Neden Tuzlu Yemek Isteriz

Tuz, günde yaklaşık bir çay kaşığı kadarına vücudumuzun ihtiyaç duyduğu gerekli bir mineraldir. Ancak, çoğu insan önerilen tuz sınırlarının üzerinde bir beslenme alışkanlığına sahiptir. Aslında, Türk halkı olarak tuzlu yemeyi seviyoruz ve hatta bazen tuz yemek için aşırı bir istek duyabiliyoruz. Peki ama neler oluyor? Gün içinde canımızın tuz çekmesi normal mi?

Kolay erişilebilir ve ucuz bir mineral olan tuzun fazla tüketimi dünya genelinde haklı nedenlerden dolayı kötü bir üne sahip olsa da önerilen sınırlar içinde tuz alımı sağlıklı vücut için gereklidir. Uzmanlar, sağlıklı yetişkinlerin günde ila miligram (yaklaşık 1 çay kaşığı) tuz almasını tavsiye ediyor. Ama dürüst olalım! Türk insanı olarak yemekleri fazla tuzlu yiyoruz. Ayrıca, tuzlu ayran ve turşuları da hesaba kattığımızda günlük aldığımız tuz miktarı önerilen makul seviyelerin iki katını bile geçebiliyor. Tüm bunlara rağmen, gün içinde tuza karşı aşırı bir istek duyabiliyoruz. Peki ama karşı konulamaz tuz yeme isteğimizin perde arkasında ne var?

Susuz Kalmak

Tuz yeme isteğinin susuzlukla ilgili olabilmesi kulağa şaşırtıcı gelse de aslında ikisi arasında tamamlayıcı bir bağlantı var. Zira, vücudun sağlıklı şekilde çalışması için bir miktar su tutması gerekir. Vücudun tuttuğu su seviyesi düştüğünde tuzlu yiyecek ve içecekleri canınız isteyebilir.

Sorunun kaynağının susuzluk olabileceğinden şüpheleniyorsanız gün içinde ne kadar su içtiğinizi düşünün. İdeal olarak günde 8 bardak su içmeniz gerekir. Ek olarak, ishal ve aşırı terleme gibi durumlarda ihtiyacınız olan su miktarı artacaktır. Vücut sistemlerinizin en iyi şekilde çalışmasına yardımcı olmak adına su içmek için susamayı beklemeyin.

Stres, Can Sıkıntısı ve Yeterince Uyumamak

Çok fazla psikolojik baskı altında olduğunuzda, vücudunuz sadece zihinsel ve duygusal olarak tepki vermez, aynı zamanda tuz isteği gibi fiziksel olarak da tepki verir. Stresli bir hayat sürdürüyorsanız tuzlu yiyecek ve içecekler için özlem duyabilirsiniz. Bilimsel olarak kanıtlanmasa da, uzmanlar tuz isteğinin vücudun yoğun stresle başa çıkmaya çalışmasının bir yolu olabileceğini düşünüyor.

Strese benzer şekilde can sıkıntısı da tuzlu şeyler yeme isteği uyandırabilir. Sıkıcı bir günde evde otururken tuzlu abur cuburları yeme isteği daha fazladır. Ancak bu istek vücudun gerçekten tuz ihtiyacı olduğu anlamına gelmeyen duygusal bir yeme alışkanlığıdır.

Tuz yeme isteiğinin bir diğer nedeni yeterince ve kaliteli uyumamaktır. Yapılan araştırmalar, gereğinden az ve kalitesiz uyuyanların protein değeri düşük, yüksek karbonhidrat ve tuz içeren yiyecekleri tercih etmeye ek olarak çok daha fazla yemek yeme ihtiyacı hissettiklerini gösteriyor.

Aşırı Terleme

Terledikçe vücudunuzdaki tuz (sodyum) miktarı yavaş yavaş azalır. Bu nedenle, sizi ter içinde bırakan spor antrenmanı veya güneşli günlerde dışarıda çalışmak gibi aktiviteler vücudunuzdaki tuz seviyesini, yenilenmesi gereken bir noktaya kadar azaltabilir. Çok terlediğiniz zamanlarda vücudunuz sodyum kaybına karşı doğal bir tepki vermesinin sonucu olarak tuzlu yiyecek ve içecekleri canınızın istemesi normaldir.

Adet Dönemi ve Hamilelik

Adet döneminizden yaklaşık bir hafta önce canınızın tuz istemeye başladığını fark etmiş olabilirsiniz. Aslında, birçok kadın bu süre zarfında tuza karşı istek duyar. Ancak, bazı kadınlarda bu istek tuz yerine çikolata gibi şekerli yiyecek veya içeceklere karşı oluşabilir.

Regl dönemine benzer şekilde canınızın tuz isteyebileceği başka bir süreç hamileliktir. Gebelik döneminde yaşanan kusma ve ishal gibi durumlar su kaybına neden olur. Susuz kaldığınızda oluşan dengesizliği düzeltmek için vücudunuz tuz gereksinimi duyabilir. Ayrıca, bazı hamile kadınlar turşu gibi sodyum oranı yüksek tuzlu yiyecekleri aşerir.

Tuz İsteğine Neden Olabilecek Hastalıklar

Tuz yeme isteği yaygındır ve genellikle vücudunuzda çok ciddi bir şey olduğunu göstermez. Ancak bazı tıbbi durumlar normalden daha fazla tuz arzusuna neden olabilir. Bartter Sendromu adı verilen böbrek bozukluğunda, böbrekler düzgün çalışmaz ve vücutta sodyum, klorür ve potasyum dengesizliğine yol açar. Sonuç olarak bu hastalık  anormal derecede düşük sodyum seviyelerine yol açabilir ve dolayısıyla vücut uygun sodyum seviyelerini geri kazanmak istediğinde tuz yeme isteği ortaya çıkar.

Tuzlu yiyecekleri canınızın çekmesine neden olabilecek başka bir sağlık durumu, adrenal yetmezliğin bir türü olan Addison hastalığıdır. Bu hastalıkta vücut, stres tepkisi ve kan basıncının düzenlenmesi gibi çok önemli işlevlerde vücuda yardımcı olan temel bir hormon olan yeterli kortizol üretemez. Bu olduğunda düşük tansiyon ve ani tuz isteği yaşanabilir.

Aşırı tuz isteğine neden olabilecek bir diğer tıbbi durum kistik fibrozis ismiyle bilinen, genellikle akciğerleri ve sindirim sistemini etkileyen kalıtsal bir hastalıktır. Vücudun aşırı tuz kullanmasına neden olarak hücrelerin dışında tuz ve su eksikliğine sebebiyet verir.

Son olarak, damağınız fazla tuzlu yiyeceklere alışkınsa ve son günlerde normal seviyelerde tuz oranına sahip bir beslenme düzenini takip ediyorsanız canınızın tuz istemesi normaldir. Tuz arzunuzun normal olup olmadığını anlamak için kendinizi gözlemleyin. Arada sırada canınız tuzlu bir ayran veya turşu suyu içmek istiyorsa bunun için endişelenmeniz gerekmez. Ancak, tuz isteğiniz sürekli devam ediyorsa bu durumu uzman bir doktorla görüşmeniz en iyisidir.

Yüksek Oranda Tuz Tüketiminin Zararları Nelerdir? Tuz Tüketimini Nasıl Azaltırız?

Tuz insanlığın ilk çağlarından beri gıdanın lezzetini ve dayanıklılığını artırmak için kullanılmaktadır. (1)Tuz, her evde bulunan ve neredeyse tüm yemeklere az da olsa eklenen bir gıda. Aslında tuz, vücudun yaşamsal faaliyetlerini sorunsuz bir şekilde yürütebilmesi için de gerekli. Çünkü tuz vücutta suyun tutulması, kas ve sinirlerin doğru şekilde çalışması gibi önemli yaşamsal faaliyetlerin işlemesine yardımcı oluyor. Fakat bu bileşenden en doğru şekilde yararlanabilmek için miktarı doğru ayarlamak gerekiyor. Uzmanlar, sağlıklı bir insanın günlük tuz ihtiyacının 5 gram olduğunu dile getiriyorlar. Bunun fazlası bedene zarar verebiliyor. Fakat tüm bunların yanında yapılan araştırmalar, Türk halkının büyük bir çoğunluğunun aşırı tuz tükettiğini gösteriyor.

Peki, yüksek oranda tuz tüketimi bize ne gibi zararlar veriyor? Hem kısa dönemde hem de uzun vadede aşırı tuz tüketiminin beden üzerindeki etkileri neler? Biz sizin için bu sorulara detaylı bir şekilde yanıt verdik. Siz de bu sayede günlük tükettiğiniz tuz miktarını gözden geçirebilir ve tuz tüketimini azaltmak için neler yapabileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Fazla Tuz Tüketiminin Zararları Nelerdir?

Evlerde kullandığımız, sofra tuzu olarak bilinen tuzun bilimsel adı &#;sodyum klorür&#;. Bu molekülün yapısındaki sodyum, hücrelerin içerisine sıvı alımından sorumlu bir bileşen. Aynı zamanda sodyum hücrenin asit-baz dengesini de kontrol ediyor. İnsan vücudunun neredeyse %60&#;ı sudan oluştuğu için sodyum hayati bir önem taşıyor. Bu nedenle tuz tüketmemiz gerekiyor. Ama fazla alındığında hem sodyum hem de klor vücudun dengesinin bozulmasına sebep oluyor. Bu bağlamda yaşanabilecekleri, yani aşırı tuz tüketiminin zararlarını şu şekilde açıklayabiliriz:

Kemik Sağlığını Olumsuz Yönde Etkiliyor

Vücutta biriken fazla sodyum, kalsiyumun emilimini ve kullanımını engeller. Bu da kemiğin yapısında gözenekler oluşmasına, kemik kütlesinin azalmasına sebep olur. Bunun sonucunda da kemiklerin darbe karşısındaki dayanıklılığı azalır ve kırılma riski artar. Bu nedenle özellikle kadınlar menopoz sonrası dönemde tuz tüketimine çok dikkat etmeli. Aynı durum diyabet ve kemik erimesi rahatsızlıkları olan kişiler için de geçerli.

Fazla Tuz Tüketimi Böbrek Rahatsızlıklarına Sebep Oluyor

Vücudun tuz dengesinden sorumlu organı, böbrek. Vücuda alınan tuzun çok büyük bir kısmı böbreklerden geri emiliyor. Tuz gereğinden fazla tüketildiğinde ise böbrekler dengeyi sağlamakta zorlanıyor. Bu durumda geçen zamanla beraber böbrekler işlevlerini yitirebiliyor. Bu durumda kişinin yaşamsal faaliyetlerinin devam edebilmesi için diyaliz makinesinden destek alması gerekiyor.

Aşırı Tuz Hipertansiyon ve Kalp Damar Rahatsızlıklarını Tetikliyor

Fazla tuz tüketimi sebebiyle kan basıncında artış görülüyor. Bu da hipertansiyona, yani yüksek tansiyona, neden oluyor. Bunun sonucunda da kalp ve damar rahatsızlıkları görülmeye başlıyor. Hipertansiyon kalp damar hastalıklarının oluşumunda önemli bir risk faktörü olup fazla tuz tüketiminin hipertansiyonu tetikleyici etkisi olduğu ise uzun zamandan beri bilinmektedir. (2)

Birçok Rahatsızlığın Altında Fazla Tuz Tüketimi Yatıyor

Fazla tuz tüketiminin mide ve bağırsak sağlığını olumsuz yönde etkilediği de biliniyor. Ülser, mide kanseri gibi rahatsızlıkları tetikleyen aşırı tuz tüketimi; hormon dengesini de bozduğu için baş dönmesi, kas krampları, sinir iletiminde aksaklıklar yaşanması gibi birçok farklı soruna neden olabiliyor. Ayrıca vücutta biriken sodyum gereğinden fazla su tuttuğu için ödem oluşmasına yol açıyor.

Tuz Tüketimini Nasıl Azaltabiliriz?

Öncelikle şunu söyleyelim, uzmanlar sık sık tuz tüketiminin öğrenilmiş bir güdü olduğundan bahsediyor. Yani aslında bu sonradan kazanılan bir alışkanlık. Dolayısıyla bu alışkanlıktan kurtulmak sizin elinizde. Bu süreçte yapabilecekleriniz ise şöyle:

• Sofraya tuzluk koymayın.
• Yemeklere koyduğunuz tuz miktarını yavaş yavaş azaltın.
• Yemek yaparken tuzu azar azar ekleyin.
• Bir süre yemeklerden tat alamadığınızı düşünseniz de daha az tuzlu besinler tüketmekten vazgeçmeyin. Uzun yıllar boyunca yüksek oranda tuz tüketmek tuz algı eşiğini yükseltir. Bu nedenle gün geçtikçe daha fazla tuz tüketmek isteyebilirsiniz. Bu gidişata dur demek için bir süre sabretmelisiniz.
• Tuz yerine limon, sirke ya da farklı baharatlar kullanarak yiyeceklere tat vermeyi deneyin.
• Turşu, salamura yiyecekler ya da tuzda pişen besinlerden bir süre için uzak durun.
• İşlenmiş gıdaları ve fast food türü yiyecekleri tüketmemeye çalışın.

**Sayfanın içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.

KAYNAKLAR

1. Tuz: Gıdalardaki Algısı, Fonksiyonları ve Kullanımının Azaltılmasına Yönelik Stratejiler Kabul Tarihi (Accepted):

2. Anonim, (). Guideline: sodium intake for adults and children. WHO Press, Geneva 27, Switzerland.