Kısaca Türk Malı Bulmaca

kaynağı değiştir]

Ana madde: Mali demografisi

Temmuz 'de Mali'nin tahminî nüfusu 12 milyondu ve nüfusun büyüme oranı %2,96'dır.^[14] Mali nüfusu ağırlıkla kırsalda yaşamakta olup, şehirde yaşayanların oranı %39,9 düzeyindedir. Malililerin %5 ila %10 arasındaki bir oran göçebedir.^[15] Nüfusun %90'undan fazlası ülkenin güney kısmında, özellikle 1 milyon kişilik nüfusu olan Bamako'da yaşamaktadır.^[15]

'de Malililer'in %48'i on beş yaşından daha genç, %49'ü 15 ve 64 yaşları arasında, %3'ü ise 65'ten daha yaşlıydı.^[14] Medyan yaş 15,9 idi.^[14] 'deki doğum oranı her kişi için 49,6 tane doğum, doğurganlık oranı ise her kadın için 7,4 tane çocuk.^[14] 'deki ölüm oranı, her kişi için 16,5 tane ölüm. Doğumda beklenen yaşam süresi toplam 49,5 sene (erkekler için 47,6 ve kadınlar için 51,5).^[14] 'de her tane doğum için tane ölüm^[14] ile Mali, dünyanın en yüksek bebek ölüm oranlarına sahiptir.^[15]

Mali genç bir nüfusa sahip olup, tahmini verilerine göre %66,69'u yaş aralığındadır. Ülkenin sadece %3,02'si 65 yaş ve üzerindedir.^[14]

yaş: % (erkek 4,,/kadın 4,,)
yaş: %19 (erkek 1,,/kadın 1,,)
yaş: % (erkek 2,,/kadın 2,,)
yaş: % (erkek ,/kadın ,)
65 yaş ve üzeri: % (erkek ,/kadın ,)

Şehirde yaşayanların oranı verilerine göre %45,4 olan ülkede, nüfusun yıllık artış oranı tahmini verilerine göre %2,95 düzeyindedir.^[14]

Din[değiştir kaynağı değiştir]

Mali'ye insanlar çok erken bir tarihte yerleşti.^{[kaynak belirtilmeli]} Her yerde yok olmuş uygarlıkların izlerine rastlanır: Özellikle Nijer'in taşma alanında dikili taşlar, ölü odaları, tümülüs, tellemlerin yerleştiği Bandiagara yarlarındaki mağaralar (aşağı yukarı bin yılı). Tarım ve göçebe hayvancılıkla uğraşan bu toplulukların Sahra'yı geçerek Akdeniz dünyasıyla ilişki kurmaları çok eski tarihlere uzanır.

Sahil sınırında, Soninke kavminin (sarakole) bulunduğu yerde, Orta Senegal'den Nijer'in taşma alanına ve Tişit Dahar'ından (Moritanya) 14 derece enlemine dek uzanan Gana İmparatorluğu bu şekilde gelişti. Kumbi Saleh sitinde olduğu sanılan başkent, Müslümanlığı yayan kuzey Afrikalı tüccarların sık sık uğradığı bir ticaret merkeziydi; İslamlığı Gana'ya Murabıt istilacılar yerleştirdi (). Murabıtlar'ın tutunamaması üzerine imparatorluk sarsıldı ve parçalanmaya başladı. Sosso kralı Sumanguru Kante 'te Gana'ya saldırdı; 'ta Mali İmparatorluğu'nun kurucusu Sundiata Keita başkenti yıktı ve toprakları ilhak etti.

7. yüzyılda Koukya'da, 9. yüzyılda Gao'da tarımcı ve balıkçı bir halk olan Songhaylar (Sorkolar) arasında Nijer menderesinin aşağısında şekillenmeye başlayan Mali İmparatorluğu, yüzyılda Mosiler'in saldırısına uğradıysa da aynı yüzyılda yeni bir hegemonya kurdu, Songhay etkisi yavaş yavaş Nijer'in yukarı kesimine doğru, Segu'ya dek yayıldı; ama en parlak döneminde Mali'ye boyun eğdi. Songhaylar yavaş yavaş özgürlüklerini kazandılar ve arasında hüküm süren önderleri Sonni Ali, Gao Krallığı'nın temellerini attı. Sahra ticaretinin merkezleri olan Timbuktu ve Cenne'yi ele geçirdi ve Mosiller'e, Tuaregler ve Pöller'e karşı silahlı mücadeleye girişti. Sonni Ali'nin valilerinden biri olan Askia Muhammet (), kuvvete başvurarak imparatorluğun devamını sağladı. Mali'den Ayr'a dek fethedilen toprakları sağlam bir şekilde örgütledi. Timbuktu ikinci başkent oldu ve aydın müslümanların öncülüğünde büyük bir düşünsel gelişme içine girdi. Birbirini izleyen karışıklık ve huzur dönemlerinin ortasında, Teghaza tuzlaları (Timbuktu'nun &#;km kuzeyinde) konusunda Fas sultanıyla bir çatışma meydana geldi; bu çatışma, 12 Nisan 'de Tondibi (Gao'nun kuzeyinde) bozgunundan sonra imparatorluğun çöküşüne yol açtı. Faslılar da Tuaregler karşısında bir varlık gösteremediler ve Tuaregler 'de Timbuktu'ya yerleştiler.

yüzyılda gücünü ortaya koyan Bambaralar'ın kurduğu Segu Krallığı'na sırasıyla, kuruluş tarihinden 'e dek Kullibali ve özellikle Ngolo (), Manson (ya da Monzon) [] ve Daa () adlı krallarla Diaralar egemen oldu. Krallık, Kaarta'da Cenne ve Timbuktu'yla Yatenga'ya (Mosiler) dek yayıldı. yüzyıl sonundan itibaren Manson, isyancı vasallarla (özellikle Kaarta ve Timbuktu) uğraştı; krallık, yüzyılda gerilemeye başladı.

yüzyıl başında Ahmedu Şeyhu'nun () kurduğu Masina pöl İmparatorluğu, müslümanlık adına animist Bambaralar ve Bobolar'ın yanı sıra Mağribliler ve Tuaregler'le çatıştı, hatta Timbuktu'yu işgal etti. Oğlu Ahmedu Şeyhu (), babasının savaşçı ve örgütçü niteliklerine sahip çıktı. Bununla birlikte, 'de, Fransızlar'ın Senegal ırmağı kıyılarından attığı Takruri murabıt Elhac Ömer, Nioro'ya yerleşti, Bambaralar'ı Segu'dan çıkarınca oğlu Ahmedu burada 'den 'a dek hüküm sürdü ve 'de Masina'ya egemen oldu. Yeğeni Tidiani kral oldu ve Bandiagara'ya yerleşerek ülkeyi 'e dek yönetti.

Gine ve Mali arasındaki çatışmalar 'ten sonra diula Samori Ture'nin öncülüğünde yeni bir devletin hareket noktası oldu. Samori Ture, önce, bir diula hanedanına boyun eğmiş bir senufo ülkesi olan Kenedugu'la çatıştı. Bu ülkenin kralı Tieba, Sikasso kalesinden başarılı bir şekilde direnince () Samori Ture Dabakala'ya (Fildişi Kıyısı) yerleşerek Buguni ve Sikasso bölgesinde operasyona devam etti; tek gerçek engel olarak karşısına çıkan Fransızlar tarafından Gine'ye püskürtüldü ve 'de esir düştü.

Senegal vadisinden başlayan Fransız askerî müdahalesinin ilk işi Medine kalesinin yapımı oldu (). Bunu çeşitli misyonlar izledi:Mage (), Soleillet (), Gallieni (). Nijer'de Kayes demiryolunun yapımına girişildi (), 'te Bamako işgal edildi; kademeli olan işgal harekâtı, 'te albay Archinard'ın yönetiminde topyekûn bir nitelik kazandı ve 'de, Tieba'nın kardeşi Ba Bemba'nın hüküm sürdüğü Sikasso'nun alınmasıyla tamamlandı.

İşgal edilen topraklar 'te, başkenti önce Kayes, sonra 'de Bamako olmak üzere Haut-Senegal-Niger sömürgesini oluşturdu. Sömürgenin adı 'de Fransız Sudanı olarak değiştirilirken doğu topraklarının 'da ayrılmasıyla Yukarı Volta (Burkina Faso) kuruldu. Göçebe Mağribliler'in yaşadığı paralelin kuzeyindeki topraklar 'te Moritanya'ya bırakıldı. Fransız Sudanı 'dan 'a dek Fransız Batı Afrikası Federayonu'na, yani Dakar Genel Valiliği'ne bağlı kaldı.

4 Ekim tarihinde Fransa'da gerçekleştirilen anayasa referandumu ile Fransa'da "République Soudanaise" olarak adlandırılan bölge, Fransız Uluslar Topluluğu bölgesinin bir parçası olarak kabul edildi. 25 Kasım tarihinde eski koloni ülkesi iç işlerinde bağımsızlık elde etti. Referandum sonucunda Fransız Sudanı önce Mali Federasyonu içinde Senegal'e bağlıyken, bu federasyonun parçalanması üzerine 20 Ağustos 'ta tam bağımsızlığına kavuştu ve 22 Eylül 'ta da Mali Cumhuriyeti adını aldı. Yeni devlet, Afrika Demokratik topluluğu Sudan birliği (ADTSB) ve önderi, Cumhurbaşkanı Modibo Keita'nın girişimiyle, Batı'dan kopmaksızın sosyalizmi seçti. Ama ekonomisi gelişmedi ve hoşnutsuzluk arttı. Ağustos 'de iktidar bütünüyle Modibo Keita'nın başkanlığındaki Devrimi Savunma Ulusal Konseyi'ne devredildi; M. Keita kemerleri sıkma politikası uygulamaya çalıştı.

19 Kasım hükûmet darbesi sonunda ordu iktidarı ele geçirdi ve oluşturduğu Ulusal Kurtuluş Askeri Komitesi, teğmen, sonra albayMusa Traore'yi Devlet Başkanlığı'na getirdi. Eylül 'dan itibaren Musa Traore hem Devlet hem de Hükûmet Başkanlığı görevlerini birden üstlendi. Haziran 'te kabul edilen yeni anayasa; ancak bir kez yenilenebilmek üzere beş yıl süreyle Cumhurbaşkanı ve Başbakanın seçilmesini, dört yılda bir yenilenen bir Millet Neclisi seçimini ve bir tek partinin kurulmasını öngörüyordu. arasındaki kuraklığın ağırlaştığı iktisadi güçlüklere çözüm bulunamadı. Fransa, yılı içinde, bütçeyi dengelemek için yaptığı desteği kesti. Ocak 'de general Musa Traore, Mali'nin Batı Afrika Para birliği'ne (ancak 'te müdahale etti) yeniden kabul edilmesi talebinde bulundu; tek parti olan Mali Halkı Demokratik Birliği (MHDB, Mart 'da kurulmuştu), Şubat 'de ekonominin liberalleşmesini kararlaştırdı. General Traore, Burkina Faso ve Mali arasında 'ten beri devam eden sınır ihtilafını çözemediği gibi sürüp giden iç bunalımı da kontrol altına alamadı. Mart 'de 23 yıllık iktidardan ve dört gün süren şiddetli gösterilerden sonra (Bamako'da askerlerin ateş açması sonucu 'den fazla ölü) askeri bir darbe ile devrildi. Geçici Halk Selamet Komitesi (GHSK) yarbay Amadou Toumany Toure'nin başkanlığında bir ulusal konferans topladı. Temmuz-Ağustos'ta Bamako'da toplanan delege yeni bir anayasa, yeni bir seçim ve siyasi partiler yasası hazırladı. Anayasa Ocak 'de yapılan referandumda onaylandı. Nisan 'de yapılan Başkanlık, Milletvekili ve yerel yönetim seçimlerini Mali'de Demokrasi için İttifak Partisi (ADEMA) kazandı. Partinin adayı Alpha Oumar Konare Cumhurbaşkanı seçildi. Eski Başkan Traore, ayaklanması sırasında meydana gelen ölümlerden dolayı yargılanarak Şubat 'te ölüm cezasına çarptırıldı.

22 Mart 'de, ordudan isyancı askerler devlet televizyonundan ülkenin kontrolünü ele geçirdiklerini açıkladılar. Küçük bir grup asker, cumhurbaşkanlığı sarayının kontrolünü ele geçirdi ve Hükûmetin lağvedildiğini ve anayasanın askıya alındığını ilan etti. Askerlerin sözcüsü, Devlet Başkanı Amadou Toumani Toure'nin rejiminin ülkenin kuzeyindeki krizi yönetmekteki yetersizliği üzerine harekete geçtiklerini belirtmiştir.^[17]

İsyancı kuvvetlerin Ocak tarihinde ülkenin güney bölgelerini de kontrol altına alma çabaları karşısında dönemin geçici olarak makamda bulunan Devlet Başkanı Dioncounda Traoré eski sömürge ülkesi Fransa'dan askerî yardım talep etmiştir. Bu talep neticesinde gerçekleştirilen Serval Harekâtı kapsamında bölge isyancılardan kurtarılmış ve yeniden Mali ordusunun denetimine verilmiştir.^[18]

İdari yapılanma[değiştir kaynağı değiştir]

Dış ticaretten de önemli miktarda gelir sağlanmaktadır. Dubai Emirliği'nin merkezi olan Dubai şehri aynı zamanda bir ticaret merkezidir. Bu şehirde Râşid ve Cebeli Ali Limanı adlı iki büyük limanın bulunması şehre ticari yönden canlılık kazandırmaktadır. Adı geçen limanlar vasıtasıyla ülkenin dünyayla deniz bağlantısı sağlanmaktadır.

Dubai'nin bir ticaret merkezi olmasında buranın yönetiminin ekonomik politikasının da etkisi olmuştur. Dubai yönetimi yabancı sermaye sahiplerine ve ticaretçilere her türlü kolaylığı sağlamaktadır. Dubai'nin yanı sıra Ebu Zaby'da da geniş kapasiteli, modern donanımlı iki uluslararası liman bulunmaktadır. Dış ticarete önem verilmesi ve yabancı sermaye sahiplerine kolaylık sağlanması ülkede bankacılık sektörünün gelişmesine de imkân sağlamıştır. Çalışanların üçte ikisinin Asyalılardan oluştuğu belirlenmiştir. Yabancıların ülkede ucuz bir işgücü olarak değerlendirilmesi toplumdaki sosyal dengelerin bozulmasına yol açmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]}

BAE; petrol, petrol ürünleri ve doğal gazın yanı sıra alüminyum, inci, hurma ve kurutulmuş balık ihraç etmektedir. İthal ettiği malların başında ise makineler, ulaşım araçları, elektrikli ve elektronik araçlar, dayanıklı tüketim malları, kimyasal maddeler, ilaç, gıda maddeleri, canlı hayvan gelir. Dış ticareti daha çok Amerika Birleşik Devletleri, Fransa, Hollanda ve Japonya iledir.^{[kaynak belirtilmeli]} Dış ticaretinde açık olmamaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]} 'da ihracatı ithalatından yaklaşık 8,5 milyar dolar daha fazla olmuştur.^{[kaynak belirtilmeli]}

Siyaset ve yönetim[değiştir

nest...

127230 127231 127232 127233 127234