASYON (Göç): Latince taşınma anlamındaki «migratio» kelimesinden gelen bu kavram, insan gruplarının bir yerden başka bir yere taşınması anlamına gelir. Göç eden insanlara genel olarak göçmen, veya gerçekleştirdiği göç türüne göre emigrant (ülkeden çıkan göçmen), immigrant (ülkeye gelen göçmen) veya yerleşikler denir.

ИММИГРАЦИЯ (от лат. immigro – «вселяюсь») – въезд населения одной страны в другую на временное или постоянное проживание. В большинстве стран установлены специальные иммиграционные ограничения и квоты – так называемые иммиграционные законы.

(İMMIGRATION)İMMIGRASYON (Yurt dışından göç): kökü Latince «yerleşiyorum», «geliyorum» anlamına gelen «immigro» sözcüğünden gelen bu kavram, kişilerin yaşadıkları ülkeden bir başka ülkeye geçici veya kalıcı olarak gitmesidir. Çoğu ülkede imigrasyon sınırları ve kotaları belirlenmektedir. Bu kurallara imigrasyon yasaları denir.

ЭМИГРАЦИЯ (от лат. emigro – «выселяюсь») – переселение из одной страны в другую по экономическим, политическим, личным обстоятельствам. Причины эмиграции – война, голод, бедность, политические репрессии, этнические конфликты, межконфессиональные противоречия, природные и экологические катастрофы, воссоединение семьи, дискриминация (национальная, религиозная, социальная и т. д.), невозможность получить образование, профессию, работу, трудности в реализации творческих, профессиональных, экономических и других личных и семейных планов в стране проживания. ДЕПОРТАЦИЯ (от лат. deportatio – увоз) – изгнание, ссылка, принудительная высылка лица или целой категории лиц в другое государство или другую местность.

(EMIGRATION)EMIGRASYON (Yurt dışına göç): kökü Latince «terk ediyorum», «çıkıyorum» anlamına gelen «emigro» sözcüğünden gelir. İktisadi, siyasi, sosyal ve kişinin ferdi sebeplerinden dolayı kişinin veya grubun bir ülkeden başka bir ülkeye taşınmasıdır. İnsanı bu tür göçe iten başlıca sebepler arasında: savaş, açlık, yoksulluk, siyasi baskı, dinsel sebepler, milletlerarası çatışmalar, doğal ve ekolojik felaketler, aile birleşmesi, milli, dini ve sosyal ayrımcılık, iyi eğitim alamaması, işsizlik, bireyin potansiyelini gösterememesi, kişisel veya ailevi planlarının gerçekleşememesi bulunur. DEPORT: Latince «götürmek» manasına gelen «deportatio» kelimesinden gelen bu kavram, kovulma, sürgün, bir kişi veya grubu zorunlu bir şekilde bir bölge veya ülkeden sınırdışı edilmesidir.

,*ư r 4":* DA

13

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

Здесь живут не местные Burası yabancıların yaşadığı yer ФОТО: ИНТЕРПРЕСС / FOTOĞRAF: INTERPRESS

14 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz!

ФОТО: ИНТЕРПРЕСС / FOTOĞRAF: INTERPRESS

Олег Рогозин

Oleg Rogozin

корреспондент газеты «Известия» (Санкт-Петербург)

Muhabir, «İzvestiya» Gazetesi (St. Petersburg)

П

A

риезжим Алишеру, Николе или Махмуду работу на родине не найти, а в России можно не только заработать на жизнь, но и помочь родным. Почти каждый иммигрант или высылает часть заработка домой, или откладывает про запас, чтобы стать «богачом». И потому всеми правдами и неправдами приезжие остаются. Даже среди тех, кто серьезно болен, у кого выявлены особо опасные инфекции (по закону они обязаны покинуть страну) – уезжают три человека из ста. Остальные стараются исчезнуть из поля зрения сотрудников милиции и органов здравоохранения. Но такой порядок, точнее, беспорядок, не устраивает ни российские власти, ни население. Тема привлечения трудовых ресурсов из-за рубежа и миграционного законодательства обсуждалась на заседании «Сенатор-клуба» в Петербурге. – Эксперты прогнозируют в России эконо-

lişer, Nikola yada Mahmud memleketinde iş bulamazlar. Rusya’da ise kendilerine geçim kaynağı sağlayacak ve hatta memleketlerinde kalan ailelerine yardım edebilecek bir iş bulabilirler. Neredeyse göçmenlerin tamamı kazanılan paranın bir kısmını evlerine gönderir veya bir gün "zengin olurum" düşüncesiyle bir kısmını ayırır. O yüzden de buraya gelenler, kalmak için bütün yolları kullanırlar. Ciddi hastalıkları ve tehlikeli enfeksiyonları olanlardan –kanunlara göre ülkemizi terk etmeliler– %3’ü ülkeyi terk ederler. Geri kalanlar, polis ve sağlık görevlilerinin dikkatini çekmemek için ortadan kaybolmaya kadar ellerinden geleni yaparlar. Ancak, bu düzen ya da düzensizlik ne Rus hükümeti ne de halkın hoşuna gidiyor. Petersburg’da "Senator-klub"un (Senatör kulübü) toplantısında yurtdışından işçileri getirme ve Göçmenlik Kanunu gibi konular konuşulurken Federasyon Konseyi (Rusya Federasyonu

В двадцатке самых востребованных специальностей – водители, слесари, продавцы, механики funduszeue.infoburg'ta en çok talep edilen mesleklerin ilk 20sine şoför, tesisatçı, esnaf, makine mühendisi gibi meslek grupları giriyor ,*ư r 4":* DA

15

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе! мический рост, и предприятиям потребуются дополнительные трудовые ресурсы. Однако демографы предупреждают о сокращении в стране трудоспособного населения. Привлечение рабочей силы из бывших южных республик – вопрос проблемный. Мигранты покрывают дефицит кадров, но во многих регионах они вызывают раздражение. Не из-за национальности, а в связи с обострением вопросов безопасности, эпидемиологической ситуации, демпинга, то есть согласия работать за небольшую плату – такую оценку ситуации дал член Совета Федерации Виктор Евтухов.

Вновь дефицит кадров

Трудовые мигранты, проработав в России год, возвращаться на родину не спешат. Почти все они хотят задержаться – одни на несколько лет, другие навсегда

16 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

Квота Петербурга на привлечение иностранцев в году – тыс. работников – одна из самых больших в России, больше, чем в Москве. В северной столице на рынке труда вновь ощущается дефицит кадров, как и до кризиса. В двадцатке самых востребованных специальностей – водители, слесари, продавцы, механики. Неудивительно, что за рулем маршруток мы видим в основном лица «южных национальностей». – А как может быть иначе? – комментирует руководитель одной из крупнейших городских компаний-перевозчиков Михаил Богданов. – В Ленинграде готовили профессиональных водителей ежегодно, в Петербурге – около Система профтехобразования полностью разрушена. Поэтому мы стали одним из главных потребителей услуг миграционной службы. К нам обращаются многие желающие поработать, но проходят аттестацию только двое из десяти. Но и эти двое после стажировки уходят. Во-первых, у них разрешение на работу только на год, во-вторых, находят более высокооплачиваемую службу.

Каждый пятый – иностранец И все же на многих предприятиях рады новым работникам, независимо, петербуржцы ли они, приехали из других городов России или иностранцы. Сколько точно мигрантов в городе, не знает никто. Более осведомлены представители землячеств. Президент узбекского землячества в Петербурге Алиджан Хайдаров рассказал журналу «ДА», что официальные разрешения на работу в северной столице в этом году оформили свыше тыс. узбеков. Но приехали, по словам Хайдарова, в несколько раз больше: сейчас в городе проживают около тыс. узбеков. И

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz! Parlamentosu) Üyesi Viktor Yevtuhov durumu şöyle değerlendirdi: "Uzmanlar, gelecekte Rusya’nın ekonomik gelişmesinden bahsediyorlar. Bu durumda şirketlerin ekstra çalışanlara ihtiyacı ortaya çıkabilir. Oysa, demograflar ülkenin çalışabilir nüfusun azaldığını vurguluyorlar. Rusya'nın güney cumhuriyetlerine işçi kaynağı olarak bakılması problemli bir durum meydana getirir. Göçmenler kadro sıkıntısını çözmekle beraber ülkenin birçok bölgelerinde yerli halkı isyan ettirebilir. Halkın öfkelenmesi göçmenlerin kendilerinden başka millete ait olduğundan değil, güvenlik sorununun artması, epidemiyolojik durumun kötüleşmesi, göçmenlerin düşük maaşla çalışmasından kaynaklanır."

Yine bir kadro açığı yılında St. Petersburg’un yabancı işçi kotası ile Moskova’nınkini aşan Rusya’nın en büyük kotası oldu. Rusya’nın kuzey başkentinde işçi piyasasında kriz öncesi de olduğu gibi bir kadro eksikliği hissedilmektedir. En çok ihtiyaç hissedilen mesleklerin ilk 20sine şoför, tesisatçı, esnaf, makine mühendisi gibi meslek grupları giriyor. Dolayısıyla dolmuş şoförü olarak "güney milletler"i görmemiz gayet doğaldır. "Tabii ki durum böyle olacak! Başka türlü nasıl olabilir ki?" – diyen şehrin en büyük taşıma şirketinin müdürü Mihail Bogdanov durumu şöyle açıklıyor: "Leningrad’da her yıl profesyonel şöfor yetiştirilmesinin yanı sıra Petersburg’da da yaklaşık profesyonel şöfor yetiştiriliyor. Bugünlerde meslek okulları sisteminin dağılıp çökmesi söz konusudur. Bunun doğal bir sonucu olarak, göçmenlerin hizmetine en fazla ihtiyaç duyan ülke olduk. Burada çalışmak isteğiyle birçok yabancı uyruklu vatandaş bize başvurur ama kontrolden sonra on kişiden ancak ikisi çalışma izni alır. İzni alan bu iki kişi de stajlarını geçtikten sonra bir yıllık çalışma izni ve daha çok para kazandıran bir iş buldukları için bizden ayrılırlar."

İş bulma amacıyla Rusya’ya göç edenler, burada bir yıl kadar çalıştıktan sonra memleketine dönmek için acele etmiyorlar. Çoğu, burada daha uzun zaman kalmayı arzu ediyor: Bazıları bir yıl bazıları da bir hayat boyunca

ФОТО: ИНТЕРПРЕСС / FOTOĞRAF: INTERPRESS

Her beş kişiden biri yabancı Yine de söylememiz gerekir ki birçok şirkete Rusya'nın başka şehirlerinden yada yabancı olarak gelen çalışanlara funduszeue.infoburlular iyi gözle bakıyor. Şehirde kaç göçmenin çalıştığı hakkında kimsenin kesin bir bilgisi yok. Bu konuda daha açıklayıcı bir cevabı ancak Azınlık dernekleri verebilir. Özbek Derneği Başkanı Alican Haydarov Da Dergisine verdiği röportajda bu yıl Rusya’nın kuzey başkentinde binden fazla Özbeğin çalışma izni almasından söz etti. Ama Haydarov’un

,*ư r 4":* DA

17

Кто ты?

ФОТО: ИНТЕРПРЕСС / FOTOĞRAF: INTERPRESS

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

Сейчас в городе проживают около тыс. узбеков. И очень многие оказываются нелегалами – работают без оформления или становятся безработными Bugün Petersburg’da yaklaşık bin Özbek yaşıyor. Çoğu da burada kaçak veya çalışma izni olmadan çalışıyor yada işsiz kalıyorlar

18 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

очень многие оказываются нелегалами – работают без оформления или становятся безработными. «80% и рады бы уехать, – говорит Алиджан Джахангирович, – да не могут. Просто потому, что у них нет денег на дорогу». Узбекская диаспора в Петербурге самая большая, но много и таджиков, и украинцев, и молдаван. Всего у нас в городе не менее миллиона гастарбайтеров. Если верить словам главы диаспоры, в Петербурге сегодня каждый пятый – приезжий. А то и нелегал. В том, что мигранты мечтают уехать домой, сомневается начальник отдела эпидемиологического надзора Роспотребнадзора по Петербургу Олег Парков: «По нашим данным, только 3% мигрантов с выявленными особо опасными инфекционными заболеваниями, такими как ВИЧ, туберкулез, брюшной тиф, покидают страну, как положено по закону. Остальные или «теряются», или где-то добывают справки, что они здоровы. В результате в России половина случаев заражения брюшным тифом приходится на Петербург». Все участники заседания «Сенатор-клуба» согласились с тем, что система квот на привлечение рабочей силы уже не работает. Требуется серьезная корректировка миграционного законодательства. Во-первых, мигранты должны приезжать к нам с медицинскими страховками. Сейчас их здесь лечат только за их же счет, поэтому большинство просто не обращаются к

söylediğinden daha fazla Özbekistan vatandaşı gelmişti. Bugün Petersburg’da yaklaşık bin Özbek yaşıyor. Çoğu da burada kaçak veya çalışma izni olmadan çalışıyor yada işsiz kalıyorlar. Alican Haydarov, "Burada kaçak yaşayan Özbeklerin %80’i seve seve memleketine dönebilirlerdi ama yol parası bile olmayınca mecburen kalıyorlar. Petersburg’da en büyük diaspora özbek diasporasıdır. Bunun yanında şehirde Tacikler, Ukraynalılar, Moldovalılar yaşıyorlar." dedi. Şehrimizde en az bir milyon yabancı işçi çalışmaktadır. Özbek Derneği Başkanının söylediğine göre Petersburg’da her beş insandan biri yabancı, hem de burada kaçak çalışarak kalmaktadırlar. Petersburg Rospotrebnadzor (Tüketici Koruma ve İnsan Refahı Sağlama Federal Dairesi) Epidemiyolojik kontrol bölümü başkanı Oleg Parkov yabancı işçilerin seve seve memleketine dönme isteğine şüphe ile bakıyor. Parkov durumu şöyle açıklıyor: "Elimizdeki verilere göre AİDS, verem, tifo gibi vahim bulaşıcı hastalıkları bulunan göçmenlerden sadece %3’ü bu konudaki mevcut yasal düzenlemelere göre ülkemizi terk ederler. Diğer kalan %97’si ya ortadan kaybolur yada hasta olmadığına dair sağlık raporu alırlar. Doğal bir sonuç olarak ülkemizdeki istatistiklere göre tifo hastalarının %50’si St. Petersburg’da bulunmaktadır." Senator-Klub'un toplantısına katılımcıların hepsi yabancı işçilerin getirilmesine yönelik

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz!

Россия стремится уменьшить наплыв трудовых мигрантов. 30 декабря года Министерство здравоохранения и социального развития объявило, сколько иностранных работников может быть привлечено в страну в году: будут выданы 1 разрешения на работу. Это почти на тыс. меньше, чем в прошлом году – тогда квота составляла 1,9 млн. В м поначалу предполагалось позволить привлечь в Россию 3,9 млн иностранцев. Впрочем, когда разразился кризис, квоту уменьшили до 2 млн человек. Квота на трудовых мигрантов формируется по заявкам предприятий. На год регионы подали заявки на 1 млн тыс. работников, но Минздравсоцразвития заложило 30%-ный резерв. По словам заместителя министра Максима Точилина, Москва запросила на удивление немного – всего тыс. разрешений, тогда как прошлогодняя московская квота составила тыс. трудовых мигрантов. Но чиновник не исключает, что столица еще попросит дополнительных квот в течение года. Для таких случаев резерв и предусмотрен.

KOTA LİMİTİ Rusya, yabancı işçilerin akınını azaltmaya çalışıyor. 30 Aralık yılında Sağlık ve Sosyal Gelişim Bakanlığı yılında ülkeye gelebilecek yabancı işçilerin sayısını bilirledi. yılında 1. çalışma izni verilecek. Bu rakam yılının kotası olan milyon kişiye göre azaltılmıştır. yılının planlarına göre Rusya’da milyon yabancıya çalışma izni verilecekti. Kriz patladığı zaman bu sayı 2 milyona düştü. Yabancı işçilerin kontenjan sayısı şirketlerin taleplerine göre şekillendirilmektedir. yılı için toplam talep sayısı 1 milyon bine çıktı. Fakat Sağlık ve Sosyal Gelişim Bakanlığı bu rakama ek olarak %30’luk bir rezerv öngördü. Bakan Yardımcısı Maksim Toçilinin söylediğine göre Moskova’nın bu yılki talebi olan bin çalışma izni müracatı geçen yılın bin kontenjanına göre çok düşük çıktı. Ama Bakan Yardımcısı, başkentin yıl boyunca daha çok yedek kotalara müracaat edebileceğinin gözardı edilmemesi gerektiğin söyledi. Zaten yedek kotalar da bu tür durumlar için yapılır.

ФОТО: ИНТЕРПРЕСС / FOTOĞRAF: INTERPRESS

БАРЬЕР ИЗ КВОТ

,*ư r 4":* DA

19

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе! Познакомившись с программой «Толерантность», местное население и приезжие сразу не возьмутся за руки и не начнут брататься. Процесс сближения разных культурных групп – долгий, но необходимый

врачам. Во-вторых, по окончании срока трудового контракта иностранцы обязаны уезжать на родину. Однако в то, что эти ограничения когда-нибудь заработают, верят немногие.

млн рублей на толерантность Медицинские проблемы для мигрантов не самые главные. Основная проблема – адаптация к стране, отношения с коренным населением российских городов, о чем говорил Виктор Евтухов. В году петербургское правительство запустило рассчитанную на пять лет программу «Толерантность». В ее рамках были открыты бесплатные курсы по изучению русского языка, напечатаны брошюры, разъясняющие правила проживания иностранцев в городе, прошли национальные фестивали и многое другое. На финансирование программы потрачено млн рублей из бюджета северной столицы. В прошлом году подводили итоги. – Доля школьников, не считающих русский

20 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

kota sisteminin artık çalışmadığını ve Göçmenlik Kanununun tahsis edilmesine ciddi ihtiyaç duyulduğunu itiraf ettiler. Öncelikle, yabancı işçiler ülkemize ellerinde sağlık sigortaları hazırken gelmeliler. Şuanda, bir yabancı işçi hastalandığında tedavi masraflarını kendisi karşıladığı için çoğu rahatsızlandığı halde doktora gitmiyor. İkinci olarak, çalışma izni süresi bittiğinde memleketlerine dönmeleri gerekir. Fakat bu kurallara bazıları inanmamaktadır.

Tolerans programına milyon ruble Göçmenler için birinci problem sağlık problemi değil Viktor Yevtuhov’un dediği gibi ülkeye alışma, bölgenin insanlarıyla anlaşma problemidir. yılında Petersburg Hukümeti beş yıllık "Tolerans" adlı programı başlattı. Programda ücretsiz Rusça kursları açıldı, yabancı vatandaşların şehirde yaşama ve davranış kurallarını açıklayan broşürler çıkarıldı. Azınlıkların kültürünü tanıtan festivaller ya-

Kimsin sen?

ФОТО: ИНТЕРПРЕСС / FOTOĞRAF: INTERPRESS

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz!

язык родным, в Петербурге увеличилась до 8%, – отметил председатель комитета по внешним связям администрации города Александр Прохоренко. – Главной целью программы было предотвращение ксенофобии по отношению к иностранцам. Это не значит, что познакомившись с программой «Толерантность», местное население и приезжие сразу возьмутся за руки и начнут брататься. Процесс сближения разных культурных групп – долгий, но необходимый. Руководство города признало программу полезной и решило продлить ее до года. «Мы получили высокую оценку петербургской программы «Толерантность» от ЮНЕСКО, – заявила губернатор города Валентина Матвиенко. – Ксенофобия, национализм сегодня имеют широкое распространение во многих странах, мы должны этому противостоять». Основная задача новой программы – гармонизация межэтнических и межкультурных отношений. Программа вновь получит финансирование из городского бюджета. ■

pıldı. Kuzey başkentinin bütçesinden milyon ruble verilen programın sonuçları geçen sene değerlendirildi. Petersburg yönetimi Dış İlişkiler Kurulu Başkanı Aleksandr Prohorenko: "Petersburg’da Rus Dilini ana dili olarak görmeyen öğrencilerin sayısı %8’e çıkmış. Gerçekleştirilen programın amacı yabancılara karşı zenofobiyi önlemekti. Bu, tabi ki, "Tolerans" programını tanıdıktan sonra yerli insanlarla gelen göçmen halkın el ele tutuşarak hemen dost olması beklenemez. Birbirinden farklı kültüre sahip olan insanların yakınlaşması uzun ama olması gereken bir süreçtir". Şehir yönetimi bu programın faydalı olduğunu kabuledip yılına kadar onu uzatmaya karar verdi. Petersburg Valisi Valentina Matveenko "UNESCO bizim Tolerans programımıza büyük önem verdi. Bugünlerde birçok ülkede zenofobi, milliyetçilik sıkıntıları çok yaygın. Bu duruma karşı çıkmalıyız. Yeni programın amacı milletler ve kültürlerarası ilişkilerde uyum sağlamaktır. Bunun gerçekleşmesi için şehir bütçesinden yeniden para ayrılacak." diye konuştu. ■

«Tolerans» programını tanıdıktan sonra yerli insanlarla gelen göçmen halkın el ele tutuşarak hemen dost olması beklenemez. Birbirinden farklı kültüre sahip olan insanların yakınlaşması uzun, ama olması gereken bir süreçtir ,*ư r 4":* DA

21

Кто ты?

ФОТО: ИНТЕРПРЕСС / FOTOĞRAF: INTERPRESS

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

22 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz! Руководитель управления Федеральной миграционной службы по Петербургу и Ленобласти Елена Дунаева: Rusya Federal Göçmenlik Bürosu Müdürü Yelena Dunaeva:

Надо не перевоспитывать, а налаживать отношения с диаспорами Azınlıkları yeniden eğitmek değil, onlarla sağlam ilişkiler kurmak gerekir

О

сложностях взаимоотношений иностранцев с коренным населением города, о проблемах миграционного законодательства и воспитании толерантности корреспондент журнала «ДА» Олег Белов беседует с руководителем управления Федеральной миграционной службы по Петербургу и Ленинградской области Еленой Дунаевой. Елена Владимировна, как можно охарактеризовать отношение к мигрантам в Петербурге, в других российских регионах? – Отношение населения к иностранным гражданам не будет отрицательным, если люди видят позицию, работу государственных структур. Сегодня не все рабочие места востребованы российскими специалистами, в определенных сферах без привлечения иностранной рабочей силы обойтись сложно. И потому предприятия оформляют заявку на набор мигрантов, из этих заявок формируется квота на иностранных рабочих в каждом из регионов России. Но если жители видят, что мигранты живут

D

a Dergisi muhabiri Oleg Belov Petersburg’un yerlileri ve yabancılar arasındaki ilişki zorlukları, Göçmenlik Kanunu ve hoşgörü eğitimi konularında Petersburg ve Leningrad Bölgesi Rusya Federal Göçmenlik Bürosu Müdürü Yelena Dunayeva ile röpartaj yaptı. Yelena Vladimirovna, Petersburg’ta veya Rusya’nın diğer şehirlerinde yabancılara bakış nasıldır? Eğer yabancı uyruklu vatandaşlar konusunda devletin pozisyonu ve ilgili çalışmalara bakılırsa, yabancılara olumsuz yaklaşılamaz. Günümüzde mesleklerinde uzman Rusları ilgilendirmeyen bazı sektörler var ki yabancı işçileri kullanmamak mümkün değil. Bu yüzden birçok şirket, yabancı işçi alma talebinde bulunuyor. Bu talepler Rusya’nın her bölgesine has yabancı işçi kotasını oluştuyor. Ama vatandaşlarımız yabancıların apartmanların bodrum ya da çatı katlarında yaşadıklarını, suç işlediklerini, insanları türlü sıkıntı veya rahatsızlığa uğrattıklarını, güvensizliğe yol açtıklarını görünce, göçmenlere olumsuz bakıyorlar. Bu nedenle yabancılara karşı tepkileri tabii ki negatif oluyor.

,*ư r 4":* DA

23

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

ФОТО: ИНТЕРПРЕСС / FOTOĞRAF: INTERPRESS

в подвалах, на чердаках, совершают правонарушения, создают горожанам неудобства и даже угрозу безопасности, тогда реакция, конечно, негативная.

Не все работодатели оформляют приезжих строго по трудовому кодексу. Они избегают этого, чтобы меньше платить налогов, не отвечать за условия труда иммигрантов

24 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

Количество трудовых мигрантов регулируется квотами. На год для Петербурга и Ленинградской области они сократились? Для Петербурга квота сократилась, хотя и ненамного. В этом году петербургские предприятия смогут привлечь тыс. иностранных работников вместо тыс. в м, хотя тогда квота не была выбрана полностью. В прошлом году в Петербурге оформлены только около тыс. разрешений на работу. В Ленинградской области, напротив, в середине года пришлось делать корректировку квоты в сторону увеличения – с 18 тыс. до 22–23 тыс. На й квота составляет около 20 тыс. Конечно, нарушения миграционного и трудового законодательства есть, и их немало. Не все работодатели оформляют мигрантов стро-

Yabancı işçilerin sayısı kota sistemiyle kontrol ediliyor. yılında Petersburg ve Leningrad bölgesi için kotalar azaldı mı? Petersburg için kota azaldı fakat kısıtlamalar çok fazla değil. yılının kişilik kotasına oranla yılında Petersburg şirketleri yabancı işçi çalıştırabilecekler. İtiraf etmek gerekir ki yılında bize ayrılan kotayı % kullanamadık. yılında Petersburg’da sadece çalışma izni verildi. Leningrad bölgesinde ise yılın ortasında kotanın 18 binden 22–23 bin’e kadar arttırılması ihtiyacı hissedildi. Ayrıca, Göçmenlik Kanunu ve Çalışma Mevzuatının ihlalleri de söz konusudur. Birçok iş sahibi yabancı çalışanları Çalışma Mevzuatına uygun olarak işe almıyorlar. Bunu daha az vergi ödemek, işçilerin çalışma koşullarından sorumlu olmamak için yapıyorlar. Dairemizde Göçmenler Denetimi Bölümü bulunuyor. Bu tür bölümler Rusya Federal Göçmenlik Bürosunun bütün şubelerinde yer almaktadır. Petersburg ve Leningrad bölgesinde Göçmenler Denetimi

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz!

ФОТО: БОРИС КЛЕМЕНТЬЕВ / FOTOĞRAF: BORIS KLEMENTIEV

го по Трудовому кодексу. Они избегают этого, чтобы меньше платить налогов, не нести ответственность за условия труда иностранных рабочих. В аппарате нашего управления работает отдел иммиграционного контроля, отделения иммиграционного контроля есть и в каждом районном подразделении ФМС, хотя численность их сотрудников невелика, всего по городу и области – человек. Но эффективность определяется не количеством, а хорошей организацией, качеством работы. Мы стараемся скоординировать свою деятельность с правоохранительными органами, местными властями. Не всегда это получается безупречно. Тем не менее в году выявлены около 90 тыс. нарушителей, незаконных мигрантов. Это большая цифра, она превышает показатели предыдущего года. И как нарушителей наказывают? Выявить нарушителя – одна сторона проблемы. Главное – он должен понести наказа-

Bölümünde çalışanların sayısı kişiyi aşmamaktadır. Ama bilindiği gibi, etkinlik çalışanların sayısına değil de çalışmanın iyi organize edilmesi ve kalitesine bağlıdır. Çalışmalarımızı emniyet organları ve yerel idare organlarının desteğiyle koordine ediyoruz. Her zaman her şey istediğimiz gibi olmuyor ama yılında yasalarımızı ihlal eden göçmeni açığa çıkarttık. Bu, geçen senenin göstergelerini aşan büyük bir rakamdır. Yasaları ihlal edenler nasıl cezalandırılıyor? Yasayı ihlal edeni bulmak işin sadece bir yönü. En önemlisi ise uygun bir cezayı vermek. İdari Kanun gereğince Göçmenlik Kanunu ihlal edildiğinde ihlal eden yabancı uyruklu vatandaşa ile ruble arası bir ceza verilir. İşin ilginç yanı yabancılar, bu cezayı ödüyor fakat yasayı da ihlal etmeye devam ediyorlar. Çoğunlukla burada yasadışı olarak çalışan göçmenler ortadan kaybolmuş gibi davranırlar. Bu durum-

Zira iş verenlerin hepsi, yabancı işçileri Çalışma Mevzuatı gereğince işe almıyorlar. Bunu daha az vergi ödemek, işçilerin çalışma koşullarından sorumlu olmamak için yapıyorlar

,*ư r 4":* DA

25

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе! ние. Кодексом об административных правонарушениях за нарушение миграционного законодательства предусмотрено привлечение иностранного гражданина к ответственности в виде штрафа размером от 2 до 5 тыс. рублей. В лучшем случае он этот штраф заплатит, но нарушать закон не перестанет. А чаще нелегал просто «растворится» в городе. Ни его, ни денег не увидишь. Самый действенный способ – выдворить нарушителя с территории Российской Федерации. Решение принимает суд. Но опять же наивно думать, что, получив на руки постановление суда, гражданин помчится в аэропорт или на вокзал и покинет Россию. Все понимают, что это иллюзия. Фактически выдворение возможно, только если иностранного гражданина по решению суда помещают в специальное учреждение – Центр для иностранных граждан (у нас есть такой в Красном Селе). Но там только мест. Это очень мало – притом, что многие живут там месяцами. Если нарушитель заявляет, что у него нет документов, его личность устанавливается со слов. Потом мы связываемся с консульским учреждением, проверяем данные по этому гражданину. Нередко бывает, что человек называет в суде неверно, например, фамилию. А когда мы получаем правильную информацию, приходится снова обращаться в суд, чтобы получить новое решение по новым установочным данным. Кому в итоге помогли «собрать чемоданы»? За весь прошлый год удалось выдворить из Петербурга и Ленинградской области более человек, это почти на 20% больше, чем в м. Есть еще одна категория – депортированные иностранные граждане. Решение о депортации выносит Министерство юстиции по лицам, судимым за преступления, а также Роспотребнадзор по тем гражданам, у которых выявлены особо опасные заболевания. В году мы депортировали более 80 человек. Казалось бы, немного, но по этому показателю мы занимаем первое место среди регионов России. В Петербург едут не только для того, чтобы устроиться на работу, но и туристы, студенты. Из каких стран больше всего приезжих? – По данным пограничного контроля, в году в Петербург и Ленинградскую область въехали более 2 млн иностранных граждан. С разными целями – туризм, получение образования, трудоустройство. Из них на ми-

26 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

da ise ne o göçmeni, ne de ödemesi gereken ceza miktarını bulamazsınız. En etkili ceza Rusya Federasyonu topraklarından yasayı ihlal edenleri sınırdışı etmektir. Bu konuda ilgili kararı mahkeme verir. Ama yine de, mahkeme kararı eline teslim edildikten sonra yasadışı olarak çalışan göçmenlerin havaalanına ya da tren istasyonuna koşup ülkemizden ayrılacağını düşünmek büyük bir saflık olur. Bunun bir hayal olduğu bellidir. Ülkede yasadışı olarak kalan göçmen, mahkeme kararı üzerine Yabancı Uyruklu Vatandaşlar Merkezine (bölgemizde böyle bir merkez Krasnoye Selo’da bulunur.) gönderildiği zaman ancak sınırdışı edilebilir. (Bu merkez sadece kişi alabiliyor.) Eğer ihlal eden kişi, pasaportunun yanında olmadığını söylüyorsa onun kimliği sözleri üzerinden saptanır. Daha sonra Konsolosluk ile irtibata geçip yabancı vatandaşla alakalı elimizdeki bilgileri kontrol ettiriyoruz. Bazen insanlar, mahkemede soyadını, yanlış söyleyebiliyorlar. Doğru bilgileri elde edilince yeni bilgiler

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz! üzerinden yeni bir mahkeme kararı almak için tekrar mahkemeye başvurmak zorunda kalıyoruz.

ФОТО: ИНТЕРПРЕСС / FOTOĞRAF: INTERPRESS

Sonuçta kaç kişinin "valizlerini toplamasına" yardım etmişsinizdir? Geçen sene Petersburg ve Leningrad bölgesinden kişi sınırdışı edildi. Bu yılının sayılarından %20 daha fazla bir rakamdır. Sınırdışı edilen yabancı vatandaşlar ayrı bir grup oluşturur. Bu konuda ilgili kararı suç işleyen ve yargılanmış yabancı vatandaşlar hakkında karar Adalet Bakanlığı, tehlikeli hastalıkları olan yabancı vatandaşlar hakkında ise kararı Rospotrebnadzor (Tüketici Koruma ve İnsan Refahı Sağlama Federal Dairesi) verir. yılında 80'i aşkın kişiyi sınırdışı ettik. Aslında, büyük bir sayı değil bu, ama bu konuda Rusya’nın tüm bölgelerinde yüksek göstergelerimiz var. Petersburg’a sadece iş bulma amacıyla değil gezmek, okumak niyetleriyle de insanlar geliyor. En fazla hangi ülkelerden insan geliyor? Gümrük ve Sınır Kontrolü organlarının verilerine göre yılında Petersburg ve Leningrad bölgesine okumak, gezmek, iş bulmak amacıyla 2 milyon yabancı uyruklu vatandaş geldi. Onlardan sadece 1 milyon bin kişi göçmenlik bürosuna kayıt oldular. (Yedi günden daha az kalacak olan turistlerin bu kayıda geçmesi

грационный учет встали 1 млн тыс. человек (туристы, приезжающие на срок менее сeми суток, на такой учет не становятся), а снялись с учета за год около 1 млн человек. Таким образом, на законных основаниях у нас находятся около тыс. граждан – это трудовые мигранты, студенты, туристы с гостевой визой длительного срока. Наибольшее количество гостевых приглашений в году оформлено для граждан Финляндии – 17 , затем следуют Китай – , Эстония – , США – , на почетном пятом месте Турция – приглашений. Из оформленного разрешения на работу в году граждане Узбекистана получили 58%, Таджикистана – 19%, Украины – 8%, Молдавии – 5%. Из стран с визовым режимом лидируют китайцы – 60,5%, далее идут финны – 13%, турки – 10%, вьетнамцы – 4%.

,*ư r 4":* DA

27

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе! Программа «Толерантность» – насколько она эффективна? Первая программа была ориентирована в основном на формирование положительного отношения россиян к иностранным гражданам. Но практика показала, что этого недостаточно. Оказалось, надо одновременно учить толерантности и зарубежных гостей. Со своей стороны они должны понимать, что следует соблюдать законы принимающей страны, уважать местные традиции и культуру. Вы полагаете, что приезжающих к нам гостей можно перевоспитывать? Перевоспитывать не надо. Необходимо вести активную работу с диаспорами, и она проводится. Считаю, что в обязательном порядке иммигрант должен хотя бы немного владеть русским языком. Еще мне нравится идея организации доходных домов для их проживания. Два таких должны открыться в Петербурге буквально в начале нынешнего года. Если создать нормальные условия, дать возможность зарабатывать, иметь доход, человек не попадет в мир криминала. Сейчас все чаще говорят, что в отношении мигрантов, особенно нелегальных, нужно принимать более строгие меры. Причиной этого, в частности, стали декабрьские события в Москве на Манежной площади (после стычки выходцев с Кавказа с болельщиками клуба «Спартак» погиб москвич, и футбольные болельщики устроили акцию устрашения в центре города).

Из оформленного разрешения на работу в году граждане Узбекистана получили 58%, Таджикистана – 19%, Украины – 8%, Молдавии – 5%. Из стран с визовым режимом лидируют китайцы – 60,5%, далее идут финны – 13%, турки – 10%, вьетнамцы – 4% yılında çalışma izni verildi. Onlardan %58’i Özbekistan uyruklu vatandaşlara, %19’u Tacikistan uyruklu vatandaşlara, %8’i Ukrayna uyruklu vatandaşlara, %5’i Moldova uyruklu vatandaşlara verildi. Vize sistemi uygulanan ülkelerden gelen işçilere verilen çalışma izinlerinden %’i Çinlilere, %13’ü Finlandiyalılara, %10’u Türklere, %4’ü Vietnamlılara verildi

28 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

gerekmiyor.) Yılın sonunda 1 milyon kişi, kaydını sildirdi. Demek oluyor ki şimdi şehrimizde kanunlara uygun olarak sadece bin kişi bulunmaktadır. Bunlar yabancı işçiler, öğrenciler ve davetiye üzerinden uzun süreli vize ile gelen turistler. yılında davetiye alarak en fazla giriş Finlandiya’dan yapıldı: kişi. İkinci sırada Çin – , sonra Estonya – , daha sonra ABD – , beşinci sırada ise Türkiye – kişi davetiye ile gelmiştir. Ayrıca, yılında toplam çalışma izni verildi. Bunlardan %58’i Özbekistan uyruklu vatandaşlara, %19’u Tacikistan uyruklu vatandaşlara, %8’i Ukrayna uyruklu vatandaşlara, %5’i Moldova uyruklu vatandaşlara verildi. Vize sistemi uygulanan ülkelerden gelen işçilere verilen çalışma izinlerinden %’i Çinlilere, %13’ü Finlandiyalılara, %10’u Türklere, %4’ü Vietnamlılara verildi.

Kimsin sen?

ФОТО: ИНТЕРПРЕСС / FOTOĞRAF: INTERPRESS

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz!

Считаете ли вы, что миграционное законодательство должно ужесточаться? Напомню, что события в Москве были вызваны конфликтом между гражданами Российской Федерации: одни живут в Центральной России, другие – в южных регионах. Мигранты тут ни при чем. Вызваны эти события были в том числе неправильными или не слишком активными действиями правоохранительных органов. С этого, кстати, мы и начали наш разговор: люди должны видеть, что власти не бездействуют. Необходимость пересмотреть отдельные положения миграционного законодательства активно обсуждается после заседания Государственного совета, прошедшего в Рязани. Думаю, в первую очередь необходимо менять подходы к трудовой миграции. Если установить четкий и прозрачный механизм привлечения иностранной рабочей силы на наши предприятия, то масса вопросов ре-

"Tolerans" programı ne kadar başarılıoldu? Birinci program Rus halkının gelen yabancılara karşı bakışını olumlu sağlamaya yönelikti. Ama pratikte bunun yeterli olmadığını gördük. Anlaşıldı ki aynı zamanda hoşgörü temelleri yabancılara da öğretilmeliydi. Zira göçmeler, geldikleri ülkenin kanun ve kurallarına uymaları, kültür ve geleneklerine saygı göstermeleri gerektiğini anlamalılar. Bize gelen yabancı misafirleri bu konuda yeniden eğitmenin mümkün olduğunu düşünüyor musunuz? Yeniden eğitilmelerine gerek yok. Sadece diasporalar ile aktif bir şekilde ilgili çalışmalar yapılmalı, aslında bunlar yapılıyor da. Düşüncem şu ki, her gelen yabancı az da olsa Rusçayı bilmeli. Bundan başka, göçmenlere kiraya verilecek apartmanları kurma fikri çok hoşuma gidi,*ư r 4":* DA

29

Кто ты?

ФОТО: ИНТЕРПРЕСС / FOTOĞRAF: INTERPRESS

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

шится сама собой. Когда при приеме на работу с иммигрантами заключают трудовой договор, обеспечивают им достойные условия проживания, социальный пакет, в который входит медицинское обслуживание, проблем не возникает. И подобные примеры есть. Недавно наша служба проверяла условия, созданные для иностранных граждан на Киришском нефтеперерабатывающем заводе (мигранты привлекаются там к строительным работам). В основном там служат белорусы и строители из Волгограда. Прежде чем привлечь их, завод перестроил несколько зданий под общежития – причем такие, что не всякая гостиница сравнится – чисто, комфортно. На работе люди одеты в спецовки с надписями, поясняющими, к какому подразделению они относятся. Обеспечен социальный пакет: завод заключил договор с медицинским учреждением для оказания лечебных услуг. Неудивительно, что никаких трений ни у администрации завода, ни у горожан с этими мигрантами нет. Когда же трудовой договор не оформляется, руководители предприятий сами вынуждают мигрантов нарушать закон. Считаю, что необходимо законодательно закрепить жесткую ответственность нанимателя за выполнение трудового законодательства в отношении мигрантов. ■

30 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

yor. Petersburg’da başında bu tarzda iki ev açılacak. Eğer uygun çalışma koşulları, para kazanma imkanı sağlanırsa o, yanlış yola sapmazlar. Bugünlerde göçmenler, yabancı işçiler ve özellikle de burada kaçak olarak kalanlara karşı daha sıkı tedbirlerin alınmasından bahsediliyor. Aralık ayında Moskova’daki Manejnaya meydanında ortaya çıkan olaylar kısmen buna sebep olmuştur. (Maçtan sonra «Spartak» taraftarları ile Kafkasyalılar arasında geçen kavga sırasında bir Moskovalı çocuk öldürüldü. Futbol taraftarları ise buna bir karşılık olarak şehrin merkezinde, korkutma amacıyla bir protesto yaptılar). Sizce, Göçmenlik Kanunları daha mı belirgin olmalı? Unutmamız gerekir ki Moskova’da yaşanan bu olay Güney ve Merkez bölgelerde yaşayan Rusya Federasyonu vatandaşları arasında çıktı. Dolayısıyla göçmenler burada söz konusu değiller. Olayın ana sebebi emniyet müdürlüğünün doğru veya yeterince aktif davranmaması. Aslında, konuşmamızın başında bunu bir kere daha ifade etmiştik: insanlar, hükümetin durmadığını görmeli. Ryazan’da geçen Devlet Konseyi toplantısından sonra Göçmenlik Kanununun bazı maddelerinin değişme gerekliliği konusu sık sık konuşulur oldu. Bana göre, birinci sırada yabancı işçileri kullanma ile ilgili değişiklikler yapılmalı. Eğer şirketimizde yabancı işçileri çalıştırma ile ilgili net ve kurallı bir sistem kurulsa bu birçok sorunu ortadan kaldırır. Bir yabancı işçi işe alındığı zaman onunla iş akti izmalandığı, sağlık sigortası dahil sigorta paketi verildiği, uygun yaşama koşulları verildiği zaman bir problem çıkarmaz. İnanın, böyle örnekler de var. Daha geçenlerde Kiriş petrol rafinerisinde çalışan yabancı işçilerin çalıştıkları koşulların uygun olup olmadığını kontrol ettik. Yabancı işçiler orada daha çok inşaatta çalışıyorlar. Genelde Belorusya ve Volgograd şehrinden işçiler çalışıyor. Onları fabrikaya getirmeden önce yetkililer yurt olarak kullanma amacıyla birkaç ek bina yaptırmışlar. Yurtlar o kadar güzel, temiz, pırıl pırıl olmuş ki bazı otelleri bile bu seviyede yapamazlar. İnsanlar özel uniformalar giyerek çalışıyorlar. Uniformaların üzerinde hangi bölümde çalıştıklarını anlatan yazılar var. Ayrıca, fabrika bir sağlık kurumu ile çalışanların tedavi görebilmesi için anlaşma yaptı. Haklı olarak ne fabrika müdürünün ne de yerli insanların fabrikada çalışan yabancı işçiler ile arasında bir sıkıntı ve anlaşmazlık çıkmamaktadır. Şirket sahipleri, yabancıları çalışma kontratını yazdırmadan işe aldıkları zaman işçilerine suç işlettiriyorlar. Bence bu konuda yabancı işçileri işe aldıkları zaman çalışma mevzuatının kurallarını ihmal eden iş sahiplerine ciddi ceza verme sistemi geliştirilmelidir. ■

ēûĀĭûĩĻċ Ćýĭýħăĩć

Кто ты?

ФОТО: ИНТЕРПРЕСС / FOTOĞRAF: INTERPRESS

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

Языковой барьер Dil engeli 32 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz! Наталья Гранина

Natalya Granina

Корреспондент газеты «Известия» (Москва)

Muhabir, «İzvestiya» Gazetesi (Moskova)

О

бщественный совет правительства Москвы проведет мониторинг городских школ в самых «интернациональных» столичных округах. Как отмечают в московском департаменте образования, в последнее время в спальных районах появилось много учебных заведений, где больше половины учеников – дети мигрантов. Многие из них либо с трудом говорят по-русски, либо вовсе не знают государственного языка. Сколько именно детей мигрантов учится в московских школах – неизвестно. Единой статистики просто не существует. Сейчас при приеме в учебное заведение официально регистрация ребенка в Москве не требуется. Временная прописка должна быть лишь у матери или отца. По данным комиссии по делам национальностей Общественного совета правительства Москвы, ежегодно в столицу вместе с родителями приезжают не меньше 37 тыс. несовершеннолетних из стран СНГ. Около тыс. иностранцев посещают гимназии и колледжи. И больше половины не знают русский. Несколько лет назад в каждом округе Москвы открылись специальные классы для приезжих, плохо знающих русский. Предполагалось, что за два года обучения малыши и подростки подтянут язык и успеваемость. Однако многие мигранты не желают отдавать своих чад в «спецзаведения». Родители считают, что ребенок лучше адаптируется к столичной действительности в обычных учебных заведениях. – В результате школы в самых населенных мигрантами районах на окраине Москвы превращаются в национальные анклавы, – говорит председатель комиссии по делам национальностей Общественного совета при правительстве Москвы Мария Котовская. – Не знающие русского ребята тормозят учебный процесс. А педагоги не знают, как обращаться с такими школьниками. Ведь многие из них даже не понимают, как нужно вести себя на уроке, не отличают урока от перемены. Например, не знают, что нужно поднять руку и попроситься выйти в туалет, не могут сказать по-русски – поэтому просто встают и выходят. Или надоело сидеть – тоже встал и пошел. Москвичи бегут из таких школ. И в дошкольных заведениях картина не лучше. Мы сейчас по жалобам населения провели выборочный мониторинг детсадов. Выяснилось, что многие нянечки и воспитатели с трудом общаются на русском. Чему они могут

M

oskova Hükümeti Kamu Konseyi, başkentin azınlık mensuplarının en fazla bulunduğu bölgelerdeki okulları inceleyecek. Moskova Eğitim Müdürlüğünün kayıtlarına göre Moskova’nın birçok bölgesinde öğrencilerinin yarısını göçmenlerin çocuklarının oluşturduğu okulların sayısı arttı. Bir kısım çocuklar Rusça’yı ya çok az biliyorlar ya da hiç bilmiyorlar. Moskova okullarında tam olarak kaç yabancı çocuğun okuduğuna dair kimsenin elinde net bir bilgi ya da tek bir istatistiki bilgi yok. Bugünlerde bir çocuğu okula vermek için onu Moskova’da kayıt ettirmeye gerek yok. Annesinin veya babasının geçici ikamet izni alması yeterli. Moskova Hükümeti Kamu Konseyi Azınlık Halkları Komitesinin verdiği verilere göre Bağımsız Devletler Topluluğu ülkelerinden Rusya’nın başkenti Moskova'ya her yıl velileriyle beraber 37 bin reşit olmayan çocuk geliyor. bin civarında çocuk yabancı lise ve kolejlerde okuyor. Bu çocuklardan yarısı Rusça’yı bilmiyor. Geçen yıllarda Moskova’nın tüm bölgelerinde yabancılar için Rusça kursları açıldı. İki yıl içinde küçük çocuklar ve gençlerin Rusça’ya hakim olabileceğini ve dolayısıyla yabancı öğ-

Несмотря на то, что в столице созданы десять специальных школ для мигрантов, где русский изучается как иностранный, популярностью у приезжих они не пользуются Başkent Moskova'da yabancılar için 10 tane okul açıldı. Bu öğretim kurumlarında Rusça yabancı dil olarak öğretilmesine rağmen göçmenler arasında popüler olamadı rencilerin başarı oranının artması planlanılıyordu. Fakat, göçmen ailelerin çoğu, çocuklarını bu özel kurumlara vermek istemediler. Veliler, çocuklarının normal okullara giderek yerel yaşam tarzına daha iyi alışacaklarını düşünüyorlar. "Bunun bir sonucu olarak Moskova’da yaşayan göçmenlerin en yoğun yaşadığı kenar

,*ư r 4":* DA

33

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе! научить малышей, какие навыки привить? Все это создает почву для ксенофобии.

Толерантность провалилась

Не знающие русского ребята тормозят учебный процесс. А педагоги не знают, как обращаться с такими школьниками

34 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

По заказу столичного правительства социологи Российского гуманитарного университета исследовали процесс этнокультурной адаптации детей из семей мигрантов. В соцопросе приняли участие детей в возрасте от 12 до 17 лет, половина которых – приезжие. Почти 80% гостей признались, что испытывают трудности в общении со сверстниками-москвичами. Друзей среди русских имеют лишь 14%. А 37% коренных горожан неприязненно относятся к мигрантам. И только 20% местных искренне рады представителям этнических меньшинств. – Для объективной оценки мы предложили подросткам представить, что в их класс пришел новенький, не знающий русского, – поясняет автор исследования, аспирант социологического факультета РГГУ Александр Макаров. – Готовность помочь выразили только 14% «немигрантов», а большинство (41%) посчитали дружбу с ним невозможной и неприятной. Большинство негативно настроенных русских детей так и не смогли описать, представителей каких этносов и почему они не любят. Ответы были маркерами негативных стереотипов: «азиаты», «кавказцы», «горцы». Это свидетельствует о невежестве и ксенофобии, царящих среди взрослых, нежелания и неумения принимать ничего и никого чужого, что передается порой и детям.

Трудности общения Главные трудности московских школьников в общении с приезжими: проблемы с языком и коммуникацией (39%), неприятные манера поведения или тон «чужаков» (26%), нежелание мигрантов общаться с русскими сверстниками («общаются только между собой» – 22%), агрессивное поведение (11%) и непонимание местных традиций и обычаев (9%). Еще 13% школьников не могут назвать конкретных препятствий, но негативно воспринимают то, что «чужие люди приехали в нашу страну». Без труда межэтническое общение удается только 20% опрошенных детей. Еще одна проблема межэтнического взаимодействия заключается в том, что дети мигрантов и местных жителей по-разному смотрят на нормы поведения людей в чужой стране. «Хозяева» в 55% случаев твердо уверены в том, что приезжим следует принимать традиции, уклад жизни и обычаи местного населения. При этом полную ассимиляцию счи-

bölgelerde bulunan okulların azınlık okullarına dönüştüğünü görüyoruz." diye açıklama yapan Moskova Hükümeti Kamu Konseyi Azınlık Halkları Komitesi Başkanı Mariya Kotovskaya, "Rusça’yı bilmeyen öğrenciler eğitim sürecini frenliyorlar. Öğretmenler ise bu öğrencilere nasıl yaklaşmaları gerektiğini bilmiyorlar. Çocukların çoğu ise derste nasıl davranmaları gerektiğini anlamıyor, dersi teneffüsle karıştırıyorlar." dedi. Mariya Kotovskaya şöyle devam etti: "Mesela, tuvalete gitmek istedikleri zaman önce el kaldırıp öğretmenden izin alınması gerektiğini bilmedikleri için direk yerlerinden kalkıp sınıftan çıkıyorlar. Ya da oturmaktan sıkılınca yine yerlerinden kalkıp gidiyorlar. Moskovalılar böyle okullara çocuklarını vermek istemiyorlar. Kreşlerde de durum farklı değil. Velilerin şikayetleri üzerine seçilmiş birkaç kreşde inceleme yaptık. Bakıcı ve öğretmenlerden bazılarının Rusça’yı tam olarak bilmedikleri ortaya çıktı. Bu tür hocalar küçüklere ne anlatabilir, ne öğretebilirler? Bütün bu sorunlar zenofobiye yol açıyor."

Tolerans tutunamadı Rusya Sosyal Bilimler Üniversitesi sosyologları Moskova Hükümeti isteğiyle göçmen çocuklarının yeni topluma etnik ve kültür adaptasyonu sürecini incelediler. Araştırma, yarısı yabancı olan 12 ile 17 yaş arası çocuk üzerinde yapıldı. Yabancıların %80’ni aynı yaşta olan Moskovalı arkadaşları ile iletişim kurmakta zorlandığı ortaya çıktı. Rus arkadaşları olanlar %14 civarında. Rus çocuklardan %37’si yabancılara düşmanlık duyuyor. Yerlilerin ancak %20’si azınlıklara olumlu ve içten bakıyorlar. "Sonuçların objektif olması için çocuklara sınıflarında Rusça’yı bilmeyen yeni öğrencilerin olmadığını düşünmelerini söyledik." diye anlatan Rusya Devlet Sosyal Bilimler Üniversitesi Sosyoloji Fakültesi asistanı Aleksandr Makarov yaptığı araştırmanın sonucu şöyle açıkladı: "öğrencilerin %14'ü yeni gelen öğrenciye yardım edeceğini söyledi. Pekçok çocuk (%41) ise yabancıları dost edinmenin imkansız olduğunu ve hoşnut olmayacaklarını anlattılar. Negatif tepki gösteren Rus çocuklarının çoğu hangi milletleri ve niçin sevmediklerini tam anlatamadılar. Onların kullandığı "Asyalılar", "Kafkasyalılar" gibi cevaplar önyargı kalıplarıdır. Bunlar, aslında büyüklerin arasında yaygın olan cahillik ve zenofobi, kendisinden farklı olan hiçbir şeyi ve hiçkimseyi kabul edememesi ve kabul etmek istememesinin göstergesidir. Sık sık büyüklerin arasına yayılmış olan bu önyargılar çocuklara aktarılıyor."

Kimsin sen?

ФОТО: ИНТЕРПРЕСС / FOTOĞRAF: INTERPRESS

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz!

тают оптимальной лишь 20% приезжих детей. 30% автохтонов голосуют за разумный баланс собственных традиций и местных норм, для мигрантов «сбалансированный» вариант оптимален в 58% случаев. Еще 15% школьниковмигрантов считают, что в чужой стране приезжие должны всеми способами сохранять и отстаивать свои обычаи и культурные нормы.

«Культурный шок» Как показало исследование, тяжелее всего приезжим детям приходится, когда они живут в Москве от 2 до 7 лет: именно в этот период дети больше всего хотят вернуться обратно на родину (49% опрошенных). Это объясняется тем, что первому этапу адаптации к новым условиям жизни обычно сопутствуют энтузиазм и приподнятое настроение – у ребенка много надежд и новых впечатлений. А вот дальше, с запозданием, наступает «культурный шок» и, как следствие, подавленность. Уверенность приходит только с опытом, через некоторое время. Имеет значение и возраст детей: старшеклассникам сложнее адаптироваться в чужой стране, чем младшим школьникам. Возможно, поэтому подростки интересуются родной культурой чаще, чем их маленькие земляки. Но делают

İletişim zorlukları Moskovalı öğrencilerin gelen yabancı öğrencilerle münasebetini engelleyen başlıca faktörler arasında dil ve iletişim sorunları (%39), «yabancıların» hoşnutsuz davranışları (%26), göçmen çocukların aynı yaşta Rus çocuklarıyla arkadaşlık etmek istememesi (sadece kendi aralarında görüşenler – %22), saldırgan davranışlar (%11), yerli gelenek ve adetleri anlamamaları (%9) sıralanabilir. Okul öğrencilerinin %13’ü yabancı öğrencilerle irtibat kurmalarına engel olan nedenleri söyleyemediler. Ama bu durumda bile "ülkemize yabancı insanların gelmelerine" olumsuz bakıyorlar. Ankete katılan çocuklardan %20’si diğer milletlerin halklarıyla problemsiz ilişki kurabiliyor. Farklı milletlerin çocuklarının iletişimini zorlaştıran nedenlere bir de yabancı ülkede nasıl davranılması gerektiği konusunda Rus ve yabancı çocukların farklı görüş açıları ve kriterleri ekleniyor. Yerliler, %55 oranında yabancıların yerel ortamın geleneklerini, örf adetlerini kabullenip toplumda hakim kurallara uymaları gerektiğini düşünüyorlar. Aynı zamanda, yabancı çocuklardan ancak %20’si asimilasyonu kabul ediyor. Yerli çocukların %30’u yabancıların kendi geleneklerinin ve yerel davranış kurallarının dengeli olarak birleşmesini gerektiğini düşünüyorlar. Göçmenler, bu seçeneği %58 civarında kabul ediyorlar. Yabancı öğren-

Rusça’yı bilmeyen öğrenciler eğitim sürecini frenliyorlar. Öğretmenler ise bu öğrencilere nasıl yaklaşmaları gerektiğini bilmiyorlar ,*ư r 4":* DA

35

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

До 80% приезжих подростков имеют высокую мотивацию овладения русским. Школьники осознают важность изучения государственного языка для успешной жизни в российском обществе Yabancı öğrencilerin %80’i Rusça’yı öğrenmek için yüksek motivasyona sahipler. Zira Rusya’da başarılı olabilmeleri için Rus dilini iyice öğrenmek gerektiğinin farkındalar. это довольно вяло – только 10% мигрантовстаршеклассников регулярно читают книги и журналы о родной культуре и истории, 21% делает это время от времени. Лишь 9% называют в числе любимых книг произведения национальной литературы. При этом родной язык доминирует или используется наравне с русским в трети иммигрантских семей. Однако до 80% приезжих подростков имеют высокую мотивацию овладения русским. Школьники осознают важность изучения государственного языка для успешной жизни в российском обществе. Интересно, что дети мигрантов стыдятся своей этнической принадлежности: 12% опрошенных иностранцев испытывают внутренний дискомфорт, 8% предпочли бы родиться людьми другой национальности. Социологи делают вывод, что подростки боятся негативного отношения к ним этнического большинства.

Кто виноват? Во многом в трудностях адаптации маленьких иностранцев виноваты их мамы и папы, безразлично относящиеся к успехам своих детей. Родители трети опрошенных не проявляют никакого интереса к их успеваемости. Что еще хуже, около 40% приезжих ребят считают, что их родственникам абсолютно все равно, с кем они общаются и с кем заводят дружбу. Большая ответственность за судьбу детей-мигрантов лежит на принимающем государстве и, в частности, на учебных заведениях: система адаптации у нас, к сожалению, пока не разработана. Но дети не смогут увидеть будущего в другой стране до тех пор, пока к этому будущему равнодушны их собственные семьи. ■

36 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

cilerin %15’i yabancı ülkede kendi örf - adetlerini ellerinden geldiği kadar korumak, kültür ve geleneklerine sahip çıkmak gerektiğine inanıyorlar.

Kültür Şoku Yapılan araştırmanın sonuçları en çok zorluğu Moskova’da yaşayan 2 ile 7 yaş arasındaki çocukların çektiğini gösterdi. Bu yaştaki çocuklar memleketlerine dönmek isterler (%49). Bunun şöyle bir açıklaması var: Yeni bir ortama adaptasyonun ilk aşamasında belli bir coşkunluk yaşanır. Zira çocuğun birçok hayal ve heyecanı vardır. Sonra ise "kültür şoku" denen zaman gelir ve eziklik hissi ortaya çıkar. Zamanla yeni kültür ortamında çocuk, kendini yeniden emin hissetmeye başlar. Çocukların yaşı da çok önemlidir. Örneğin, lise öğrencileri ana sınıf öğrencilerine göre yeni ortama daha zor alışırlar. Belki de buyüzden ana okul öğrencileri lise öğrencilerine göre kendi kültürünü daha az merak ediyor. Aslında, gençlerin ilgisi de çok değil. Yabancı lise öğrencilerinin sadece %10’u memleketleri hakkında tarihi – kültürel dergi ve kitapları takip ediyorlar. Bunlardan %21’i bunu zaman zaman yapıyorlar. Yabancı çocukların %9’u en sevdikleri kitapları sayarken milli edebiyat kitaplarından birkaç tanesini söylüyorlar. Aynı zamanda, göçmen ailelerin üçte biri ana dillerini günlük konuşmalarında Rusça’dan daha fazla veya aynı oranda kullandıklarını söylüyorlar. Yabancı öğrencilerin %80’i Rusça’yı öğrenmek için yüksek motivasyona sahipler. Zira Rusya’da başarılı olabilmeleri için Rus dilini iyice öğrenmek gerektiğinin farkındalar. Göçmen çocukların farklı millet mensubu olmaktan çekinme durumu merak uyandırıcıdır. Ankete katılan kişilerden %12’si rahatsız olmalarının yanı sıra %9’u başka millet mensubu olarak doğmayı arzu ediyor. Sosyologlar çıkardığı sonuca göre, yabancı çocuklar yerel çoğunluğun kendilerine olumsuz bakması ve soğuk davranmasından endişe duyuyor.

Kim Suçlu? Küçük yabancıların yeni ortama alışmasında çektikleri zorlukların kısmen sorumlusu çocukların başarısına ilgisiz kalan velilerdir. Anket sorularını cevaplayan çocukların üçte birinin anne babaları çocuklarının başarılarına ilgi göstermiyorlar. Üstelik, çocukların %40’ı kiminle arkadaşlık ettiklerinin ailelerinin umurunda olmadığını düşünüyorlar. Göçmen çocukların hayatından, geldikleri devlet ve bizzat eğitim kurumları sorumludur. Maalesef, elimizde yeni ortama adaptasyon sistemi yok. Ama kendi aileleri çocukların geleceğine ilgisiz olduklarından, göçmen çocuklar da yaşadıkları ülkede kendi geleceklerini göremiyorlar. ■

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

Проректор Педагогического университета Сергей Гончаров со студентами / Pedogoloji Üniversitesi rektör yardımcısı Sergey Gonçarov öğrencileri ile

Доктор филологических наук Ирина Лысакова / Filolog, Dr. Irina Lısakova

Педагогический эксперимент Pedagojik deney Впервые в России провели своеобразный педагогический эксперимент. Чтобы мигранты и их дети могли учиться русскому языку и осваивать азы петербургской культуры, специально для них в городе на Неве изданы азбука и букварь Rusya’da kendi alanında ilk olan pedagojik bir deney gerçekleştirildi. Göçmenlerin ve çocuklarının Rusça’yı öğrenmesi ve Petersburg kültürünü tanıması için Neva nehri üzerindeki şehirde bir alfabe kitabı çıkarıldı 38 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz! Кирилл Артеменко

«Р

усский букварь для мигрантов» создан как дополнение к обычному школьному учебнику русского языка. Он помогает детям приезжих освоиться в иноязычной среде. Авторы учебника – сотрудники Российского государственного педагогического университета имени А. И. Герцена. В этом вузе национальному вопросу уделяют особое внимание. – У нас обучаются студенты тридцати национальностей, – говорит проректор университета Сергей Гончаров. – Львиная доля иностранцев – студенты из Китая. Три года назад Европейский союз выделил грант на создание «Русской азбуки для цыганских школ». Сотрудники кафедры межкультурной коммуникации университета под руководством Ирины Лысаковой выпустили учебник. Вскоре в университет позвонили из московского издательства: педагогам предлагали издать книгу в лучшем качестве и новом формате. Они с готовностью откликнулись и решили разработать учебник русского языка

Kirill Artemenko

"Y

abancılar için Rusça alfabe kitabı" müfredata göre Rusça ders kitabına ek olarak çıkartıldı. Bu ek ders kitabı yabancı çocukların dile hakim olmasına ve yabancı dil konuşulan ortama alışmasına yardım ediyor. Ek ders kitabı Rusya Devlet Hertsen Pedagoji Üniversitesi öğretim üyeleri tarafından hazırlandı. Üniversite azınlık sorunlarına büyük önem veriyor. Rektör Yardımcısı Sergey Gonçarov, "Üniversitemizde 30 milletten öğrenci okumaktadır ve büyük çoğunluğunu Çinliler oluşturmaktadır." diyor. Üç yıl önce Avrupa Birliği, hazırlanan "Roman okulları için Rusça alfabe kitabı"na ödül verdi. Rusya Devlet Hertsen Pedagoji Üniversitesi Uluslarası ilişkiler bölümü öğretim üyeleri İrina Lısakova önderliğinde bir ders kitabı hazırladılar. Bir süre sonra üniversiteye özel hazırlanan bu ders kitabını farklı bir format ve kalitede yeniden çıkartmak isteğiyle bir Moskova yayınevinden telefon gelir. Eğitimciler bu teklifi kabul edip ilkokulda Rusça’yı yabancı dil olarak öğrenen çocuklara özel bir ders kitabı üzerinde heyecanla çalışmaya başlarlar.

Для начала хватит и этого / Başlangıç için bu kadar yeterli ,*ư r 4":* DA

39

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе! Профессор Гончаров: Дезориентированный человек может совершить любую глупость. Поэтому в обществе важно вести просветительскую работу. Чтобы родители понимали: здоровье ребенка, его безопасность за пределами квартиры связаны с тем, насколько он готов к восприятию иного

как иностранного для младших школьников из ближнего зарубежья. В изданном в прошлом году «Русском букваре для мигрантов» материал подан весьма строго: простые диалоги, схематичные и внятные рисунки, точно расставленные над общеупотребительными словами ударения. В конце учебника – русские народные сказки, стихи Маршака и Чуковского. Словаря же нет, потому что по такому букварю русской грамоте должен выучиться и маленький таджик, и азербайджанец, и армянин. – Есть проблема – обучение детей, родители которых сами плохо владеют русским языком, – говорит Ирина Лысакова. Поэтому для взрослых при поддержке городского комитета по культуре придумали свой учебник – «Азбуку начинающего петербуржца». Кроме главной задачи издания – изучения русского языка – в нем не без юмора рассказывается о достопримечательностях Петербурга. Это уже для тех, кто освоит начальную языковую грамоту. Пролистываю первые страницы учебника: буква «А». «Аврора» – статья об истории революционного крейсера. Открываю один из последних разворотов – есть тут и о музее с мировым именем «Эрмитаж». Немало места уделено заметкам о корректном словоупотреблении: например, слов «булка» и «хлеб». Это разные вещи, – утверждают авторы. Самая большая статья посвящена памятнику Чижику-Пыжику, который, как поется в народной песенке, «на Фонтанке водку пил» (Чижик-Пыжик – маленькая птичка, Фонтанка – река. – Прим. автора). Впрочем, большой вопрос, станут ли разбираться в фольклорных образах и традиционных обычаях петербуржцев мигранты-гастарбайтеры и сумеют ли они понять не самый простой язык статей «Азбуки». Проректор университета Сергей Гончаров уверен, что невозможно привить приезжим общепринятые культурные нормы эдаким учебным экспресс-курсом за короткое время, и также невозможно быстро воспитать толерантность у горожан. – Нельзя острейшую проблему решить «на раз», сиюминутно, можно разве что пригасить, притупить. Есть три основных культурносоциальных сегмента, посредством которых можно предупредить ксенофобию, – это семья, воспитание и образование, – говорит Сергей Александрович. Гончаров сетует, что в Советском Союзе проблема межэтнических отношений не рассматривалась по политическим причинам. НыЭтнокалендарь для школьников

40 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz! Geçen yıl basılan "Yabancılar için Rusça alfabe kitabı" itina ile hazırlandı: basit diyaloglar, net resimler, en çok kullanılan kelimeler ve üzerindeki vurgulamalar Kitabın sonuna Rus masalları, Marşak ve Çukovskiy’in şiirleri eklendi. Ders kitabının arkasına sözlük eklenmedi. Zira bu kitap küçük Tacik, Azeri, Ermeniler için yani Rusça’yı öğrenen bütün yabancı çocuklar için hazırlandı. İrina Lısakova, "Rusça’yı yeterince bilmeyen anne babaların çocuklarına Rusça’yı öğretmek gibi bir sorunla karşı karşıyayız." dedi. Dolayısıyla bu sorunu çözmeye yönelik büyükler için de "Petersburglu’nun Kılavuzu" isimli bir ders kitabı hazırlandı. Büyüklere Rusça öğretmek amacıyla bazen mizah yardımıyla Petersburg’un tarihi ve görülmeye değer yerleri anlatılıyor. Bu ekstra bilgiler Rus dilinin temelini öğrenenler için eklendi. Ders kitabının sayfalarını şöyle bir karıştırdım. "A" harfi ile alakalı sayfayı açıp devrimin ünlü kruvazörü "Avrora"nın tarihi hakkında bir makale gördüm. Kitabın son sayfalarına göz atıp dünyaca tanınmış "Ermitaj" isimli müzeyi anlatan bir yazı gördüm. Kelimelerin kullanılma biçimlerine önem verildiği belliydi. Mesela, yazarlar "bulka" (beyaz ekmek) ve "hleb" (ekmek) kelimelerinin aynı anlama gelmediğini açıklamışlar. Kitabın en büyük makalesi bir şarkıda söylendiği gibi Çijık-Pıjık yazısı. (Çijık-Pıjık minicik kuş, Fontanka bir nehir / yazarın dipnotu). Çalışmak üzere buraya göç edenler Petersburg’un örf ve adetlerini veya "Alfabe kitabı"nın süslü dilini ne kadar anlayabilirler? Bu başlı başına bir sorudur. Rusya Devlet Hertsen Pedagoji Üniversitesi Rektör Yardımcısı Sergey Gonçarov, çok kısa zaman içerisinde yoğunlaştırılmış program yardımıyla göçmenlere alışılagelmiş, genel olarak kabul edilen kültür kurallarının öğretilmesinin, funduszeue.infoburglularda yabancılara karşı hoşgörü yaklaşımının oluşmasına katkı yapmadığını düşünüyor. "Bu sorunu kısa sürede çözmek mümkün değil. Oysa, durumu biraz gevşetmek mümkün. Zenofobi: aile, terbiye ve öğretim olmak üzere üç temel kültürel ve sosyal yoldan önlenebilir." diye açıklıyor Sergey Aleksandroviç. Sayın Gonçarov Sovyetler Birliği zamanında milletlerarası ilişkiler sorununa siyasi nedenlerden dolayı dikkat edilmediğinden şikayetçi. Tarafsız, etnik sorunların olmadığı ortamda büyüyen bugünkü anne babalar çocukların ve gençlerin başına gelen süreçlerin özünü anlayamazlar. «Yanılgıya düşen insan her türlü yanlışı yapar. Bu açıdan toplumu aydınlatmaya yönelik etkinliklerin çok büyük önemi var. Ana-babalar, çocuklarının sağlıklarının ve evin dışındaki güvenliklerinin

Prof. Dr. Gonçarov: Yanılgıya düşen insan her türlü yanlışı yapar. Bu açıdan toplumu aydınlatmaya yönelik etkinliklerin çok büyük önemi var. Ana-babalar, çocuklarının sağlıklarının ve evin dışındaki güvenliklerinin onların farklılıkları kabullenme ve farklılıklara açık olma derecesine bağlı olduğunu anlamalılar ,*ư r 4":* DA

41

Кто ты?

ВЯЧЕСЛАВ ШИЛОВ. funduszeue.info

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

нешние родители, сами выросшие в нейтральной, благополучной межэтнической среде, не понимают сути процессов, происходящих с детьми и молодыми людьми. – Дезориентированный человек может совершить любую глупость, – продолжает профессор Гончаров. – Поэтому в обществе важно вести просветительскую работу. Чтобы родители понимали: здоровье ребенка, его безопасность за пределами квартиры связаны с тем, насколько он готов к восприятию иного. Ведь азы толерантности – это способность воспринимать иное не как враждебное. Тематическое образование, похоже, и впрямь важно: в ноябре года «Левадацентр» провел опрос россиян в 46 регионах России с целью выяснить их отношение к гастарбайтерам. Негативно относятся к приезжим рабочим 35% общего числа опрошенных.

Должна быть жесткая правовая реакция, вплоть до депортации. А по отношению к националистам – преследование в рамках закона. Закон не может быть добрым или злым. Если его нет, возникает ситуация неопределенности, которая идеальна для манипулирования людьми 42 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

onların farklılıkları kabullenme ve farklılıklara açık olma derecesine bağlı olduğunu anlamalılar. Zira hoşgörü temelleri, farklılıkları düşman unsur olarak görmemek anlayışında yatar." diye devam ediyor Prof. Gonçarov. Tematik eğitim önemlidir. yılının Kasım ayında "Levada-tsentr" merkezi Rusya’nın 46 bölgesinden kişiye yabancı işçilere bakışlarını öğrenmek amacı ile anket yaptı. Ankete katılan insanlardan %35’nin gelen yabancı işçilere olumsuz baktıkları ortaya çıktı. Genelde orta eğitim ve düşük gelire sahip olan Rusya vatandaşları böyle bir düşünceye sahipler. Gonçarov büyük ülkenin kültür farklılığını sağlayan, milli geleneklerin parçası olan aile geleneklerinin korumasından ve üniversitede öğrenciler için hazırlanmış olan birkaç "etnik takvim"den söz ediyor. "funduszeue.infoburg bir çok milletlerin yaşadığı bir şehir" açıklamasında bulunuyor rektör yardımcısı. Takvimin rengarenk sayfalarında milli bayramları anlatan resim ve kısa yazılar da bulunuyor. Mesela Mart ayında, Japonya’da kutlanan Kukla Günü’nü Uluslararası Kadınlar Günü takip ediyor. Takvimin bir sonraki sayfasında ise Yahudilerin bayramı olan Purim Bayramı var. "Diyaloğu insani prensiplerin yardımıyla kurmalıyız. Bu da, yaptıklarımı sizin ahlak ve değer prensiplerinize uyarak gerçekleştiriyorum demektir." diye vurguluyor Rusya Devlet Hertsen Pedagoji Üniversitesi rektör yardımcısı. "Yabancılar için Rusça alfabe kitabı"nı ve "et-

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz! Это по большей части россияне со средним образованием и низкими доходам. Гончаров говорит о сохранении семейных традиций, которые вписываются в национально-этнические и составляют культурное многообразие большой страны. Он рассказывает о серии разработанных в университете «этнокалендарей» для дошкольников. «Петербург – город многонациональный», – объясняет проректор. На пестрых страницах настенного календаря – рисунки и короткие справки о разнообразных национальных праздниках. В марте за японским Днем Кукол следует Международный женский день, а на следующей странице – еврейский праздник Пурим. – Нам требуется строить диалог на основе гуманитарных технологий, – отмечает проректор. – Это значит, что я стараюсь согласовать свои действия с вашей этической и ценностной позицией. Авторы «Русского букваря для мигрантов» и этнокалендарей стараются заложить фундамент толерантного многонационального общества. Но как быть с одним из грубых, но убедительных аргументов националистически ориентированной части общества: «Зачем нам быть толерантными, если приезжие не уважают наши законы и нормы поведения?» Сергей Александрович хмурится: – До тех пор, пока мигранты будут временщиками психологически и юридически, нам не избежать проблем. Нужны мощное законодательство и воля исполнительной власти: жесткий паспортный режим, соблюдение миграционных требований, контроль прибывающих в страну. Давайте честно признаем, что приезжает к нам, в основном, не интеллектуальная элита. И уж если мы пускаем людей, то они должны иметь право на медобслуживание, на страхование – словом, все те права, которые способствуют честной работе. Нужно проводить семинары, сотрудничать с влиятельными диаспорами, учить уважать местную культуру, традиции, законы и порядок. Пока это не выполняется: посмотрите на Москву с чудовищным количеством нелегалов! Если приезжие не захотят вести себя в соответствии с местными нормами, должна быть жесткая правовая реакция, вплоть до депортации. А по отношению к националистам – преследование в рамках закона. Закон не может быть добрым или злым. Если его нет, возникает ситуация неопределенности, которая идеальна для манипулирования людьми. А когда люди еще и боятся… Ведь страх перед иным – архаическое чувство первобытного че-

Yabancılar burada hakim olan kurallara göre hareket etmek istemedikleri taktirde ülkeden sınırdışı edilecek kadar sert hukuki yaptırım uygulanmalı. Milliyetçilere karşı ise yasalara göre uygun ceza verilmeli. Yasalar iyi ya da kötü olamaz. Yasalar uygulanmazsa asıl ozaman insanları kullanmaya, onlarla kukla gibi oynamaya elverişli durum ortaya çıkar

nik takvimleri"ni hazırlayanlar hoşgörüyle birçok milletin bir arada yaşadığı toplumun temellerini oluşturmaya çalışıyorlar. Fakat, milliyetçiliği destekleyenlerin "Yabancılar, kurallarımıza ve geleneklerimize saygı göstermemelerine rağmen onlara karşı niye hoşgörülü olalım ki?" gibi sert ama gerçekçi sorusuna karşı nasıl bir cevap vermeliyiz. Sergey Aleksandroviç kaşlarını çatarak şöyle devam ediyor: "Göçmenlerin topraklarımızda kısa süreli bulunmalarına rağmen psikolojik ve hukuki problemleri bitmiyor. Sert pasaport kontrollerine, göçmenlik kurallarına, ülkeye gelenleri kontrol altına alabilecek güçlü mevzuat ve yürütme organlarının kuvvetli iradesine ihtiyacımız var. Açıkça itiraf etmemiz gerekirki ülkemize gelenler kültürlü değiller. Eğer yabancılara ülkemize gelme iznini veriyorsak, onlara ülkemizin vatandaşları gibi sağlık, sigorta ve yasal çalışmalarını sağlayacak olan bütün hakları vermeliyiz. Diasporalar ile ortak çalışmalar, seminerler düzenlemeli, yabancılara yerli kültür, gelenek, örf adetlere saygılı olmayı öğretmeliyiz. Şimdilik bütün bunlar yapılmamaktadır. Üstelik, Moskova’ya bakın: kim bilir orada yasadışı kaç insan çalışıyor? Yabancılar, burada hakim olan kurallara göre hareket etmek istemedikleri taktirde ülkeden sınırdışı edecek kadar sert hukuki yaptırım uygulanmalı. Milliyetçilere karşı ise yasalara göre uygun ceza verilmeli. Yasalar iyi ya da kötü olamaz. Yasalar uygulanmazsa asıl o zaman insanları kullanmaya, onlarla kukla gibi oynamaya elverişli durum ortaya çıkar. Hele de insanlar korkuyorsa… Çünkü değişik bir şeye karşı duyulan korku ilkel

,*ư r 4":* DA

43

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

ловека. И излечение только одно – формирование культуры взаимопонимания. Сергей Гончаров несколько лет прожил в Германии. Он вспоминает, как ходил за мясом на рынок к одному и тому же турецкому продавцу. У русского и турка завязались неформальные, дружеские отношения. «Мы каждый день общались, обсуждали разные темы, словом, находились в «гуманитарном бульоне», – комментирует Сергей Александрович, видимо, вспомнив вкусное турецкое угощение. – Это человеческие отношения представителей разных культур: да, в первую очередь постоянного покупателя и заинтересованного продавца, но наполненные живыми эмоциями. Там, где появляется интерес друг к другу, возникает цепная реакция добра. Мне становится понятно, почему не стоит бояться работы, результат которой можно будет увидеть, дай Бог, через десять лет. К «Русскому букварю для мигрантов» приложена интерактивная обучающая программа. ■

44 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

insanların arkaik duygusudur. Bu korkuyu aşabilecek tek tedbir ise karşılıklı anlayış kültürünü oluşturmaktır". Sergey Gonçarov birkaç yıl Almanya’da yaşamış. Uzun zaman et almak için hep aynı Türk esnafa gittiğini hatırlıyor. Ruslar ve Türkler arasında dostluk ilişkileri kurulmuş. "Her gün sağdan soldan konuşurduk, farklı konuları tartışırdık, böylece "sosyal etkileşim" de bulunurduk" diye Sergey Aleksandroviç konuşmasına devam ediyor. "Bu farklı kültüre sahip olan iki insanın ilişkilerinin örneğidir. Evet, tabiki ikimizden biri devamlı müşteri, öbürü ise esnaf, ama aramızdaki ilişkili canlı ve duygu doluydu. İnsanların birbirine karşı ilgi, merakları sayesinde zincirleme iyilik tepkisi oluşur." İlk sonuçları on yıl sonra ortaya çıkacak olan çalışmalardan korkmamamın sebeplerini anlamaya başladım. "Yabancılar için Rusça alfabe kitabı"na ek olarak interaktif öğretme programı da veriliyor. ■

,*動 r 4":* DA

45

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

Храм, который построил мулла Кирилл Артеменко

В

поселке Рахья под Петербургом по промыслу Божьему, благодаря епархии и местным священникам, на деньги прихожан возвели православный храм святой великомученицы Варвары. Его построили таджикские строители. Их бригадир мулла Гулмахмад Бобохонов дружен с настоятелем церкви отцом Ильей – оба считают, что ничего удивительного в таком святом деле для мусульман и христиан нет. – Господь шире всяких канонов и правил! Кто вправе проводить границы церкви? – звучит под сводами деревянного храма глубокий и сильный голос. Отец Илья – высокий, видный мужчина – рассуждает на непростые темы. – Я не хочу, чтобы думали, что Бог замкнулся на одной нации, а на остальных ему плевать! Ведь и верующие бывают паршивцами, и неверующие порой живут по Христу. Хотя понимаю, что спасение – только в церкви, и только одно имя под небом, которым можно спастись, – имя Божие.

46 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

Kimsin sen?

avrasya’da göçmen olmak. tolerans: farklıyız ama beraberiz!

Kirill Artemenko

P

etersburg’un yakınlarında bulunan Rahya kasabasında Tanrı’nın izni ile, eparşi ve yerli din adamlarının sayesinde, cemaat üyelerinin de parasal desteğiyle Aziz Varvara Ortodoks Kilisesi inşaa edildi. Kiliseyi Tacik inşaatçılar inşaa ettiler. Ekip başkanı Molla Gülmehmet Bobohonov ve kilisenin başrahibi Peder İlya iyi arkadaş olmuşlar. İkisi de bir ibadet yeri kurma gibi hem Hıristiyanlar, hem de Müslümanlar için kutsal sayılan bir işte çalışmayı şaşılacak bir şey olarak görmüyorlar. "Tanrı bütün kurallardan daha üsttedir! Kiliseye sınırlar koymak kimin elindedir ki!" diyen Peder İlya’nın derin ve güçlü sesi ahşap kilisede duyuluyor. Peder İlya uzun boylu, iri yapılı bir adam. Değindiği konular sıradan ve basit değil. "İnsanların, Tanrı’nın bir millete odaklandığından, diğerlerinin de Onun umurunda olmadığını düşünmelerini istemiyorum. Bazı inananlar var ki dinin uyulması gereken kurallarının bütününe uymazlar, iman etmeyen insanlar da var ki Hz. İsa’nın sözlerine uyarak yaşarlar. Bununla beraber bizim kurtarıcımızın kilise ve mavi semada tek isim olduğunu anlıyorum. O da''Tanrı!''. diyor Peder İlya.

Molla’nın Yaptığı Kilise ФОТО: БОРИС КЛЕМЕНТЬЕВ / FOTOĞRAF: BORIS KLEMENTIEV

,*ư r 4":* DA

47

Кто ты?

миграция в евразии. толерантность: мы разные – мы вместе!

Храм возвела бригада таджикских строителеймусульман. Их бригадир Гулмахмад Чутович Бобохонов – мулла, причем потомственный, как и Илья Дмитриевич Амбарцумов – потомственный православный священник

48 ДА ɪɫɯɢ r ɰɱɯɨɳ

Дорога жизни – нить, в Великую Отечественную войну, в блокаду соединявшая Ленинград с большой землей, и сегодня насквозь прошивает маленький поселок Рахья. Здесь, в двадцати пяти километрах от большого города, живут всего три тысячи человек. Вплоть до «перестройки» в этих краях гудели заводы по переработке торфа. Во время войны жители поселка спасали топливом осажденный Ленинград. В июльский зной земля в Рахье начинает дымиться, и торфяной смог туманит горизонт до середины сентября. Братская могила да обелиск в честь Героя Советского Союза Алексея Севастьянова, таранившего фашистские самолеты, – вот и все достопримечательности Рахьи, если бы не православная церковь святой великомученицы Варвары. Храм возвела бригада таджикских строителей-мусульман. Их бригадир Гулмахмад Чутович Бобохонов – мулла, причем потомственный, как и Илья Дмитриевич Амбарцумов – потомственный православный funduszeue.info дружат с тех пор, как Гулмахмад, приехав из соседнего Всеволожска в Рахью, с десятком товарищей взялся за строительство деревянного храма. В родном Душанбе он построил каменную мечеть. Вопросу, как относятся единоверцы к его дружбе с православными, Гулмахмад удивляется:

"Hayat yolu" denen ve İkinci Dünya Savaşı süresince devam eden Leningrad blokajı yıllarında, şehri dünyaya bağlayan yol bugünlerde de küçük Rahya kasabasında aşağıdan yukarıya doğru uzanır. Büyük şehre 25 kilometre uzaklığında olan bu kasabada 3 insan yaşıyor. "Perestroyka" ("Yeniden Yapılanma", Sovyetler Birliğinde ’li yıllardan itibaren gerçekleştirilen ekonomik ve siyasi sistemi yeniden yapılandırma ve reform hareketleri) yıllarına dek burada turba işleme fabrikaları harıl harıl çalışıyordu. Savaş zamanında bu küçük kasaba Leningrad’ın yakıt kaynağı olarak, naziler tarafından sarılmış şehri kurtardı. Temmuz sıcaklığında Rahya topraklarında dumanlar yükselir. Turba dumanı gökyüzünü Eylül’ün ortasına kadar kaplar. Aziz Varvara Ortodoks Kilisesi olmasaydı Rahya’nın ünlü yerleri; toplu mezarlar ve nazi uçaklarını mahmuzlayan Sovyetler Birliği Kahramanı Aleksey Sevastyanov’un adına yaptırılan bir anıttan ibaret olurdu. Kiliseyi müslüman Tacik ekibi inşaa etti. İlya Dmitriyeviç Ambartsumov’un atadan gelme bir papaz olması gibi, inşaatçıların başı Gülmehmet Çutoviç Bobohonov da atadan gelme bir molla. Gülmehmet, komşu Vsevolojsk şehrinden Rahya’ya on kadar arkadaşıyla geldiği ve kilise inşaa etmeye başladıkları andan itibaren Peder İlya ile dost olmuş. Memleketi Duşanbe şehrinde de bir camii inşaa etmiş. Gülmehmet

Kimsin sen?