Hemen hemen hepimiz yeni yerler görmeyi, keşfetmeyi, farklı coğrafyalardaki farklı insanlarla tanışmayı severiz. Gittiğimiz yerlerde bol bol fotoğraf çekip ailemizle, sevdiklerimizle paylaşmayı da ayrı bir severiz. Havayollarının gelişmesi ve seyahatlerin kolaylaşmasıyla hem tatiller için hem de iş amaçlı seyahatlerde yolda geçen zamanı ve yorgunluğu en aza indirmek artık mümkün. Uçak yolculuğunu tercih etmek bu sebeplerden ötürü günümüzde en mantıklı seçenek gibi görünüyor. En azından bir kısmımız için...
Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) paylaştığı verilere göre dünya genelinde yalnızca 2013 yılında kara yollarında gerçekleşen trafik kazaları sebebiyle 1.25 milyon insan hayatını kaybetmiştir. Bunun yanında uzmanlara göre hava yolu yolculuklarındaki kaza oranı 11 milyonda 1’dir. Yani kara yolculuklarının uçak yolculuklarından 100 kat daha ölümcül olduğu görülüyor. Fakat yine de toplumda %2-10 oranında uçak fobisi görülmekte. Özellikle iş gereği sık sık seyahat etmek zorunda olan kişiler için uçak fobisi ciddi bir problem haline gelebiliyor.
Peki hayat kalitemizi etkileyen, iş seyahatlerimizi kabusa çeviren ve uzaktaki sevdiklerimize kavuşmamızı engelleyen uçak (uçuş) fobisini nasıl yenebiliriz?
Uçak yolculuğuyla ilgili sizi en çok neyin korkuttuğunu, anksiyetenizi neyin tetiklediğini anlamaya çalışın. Amacınız korkunuza neden olan tetikleyicileri bulmak ve böylece anksiyete seviyeniz yükselmeden, sakin bir duygu durumundayken korkunuzu yönetebilmek olsun. Korkunuzun kaynağını bulmak onu yenebilmek için atacağınız en önemli adımdır.
Anskiyetenin en büyük tetikleyicilerinden biri başımıza gelmesi mümkün olan ya da olmayan seçeneklerle ilgili öncesinde kurduğumuz felaket senaryolarıdır. Ancak uçuş süreçleriyle ilgili yaşanabilecek tüm detayları öğrenirseniz düşünceleriniz ve kaygılarınız da gerçeklerle sınırlı kalacaktır. Gerçekleri tüm açıklığıyla öğrenmeniz anksiyetenizi tamamen ortadan kaldırmasa bile korkularınızı gerçekçi bir şekilde yönetebilmenizi sağlayacaktır.
Uçak sallandığında ya da korkmanızı sağlayacak bir şey olduğunda hemen uçuş görevlilerini gözlemleyin. Onların sakin olduğunu gördüğünüzde korkacak bir şey olmadığını anlayacak ve rahatlayacaksınız. Görevlilerin aldığı eğitimden dolayı korksalar bile bunu yolculara hissettirmeyeceklerini sanmayın. İlkel (kertenkele) beyin, ölüm ve kalım arasındaki durumlarda hemen devreye girer ve devreye girdiğini vücut dilimize de yansıtır. Bu yüzden uçuş görevlilerinin aldıkları eğitim ne denli iyi olursa olsun korktuklarını kolayca anlayabilirsiniz.
Korku ve anksiyetenin etkilerini birbirinden ayırmak genellikle kolay değildir çünkü vücudumuz her iki durumda da benzer reaksiyonlar gösterir. Yaşadığınız uçuş korkusunun gerçek bir korku olmadığını, anksiyete nedeniyle böyle hissettiğinizi ve gerçek bir tehlike altıda olmadığınızı kendinize hatırlatın. Şiddetli bir kaygı içinde olsanız da aslında güvendesiniz!
Tıpkı Anksiyete'nin inanmanızı istediği 10 yalan yazımızda da bahsettiğimiz gibi anksiyete size yalan söylüyor! Tamamen güvenli bir durumda olsanız da tehlikede olduğunuza dair sizi kandırmaya çalışıyor! Zor olduğunu biliyoruz ancak anskiyetenin neden olduğu düşünceler nedeniyle içinde bulunduğunuz bu durumdan sürekli kaçınmanız gerektiğini söyleyen, sizi gerçek dışı korkular nedeniyle hak ettiğinizden aza mahkum etmeye çalışan iç sesinizi bu tür durumlarda dinlemeyin!
Uçak fobisi (korkusu) olan kişilerin en büyük kabuslarından biri de uçuş esnasında yaşanması çok muhtemel olan türbülanslardır. Böyle bir durumda yaşayacağınız anksiyeteyi hafifletebilmek için uçakların bu tür durumlara karşı nasıl dizayn edildiğini olabildiğince iyi öğrenin. Türbülansın şiddetine ve süresine odaklanmaktansa kaygınızı hafifletecek, konuyla ilgili öğrendiğiniz bilgileri hatırlamaya çalışın.
Yolculuk esnasında yanınızda olacak kişileri sizi neyin korkuttuğuyla ilgili eğitmeniz olası bir panik atak krizi sırasında durum ile başa çıkmanıza yardımcı olacaktır. Yanınızdaki kişilere sizde böyle bir panik atak krizine neden olan durumlar ve bu krizi atlatmak için yapabilecekleri konusunda mümkün olduğunca açık olun.
Fobileri yenmenin en etkili yolu kendimizi fobi duyulan duruma & objeye olabildiğince maruz bırakmaktır. Yapacağınız her uçak yolculuğu sizi fobinizi azaltmaya ve zamanla tamamen ortadan kaldırmaya doğru götürecek, en değerli adımdır. Uçağa attığınız her adımda bunun ne kadar büyük bir adım olduğunu ve cesaretinizi hatırlayın!
Her an korkacağınız bir şey olacağı düşüncesi, bu düşünce nedeniyle süreğen bir beklenti ve huzursuzluk içinde olmak beklentisel kaygı olarak adlandırılır. Bir korku filmi izlerken korku sahneleri öncesinde yaşadığımız kaygı da tam olarak böyle bir duygudur. Bu anda hissettiğimiz korku ve gerginlik genellikle deneyimlediğimiz gerçek durumdan çok daha fazladır. Öncesinde böyle bir anksiyete yaşayacağımızı hatırlatmak kendimizi duruma alıştırmanın en kolay yöntemlerindendir. Anksiyete konusunda detaylı bilginiz yoksa Anksiyete nedir, nasıl tedavi edilir? adlı yazımızı okumanızı öneririz.
Psikologofisi.com’da yer alan alanında uzman psikologlarımız uçak fobinizi yenmek için size yardımcı olabilirler. Dilediğiniz zaman video görüşme ya da telefon yoluyla kendilerine bağlanabilir, uçuşlarınız öncesinde psikolojik destek alabilirsiniz.
Aerofobi yani uçuş fobisi, uçak veya helikopter benzeri ulaşım araçlarıyla seyahat etme düşüncesiyle başlayan ve bu vasıtalara binememeye sebep olan aşırı ve irrasyonel korku deneyimidir. Uçuş fobisinde kişi uçuşu ve uçağı tehlikeli bir durum olarak algılar ve bu sürecin tamamından korkar. Uçağa binme korkusu yalnızca uçuş anında değil, uçağa binmeden önce, binmeyi beklerken ve hatta uçak ile ilgili haberlere maruz kalındığında dahi kendini gösterebilir.
Evrimleşme süreçlerine baktığımızda uçmak, insanlara oldukça uzak bir tecrübedir. Uçma deneyiminin ilk dönemlerinde yapılan ilk uçak kazasından sonra uçuş korkusu yoğun bir kavram olarak insan hayatına girmiştir. Bildirilen ilk uçak korkusu 1. Dünya Savaşı sırasında ortaya çıkmıştır.
Başlarda rasyonel olduğu düşünülen bu korku, uçak kazaları ve uçuşun tehlikesi ile ilgili veriler birikmeye başladıkça rasyonel olarak algılanmaktan çıkmış ve ruh sağlığı uzmanlarının dikkatini çekerek fobi sınıflandırmasına dahil edilmiştir.
Uçuş korkusunun ortaya çıkmasına evrimsel, genetik ve çevresel faktörlerin neden olduğu düşünülmektedir. Tüm bu faktörler birbirleriyle etkileşime girerek uçak korkusunun fobiye dönmesinde etki gösterirler.
Uçuş fobisi, Carl Jung’un kolektif bilinçdışı kuramı çerçevesinde evrimsel olarak gelişen yükseklik korkusunun (akrofobi) uçma fobisine yol açabileceği düşünülebilir. Atalarımızın yırtıcı hayvanlardan korunmak için ağaçların üstünde yattığı çağlarda ağaçlardan düşüp fiziksel zarar veya ölüm durumlarının bilgisinin sonraki nesillere aktarıldığı ve bu nedenle yükseklik içeren durumlardan kaçınma eğilimi geliştirildiği söylenebilir.
Kaygı hissetmeye diğerlerinden daha yatkın olmamıza neden olan genetik faktörler aynı zamanda çeşitli fobilere sahip olmamız üzerinde de etkili olabilir. Bununla birlikte genetik aktarım evrimsel yükseklik korkusunun aktarımını da sağlar. Uçuş fobisinin altında yatan yükseklik korkusu, kapalı alan korkusu veya sosyal fobisi olan kişiler de uçağın yüksekten uçmasından, basık ve kalabalık bir alan olmasından korkup uçuş deneyiminden kaçınabilir.
Uçuş fobisinin sık görülen sebeplerinden biri ise uçağı ve uçuş deneyimini tehlikeli algılamak ve hava taşıtlarının güvenliği hakkında yanlış bilgilere sahip olmaktır. Bu tehlike algısı daha önce hiç uçağa binmemiş kişileri etkileyebileceği gibi daha önce birçok kez uçuş gerçekleştirmiş kişilerin de sonradan fobi geliştirmesine neden olabilir. Kötü uçuş deneyimleri ve haberleri arasında şunlar sayılabilir:
Daha önce uçakta kötü bir deneyim yaşama durumunda kişilerde uçuş fobisi gelişebileceği gibi sevdikleri birinin uçakta kötü deneyim yaşaması da uçuş fobisinin ortaya çıkmasına sebep olabilir. Bu sosyal öğrenme nedeniyle hiç uçağa binmemiş insanlarda da uçak korkusunun geliştiği görülebilir.
Aynı zamanda uçakta uçuşa bağlı olmayan bir sebeple kötü deneyim yaşamış kişilerde de bu fobi gelişebilir. Örneğin uçak kalkmadan yediği bir besin yüzünden midesi bulanan biri bunu uçakta olma ile bağdaştırabilir ve bu sebeple uçuşlardan korkar hale gelebilir. Peki uçuş fobisi nasıl anlaşılır?
Uçma fobisine sahip kişiler, uçuş deneyimi yaklaştıkça veya esnasında aşağıdaki kaygı ve panik belirtilerini gösterebilirler:
Bu belirtiler korku anında gösterilen tipik belirtilerdir. Uçak korkusu esnasında aynı zamanda panik atak benzeri ataklar, bağırmalar ve kontrol edilemeyen davranışlar da görülmektedir.
Uçuş korkusu olan insanlar, bu korkuyu azaltmak için belli kaçınma davranışları gösterebilirler. Bazı kişiler kapıya yakın olmak amacıyla cam kenarı koltuğu yerine koridor tarafındaki koltuğa oturduklarında güvende hisseder. Yine aynı şekilde uçuş öncesi ve uçuş sırasında yapılan ritüeller ile kişiler kendilerini güvende hissetmektedir.
Uçuş korkusu olan kişiler; uçak fobisinin tedavisi nedir, uçak fobisi geçer mi, uçuş fobisi için ne yapmalı gibi soruların yanıtlarına ulaşmaya çalışmaktadır. Uçuş fobisinin nedenlerine bakıldığında uçuşla ilgili yanlış bilgilerin bu korkunun ortaya çıkmasında etkili olduğu görülmektedir. Bu sebeple uçuşla ilgili bilgileri tazelemek ve doğru bilgi verebilecek kişiler ile konuşmak fobiden kurtulmak konusunda oldukça önemlidir.
Yapılan bilimsel çalışmalara bakıldığında bir yolculuktaki ölüm riskinin 52.6 milyonda 1 olduğu görülmektedir. Bu sonuç, uçakla yolculuğun en güvenli yolculuk seçeneklerinden biri olduğunu kanıtlamaktadır.
Fakat elbette bu sonuçları sunmak veya uçakla yolculuk hakkında gerçekçi bilgilere ulaşmak fobinin ortadan kalkması konusunda yeterli olmayabilir. Uçuş fobisini yenmek için uzman desteği almak ve terapi sürecinden geçmek etkili olmaktadır.
Fobilerin yenilmesinde en etkili yöntem maruz bırakma terapisidir. Maruz bırakma ya da maruz kalma, korkulan durumla güvenli ve aşamalı bir biçimde yüzleşmek anlamına gelir. Korku hiyerarşisinin en altından başlanarak fobik tepkinin (korku ve kaçmaya) azalması ve kimi durumlarda tamamen yok olması sağlanır.
Bilişsel Davranışçı Terapide kullanılan bu yöntemin başlangıç aşamasında kişi zihinsel imgeleme ile uçakta olduğunu ve uçuş anında korktuğu birçok olayı hayal eder. Bu zihinsel imgeleme arka arkaya defalarca kez tekrarlandığında kişi korktuğu duruma zamanla alışır ve korkusu azalır.
Hiyerarşinin ilerleyen aşamalarında kişi havaalanında vakit geçirebilir, hareket etmeyecek bir uçağa binebilir ve en sonunda uçuş gerçekleştirebilir. Bu yöntemin temel amacı kişinin kaçınmamasını ve kendisine korku dolu görünen duruma alışmasını sağlamaktır.
Fobilerle çalışırken kullanılan bir başka yöntem ise EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) yöntemidir. Bu yöntemde beyne verilen çift yönlü uyaranlar ile geçmişteki travmatik anıların duyarsızlaştırılması amaçlanır.
Terapi sürecinde kişinin kaçınma davranışlarını, uçuş öncesi ve uçuş sırasındaki ritüellerini bırakması hedeflenir. Bu tarz kaçınma davranışları kısa vadede kaygı ve korkuyu azaltıyormuş gibi görünse de sorunun temeline inmediği için uzun vadede korkuyu devam ettirir.
EMDR, Bilişsel Davranışçı Terapi ve Maruz Bırakma gibi uçak fobisinde kullanılan birçok yöntemden size en uygun olan ile çalışıp uçuş korkusundan kurtulmak için Hiwell Online Terapi uygulamasını indirebilir ve uzman psikologlarla terapi sürecinize başlayabilirsiniz.
*Sitemizde bulunan yazılar tıbbi tavsiye içermez ve yalnızca farkındalık yaratmak amaçlıdır. Yazılardan yola çıkarak bir hastalık tanısı konulamaz. Hastalık tanısını yalnızca psikiyatri hekimleri koyabilir.
Uçak korkusunu yenmek için profesyonel bir desteğe başvurmanız son derece faydalı olacaktır. Uçak fobisi tedavisi kapsamında bilişsel davranışçı terapi yöntemleri, psikoterapistler tarafından en çok tercih edilen yöntemdir. Bu tür terapi yöntemleri tedavi sürecinde oldukça etkilidir. Sanal gerçeklik tedavisi de son zamanlarda tercih edilen etkili tedavi yöntemlerinden birisidir.
Bu yol sayesinde sanki uçuş yaşanıyormuş gibi bir ortam içine girilir ve hastanın uçuş sırasında verdikleri tepki psikoterapistler tarafından anlık olarak incelenebilir. Uçuş korkusuna neden olan etken incelendikten sonra, uçuş korkusunu oluşturan sebepler ortadan kaldırılmaya çalışılır böylece hasta bu korkuya karşı duyarsızlaşabilir.
● Eldeki verilere bakıldığında uçak yolculukları %99 oranında sorunsuz gerçekleşmektedir. Dolayısıyla uçaklarda kaza riski az olduğundan bu tür bilgileri dinlemek size rahatlama sağlayabilir.
● Uçuş sırasında kitap okumak, film seyretmek veya oyunlarla ilgilenmek dikkatinizi başka yöne çekerek kaygınızı azaltmaya yardım edebilir.
● Su içmek ve derin nefes almak da yardımcı olabilir.
● Eğer uçuş sırasında uçağın motorunun çıkardığı sesler size kaygı veriyorsa, kulaklık takarak bu seslerden bir nebze de olsa kendinizi uzaklaştırabilirsiniz.
● Gerekiyorsa uçaktaki görevli kabin ekibiyle iletişime geçebilirsiniz. Onlara korkunuza neden olan sebepleri anlatırsanız sizi en doğru şekilde bilgilendireceklerdir.
● Uçuş korkusu olan kişiler çoğunlukları kendilerini sıkışmış gibi hissettiklerinden cam köşelerinde seyahat etmek istemeyebilirler. Bu yüzden uçak bileti alırken koridor tarafında bir yer seçebilirsiniz. Çift koridorlu büyük uçaklar da konforlu bir yolculuk için tercih edilebilir.
● Yolculuk boyunca uyumak da etkili bir yöntemdir. Eğer uçuş sırasında uykuya dalmakta sıkıntı çekiyorsanız bir doktordan size yardımcı olacak bir sakinleştirici vermesini isteyebilirsiniz. Bazıları uçuş korkusundan kurtulmak için alkol kullanmayı tercih etse dahi, bu yöntem tam anlamıyla tavsiye edilen bir yöntem değildir.