Protesto Olan Senet Nasıl Tahsil Edilir

Senet Ödenmezse Ne Olur? Nasıl Geçersiz Olur? Senet borcu olan kişiler ödemeyi yapamadıklarında ne olacağını araştırmaktadır. Senet Nasıl Geçersiz Olur? Senet Kaç Yıl Geçerlidir? Senet Avukata Verilirse Ne Olur gibi pek çok sorunun cevabını yazımızda bulabilirsiniz.

Bir alışveriş veya ödeme sonrasında borçlunun gerçekleşen işlem karşılığında nakit yerine alacaklıya verdiği kağıda “senet” denir. Senetler normal şartlarda basit bir kağıt parçasından ibarettir. Ancak ilgili alanların doldurulmasının ve imzaların atılmasının ardından belli bir noktaya kadar hukuksal yaptırımı olur. Hem borçlular hem de alacaklılar için senetle ilgili tüm merak edilen detayları bir araya getirdik.

Senet Nasıl Doldurulur? Nasıl Yazılır? Senet Örnekleri

Senet Ödenmezse Ne Olur?

Öncelikle senedin ödenmemesi durumunda borçlunun, senette yazan bedeli ödemekten başka yapabileceği bir şey yoktur. Eğer senette yazan güne kadar borç ödenmemişse alacaklının izleyebileceği üç yol bulunur.

Senede Protesto Çektirmek

“Ödenmeyen senet nasıl tahsil edilir” sorusunun ilk yanıtı senede protesto çektirmektir. Alacaklı, borcunu tahsil edebilmek için ilk olarak bankaya giderek senede protesto çektirebilir. Bu durumda banka, borçluya protesto çeker ve borcunu ödemesi gerektiğini hatırlatır.

Eğer protestoya rağmen borç ödenmiyorsa borçlu, bankaların kara listesine girer. Günümüzde kredi, kredi kartı alabilmek için kredi notumuzun yüksek olması ve kara listede olmamamız gerekiyor. Bu nedenle borçlu, bankalarla yoğun olarak çalışan biriyse kara listeye girmekten endişe duyacağı için bu durum borcunu ödemesi açısından tetikleyici olabilir. Peki protesto işe yaramaz ve bankaya verilen senet ödenmezse ne olur?

Senet Protesto Süresi Nedir?

Ödeme günü gelen ancak tahsil edilemeyen senetlerde, senette yazan ödeme gününü takip eden ilk iş günü içerisinde senede protesto çekilebilir. Ancak ödeme hafta sonuna geliyorsa, ödeme günü ilk iş günü olarak kabul edilir ve protesto da bu tarihe göre çekilir.

Senet Protesto Masrafı Ne Kadar?

Bankalar senede protesto çekmek için belli bir masraf ücreti alırlar. Bu ücret bankadan bankaya değişmekle birlikte, yılı itibarıyla ortalama TL civarındadır. Bu masrafa ek olarak noter tarafından talep edilen ücret de ödemeye yansıtılır. Senetteki protestoyu kaldırmak için de aynı civarda masraf ödenmesi gerekir.

Senet Protestosu Nasıl Kaldırılır?

Borçlunun protesto sonrası borcunu ödemesi halinde, alacaklının bankaya talimat vererek protestoyu kaldırması gerekir. Alacaklı bu talimatı vermezse, ödeme yapılmış olsa dahi banka kayıtlarında hala borçlunun protesto çekilmiş senedi olduğu görünecektir. Protesto çekme işleminde olduğu gibi kaldırma işleminde de alacaklıdan masraf tahsil edilir.

Protesto Olan Senet Sicile İşler mi?

Protesto çekilen senetler, borçluya tanınan süre zarfında ödenirse herhangi bir sorun teşkil etmez. Ancak protestoya rağmen ödenmeyen senetler, borçlunun bankacılık sicilinin olumsuz etkilenmesine, halk arasındaki tabirle “kara liste”ye yazılmasına neden olabilir. Kara listeye yazılmasa bile bundan sonraki bankacılık işlemlerinde büyük kısıtlamalarla karşılaşabilir.

Veraset İlamı (Mirasçılık Belgesi) Nedir? Nasıl Çıkartılır?

İhtarname Çekmek

Alacaklı, vadesi gelen senedinin tahsili için borçluya ihtarname çekebilir ve borcun ödenmemesi halinde hukuksal yollara başvuracağını kendisine tebliğ edebilir. Bu durumda borçluya borcunu ödemesi için bir miktar süre daha verilmiş olur. İhtarname çekmek, alacaklının inisiyatifinde olan bir durumdur. Eğer isterse ihtarname çekmeden de senedi icraya verebilir.

İcraya Vermek

Alacaklının, senedi tahsil etmek için izleyebileceği son yol, borçluyu senetle birlikte icraya vermektir. Burada artık mahkeme devreye girer ve borçlu ile alacaklı arasındaki mesele hukuksal bir boyut kazanır. Peki, icraya verilen senet ödenmezse ne olur? Borçlunun üzerine olan menkul ve gayrimenkuller senette yazan borç miktarına denk gelecek şekilde icra edilebilir. İcra süreci hassas bir süreç olduğundan yanlış bir adım atmamak için bir icra avukatına danışmak veya ona vekalet vermek gerekebilir.

Senet Geçerlilik Şartları Nelerdir?

Senet, ilgili alanların boş bırakılması veya yanlış doldurulması halinde basit bir kağıt parçasından farksızdır. Bu nedenle geçerli bir senet hazırlamak için;

• Borçlu ve alacaklının isimleri ve imzaları,
• Borç tutarı,
• Düzenlenme ve ödeme tarihleri alanlarının doldurulması gerekmektedir.

İmzalarda dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta vardır. Atılan imzalar, belli karakteristik hataları içermek zorundadır ve basit imzalar olmamalıdır. Borçlunun böyle bir durumda imzanın kendisine ait olmadığını iddia etmesi halinde inceleme sonucunda imzanın “incelemeye elverişli olmamasından” dolayı dava takipsizlikle sonuçlanabilir.

Ayrıca tüm alanların mutlak surette doldurulması gerekmektedir. Ödeme tarihi veya alacak miktarının yazılmadığı açık senetler, yasalar önünde suçtur ve tespit edilmesi halinde senedi hazırlayanlar gasp ya da nitelikli dolandırıcılıktan dolayı suçlanabilirler.

Senet Nasıl Geçersiz Olur?

En basit haliyle eğer bir senet, az evvel belirttiğimiz geçerlilik şartlarını sağlamıyorsa, yani ilgili alanlar doğru ve düzgün biçimde doldurulmamış ise geçersiz olur. Ayrıca, ödeme tarihi geçmesine rağmen hakkında herhangi bir işlem yapılmayan senetler de geçerlilik tarihlerinin geçmesiyle birlikte geçersiz hale gelirler.

İcraya verilen senetlerde kriminal inceleme sonucunda atılan imzaların basit imza olduğuna kanaat edilmesi ve incelemeye elverişli olmadığının tespit edilmesi sonucunda da senet geçerliliğini yitirir.

Senet Kaç Yıl Geçerlidir?

Uygun şekilde doldurulmuş bir senedin kanunlar önünde geçerlilik süresi üç yıldır. Üç yılın ardından hakkında herhangi bir işlem yapılmamış senetler geçersiz sayılır. Bu durum icraya verilmiş, hakkında işlem olan senetler için geçerli değildir. Bu gibi durumlarda senet geçerlilik süresi, borçlu veya alacaklı lehine karar verilene kadar devam eder.

Senet Avukata Verilirse Ne Olur?

Bazı avukatların borçluları arayarak borcunu ödemediği takdirde hapse gireceğini söyleyip borçluyu korkuttuğu yönünde iddialar vardır. Senedin ödenmemesi yüzünden hapse girmek mümkün değildir. Ancak borçlunun borcu belli bir zaman diliminde ödeyeceğini taahhüt etmesi ve bu taahhüde uymaması durumunda “taahhüdü ihlal”den açılabilecek davada borçlu hapis cezası alabilir. Avukata verilen senetlerle ilgili avukat, yalnızca senedi icraya verebilir ve dava sonucundaki karara göre borçlunun taşınır, taşınmaz mal varlığının haciz edilmesi işlemini başlatabilir.

Ciro Edilen Senet Ödenmezse Ne Olur?

Senetle ilgili hakların senet sahibinin kendi isteği ve rızasıyla bir başkasına devredilmesine ciro denir. Ciro edilen senetler ödenmezse ciro edenin (ciranta) sorumluluğunun devam etmesi için vade gününü takip eden 2 iş günü içerisinde senede protesto çekilmelidir.

Aksi halde senetle ilgili tüm sorumluluk senedin ciro edildiği son sahibine aittir. Cirolu senetlerle işlem yaparken “ciro silsilesi”ne dikkat etmek gerekir. Örneğin Ahmet “Mehmet’e ödeyiniz” şeklinde senedi imzalarsa bu ciro silsilesi düzgün ilerlemektedir. Ancak bu ibareye ek olarak “Mustafa’ya ödeyiniz” şeklinde imza yer alıyorsa ciro silsilesi bozulmuş anlamına gelir ve senedin temin kaynağı şüpheli hale gelir.

Senet Nereden Alınır?

Daha önce de belirttiğimiz gibi senetler, doldurulmadan önce basit birer kağıt parçasından farksızdır. Bu nedenle üretilip basılmaları herhangi bir denetime tabi değildir. Senetler, kırtasiyeler veya ofis malzemeleri satan yerlerden, arzuhalcilerden veya benzeri hukuksal dokümanların satışını yapan yerlerden kolaylıkla alınabilir. Senetler, borçlunun ancak geliri veya mal varlığı mevcutsa yasal bir değere sahip olabildiğinden üretilmeleri ve satılmalarında herhangi bir denetim yoktur.

Ticari hayatta en yaygın olarak kullanılan kambiyo senedi, halk arasında senet olarak da tabir edilen bonodur. Bonoya ilişkin düzenlemeler sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) ilâ maddeleri arasında yer almaktadır. Ayrıca, TTK’nın maddesinde ifade edildiği üzere, bononun niteliğine aykırı düşmediği oranda, poliçeye ilişkin bazı hükümler de bono hakkında uygulama alanı bulacaktır. Poliçeye ilişkin hükümlerden bono hakkında uygulanacak olanlardan birisi de ödememe halinde başvurma haklarına ilişkin TTK’nın ilâ ve ilâ maddeleri arasında yer alan kurallardır.

Buna göre, bononun ödenmemesi halinde ödememenin ödememe protestosu adı verilen ve noterlikçe düzenlenen resmi bir belgeyle belirlenmesi şarttır (TTK m. /1, ve ). Ödememe protestosunun ödeme gününü izleyen iki (2) işgünü içinde çekilmesi zorunludur (m. /3). Protestonun düzenlenmesi, bonoyu elinde bulunduran hamilin kambiyo senetlerine mahsus müracaat haklarını kullanması açısından büyük önem arz etmektedir. TTK’nın /1. maddesinde, poliçenin/bononun vadesinde ödenmemesi halinde hamilin, cirantalara, düzenleyene ve poliçe dolayısıyla taahhüt altına girmiş olan diğer kişilere başvurabileceği hüküm altına alınmıştır. Bu nedenle, hamilin bonodan kaynaklanan müracaat hakkını kullanabilmesi için, bazı istisnai durumlar dışında, yasal süre içinde protesto düzenletmesi gerekmektedir. Söz konusu istisnai durumlar dışında ödememe protestosu çektirmeyen hamil, örneğin kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluna başvuramayacağı gibi genel haciz yoluna da başvuramayacaktır (Yargıtay HD’nin tarih, E/, K/ sayılı kararı).

Ödeme Protestosu Çekilmesine Gerek Bulunmayan Haller (İstisnalar)

1) Bonoyu Düzenleyen ve Onun Lehine Aval Veren, Kabul Eden Kişi Konumunda Bulunduklarından Ödememe Protestosu Çekmemiş Olsa Dahi Bu Kişilere Karşı Müracaat Edebilir

TTK’nın /1. maddesinde, bir bonoyu düzenleyen kişini tıpkı bir poliçeyi kabul eden gibi sorumlu olduğu hükmüne yer verilmiştir. Keza, TTK’nın /1. maddesi uyarınca, aval veren kişi da kimin için taahhüt altına girmişse aynen onun gibi sorumlu olacaktır. Aynı şekilde, TTK’nın /1. maddesinin amir hükmü gereğince, temsile yetkili olmadığı hâlde bir kişinin temsilcisi sıfatıyla bir bonoya imzasını koyan kişi de o bonodan dolayı bizzat sorumludur Bu nedenle, bonoyu tanzim edene, onun lehine aval verene ve bunların yetkisiz temsilcilerine karşı ödememe protestosu çekilmesine gerek bulunmamaktadır(Ramazan Arslan, Ejder Yılmaz, Sema Taşpınar Ayvaz, Emel Hanağası, İcra ve İflas Hukuku, 5. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, , s. ). Zira, TTK’nın maddesi gereğince, hamilin bu kişilere karşı doğrudan doğruya başvuru hakkı bulunmaktadır.

Buna karşılık, cirantalara, ciranta lehine aval verenlere ve bunların yetkisiz temsilcilerine karşı başvuruda bulunabilmesi için keşideciye karşı ödememe protestosu çekilmiş olması şarttır

2) TTK’nın Maddesinde Düzenlenen Haller

TTK’nın maddesinde düzenlenen hallerde de protesto düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır. Buna göre; düzenleyen, ciranta veya aval veren kişi, senet üzerine “gidersiz”, “protestosuz” kayıtlarını ya da bunlara eş anlamlı diğer herhangi bir ibareyi yazıp imzalayarak, hamili başvurma hakkını kullanmak için kabul etmeme veya ödememe protestosu düzenleme yükümünden kurtarabilir (m. /1).

Bu kayıt, hamili, bonoyu süresinde ibraz etmek ve gereken ihbarları yapmak yükümlülüklerinden kurtarmaz. Sürelere uyulmadığını ispat, bunu hamile karşı ileri süren kişiye düşer (m. /2).

Bu kayıt bonoyu düzenleyen tarafından yazılmış ise, poliçeden dolayı borç altına girmiş olanların hepsi hakkında geçerli olur; bir ciranta veya aval veren kişi tarafından yazıldığı takdirde, hüküm yalnız ona uygulanır. Düzenleyen tarafından yazılan kayda rağmen hamil yine protesto çekerse giderler kendisine ait olur (m. /3).

Kayıt bir ciranta veya aval veren kişi tarafından konduğu takdirde, bu kayda rağmen çekilmiş olan bir protestonun gerektirdiği giderleri, bonodan dolayı borç altına girenlerin hepsi tazminle yükümlüdür (m. /4)

Ödeme Protestosu Çekilmemiş Bononun Hukuki Niteliği ve Düzenleyen ile Cirantalara Karşı Başka Kanuni Yollara Başvurulup Başvurulamayacağı Sorunu

Ödememe protestosu çekilmeyen bono nedeniyle cirantalara ve bunlar lehine aval verenlere karşı kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu veya genel haciz yoluyla bir takip yapılamayacağı yukarıda ifade edilmişti. Bununla birlikte, ödememe protestosu çekilmeyen bir bono HMK’nın maddesi anlamında bononun dayandığı temel ilişki açısından yazılı delil başlangıcı niteliğinde olduğundan, hamil temel ilişkiye dayalı açacağı davada, bu bonoyu bir ispat aracı olarak kullanabilecektir (Yargıtay HD’nin tarih, E/, K/; Yargıtay HD’nin tarih, E/, K/ ve Yargıtay HD’nin tarih, E/, K/ sayılı kararları). Örneğin, ödememe protestosu çekilmemiş bir bono hamile alım satım sözleşmesine dayalı olarak verilmiş ve alıcı borcunu ödememiş ise alacaklı satım akdine dayalı olarak borçlu aleyhine genel hükümlere göre bir alacak davası açabilir ve bu davada bonoya yazılı delil başlangıcı olarak dayanabilir. Yazılı delil başlangıcının bulunduğu durumlarda, senetle ispat zorunluluğu ortadan kalktığından, davacı iddiasın ispat hususunda tanık dinletebilecektir.

Yine, ödememe protestosu çekilmeyen bononun dayandığı temel hukuki ilişkiye dayanarak hamilin ciranta aleyhine genel haciz yoluna başvurması ve cirantanın ödeme emrine itiraz etmesi durumunda, hamil açacağı itirazın iptali davasında bu bonoya yazılı delil başlangıcı olarak dayanabilecektir.

Sonuç itibarıyla, bonoyu elinde bulunduran hamilin cirantalara başvurabilmesi için vadesi geldiğinde ödenmeme halinde noter aracılığıyla yasada öngörülen iki iş günü içinde ödememe protestosu düzenletmeli ya da bono düzenlenirken keşideciden bononun ön yüzüne “protestosuzdur” şeklinde bir ibaresi yazdırarak protesto çekme yükümlülüğünden kendisini kurtarması gerekmektedir. Bunların yapılmaması durumunda ise hamil, genel hükümlere dayalı olarak bononun dayandığı temel hukuki ilişkiye dayalı olarak bir dava açabilecektir. Ancak, davanın sonuçlanmasının uzun süre alacağı dikkate alındığında, elinde bono bulunduran hamillerin basiretli bir tacir olarak önceden gerekli tedbirleri almalarının kendi menfaatlerine olacağı açıktır.

Av. Z. Fırat Gültekin
LLM, Ekonomi Hukuku

Borçlu Kişiye İcra Takibi Açılınca Ne Olur?

İcra Mahkemesi Ne Zaman Görülür?