ГРУППА СТРАТЕГИЧЕСКОГО ВИДЕНИЯ «РОССИЯ — ИСЛАМСКИЙ МИР» Сборник материалов международного круглого стола «Диалог культур — наследие Ч. Т. Айтматова» (Стамбул, 2018) “Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası” Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri (İstanbul, 2018) УДК 008+82(575.2) ББК 71.034+83.3(5Кир) С23 Книга подготовлена под эгидой Группы стратегического видения «Россия – Исламский мир» С23 Сборник материалов международного круглого стола «Диалог культур — наследие Ч.Т. Айтматова» (г. Стамбул, 2018) / Группа стратегического видения «Россия — Исламский мир». — М.: ООО «Издательство МБА», 2018. — 400 с. “Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası” Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri (İstanbul, 2018) / “Rusya — İslam Dünyası” Stratejik Vizyon Grubu. Moskova: MBA Publishers, 2018. 400 s. ISBN 978-5-6041231-9-5 Сборник статей, подготовленный под эгидой Группы стратегическо- го видения «Россия–Исламский мир», включает в себя выступления участников международного круглого стола «Диалог культур — насле- дие Ч.Т. Айтматова», который прошел в Стамбуле в марте 2018 года и приуроченного к 90-летию писателя. Сборник предназначен для специалистов по международным отно- шения, историков, дипломатов, а также для тех, кто заинтересован в творчестве Ч.Т. Айтматова и проблематике партнерства цивилизаций. “Rusya–İslam Dünyası” Stratejik Vizyon Grubu’nun himayesinde hazırlanan derleme, Mart 2018’de İstanbul’da “Kültürler Diyaloğu: C.T. Aytmatov’un Mirası” adı altında düzenlenen ve yazarın 90. doğum yıldönümüne adanan uluslararası yuvarlak masa toplantısında yapılan konuşmaların metinlerini içermektedir. Derleme, uluslararası ilişkiler uzmanlarına, tarihçilere, diplomatlara, ayrıca C.T. Aytmatov’un eserleriyle ve uygarlıklar arası işbirliğiyle ilgilenen herkese yöneliktir. УДК 008+82(575.2) ББК 71.034+83.3(5Кир) © Группа стратегического видения ISBN 978-5-6041231-9-5 «Россия — Исламский мир», 2018 Сборник материалов международного круглого стола «Диалог культур —наследие Ч.Т. Айтматова» Риторическое начало в прозе Чингиза Айтматова Мухаммед Энес Кала, доктор наук, доцент отделения философии Факультета наук о человеке и обществе Анкарского университета имени Баязида Йылдырыма (Тур- ция) Эристика, диалектика, риторика, софистика и поэзия представляют собой пять видов искусств1. Риторика, распо- лагающаяся в центре этой системы, равноудалённая от ве- роятного и достоверного, кажется нам нейтральной с точки зрения практического использования. Искусство риторики опирается и на последние две в нашем ряду дисциплины, особенно софистику, и на первые две, то есть эристику и ди- алектику. Однако выстраивание и оценка понятийных ос- нов — это тема для отдельного исследования. Мы же в своём выступлении, отталкиваясь от аристотелевского видения ри- торики, рассмотрим риторическое начало в творчестве Чин- гиза Айтматова. Аристотель в труде «Риторика», рассуждая о способах убеждения, поднимает вопрос о месте риторики — одного из пяти видов искусств2. Древнегреческий философ определяет риторику как способность использовать имеющиеся способы уверения относительно каждого данного предмета и называ- ет её искусством убеждения человека. Аристотель в том же 1 İbrahim Emiroğlu, Klasik Mantığa Giriş, Elis Yay., Ankara, 2009, ss. 203 – 253. 2 Aristoteles, Retorik, çev. Mehmet H. Doğan, YKY, İstanbul, 2008, s. 37. 85 “Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası” Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri труде высказывает важные замечания относительно трёх основных элементов процесса общения: источника, канала и цели. По его мнению, правильное определение данных со- ставляющих будет в значительной степени способствовать качественному и направленному на убеждение общению. Аристотель считает, что риторика, под которой понимается искусство убеждающей, действенной и красивой речи, имеет сводообразующее значение для процесса общения. Чингиз Айтматов — выдающийся писатель, родившийся в Киргизии и проживший большую часть жизни в СССР. В сво- ём творчестве он не только описывал жизнь советского обще- ства, но пытался понять человека и рассказать о нём чита- телю. Айтматов, сказитель-манасчи нашего времени, считал самым главным в жизни «быть и оставаться человеком». В его произведениях успешно слиты такие элементы, как сюжет, талантливое слово, замысел, стиль, идеи и яркое описание природы. Видимо, поэтому его творения с большой любовью читают во всём мире. Все мужчины влюблены в его Джамилю, все бы хотели оседлать иноходца Гульсары, и каждый ребёнок путешествовал бы по морским далям вместе с героем «Белого парохода»3. Разумеется, в нашем выступлении мы не сможем подвергнуть всестороннему анализу все книги Айтматова. Нашей задачей является исследование риторического нача- ла в некоторых произведениях писателя в свете таких кате- горий, как логос, этос и пафос. Но прежде я считаю необходи- мым изложить теоретические основы риторики Аристотеля, на которые мы будем опираться. 3 Mayramgül Dıykanbayeva, «Hatıralar Işığında Cengiz Aytmatov ve Eserleri», Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 4/1 2015 s. 172. 86 Сборник материалов международного круглого стола «Диалог культур —наследие Ч.Т. Айтматова» Типы воздействия на аудиторию в риторике Аристотеля: логос, этос и пафос4 Аристотель, который считал риторику самым эффектив- ным из всех имеющихся способов убеждения, выделял три типа аргументов: логос, этос и пафос. Древнегреческий мыс- литель, называя первым из трёх аргументов этос, указывает на важность убедительности оратора5 . Убедительности гово- рящему в глазах собеседника придаёт осведомлённость ора- тора в предмете, а также его добродетельный характер. По мнению Аристотеля, добродетельный нрав даже более значим для убеждения. «Обычно, о чём бы ни шла речь, мы больше и легче доверяем хорошим людям»6. Римский ритор Квинти- лиан (30 – 100 г. до н. э.) придерживался той же точки зрения: «Риторика — это искусство хорошо говорить, она затрагивает и все способности говорения, и этичность оратора, потому что невозможно говорить хорошо, не обладая добрым нравом»7. Этос, особенно когда речь идёт о письме, опосредованно или напрямую может фокусироваться на общей человеческой морали. Речь заходит об этосе, если письменное обращение апеллирует к системе ценностей, касающихся человеческих качеств, если оно рассказывает читателям, как оставаться человеком. Однако добродетелей оратора и отсылке к систе- ме ценностей недостаточно, чтобы окончательно убедить со- беседника в чём-либо. Если человек не знает вещей, о кото- рых говорит или пишет, или тема его обращения не обладает внутренним единством, он не сможет донести до собеседника свою мысль и убедить его в чём-либо, только обладая положи- тельными чертами характера или искренно руководствуясь принципами добра и совести. 4 Ayrıntılar için bkz. Muhammet Enes Kala, «Aristoteles’in Retorik Eserine Özel Referansla Duyguları Tanımanın Ahlak Eğitimine Katkıları» Felsefe, Edebiyat ve Değer Sempozyumu Bildirileri, Kahramanmaraş, 2013. 5 Ramage, John D. and John C. Bean, Writing Arguments, Allyn & Bacon, 1998, ss. 81 – 82. 6 Aristoteles, Retorik, s. 38. 7 Michel Meyer, Retorik, çev. İsmail Yerguz, Dost Kitabevi, Ankara, 2009, s. 12. 87 “Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası” Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri Аристотель, исходя из того, что одного этоса для убеждения недостаточно, переходит ко второму способу убеждения — ло- госу, то есть к способности говорящего или пишущего исполь- зовать логическую аргументацию и к важности внутренне- го единства передаваемого сообщения. Оратор обязан очень хорошо изучить ту тему, на которую собирается говорить с собеседником, а затем должен суметь донести своё посла- ние, предъявляя подходящие, убедительные доказательства. Логос в данном контексте связан со смыслом послания, его внутренними и внешними критериями. Он подчиняет орато- ра и собеседника своим правилам (логическая, фактическая, метафизическая и др. достоверность)8 и, давая возможность собеседнику оценить всеобъемлющую связь между вопросом и ответом, образует общий язык. Аристотель отмечает, что помимо этоса и логоса, для пол- ного убеждения необходим ещё один класс аргументов — па- фос, связанный с духовным состоянием слушателя и эмоцио- нальностью, содержащейся в послании. Согласно Аристотелю, если речь обладает силой для пробуждения в человеке тре- буемых чувств, убеждение может исходить непосредственно и от собеседника. Древнегреческий мыслитель считает, что наши суждения будут отличаться в зависимости от того, вос- принимаем ли мы оратора как друга или врага9. В риторике логос и этос — сферы, которые может контро- лировать оратор, что же касается пафоса, здесь частично кон- троль принадлежит собеседнику. Чтобы усилить эффект вы- ступления, помимо усиления эмоциональной составляющей речи и контролирования чувств собеседника, оратору потре- буется понравиться собеседнику и изучить его духовный мир. «Когда человек относится к другому с любовью, он не видит разницы между качествами человека, которого он любит, и положительными мыслями о нём»10. 8 A.g.e., s. 11. 9 Aristoteles, Retorik, s. 38. 10 Meyer, a.g.e., ss. 28 – 29. 88 Сборник материалов международного круглого стола «Диалог культур —наследие Ч.Т. Айтматова» Платон также говорит о том, что оратор должен узнать со- беседника, чтобы добиться более эффективного воздействия своей речи. Древнегреческий философ в книге «Федр», со- зданной им после труда «Горгий», отмечает, что в основе ри- торики лежат знание и умение, подчёркивает её отличие от риторики софистов, которая имеет целью вводить народ в за- блуждение, выдавая малое за большое, ошибочное за верное. Платон убеждён, что оратор, обладающий добродетелями и не сомневающийся в правильности своего послания, чтобы донести его до собеседника и вызвать перемены в его душев- ном состоянии, должен очень хорошо знать духовный мир человека, к которому он намерен обратиться. «Если главная задача слова состоит в управлении духом, то, чтобы стать хо- рошим оратором, нужно знать, сколько разновидностей духа существует»11. Имеется два способа хорошо узнать своего собе- седника: частичный и целостный. Частичный метод предпо- лагает, что оратор знает состояние, уровень подготовки, инте- рес к заданной теме и цели той публики, к которой намерен обратиться. Целостный метод подразумевает знание на выс- шем уровне общей природы человека. Айтматов, по нашему мнению, прибегает к целостному методу, на уровне пафоса концентрируется на человеке, обращается к его природе, тем самым воздействуя на чувства людей. Современный человек стоит перед онтологической дилеммой, и в его власти сделать лучший выбор. По мнению Айтматова, «сегодня каждый из нас столкнулся с тем, что он вынужден быть либо роботом, либо человеком»12. Отталкиваясь от той теоретической схемы, которую мы представили, обратимся к исследованию ритори- ческого начала в творчестве Айтматова на примере несколь- ких произведений. 11 Platon, Phaidros, çev. Hamdi Akverdi, Maarif Matbaası, İstanbul, 1943, s. 271. 12 Ahmet Kabaklı, Türk Edebiyatı, C. 5, Türk Edebiyatı Vakfı Yay., İstanbul, 1997, s. 1006. 89 “Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası” Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri Риторическое начало в прозе Айтматова — сказителя-манасчи ХХ века Хотя Айтматов является представителем киргизской куль- туры и советской эпохи, люди со всего мира с удовольствием читают его произведения, видимо, потому, что писатель ста- рался представить в своём творчестве образ человека в целом. Но мы считаем, что ещё одна причина такой популярности скрыта в риторической силе книг Айтматова. Его творчество пробуждает познавательные силы, совесть и чувства челове- ка, ставит перед ним вопрос о смысле жизни, через самопо- знание заставляет задуматься о человеческой сущности. Мы обратимся к произведениям Айтматова «Лицом к лицу», «И дольше века длится день…», «Белый пароход», «Первый учитель», «Восхождение на Фудзияму» и «Тавро Кас- сандры» с точки зрения логоса, этоса и пафоса. В этих книгах писатель стремится уловить целостный образ человека с его познавательными способностями, моральными качествами и чувствами. Если мы рассмотрим его подход к пониманию че- ловека, исходя из риторики, то мы увидим, что его творчество затрагивает нашу мыслительную, моральную, эмоциональ- ную и чувственную сферы. К примеру, в романе «И дольше века длится день…» удач- но и внутренне гармонично представлены временные грани событий одного дня. В произведении затрагивается много тем, но с помощью легенды о манкуртах подчёркивается осо- бая важность человеческого разума. Айтматов уверен, что именно разум представляет собой один из главных факто- ров, который делает человека человеком, что демонстриру- ет на примере сына Найман-Аны — Жоламана. Если мы обратимся к сути, скрытой в повествовании, то услышим при- зыв писателя к разуму, эмоциям и совести читателя. Ман- курт — центральное понятие в романе. Колонисты-захват- чики обвязывают головы пленников верблюжьей шкурой и оставляют их под палящим пустынным солнцем. Сохнущая повязка сжимает голову, в результате мозг уменьшается, и мыслительные способности человека перестают развиваться. 90 Сборник материалов международного круглого стола «Диалог культур —наследие Ч.Т. Айтматова» Он забывает о своём прошлом, его тело и дух подчиняются исключительно приказам хозяина, он отвергает ценности и свою семью. Например, Жоламан, не раздумывая, убивает мать, Найман-Ану. Риторическая сила романа состоит в том, что прежде в читателе рождается чувство сильной эмпатии, затем в произведении демонстрируется важность разума в процессе превращения животного в человека, и звучит при- зыв детерминировать человека как существо, обладающее са- мосознанием, этическими качествами и эмоциями13. В повести «Белый пароход» Айтматов, обращаясь к вопро- су о воле и морали, также стремится к познанию человека. Совесть, в которой Айтматов видит средство утешения и спа- сения для человека, — это совесть ребёнка, безымянного ге- роя романа14. Писатель с помощью легенды о матери-оленихе взывает к моральной ответственности человека, жаждет про- будить её, критикуя такие отрицательные качества, как алч- ность, злоба, вероломство, зависть и неблагодарность. Повесть рассказывает о жизни ребёнка и деда Момуна. Мальчик символизирует незапятнанную совесть, которой должен обладать каждый человек. Его мать и отец живут сами по себе, не интересуясь мальчиком, единственный че- ловек, которому не безразлична его судьба, — это дед Мо- мун. Он стремится помочь каждому, кто попал в беду, любит трудиться. Однако старик обладает слабым характером, воз- можно, это и мешает его признанию: он так и не смог найти уважение среди земляков. Единственный человек, с которым у деда Момуна складываются тёплые отношения, — это его внук, чья жизнь строится вокруг рассказываемых дедом ле- генд, сказок и народных повестей. Основополагающей в ро- мане становится легенда о матери-оленихе. В легенде говорится о том, как Рогатая мать-олениха растит девочку и мальчика, которых когда-то отдали Рябой 13 Cengiz Aytmatov, Gün Olur Asra Bedel, Çev. Refik Özdek, Ötüken Yay., Ankara, 2014. 14 Cüneyt Akın, «Cengiz Aytmatov’un Eserlerinde Vicdan», Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 4/4 2015, s. 1566. 91 “Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası” Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri Хромой Старухе; та должна была их убить, чтобы пресечь киргизский род. Рогатая мать-олениха уводит их с собой, не- смотря на все предупреждения Старухи. Однажды девочка и мальчик женятся, и у них рождается ребёнок. Так продол- жается киргизский род. Однако со временем всё меняется. Люди разбогатели, их сознание помутилось, и они всё реже прислушиваются к голосу совести. Их жизнь заполняют при- творство, роскошь и безнравственность. В их обычаи входит один ритуал: они решают устанавливать на гробницах мара- льи рога. Эта ужасная и жестокая традиция приводит к ис- треблению маралов. Обидевшаяся на людей Рогатая мать-олениха попроща- лась с Иссык-Кулем и увела последних своих детей за вели- кий перевал, в другие горы, где нет людей15. Дед Момун часто рассказывает эту легенду внуку и все- ляет в него надежду, что однажды маралы вернутся. И эта мечта сбывается. Дед Момун и его внук видят в лесу трёх ма- ралов. Мальчик неописуемо взволнован и счастлив. Возвра- щение маралов говорит о том, что человечеству дан послед- ний шанс, что маралы всё ещё верят в людей. Однако зять деда Орозкул и его приятели тоже видят маралов и решают убить одно животное ради мяса. Дед Момун яростно возра- жает. Но слабость его характера приводит к тому, что он пре- даёт ценности, в которые верит, и разрушает доверие своего внука. По принуждению зятя дед Момун убивает марала, и мальчик переживает самое большое разочарование и преда- тельство. Ребёнок, который видит рядом с дедом отрезанную голову марала, содранную шкуру и разрубленное мясо, с чув- ством, которое когда-то испытала к людям Рогатая мать-оле- ниха, с надломленным сознанием и раздавленный морально, представляет, что превращается в рыбу, и бросается в речные воды. В конце романа Айтматов помещает плач по мальчику, взывая к разуму, совести и чувствам: «Одно лишь могу ска- зать теперь — ты отверг то, с чем не мирилась твоя детская душа. И в этом моё утешение. Ты прожил, как молния, од- 15 Cengiz Aytmatov, Beyaz Gemi, çev. Mehmet Özgül, Nora, İstanbul, 2017, ss. 58 – 74. 92 Сборник материалов международного круглого стола «Диалог культур —наследие Ч.Т. Айтматова» нажды сверкнувшая и угасшая. А молнии высекаются небом. А небо вечное. И в этом моё утешение. И в том ещё, что дет- ская совесть в человеке, как зародыш в зерне, без зародыша зерно не прорастает. И что бы ни ждало нас на свете, правда пребудет вовеки, пока рождаются и умирают люди... Проща- ясь с тобой, я повторяю твои слова, мальчик: «Здравствуй, бе- лый пароход, это я!»16 Всё, что человек делает и говорит, связано со смысловой цепочкой, начальные координаты которой — желание-удо- вольствие-воля-разум-коллективное сознание и Всевышний. Если между этими координатами происходит разлад, че- ловек теряется в духовном путешествии. Айтматов в своих произведениях указывает на порядок координат. Не стоит устранять из этого ряда желание и удовольствие, они могут стать значимой остановкой в поисках самого себя, благодаря им можно отправиться в лучшее путешествие. Коллективное сознание, которое направляет Всевышний и которому Он даёт силу, порядок и смысл, сформировавшийся вместе с кол- лективным сознанием ум, подчиняющаяся ему воля, которая формирует удовольствие и желание, помогают человеку по- нять себя и наполняют смыслом его путешествие. Если такую основу не заложить, если остановки перемеши- ваются друг с другом, а первая остановка определяется как конечный пункт назначения, человек исчезает, на его место приходит чудовище. А там, где появляется чудовище, пра- вит не мудрость, а насилие, и там нет людей, которые будут взывать к разуму, совести и чувствам. Там живут манкурты, слабые характером Момуны, потерявшие совесть Орозкулы и Ордоки, полагающие, что самые простые эмоции могут стать средством влияния и управления человеком, могут помочь затуманить его разум и совесть. Это мир, в котором нельзя на- слаждаться жизнью. Айтматов восстаёт против такого мира и, 16 Aytmatov, Beyaz Gemi, s. 182; Ayrıca Beyaz Gemi adlı eserin ahlaki değerlerin inşasında olası fonksiyonunu değerlendiren yazı için bkz. Ayşe Yılmaz Balkan, «Cengiz Aytmatov’un Beyaz Gemi Romanı Örneğinde İnsani Değerlerin Yeniden İnşasında Edebî Eserin Fonksiyonu», Uluslararası Sempozyum İnsani Değerlerin Yeniden İnşası, Cilt 1, Erzurum, 2015, ss. 669 – 675. 93 “Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası” Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri используя риторику своих произведений, старается убедить в неприемлемости такой жизни, призвав людей к их разуму, совести и чувствам. Эту мысль мы старались продемонстри- ровать на примере двух произведений, но её подтверждают и другие книги писателя. Обратимся к риторическому началу произведений «Лицом к лицу», «Восхождение на Фудзияму», «Первый учитель» и «Тавро Кассандры». В произведении «Лицом к лицу» перед нами разворачи- вается человеческая драма. Автор повествует о процессе пре- вращения животного в человека и человека в животное. Все мы знаем, что животное может стать для другого животного врагом, но человек может быть для другого человека наде- ждой, родиной и другом. Главными героями повести являют- ся Исмаил и его супруга Сеиде. Исмаил дезертировал из армии и не хочет возвращаться обратно, а Сеиде прячет его, несмотря ни на какие сложно- сти. Однако человек меняется, в нём заложено и животное, и человеческое начало, и только в определённых условиях формируется настоящая личность. Бесспорно, путь от живот- ной сути к человеческому облику связан с силой воли, однако, чтобы быть функционально полезной, она нуждается в цель- ном разуме, для правильной работы которого нужен процесс социализации. Желание, чувства, воля и разум свойственны человеку, но они обязательно должны гармонировать друг с другом. В противном случае, если желание питает чувства, те влияют на волю, а воля захватывает разум, тогда перед нами предстанет не человек, а животное. Но если разум влияет на волю, и такая воля формирует чувства и желание, контроли- рует их, то тогда мы имеем дело со здоровой личностью. Нам кажется, что Айтматов во всех своих произведениях ищет такую личность, в частности, в Сеиде и Исмаиле. В по- вести рассказывается о жизни Сеиде, которой удаётся изба- виться от животного начала и стать личностью, и Исмаиле, который опускается до состояния животного. Произведение «Лицом к лицу» направлено на понимание природы челове- ка как цельной структуры. Айтматов ярко изображает тоску 94 Сборник материалов международного круглого стола «Диалог культур —наследие Ч.Т. Айтматова» Исмаила, его стремление к свободе, привязанность к супруге и страх её потерять, безысходность перед голодом и бедностью и вместе с тем активную борьбу, которую ведёт Сеиде, чтобы сохранить честь. Воздействуя сначала на чувства читателя, потом на его мораль и затем на разум, эти события отправ- ляют его на поиск ответа на вопрос: «Что значит быть чело- веком?» В одной из последних сцен повести особенно важным представляется то, что каждый хочет быть похожим на Сеиде и восторгается ею. Взгляд Сеиде на Исмаила, который был вынужден украсть у соседей животное, чтобы зарезать его и съесть, и который направил на неё ружьё, оказывает сильное эмоциональное воздействие и заставляет задуматься о морали. «Все больше сокращалось расстояние между ними. Вот они сблизились вплотную, лицом к лицу. И он не узнал прежней Сеиде. Это была другая, незнакомая ему женщина: седоволо- сая, с непокрытой головой, она бесстрашно стояла перед ним, держа на руках сына, и ему вдруг показалось, что она стоит высоко, очень высоко, недоступная в своём скорбном величии, а он бессилен и жалок перед нею»17. В «Восхождении на Фудзияму» перед нами предстают се- меро героев: Мустафаев, Алмагюль, Абаев, Анвар Юсуфбай, Исабек, Гюльджан, Айше Апай. Действие происходит в ла- гере, который жена Мустафаева Алмагюль называет Фуд- зияма. Остальные герои оказываются гостями супружеской пары. Почётный гость лагеря — учитель Айше Апай. Пьеса повествует о прошлом героев, их позициях, жизни и об от- ношениях между ними. Однако чаще всего упоминается имя Сабура, которого нет в лагере. Произведение строится вокруг его личности и посвящено поиску ответа на вопрос, как стать настоящим человеком. Айтматов снова обращается к данной теме с помощью своих героев, через которых раскрывает не- достатки человека, его страсти, желания, тоску, импульсив- ность, заботы, волнения, корыстолюбие. Хотя произведение и рассказывает об этом, но чёткого ответа на поставленный 17 Cengiz Aytmatov, Yüz Yüze, Elips Kitap, Ankara, 2012, s. 60. 95 “Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası” Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri вопрос не даёт. Через Айше Апай и Сабура Айтматов при- зывает победить животное начало и стать человеком, и для этого снова обращается к разуму, совести и чувствам18. Эта тема затрагивается в романе «Тавро Кассандры», где вопросы разума и морали звучат очень отчётливо, и в по- вести «Первый учитель», где рассматриваются этическая и эмоциональная стороны личности. Кассандра, дочь Приама и Гекубы, была предсказательницей, пророчествам которой никто не верил. Она получила пророческий дар от влюбив- шегося в неё Аполлона, однако Кассандра не ответила ему взаимностью, поэтому он сделал так, что к её предсказаниям никто не прислушивался19. Айтматов написал роман «Тавро Кассандры» в 1996 году. Поражает научно-фантастический сюжет романа, созданного 22 года назад. Интересно и то, что в произведении, которое опередило своё время, вдохновленно рассказывается о космических исследованиях. Хотя довольно плотная логическая ткань романа, связан- ная с космическими изысканиями, научными понятиями и футурологией, увеличивает риторическую силу романа с точ- ки зрения логоса, основная идея произведения заключается в призыве к человеку приумножать добро, таким образом, ро- ман более связан с понятием «этоса» в риторике. Обратимся к краткому содержанию романа. Основными героями произведения выступают космиче- ский монах Филофей, футуролог Борг и его жена, а также корыстолюбивый политик Ордок. Роман начинается с пись- ма, которое из космических глубин написал Папе Римскому Филофей. В письме говорится об открытии, названном «тав- ро Кассандры». Оно напрямую затрагивает всё человечество: тавро Кассандры сообщает человеку о способности ещё не родившегося ребёнка предвидеть события. Некоторые из та- ких эмбрионов готовы появиться на свет, другие не прием- лют ожидающую их жизнь и не хотят рождаться. Филофей 18 Cengiz Aytmatov, Fuji-Yama, çev. Mehmet Özgül, Nora, İstanbul, 2017. 19 Bkz. Levent Bilgi, «Düşünmek için Sıradışı Bir Bilmece: Kassandra Damgası», Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Kış-2012 Cilt:11 Sayı:39, s. 262. 96 Сборник материалов международного круглого стола «Диалог культур —наследие Ч.Т. Айтматова» обнаружил эти знаки, которые раньше нельзя было увидеть. Если эмбрион не хочет рождаться, на лбу его матери появля- ется небольшое пятно, которое Филофей и называет «тавро Кассандры». Открытие Филофея, о котором он рассказывает в письме, и которое, как он полагает, изменит жизнь всего человечества, состоит в том, что он может сделать видимыми эти пятна на лбу матери с помощью специальных лучей с кос- мической станции. В послании монах говорит о том, что жен- щина с тавро Кассандры, решившая родить ребёнка, причи- няет ему тем самым зло, потому что он не желает появляться на свет, а родившись, становится злым человеком и умножа- ет количества зла в мире. Филофей просит у Папы Римского помощи. Сложности начинаются с того, что это письмо публи- куют в газете, и оно становится достоянием общественности. Близкий друг Борга Ордок баллотируется в премьер-ми- нистры. Узнав, что Борг вернулся домой, Ордок звонит ему и просит, как можно скорее помочь с избирательной кампа- нией. Во время телефонного разговора они обсуждают пись- мо Филофея, сильно взбудоражившее общественность, и Ор- док хочет выстроить свою кампанию, опираясь на реакцию, вызванную посланием. Ордок, который на следующий день должен встретиться с народом, советуется с Боргом, что ему сказать людям по поводу тавро Кассандры. Борг говорит, что открытие имеет большое научное значение, и активно наме- кает, что его необходимо поддержать. Ордок признаёт, что людей нужно вдохновить по поводу открытия. Вскоре начинается встреча с избирателями, её трансли- руют в прямом эфире. Ордок произносит воодушевляющую речь, после чего один из присутствующих спрашивает Ордо- ка, что тот думает об открытии Филофея. Ордок, следуя идее, озвученной во время телефонного разговора, начинает было говорить о поддержке открытия, но чувствуя, что подобное заявление вызовет большое возмущение, вдруг меняет точ- ку зрения, а всю ярость направляет на Борга. Хитрый Ордок говорит, что известный футуролог Борг поддерживает Фило- фея. Кроме того, Ордок добавляет, что Борг виновен во всём происходящем не меньше Филофея. Пользуясь народными 97 “Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası” Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri настроениями, Ордок заручается поддержкой избирателей и достигает успеха в предвыборной кампании. Борг вместе с супругой в полном молчании, с растерян- ностью и грустью наблюдают за происходящим. Постепенно сказанное Ордоком о Филофее разносится по всему миру, и на улицах начинаются протесты. Борг лишён возможности поделиться своим мнением об открытии, протестующие на- падают на его дом и жестоко убивают футуролога. Филофей узнаёт о трагедии и во всём винит себя. Он уничтожает все записи, связанные с открытием, и кончает жизнь самоубий- ством20. В романе «Тавро Кассандры» Айтматов затрагивает не- разрешимые вопросы современности. Он рассуждает о смыс- ле жизни, ставит перед читателем выбор, кем тот хочет быть — роботом или человеком, что рождает ещё один во- прос: «Откуда исходит угроза человечеству, и какой выход мы можем найти?»21 Это центральная проблема произведения, имеющая своей целью воззвать к совести людей и подвигнуть их на поиск самих себя. Последнее произведение, которое нам бы хотелось рассмо- треть, — это повесть «Первый учитель». В ней рассказыва- ется о том, как молодой человек по имени Дюйшен решает открыть для местных ребятишек школу. О его идее в пове- сти рассказывает учившаяся в школе девушка Алтынай. Мы узнаём о борьбе идеалистически настроенного Дюйшена. Он сталкивается с трудностями в своём начинании, вызванными неблагоустройством деревни и отрицательным отношением деревенских жителей к образованию. Дюйшен любит своих учеников, верит, что сможет изменить неверные представле- ния местных жителей о пользе образования. Произведение великолепным образом поднимает вопрос о необходимости самосовершенствования. Любая борьба, связанная с этим процессом, имеет результат, даёт ростки в будущее, только 20 Cengiz Aytmatov, Kassanda Damgası, çev. Ahmet Pirverdioğlu, Nora, İstanbul, 2017. 21 Bilgi, A.g.m., ss. 268 – 270. 98 Сборник материалов международного круглого стола «Диалог культур —наследие Ч.Т. Айтматова» в стремлении к идеалам человек может поддерживать волю к жизни. Повесть, обращаясь к совести и чувствам, имеет целью воодушевить человека, призвать его к самосовершен- ствованию и борьбе22. Заключение В своём творчестве Айтматов пользуется разными ритори- ческими пластами. Его тексты интересны с точки зрения про- гресса событий, последовательности действий, исторической схемы. Удалив из текста нерациональные элементы, он отсы- лает к риторическому логосу; с помощью сюжетов, прослав- ляющих и множащих добро, строящихся вокруг положитель- ных героев, взывает к этическим началам; будоража чувства и вызывая волнение, обращается к пафосу. В результате произведения писателя производят больший эффект, возрастает сила убеждения. Возможно, поэтому чи- татели по всему миру отождествляют себя с героями прозы Айтматова и, читая его книги, переживают катарсис. Литература Akın, C., «Cengiz Aytmatov’un Eserlerinde Vicdan», Uluslara rası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 4/4 2015. Aristoteles, Retorik, çev. Mehmet H. Doğan, YKY, İstanbul, 2008. Aytmatov, C., Fuji-Yama, çev. Mehmet Özgül, Nora, İstanbul, 2017. Aytmatov, C., Kassanda Damgası, çev. Ahmet Pirverdioğlu, Nora, İstanbul, 2017. Aytmatov, C., Yüz Yüze, Elips Kitap, Ankara, 2012. Aytmatov, C., Beyaz Gemi, çev. Mehmet Özgül, Nora, İstanbul, 2017. Aytmatov, C., Gün Olur Asra Bedel, Çev. Refik Özdek, Ötüken Yay., Ankara, 2014. Aytmatov, C., İlk Öğretmenim, çev. Mehmet Özgül, Nora, İstanbul, 2017. 22 Aytmatov, C., İlk Öğretmenim, çev. Mehmet Özgül, Nora, İstanbul, 2017. 99 “Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası” Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri Balkan, A., «Cengiz Aytmatov’un Beyaz Gemi Romanı Örneğin de İnsani Değerlerin Yeniden İnşasında Edebî Eserin Fonksiyonu», Uluslararası Sempozyum İnsani Değerlerin Yeniden İnşası, Cilt 1, Erzurum, 2015. Bilgi, L., «Düşünmek için Sıradışı Bir Bilmece: Kassandra Damgası», Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Kış-2012 Cilt:11 Sayı:39, s. 262. Dıykanbayeva, M., «Hatıralar Işığında Cengiz Aytmatov ve Eserleri», Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 4/1 2015. Emiroğlu, İ., Klasik Mantığa Giriş, Elis Yay., Ankara, 2009. Kabaklı, A., Türk Edebiyatı, C.5, Türk Edebiyatı Vakfı Yay., İstanbul, 1997. Kala, M.E., «Aristoteles’in Retorik Eserine Özel Referansla Duyguları Tanımanın Ahlak Eğitimine Katkıları» Felsefe, Edebiyat ve Değer Sempozyumu Bildirileri, Kahramanmaraş, 2013. Meyer, M., Retorik, çev. İsmail Yerguz, Dost Kitabevi, Ankara, 2009. Platon, Phaidros, çev. Hamdi Akverdi, Maarif Matbaası, İstanbul, 1943. Ramage, J. D. and Bean, J., Writing Arguments, Allyn & Bacon, 1998. 100 “Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası” Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri Cengiz Aytmatov retoriğinin gücü Muhammed Enes Kala Dr. Öğr. Üyesi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi, Felsefe Bölümü (Türkiye) Giriş: Burhan, cedel, hitabet, safsata ve şiir1 birlikte beş sanatı meydana getirirler. Bu dizgenin tam ortasında, yakiniyyâta ve vehmiyyâta ortak uzaklıkta konumlanan hitabet/retorik, aslında pratik kullanım bakımından bize nötr olarak görünür. Hitabet/Retorik sanatının, onu hem son ikiye, özellikle safsataya hem de ilk ikiye yani burhan ve cedele yaslanarak da ifade edilmeye olanak tanıdığını söz konusu kavramsal zeminde ileri sürmek mümkündür. Ancak bu zeminin inşa edilmesi ve değerlendirilmesi başka bir çalışmanın konusudur. Çalışmamız, Aristoteles’in retoriğe ilişkin çizmiş olduğu çerçeveden hareketle, Cengiz Aytmatov’un bazı eserlerini merkeze almak suretiyle Aytmatov retoriğinin gücünün değerlendirilmesine hasredilecektir. Aristoteles, “Retorik” adlı çalışmasında ikna edici iletişimin yollarını ifade edip, beş sanattan birisi olan retorik/hitabet’in konumunu göstererek, onu, belli bir durumda, elde var olan ikna yollarını kullanma yetisi olarak tanımlar ve insanları ikna etme sanatı olarak görür2. Filozof, söz konusu eserinde iletişim sürecinde üç temel ayak olan, kaynak, kanal ve hedef noktasında çok önemli tespitlerde bulunmuş ve bunları doğru tanımanın iletişimin sağlıklı ve ikna edici olmasına çok büyük katkılar sağlayacağını ifade etmiştir. Aristoteles, ikna edici, etkili ve iyi konuşma 1 İbrahim Emiroğlu, Klasik Mantığa Giriş, Elis Yay., Ankara, 2009, ss. 203- 253. 2 Aristoteles, Retorik, çev. Mehmet H. Doğan, YKY, İstanbul, 2008, s. 37. 308 Сборник материалов международного круглого стола «Диалог культур —наследие Ч.Т. Айтматова» sanatı olarak anlaşılan retoriği, bu iletişim sürecinin üst şemsiyesi olarak anlamlandırır. Cengiz Aytmatov Sovyetler döneminde yaşamış, Kırgızistan’da doğmuş önemli bir yazardır. Aytmatov sadece Sovyet toplumunun serüvenini kaleme almamış, eserlerinde bir bütün olarak insanı anlamaya ve anlatmaya çalışmıştır. En esaslı derdini “insan olmak ve kalmak” olarak belirleyen Çağdaş Manasçı Aytmatov, eserlerinde kurgu, söylem, mesaj, üslup, anlam, bütünlük, doğayı capcanlı kucaklama gibi unsurları başarıyla bir araya getirmiştir. Bu nedenlerle olsa gerek bütün dünya halkları da onun eserlerini severek okumaktadırlar. Onun “Cemile”sine bütün erkekler âşık olmuş, “Gülsarı”sına bütün dünya binmiş, “Beyaz Gemi”si ile bütün çocuklar yolculuk yapmıştır3. Çalışmamız kuşkusuz Aytmatov’un tüm eserlerini tahlil etmeye, onu bütün yönleriyle ortaya koyma başarısı gösteremeyecektir. Yapmaya çalışacağımız şey, Aytmatov’un bazı eserlerinde tebarüz eden retoriği, rasyonellik, ahlakilik ve duygusallık olarak da karşılık bulan retoriğin kendi içsel çerçevesi bağlamında değerlendirmek olacaktır. Ancak ondan önce değerlendirmemize dayanak olacak olan söz konusu teorik zemini Aristoteles’in anlayışı ışığında serimlemek anlamlı olacaktır. Retoriğin İçsel Çerçevesi ya da İkna Yolları Olarak Logos-Ethos-Pathos4 Retoriği ikna yollarından elde olanları en etkili şekilde kullanmayla ilişkilendiren Aristoteles’in zihninde bu yollar logos, ethos ve pathos şeklinde karşılık bulur. Üç ikna yolundan ilkinin ethos (ahlâki karakter) olduğunu ifade eden Aristoteles, bununla hatibin muhatap karşısındaki güvenirliliğine işaret etmek ister. Hatibin, alanına olan hâkimiyetinin muhatabın gözündeki güvenirliliğini ya da inandırıcılığını artırdığı gibi onun ahlâki açıdan erdemli bir karaktere sahip olması da güvenirliliğini artırır5. Aristoteles, ikincisinin yani hatibin erdem sahibi olmasını bu 3 Mayramgül Dıykanbayeva, “Hatıralar Işığında Cengiz Aytmatov ve Eserleri”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 4/1 2015 s. 172. 4 Ayrıntılar için bkz. Muhammet Enes Kala, “Aristoteles’in Retorik Eserine Özel Referansla Duyguları Tanımanın Ahlak Eğitimine Katkıları” Felsefe, Edebiyat ve Değer Sempozyumu Bildirileri, Kahramanmaraş, 2013. 5 Ramage, John D. and John C. Bean, Writing Arguments, Allyn & Bacon, 1998, ss. 81-82. 309 “Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası” Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri ikna yoluyla daha ilişkili olduğunu düşünür. “İyi insanlara ötekilerden daha tam ve daha kolay bir şekilde inanırız, sorun ne olursa olsun bu genellikle doğrudur.”6 Yine Quintilianus (MÖ 30-100) bunu şu şekilde dile getirir: “Retorik iyi söyleme sanatıdır, çünkü hem söylemin tüm yetkinliklerini hem de hatibin ahlâkını kucaklar, çünkü iyi insan olmadan gerçekten iyi konuşmak mümkün değildir.”7 Retorikte ifade bulan “ethos” katmanı, bunlarla birlikte özellikle söz konusu yazı olduğunda, yazıda doğrudan ya da dolaylı olarak insanlığın ortak vicdanını merkeze alabilir. Bu çerçevede yazı, hitap ettiği kişileri, nasıl insan olup, nasıl insan kalmayı başaracaklarına ilişkin bir değerler manzumesini aramaya ve sorgulamaya götürüyorsa, orada ifade bulan retoriğin de “ethos” ögesinden bahsedilebilir görünür. Ancak gerek hatibin erdemli vasfı, gerek yazıda veya söylemde ortaya çıkan insanların değerler manzumesine sevk ediş biçimi, muhatabı ikna etmede etkili olsa da yeterli görünmez. Zira konuştuğu veya yazdığı şey hakkında doğru şeyler bilmeyen ya da konuştuğu veya yazdığı şeylerin içsel tutarlılığı olmayan kişi anlatmak istediğini yalnız olumlu kişisel karakterine, ifade ettiğinin samimi olarak ortak iyiyi ve vicdanı merkeze almasına yaslanarak muhatabına anlatamayacak ve onu ikna edemeyebilecektir. Aristoteles, sadece ‘ethos’un yeterli olmadığından hareketle ikna etmenin ikinci yolu olan ‘logos’a, yani konuşanın veya yazanın mantıksal delillendirmeyi kullanabilme özelliği ve verilmek istenen mesajın iç tutarlılığına geçer. Hatip, muhatabına iletmek istediği mesajı öncelikle çok iyi bilmeli ve ona hâkim olmalıdır. Daha sonra uygun inandırıcı kanıtlar yoluyla mesajı muhatabına iletmeyi başarabilmelidir. Logos, burada mesajın anlamını, bağlı olduğu içsel ve dışsal ölçütleri içerir. Logos, başka bir anlamda hatip ve muhatabı kendi kurallarına (mantıksal-olgusal-metafizik vs. gerçeklikler) bağlamak8 ve soru-cevap arasındaki bütüncül ilişkiyi muhatabın değerlendirebilmesine imkân vererek aralarında ortak dil oluşturmak anlamını muhtevidir. Son olarak ‘logos’un da kâmil anlamda ikna sürecinin sağlanması konusunda yeterli olamadığına değinen Aristoteles’in son ikna yolu ise dinleyicinin ruh hali ve mesajın içerdiği coşkunlukla ilintili olan 6 Aristoteles, Retorik, s. 38. 7 Michel Meyer, Retorik, çev. İsmail Yerguz, Dost Kitabevi, Ankara, 2009, s. 12. 8 A.g.e., s. 11. 310 Сборник материалов международного круглого стола «Диалог культур —наследие Ч.Т. Айтматова» ‘pathos’tur. Aristoteles’e göre konuşma, insanda var olan duyguları istenildiği gibi harekete geçirme kudretine hâkim olursa, ikna doğrudan muhataptan da gelebilir. Aristoteles, bu durumu hatibe dostluk ve düşmanlık duyduğumuz durumlardaki yargılarımızın farklı olduğundan hareketle ifade eder9. Retorikte logos ve ethos bizzat hatibe ait ve onun yönetimi altındayken, pathosta hatip kontrolün yarısını muhataba bırakır. Artık konuşmaya duygu katmanın ve muhatabın duygularını kontrol etmenin yanında, konuşmasının ya da hitabının muhatabın ruhunda meydana getireceği etkileri artırabilmek ve anlayabilmek için onun ruh dünyasını tanıması, ona girmeyi başarması ve kendini muhatabına sevdirmesi de gerekecektir. “İnsan tutkuyla sevdiğinde sevdiği insanın nitelikleri ve onunla ilgili olarak olumlu düşünceler arasında bir fark gözetmez.”10 Kişinin mesajı etkili bir şekilde alabilmesi için tanınması gerekliliğinin önemine Platon’da da rastlamaktayız. O, özellikle “Gorgias” diyalogundan sonra telif ettiği “Phaidros” eserinde, retorik konusunda, sanatı temelinde bilgi ve idman olanı, sofistlerin kullandığı ve sadece küçük şeyi büyük, yanlış şeyi doğru olarak göstererek halkı kandırmayı amaç edinen sofistik retorikten ayırır. Platon, fazilet sahibi olan ve ileteceği mesajı doğruluğundan şüphe duymayan hatibin bunu iletebilmek ve muhatabının ruhunda değişiklikler meydana getirebilmek için muhatabının ruhunu çok iyi tanıması gerektiğine inanarak şunları söyler: “Mademki sözün asıl vazifesi ruhları yönetmektir, o halde usta bir hatip olmak için kaç çeşit ruh olduğunu muhakkak bilmelidir”11. Burada hatibin muhatabı iyi tanımasının yollarından birisi tikel diğeri ise tümeldir. Tikel olan yöntemde, hatibin hitap edeceği kitlenin hazır bulunma halini, seviyelerini, konuya olan ilgilerini, amaçlarını tanımak önemlidir. Ancak tümel olanda ortak olan insan doğasını/fıtratını en iyi şekilde bilmeye çalışmak esastır. Aytmatov bize öyle geliyor ki, retoriğin pathos katmanında insanı merkeze almakta ve ortak insan doğası ekseninde hareket ederek, tümel çerçevede kişilerin duygularını harekete geçirmektedir. O, günümüz insanın ihtiyaçlarını yakından tanımış ve eserlerinde ona ilişkin kapsayıcı ve kucaklayıcı bir yapı çizmeye 9 Aristoteles, Retorik, s. 38. 10 Meyer, a.g.e., ss. 28-29. 11 Platon, Phaidros, çev. Hamdi Akverdi, Maarif Matbaası, İstanbul, 1943, s. 271. 311 “Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası” Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri çalışmıştır. Günümüz insanı önüne sunuluna ontolojik bir tercihle karşı karşıyadır ve en iyi seçeneği seçmek onun elindedir. Zira Aytmatov’a göre “bugün her birimiz robot veya insan olmak mecburiyetiyle karşı karşıyayızdır.”12 Şimdi Aristoteles’e yaslanmak suretiyle çizmeye çalıştığımız, çalışmamıza teorik bir zemin olan çerçeve içerisinden Aytmatov’un retoriğini, seçtiğimiz bazı eserler üzerinden kısaca değerlendirmeye girişebiliriz. Çağdaş Manasçı Aytmatov’un Retoriğinin Gücü Cengiz Aytmatov’un eserleri, hususi olarak Kırgızistan’ın kelimenin tüm anlamlarıyla kültür tarihi, Sovyet dönemi ile Sovyetlerin dağılmasına tanıklık etse de genel olarak insanı yakalamaya çalıştığından olsa gerek tüm dünya insanları tarafından zevkle okunmaktadır. Çalışmamız bu tespite katılmakla beraber, eserlerindeki retorik gücün imkanının da onu etkili kılan unsurlardan olduğunu iddia edecektir. Zira Aytmatov’un eserleri, muhatabının idrak, vicdan ve his katmanlarını harekete geçirmekte, insana yaşamın anlamını sorgulatmak ve kişinin kendisi eşleniğinde insanı anlamak için onları işe koşmaktadır. Aytmatov’un incelemeye alacağımız eserleri, logos/aklilik, ethos/ vicdanilik ve pathos/duygusallık katmanlarını bulabileceğimizi düşündüğümüz çalışmaları olacaktır. Bunlar Yüz Yüze, Gün Olur Asra Bedel, Beyaz Gemi, İlk Öğretmenim, Fuji-Yama ve Kassandra Damgasıdır. Söz konusu eserlerinde Aytmatov, insanı idrak, vicdan ve his varlığı olarak bütüncül çerçevede yakalamaya çalışır. Onun insanı anlamaya ve sunmaya yönelik üslubu bir retorik zemininden değerlendirildiğinde bizim akli, vicdani, hissi ve duygusal yanımızı harekete geçirmektedir. Mesela, Gün Olur Asra Bedel adlı romanında tek gün içinde olan olaylarının geçmiş, şimdi ve gelecek zaman boyutları içinde nasıl başarıyla ve ciddi içsel tutarlılıkla serimlendiğini görmek gerekir. Bu romanında çok tema olsa da özellikle insanın akli boyutunun ne kadar önemli olduğu, mankurt kavramsallaştırmasıyla birlikte makul bir zeminde anlatılır. Akliliğin bir beşeri insan kılan en merkezi unsurlardan olduğunu Aytmatov, Nayman Ananın oğlu Colaman üzerinden resmeder. Aytmatov’un anlatımına saklanan aslına bakılırsa okuyanının akli yetisiyle 12 Ahmet Kabaklı, Türk Edebiyatı, C. 5, Türk Edebiyatı Vakfı Yay., İstanbul, 1997, s. 1006. 312 Сборник материалов международного круглого стола «Диалог культур —наследие Ч.Т. Айтматова» birlikte duygusallığına ve vicdaniliğine seslenen bir çağrıdır. Aytmatov’un merkezi kavramı kendi kavramsallaştırması olan mankurttur. Sömürgeci, istilacı güçler bir ülkenin çocuklarını, başlarını yaş derilerle/şirlerle sararak kızgın çöl güneşi altında bırakırlar. Bu deriler kurudukça kafaları sıkıştırır. Kafaları sıkıştırılan çocukların beyinleri küçük kalır, zihnî melekeleri de gelişmez. Böylece onlar geçmişini unutur, bedenleriyle ve ruhlarıyla karşı tarafın buyruğu altına girerler, kendi değerlerine ve ailesine sırt çevirirler. Nitekim olaydaki Colaman da anası Nayman Anayı gözünü kırpmadan öldürür. Hikayenin denilebilirse retorik gücü muhatabında öncelikle güçlü bir empati duygusu oluşturduktan sonra beşeriyetten insaniyete evrilen süreçte aklın önemini makul zeminde anlatma başarısı göstererek insanı kendisini idrak, vicdan ve his yetilerinden müteşekkil bir varlık olarak tanımaya çağırır13. Cengiz Aytmatov, Beyaz Gemi adlı romanıyla ise tamamıyla iradeye ve vicdanlara seslenmekte, onları insanı keşfetmek için harekete çağırmaktadır. Aytmatov’un teselli bulduğu ve insanlığa kurtuluş çaresi olarak sunduğu vicdan, Beyaz Gemi romanındaki Adsız Çocuk’un vicdanı, yani Çocuksu Vicdan’dır14. Çağdaş Manasçı Aytmatov, Beyaz Gemi romanında “Maral Ana” efsanesi aracılığıyla insanoğlunun tamahkarlık, hırs, vefasızlık, kıskançlık ve nankörlük gibi olumsuz karakter özelliklerini insanlığın ortak vicdanına seslenip, onu ayağa kaldırmak için tenkit eder. Beyaz Gemi aslında vicdanı kirlenmemiş, her insanım diyenin sahip olması gereken vicdanı temsil eden bir çocuğun dedesiyle yaşadığı olayları anlatır. Çocuğun annesi ve babası kendilerine farklı hayatlar kurarak çocuklarını terk etmişler ve çocuğun yegâne varlığı olarak geriye biricik dedesi kalmıştır. Dede, köyde Momun/Mümin dede diye tanınır. Mümin Dede kimin bir sıkıntısı olsa hemen koşup yardımına giden, sıkışanın her işine koşturan, her işin üstesinden gelen, çok çalışkan birisidir. Ancak ihtiyar Mümin Dede’nin tek zaafı silik bir insan olması, yani şahsiyet silikliğinden olsa gerek kendini kabul ettiren birisi olmamasıdır. Bu da onun çevresinde saygın bir bilge olarak tanınmasına engel oluşturur. Dedenin romanda sıcak bir ilişki kurduğu tek kişi 13 Cengiz Aytmatov, Gün Olur Asra Bedel, Çev. Refik Özdek, Ötüken Yay., Ankara, 2014. 14 Cüneyt Akın, “Cengiz Aytmatov’un Eserlerinde Vicdan”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 4/4 2015, s. 1566. 313 “Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası” Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri torunudur, dede torununa onun hayatını şekillendiren efsaneler, masallar ve halk hikayeleri anlatır. Beyaz Gemi romanına şekil veren hikaye ise Geyik Ana efsanesidir. Efsanede Geyik Ananın, Çopur Topal Nine’ye ortadan kaldırılması için verilen kız ve erkek kardeşin Çopur Topal Ninenin tüm uyarılarına rağmen evlat edinmesi hikayesi işlenir. Geyik Ana ısrarıyla iki kardeşi evlat edinir. Gün gelir bu kız ve erkek evlenmişler ve çocukları olur. Hikaye bu ya Çopur Topal Nine’ye soyun tükenmesi için emanet edilen çocuklar üzerinden böylece Kırgızlar’ın soyu devam eder. Ancak zamanla devran değişmiş ve insanlar zenginleşip idraklerinin üstü örtünmeye, vicdanları körleşmeye başlar. Bu durum onları gösterişe, şatafata ve gayri ahlakiliğe sevk eder. Hatta bunlarla birlikte bir ritüel de o günlerde başlar. Bu ritüel yeni türedi olarak, vefat eden kişilerin mezarının başına bir maral boynuzu koyma şeklinde belirir. Bu kötü ve acımasız adet, maralların soyunu tükenme noktasına getirir. Tüm bu olanlara çok gücenen Geyik Ana geride kalan tüm yavrularını toplayıp Isık Gölle vedalaşıp insanların olmadığı çok uzak bir ülkenin dağlarına sığınır15. Mümin Dede torununa bu efsaneyi sıklıkla anlatmakta ve ona maralların bir gün çıkıp geleceği umudunu ve şevkini vermektedir. Bu rüya bir gün gerçekleşir. Mümin Dede ve torunu ormanda üç maral görürler. Torun tarifsiz şekilde heyecanlı ve mutludur. Maralların geri dönmesi insanoğluna belki de son bir şans daha verildiğini, maralların hala onlardan ümitvar olduğunu gösterir. Ancak dedenin damadı Orozkul ve beraberindeki arkadaşları da maralları görürler ve onlardan birini eti için vurmayı planlarlar. Dede bu görüşe şiddetle karşı çıkar. Ancak onun en belirgin zaafı olan şahsiyet silikliği, inandığı değerlere ve torununun güvenine ihanet etmesine neden olur. Damadı Orozkul’un icbar etmesiyle maralı vuran dede, torununa hayatı boyunca yaşayacağı en büyük hayal kırıklığını ve hatta ihaneti yaşatır. Dedesini maralın kesik başı, yüzülmüş derisi ve parçalanmış etleri arasında gören çocuk zamanında Geyik Ana’nın insanlara karşı hissetmiş olduğu duyguyla idraki kırık, vicdanı parçalanmış olarak kendisini balık olmak üzere köyde akan nehrin sularına bırakır. Aytmatov romanın ardından çocuğa akla, vicdana, hissiyata ve duyguya aynı anda hitap eden bir ağıtla şöyle seslenir: 15 Cengiz Aytmatov, Beyaz Gemi, çev. Mehmet Özgül, Nora, İstanbul, 2017, ss. 58-74. 314 Сборник материалов международного круглого стола «Диалог культур —наследие Ч.Т. Айтматова» “Çocuk ruhunun bağdaşamadığı her şeyi reddettin sen. İşte bunun için avunuyorum. Bir kez çakıp sönen bir şimşek gibi yaşadın sen. Şimşeklerin kaynağı göktür, gök ise sonsuzluktur. İşte bundan dolayı kıvançlıyım. Avunduğum başka bir şey daha var: insanın çocuksu temiz vicdanı tohumun içindeki öz gibidir. Bu öz olmadan hiçbir tohum gelişemez ve bizleri ileride ne beklerse beklesin, insanlar yaşadıkça hak, doğruluk denen bir şey de var olacaktır. Senden ayrılırken senin sözlerini yineliyorum, küçük çocuk ‘Merhaba beyaz gemi, ben geldim!”16 İnsanın eylem ve söylemi bir anlam küresi içerisinde cereyan eder. Bu kürenin koordinat başları ise arzu-haz-irade-akıl-kolektif şuur ve Tanrıdır. Bu koordinatlar birbirini tamamlamazsa insan, anlam yolcuğunda kaybolur. Aytmatov, eserlerinde bir bakıma bu koordinat düzenine de işaret etmektedir. İnsanın arzusunu ve hazzını ortadan kaldırmak değildir mesele. İnsanın arayışında hazzı ve arzuyu anlamlı bir durak olarak belirleme ve onlardan hareketle daha güzel yolculuklara çıkabilmektir asıl olan. Yani Tanrı’nın varlığının güç, düzen, anlam ve yön verdiği bir kolektif bilinç, onunla birlikte şekillenen akıl, böylesi akla tabi olan irade, akla ittiba eden iradeyle şekil alan haz ve arzu insana insanı kavratır ve onun yolculuğunu anlamlı kılar. Söz konusu zemin kurulamaz, duraklar birbirine karıştırılır hatta ilk durak varılması gereken asıl nokta olarak tayin edilirse, insan ortadan kalkar, yeni zemin canavar beşere teslim edilmiş olur. Canavarın olduğu yerde ise hikmet değil, tahakküm bulunur. Burada akla, vicdana ve duyguya seslenecek insanlar yoktur. Mankurtlar, şahsiyeti silik Momunlar, vicdanı buharlaşmış Orozkullar, insanı etkilemenin ve yönlendirmenin yolunun onların akıl ve vicdanını gölgelemek üzere sadece bayağı duygusallık olduğunu düşünen Ordoklar vardır. Öylesi bir dünya yaşama zevki ve istencinden boşandırılmış bir dünyadır. Aytmatov eserleriyle böylesi bir dünyaya başkaldırır, eserlerindeki retoriğin gücüyle de insanları aklen (logos), vicdanen (ethos) ve duygusal (pathos) olarak ikna etmeye çalışır. Bu söylediğimizi şu ana kadar Aytmatov’un sadece iki eseriyle ortaya koymaya çalıştık ancak bunu gerekçelendirebileceğimiz daha çok eseri 16 Aytmatov, Beyaz Gemi, s. 182; Ayrıca Beyaz Gemi adlı eserin ahlaki değerlerin inşasında olası fonksiyonunu değerlendiren yazı için bkz. Ayşe Yılmaz Balkan, “Cengiz Aytmatov’un Beyaz Gemi Romanı Örneğinde İnsani Değerlerin Yeniden İnşasında Edebî Eserin Fonksiyonu”, Uluslararası Sempozyum İnsani Değerlerin Yeniden İnşası, Cilt 1, Erzurum, 2015, ss. 669-675. 315 “Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası” Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri daha vardır. Şimdi Yüz Yüze, Fuji-Yama, İlk Öğretmenim ve Kassandra Damgası adlı eserlerinden hareketle söz konusu retoriğin gücünü değerlendirmeye devam edelim. Aytmatov, Yüz Yüze adlı eserinde bir insanlık dramını anlatır. Anlattığı Seyde ve İsmail özelinde, beşerden insana olumlu, insandan ise beşere olan olumsuz yolculuğudur. Biz biliriz ki, beşer beşerin kurdu olabilir ancak insan insanın ancak ufku, yurdu ve dostu olabilir. Eser kısaca, askerden hasrete dayanamayıp kaçan İsmail’i ve kendisini eşini saklamak zorunda hisseden Seyde’yi anlatır. İsmail askerden kaçmıştır ve ne olursa olsun geri dönmeyecektir. Seyde ise ne olursa olsun eşini zor şartlarda saklayacaktır. Ancak insan, her şeyiyle sabit varlık değildir, onun canavarlığa ve insanlığa aynı uzaklıkta olan beşer yönü vardır ve bu beşer yönü ancak uygun şartlarda ve iklimde insaniyete inkılap edebilir. Kuşkusuz beşerden insaniyete yolculuk insanın iradesine bağlıdır ama o irade insana yaraşır şekilde işlevsel hale gelebilmesi için doğası bozulmamış akla, akıl ise işleyebilmesi için sosyalliğe muhtaç görünür. Arzu, haz, irade ve akıl yetileri insan içindir, ancak o yetiler birlikte ahenkli çalışabilirse onlar insan için var olabilirler. Aksi halde arzunun hazzı, arzuyla şekillenen hazzın iradeyi, sadece arzu ve haz tarafından şekillenen iradenin ise aklı tutsak ettiği zeminde ortaya insan değil, canavar çıkacaktır. Fakat, aklın iradeye söz geçirdiği, akıllı iradenin ise hazzı ve arzuyu şekillendirdiği, kontrol ettiği zeminde ise ortada beliren varlık insan olacaktır. Aytmatov, tüm eserlerinde bize öyle geliyor ki bu insanı aramaktadır. Yüz Yüze adlı hikayesinde de aradığı ve bulmaya çalıştığı Seyde ve İsmail’in zatında “insan”dır. Eser, beşerden insan olamaya geçişi başaran Seyde ve beşerden canavarlığa inkılap eden İsmail’in hayatlarını bir kesit içinde bize anlatır. Eser, bir bütün olarak insan doğasını anlamaya hasredilmiş yapı arz etmektedir. Aytmatov, İsmail’in özlemini, özgürlüğe olan arzusunu, Seyde’nin eşine bağlılığını ve onu kaybetme korkusunu, insanın açlık ve yokluk karşısındaki çaresizliğini ancak bunlarla beraber Seyde’nin şahsında insanın haysiyetini koruma noktasındaki büyük mücadelesini eserde etkili şekilde ifade eder. Tüm bunlar okuyanın önce duygusunu, sonra vicdanını ve sonra ise aklını harekete geçirerek, insanı kendisine dair, insan olma haline dair bir arayışa ve tavır almaya davet eder. Özellikle, Aytmatov’un eserin son kısmında anlattığı sahnede 316 Сборник материалов международного круглого стола «Диалог культур —наследие Ч.Т. Айтматова» herkesin Seyde’nin şahsında tecessüm etmeyi isteme ve ona özenme tecrübesi oldukça değerlidir. Seyde’nin, muhtaç komşularının hayvanını onlardan çalarak kesip yiyen ve tüfeği kendisine doğrulmuş olan İsmail’e bakışı aslında özellikle duyguya ve vicdana çok şey anlatmaktadır. “Aralarındaki mesafe gittikçe kısalıyordu ve birdenbire yüz yüze geldiler! O zaman Seyde’sini tanıyamadı. Bu kadın, o değildi. Başı açık, saçları ağarmış, kucağında yavrusuyla korkusuzca kendisine bakan bu kadın, o değildi… Birden onu kendisinden fersah fersah uzaktaymış gibi gördü. Kederinin heybetiyle, erişilmez, ulaşılmaz bir yüceliğe kavuşmuştu. (İsmail) onun karşısında kendisi ne kadar güçsüz, ne kadar acınacak haldeydi.”17 Fuji-Yama adlı eserde, Aytmatov, Mustafayev, Almagül, Abayev, Anvar Yusufbay, İsabek, Gülcan, Ayşe Apay isimli yedi karakteri konuşturur. Hikaye, Mustafayev’in eşi Almagül’ün Fuji-Yama olarak adlandırdığı bir kamp yerinde geçer. Ev sahibi, Mustafayev ve eşi Almagül, diğerleri de onların misafiridir. Kampın şeref konuğu ise hepsinin hocası Ayşe Apay’dır. Eserde söz konusu karakterlerinin geçmişleri, zevkleri, yaşam biçimleri ve birbirleriyle olan ilişkileri konu edinir. Ancak eserde ismi en çok geçen, kampta olmasa da Sabur’dur. Aslına bakılırsa hikaye onun şahsında kurulmuş ve insanın nasıl insan olabileceğine ilişkin bir soruya yanıt aramak üzere kurgulanmış görünür. Aytmatov, kahramanlar üzerinden yine insanı arar. İnsanın zaafları, şehveti, arzusu, iştiyakı, acullüğü, kederi, endişesi, menfaatperestliği tüm yönleriyle kahramanlar üzerinden açığa çıkarılır. Eser, insanın tüm bu uzanımları masaya yatırsa da net bir cevap vermez. Ancak Ayşe Apay ve Sabur ekseninde beşeri insan olmaya çağırır, bunu yaparken yine Aytmatov muhatabındaki aklı, vicdanı, hissi ve duyguyu tahrik ederek işe koşmaya çalışır18. Tüm bu hususlar, Aytmatov’un aklilik ile vicdaniliğin daha çok tebarüz ettiğini düşündüğümüz Kassandra Damgası adlı romanında ve vicdanilik ile duygusallığın daha belirgin olduğuna inandığımız İlk Öğretmen hikayesinde de karşımıza çıkmaktadır. Kassandra, Yunan Mitolojisinde Piriam ve Hekuba’nın kızı ve kehanetlerine hiç kimsenin inanmadığı bir kadın kahin olarak bilinir. Kassandra’nın aşkını kazanmak isteyen Apollon, 17 Cengiz Aytmatov, Yüz Yüze, Elips Kitap, Ankara, 2012, s. 60. 18 Cengiz Aytmatov, Fuji-Yama, çev. Mehmet Özgül, Nora, İstanbul, 2017. 317 “Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası” Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri ona yüksek kehanet yeteneği bahşeder. Fakat Kassandra onun teklifini reddeder. Apollon da buna cevap olarak Kassandra’nın doğru kehanetlerini hiç kimsenin ciddiye almamasına neden olur19. Aytmatov, bu romanı 1996 yılında bitirir, günümüzden 22 yıl önce yazılan romandaki bilim kurgusu gerçekten hayranlık vericidir. Onun zamanının önünde yaşadığını düşündüren romanda uzay çalışmalarına ilham verici tavrı da dikkat çekicidir. Uzay çalışmaları, bilim, bilim insanı, fütüroloji gibi kavramlar ile birlikte oldukça sıkı mantıksal dokusu romanın retorik gücünü aklilik (logos) lehinde artırsa da romanın bizce asıl mesajlarını insanlığın iyilik hazinesini geliştirmek zorunda oluşuna yönlendirmesi retorik gücündeki vicdaniliği (ethos) daha çok merkeze aldığını hissettirmektedir. Şimdi romanda işlenen hikayeyi kısaca da olsa anlatalım. Romanın merkezinde, Filofey adlı bir uzay rahibi, Bork adlı bir gelecek bilimci ve onun eşi, Ordok adlı menfaatperest bir politikacı vardır. Roman, uzayın derinliklerinden Papaya yazılan bir mektupla başlar. Mektubu yazan Filofey’dir. Mektubunda tüm insanları ve hatta insanlığı yakından ilgilendiren, adına Kassanda Damgası dediği buluşundan bahseder. Kassandra Damgası bebeklerin henüz embriyo döneminde dünyada olup bitenleri hissedebilme yeteneğini bize bildirir. Buna göre kimi embriyolar yaşayacağı hayatı kabullenirken, kimileri bu hayata tepki gösterir ve dünyaya gelmek istemezler. Filofey, insanlık boyunca görülemeyen bu işaretlerin kendisi tarafından bulunduğunu söyler. Şayet embriyolar hayata gelmek istemiyorlarsa annelerinin alnında küçük benekler oluştururlar. Filofey, bu benekleri Kassandra Damgası olarak niteler. Filofey’in mektubunda bahsettiği, tüm insanları etkileyeceğini düşündüğü buluşu ise uzay istasyonundan gönderdiği keşif ışınları yardımıyla bu benekleri annelerin alınlarında belli edecek hale getirmesidir. Mektubunda bununla birlikte Filofey, alınlarında Kassandra damgası olan kadınların bu çocukları dünyaya getirmekle onlara kötülük yaptığını, bu embriyoların aslında hayata gelmek istemediklerini, geldikleri takdirde hayatın içinde kötü birer insan olarak yol alıp, insanlığın kötülük haznesini genişleteceklerini anlatıp, Papadan yardım ister. İşin çetrefilleşmesi ise mektubun, bir gazete marifetiyle kamuoyuna duyurulmasıyla başlar. 19 Bkz. Levent Bilgi, “Düşünmek için Sıradışı Bir Bilmece: Kassandra Damgası”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Kış-2012 Cilt:11 Sayı:39, s. 262. 318 Сборник материалов международного круглого стола «Диалог культур —наследие Ч.Т. Айтматова» Bork’un yakın arkadaşı olan Ordok başkanlık seçimlerine adaylığını koymuştur. Ordok, Bork’un eve döndüğünün haberini alınca onu arayarak acil biçimde seçim kampanyasında kendisine yardımcı olması talebinde bulunur. Telefon görüşmesinde ana konu tüm kamuoyunu derinden etkileyen Filofey’in mektubudur ve Ordok da başkanlık kampanyasını o mektuba verilecek tepkiler üzerine kurgulamak istemektedir. Ertesi gün halkla buluşacak olan Ordok Kassandra damgası konusuna ilişkin insanlara ne diyeceğini Bork’a danışır. Bork, bu durumun bilimin ışığında oldukça anlamlı olduğunu ve Filofey’in buluşlarını destekleyecek belgelerin olabileceğini ifade ederek, Filofey’in buluşunun desteklenmesi gerektiğini güçlü imalarla hissettirir. Ardından Ordok, insanları buluş konusunda cesaretlendirmeye gerektiğine ilişkin kabulle görüşmeyi bitirir. Planlanan toplantının saati gelip çatmıştır. Ordok heyecan verici bir konuşma yapar, ancak canlı yayında verilen toplantı sırasında bir vatandaş Ordok’a Filofey konusu hakkında ne düşündüğünü sorar. Ordok, bir gece önceki telefon görüşmesine bağlı kalarak yani Filofey’in desteklenebileceğine ilişkin olarak cümlesine giriş yapar fakat kıvrak bir manevra kabiliyetine sahip olan Ordok, bu açıklamanın büyük bir infiale sebebiyet vereceğini ön görüp anında taraf değiştirir. Ortaya çıkan tüm öfkeyi de bir gün önce telefonda görüştüğü Bork’a yönlendirir. Ünlü fütürolog Bork’un da Filofey’in dediklerine katıldığını halka söyler. Dahası ekler, en az Filofey kadar Bork’un da suçlu olduğunu kamuoyuna beyan eder. Kendisi bu açıklamalarla, halkın duygularını besleyip halkın desteğini almak suretiyle başkanlık yolunda ilerler. Bork, eşiyle beraber olanları şaşkınlık, üzüntü ve sessizlikle izlemektedir. Özellikle Ordok’un dillerinden dökülen Filofey hadisesi dalga dalga tüm dünyaya yayılır. Herkes sokaklarda protestolara başlar. Bork, kendisine buluşla ilgili görüşlerini paylaşma şansı ve imkanı verilmeden evini basan protestocular tarafından hunharca katledilir. Bu üzücü olayın haberini alan Filofey, bütün olup bitenden kendisini sorumlu tutar. Ardından gerçekleştirdiği araştırmanın belge ve kayıtlarını yok ederek, uzayda intihar eder20. Aytmatov, Kassandra Damgası adlı romanında modern hayatın bir türlü çözülemeyen sorunlarını sorgulatmaya çalışır. Okuyucuyu 20 Cengiz Aytmatov, Kassanda Damgası, çev. Ahmet Pirverdioğlu, Nora, İstanbul, 2017. 319 “Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası” Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri hayatın anlamı problemi ile karşı karşıya getirerek, robot veya insan olmak tercihi ile buluşturur. Bu tercih aynı zamanda olası bir ‘soru’nun da tetikleyicisidir21. ‘İnsanlık için tehdit nereden, nasıl gelmekte ve onlara çareler nasıl üretilebilmektedir?’ Bu soru, romanda insanların vicdanlarını muhatap alarak, onları arayışa sevk etmek için ikna eden merkezi soru olarak belirir. Konumuza ilişkin Aytmatov’un son eseri İlk Öğretmenim adlı uzun öyküsüdür. Öyküde Aytmatov, Düyşen adlı bir gencin, öğretmenlik ufkunu inşa ederken, köy çocuklarına olan hizmetini anlatır. Tabi bu hikayeyi Aytmatov, Düyşen’in emeklerinin üzerinde tezahür eden Altınay isimli bir kıza anlattırır. İdeallere sahip olan Düyşen’in, hem fiziki imkanların elverişsizliğinden hem de köy halkının eğitime olan bakışının olumsuzluğundan meydana çıkan zorluklarla mücadelesini, öğrencilere olan düşkünlüğünü, halkın inandığı yanlış düşünce ve eylem tarzlarını değiştirmeye olan inanmışlığını işleyen eser, insanın nasıl daha çok insan olup kalabileceğine ilişkin etkileyici bir manzara çizmeye çalışır. İnsanın yetkinleşmesine ilişkin hiçbir mücadelenin karşılıksız kalmayacağını, bu mücadelenin geleceğe ilişkin filizler vereceğini, insanın ancak idealleriyle yaşam istencini diri tutabileceğini anlatan hikaye, insanın vicdanına ve hissiyatına seslenerek insanı şevklendirmekte, insana nasıl insan olup kalabileceği sorusunu sordurmakta ve insanı mücadeleye çağırmaktadır22. Sonuç Cengiz Aytmatov Sovyetler döneminde yaşamış, Kırgızistan’da doğmuş önemli bir yazardır. Aytmatov sadece Sovyet toplumunun serüvenini kaleme almamış, eserlerinde bir bütün olarak insanı anlamaya ve anlatmaya çalışmıştır. En esaslı derdini “insan olmak ve kalmak” olarak belirleyen Çağdaş Manasçı Aytmatov, eserlerinde kurgu, söylem, mesaj, üslup, anlam, bütünlük, doğayı capcanlı kucaklama gibi unsurları başarıyla bir araya getirmiştir. Tüm bu hususiyetler onu dünya çapında etkileyici bir yazar kılmaktadır. Bu hususiyetlerin yanında etüdümüz, onu etkili kılan unsurlardan birisinin de eserlerinde tebarüz eden retoriğin gücü olduğunu ortaya koymaya çalışmıştır. 21 Bilgi, A.g.m., ss. 268-270. 22 Aytmatov, C., İlk Öğretmenim, çev. Mehmet Özgül, Nora, İstanbul, 2017. 320 Сборник материалов международного круглого стола «Диалог культур —наследие Ч.Т. Айтматова» Retorik, ikna yollarından elde olanları en etkili şekilde kullanmak olarak karşılık bulur. Aristoteles, retoriği meydana getiren üç katmandan bahseder. Bunlar, aklilikle tüm bakımdan ilgili olan logos, hatip ve muhatabı ahlakilik sarmalında bir araya getiren ethos ve muhatabı duygularıyla tanıyıp onun duygularını harekete geçirmek manasında ifade bulan pathos şeklinde karşılık bulur. Çalışmamız Aytmatov’un bazı eserlerinden hareket etmek suretiyle onların, muhatabının idrak, vicdan ve his katmanlarını harekete geçirmekte, insana yaşamın anlamını sorgulatmak ve kişinin kendisi eşleniğinde insanı anlamak için onları işe koşmakta olduğunu ifade etmektedir. Aytmatov’un incelemeye aldığımız eserleri, logos/aklilik, ethos/vicdanilik ve pathos/duygusallık katmanlarını tefrik edebileceğimiz eserleri olmuştur. Söz konusu eserlerinde Aytmatov, insanı idrak, vicdan ve his varlığı olarak bütüncül çerçevede yakalamaya çalışmaktadır. Onun insanı anlamaya ve sunmaya yönelik üslubu bir retorik zemininden hareketle değerlendirildiğinde bizim akli, vicdani, hissi ve duygusal yanımızı açığa çıkarmaktadır. Aytmatov, eserlerine retoriği oluşturan katmanları açığa çıkarırken, metin içi öncelik-sonralıklara, tutarlılığa, tarihsel dizgeye dikkat ediyor ve aklın doğrudan dışlayacağı gayri makul unsurları metinden uzaklaştırmak suretiyle retorikte akliliğe; sürekli iyiliği yüceltip, insanlığa ilişkin iyilik hazinesini genişleten, eserinde hep iyi karakterlere öykünülen kurgularla vicdaniliğe, duyguyu ve heyecanı sürekli diri tutarak ise duygusallığa dikkat etmektedir. Bu hususiyetler eserlerinin etkileyiciliğini artırmakta ve ikna gücünü yükseltmektedir. Bunlardan dolayı olsa gerek, tüm dünya insanları Aytmatov’un eserlerinde kendilerini bir kahramanla özdeşleştirmekte ve eser bitince ruh dinginliği/katharsise sahip olmaktadır. Kaynakça Akın, C., “Cengiz Aytmatov’un Eserlerinde Vicdan”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 4/4 2015. Aristoteles, Retorik, çev. Mehmet H. Doğan, YKY, İstanbul, 2008. Aytmatov, C., Fuji-Yama, çev. Mehmet Özgül, Nora, İstanbul, 2017. Aytmatov, C., Kassanda Damgası, çev. Ahmet Pirverdioğlu, Nora, İstanbul, 2017. 321 “Kültürler Diyaloğu: C. T. Aytmatov’un Mirası” Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Konuşma Metinleri Aytmatov, C., Yüz Yüze, Elips Kitap, Ankara, 2012. Aytmatov, C., Beyaz Gemi, çev. Mehmet Özgül, Nora, İstanbul, 2017. Aytmatov, C., Gün Olur Asra Bedel, Çev. Refik Özdek, Ötüken Yay., Ankara, 2014. Aytmatov, C., İlk Öğretmenim, çev. Mehmet Özgül, Nora, İstanbul, 2017. Balkan, A., “Cengiz Aytmatov’un Beyaz Gemi Romanı Örneğinde İnsani Değerlerin Yeniden İnşasında Edebî Eserin Fonksiyonu”, Uluslararası Sempozyum İnsani Değerlerin Yeniden İnşası, Cilt 1, Erzurum, 2015. Bilgi, L., “Düşünmek için Sıradışı Bir Bilmece: Kassandra Damgası”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Kış-2012 Cilt:11 Sayı:39, s. 262. Dıykanbayeva, M., “Hatıralar Işığında Cengiz Aytmatov ve Eserleri”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 4/1 2015. Emiroğlu, İ., Klasik Mantığa Giriş, Elis Yay., Ankara, 2009. Kabaklı, A., Türk Edebiyatı, C.5, Türk Edebiyatı Vakfı Yay., İstanbul, 1997. Kala, M.E., “Aristoteles’in Retorik Eserine Özel Referansla Duyguları Tanımanın Ahlak Eğitimine Katkıları” Felsefe, Edebiyat ve Değer Sempozyumu Bildirileri, Kahramanmaraş, 2013. Meyer, M., Retorik, çev. İsmail Yerguz, Dost Kitabevi, Ankara, 2009. Platon, Phaidros, çev. Hamdi Akverdi, Maarif Matbaası, İstanbul, 1943. Ramage, J. D. and Bean, J., Writing Arguments, Allyn & Bacon, 1998. 322
Sayı: 56 • 2019
Yaygın Süreli Yayın,
Üç ayda bir yayımlanır. 6 KISA KISA
KOPOTKO
İmtiyaz Sahibi ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü 14 TÜRKSOY DAİMİ KONSEYİ 36. DÖNEM TOPLANTISI
ULUSLARARASI TÜRK KÜLTÜRÜ TEŞKİLATI Adına KASTAMONU KÜLTÜR BAŞKENTİ BAYRAĞI’NI OŞ’A DEVRETTİ
Prof. Dr. Fırat PURTAŞ XXXVI ЗАСЕДАНИЕ ПОСТОЯННОГО СОВЕТА ТЮРКСОЙ
КАСТАМОНУ ПЕРЕДАЛ ЭСТАФЕТУ КУЛЬТУРНОЙ СТОЛИЦЫ ГОРОДУ ОШ
Yayına Hazırlayan:
22 TÜRKSOY GENÇLİK ODA ORKESTRASI BALKAN SAHNELERİNİN VAZGEÇİLMEZİ
Vügar NOVRUZOĞLU БЕССМЕННЫЙ МОЛОДЕЖНЫЙ КАМЕРНЫЙ ОРКЕСТР ТЮРКСОЙ НА СЦЕНАХ БАЛКАНСКИХ СТРАН
106 TÜRK DÜNYASI ÖNCÜLERİ - 9 TÜRKMENELİ MİLLİ ŞAİRİ MEHMET İZZET HATTAT
ВЫДАЮЩИЕСЯ ЛИЧНОСТИ ТЮРКСКОГО МИРА - 9: НАРОДНЫЙ ПОЭТ ТУРКМЕНЭЛИ МЕХМЕТ ИЗЗЕТ ХАТТАТ
14 48
22 58
32 74
40 92
Editörden
от редактора
Değerli okurlar, Дорогие читатели!
Türk halklarının zengin kültürel mirasının Встречайте свежий номер нашего журнала о
деятельности, проводимой Международной
koruma, yaşatma, tanıtma ve gelecek nesillere
организацией тюркской культуры (ТЮРКСОЙ),
aktarma misyonuyla çeyrek asırdır faaliyetlerine
которая в течение вот уже четверти века
devam eden TÜRKSOY'un düzenlediği çeşitli
трудится во благо сохранения, популяризации и
etkinliklerden örneklerin yer aldığı dergimizin передачи будущим поколениям богатого
yeni sayısı ile yeniden huzurlarınızdayız. культурного наследия тюркских народов.
TÜRKSOY’un 25. kuruluş yıldönümünün Информацией о некоторых мероприятиях,
kutlandığı bir dönemde düzenlediğimiz bir проводимых в этот период, когда отмечается
birinden renkli çok sayıda etkinlikten sadece 25-летие ТЮРКСОЙ, мы делимся с Вами,
bazılarına yer verebildiğimiz dergimizin bu дорогие читатели. На страницах журнала
«ТЮРКСОЙ» Вы также можете ознакомиться с
sayısında teşkilatımızın gelenekselleşen
новыми проектами, запущенными со тороны
etkinliklerinin yanısıra başlattığı yeni projeleri de
нашей организации.
sizlere sunacağız.
Заседания Постоянного совета министров
TÜRKSOY Daimi Konsey Toplantıları, kurumun культуры стран-членов представляют собой
Türk Dünyası’nın kültür sanat hayatına ilişkin стратегическую важность в части
önemli kararların alması ve geleceğe yönelik формирования политики организации в области
faaliyetlerinin belirlenmesi açısından önem arz культуры и искусства тюркского мира. В
настоящем выпуске журнала мы расскажем Вам
etmektedir. Bu sayımızda sizlere, 2018 Türk
о XXXVI заседании ПС ТЮРКСОЙ,
Dünyası Kültür Başkenti Kastamonu'da
состоявшемся в турецком городе Кастамону –
düzenlediğimiz TÜRKSOY Daimi Konseyi 36.
культурной столице тюркского мира-2018, о
Dönem Toplantısı, 2019 yılı faaliyetlerine ilişkin плане мероприятий на 2019 год, а также о
alınan kararlar ve Türk Dünyası sanatçılarının церемонии закрытия Года «Кастамону –
sahne aldığı Kültür Başkenti Kapanış Programı культурная столица тюркского мира-2019».
hakkında bilgi vereceğiz.
Буквально каждый день ТЮРКСОЙ
осуществляет новый проект, направленный на
TÜRKSOY Altaylardan Balkanlara geniş
эффективную популяризацию культуры и
coğrafyadaki Türk halklarının kültür zenginliğini
искусства тюркских народов. В этой связи
dünyaya tanıtmak adına yaptığı çalışmalara her
необходимо отметить особый вклад в миссию
geçen gün bir yenisini ekleyerek misyonunu хора и оркестров, созданных ТЮРКСОЙ и
devam ettirmektedir. Bu kapsamda выступающих с концертами в разных культурных
teşkilatımızın oluşturduğu orkestralar çeşitli центрах мира.
bölgelere yaptıkları turneler ile bu tanıtıma
В 56-м выпуске журнала «ТЮРКСОЙ» мы
büyük katkı sağlamaktadır. поделимся с читателями информацией о вторых
гастролях по балканским странам Молодежного
Dergimizin 56. sayısında sizlere Gençlik Oda
камерного оркестра ТЮРКСОЙ, который стал
Orkestrası’nın Balkanlar turnesinden
всегда желанным гостем престижных
bahsedecek, bu coğrafyaya düzenlediği ikinci
фестивалей в регионе. Молодежный камерный
turne ile Balkan festivallerinin vazgeçilmezi хор ТЮРКСОЙ осуществил турне по
haline dönüştüğünü anlatacağız. TÜRKSOY Казахстану, в рамках которого артисты
Gençlik Korosu’nun Kazakistan turnesi встретились с любителями искусства во многих
4
kapsamında ziyaret ettiği kadim şehirlerin исторических городах страны. Оркестр народных
sanatseverleriyle buluşmasına şahitlik edecek, инструментов ТЮРКСОЙ вернулся из творческой
izleyicilerin coşkusuna ortak olacaksınız. Bir diğer поездки по Японии, где своим высоким
orkestramız olan Halk Çalgıları Orkestrası’nın профессионализмом покорил сердца многих
любителей искусства.
muhteşem Japonya turnesini sizlere aktaracak, Türk
halklarının geleneksel müziğinin Japon müzikseverlerle В этом выпуске журнала Вы попадете на мероприятие,
buluşmasını gururla takip edeceksiniz. проведенное нами в рамках 25-летия ТЮРКСОЙ, в
Аргентине и торжественное закрытие международного
Bu sayımızda, TÜRKSOY’un kuruluşunun 25. yılı фестиваля «Шелковый путь» (Шеки, Азербайджан).
etkinlikleri kapsamında Arjantin’de düzenlediğimiz
Своим самоотверженным трудом в области
etkinlikle birlikte Azerbaycan’daki Şeki İpekyolu популяризации культуры разных народов,
Festivali kapanış konserine birlikte misafir olacağız. проживающих в духовном пространстве ТЮРКСОЙ,
Международная организация еще более укрепляет
TÜRKSOY gönül dünyamızdaki çeşitli halkların
свой авторитет в качестве общей крыши тюркской
kültürünü tanıtma çalışmalarına verdiği katkılarıyla Türk
культуры и искусства. В этой связи целесообразным
kültürünün çatı kuruluşu olduğunu birkez daha будет упомянуть гастроли музыкально-театрального
göstermektedir. Bu kapsamda düzenlediğimiz ve bu коллектива уйгурских тюрков по Турции, проведение в
sayımızda bilgi edineceğiniz, Uygur Türklerinin Müzik Стамбуле казахстанской археологической экспозиции
ve Tiyatro Topluluğu’nun Türkiye turnesi, Türk «Золотой человек», организация казахстанской
halklarının tarihine yeni bir bakış getiren, Kazakistan'ın художественной выставки «Дух великой степи» в
en önemli arkeolojik buluntularından olması nedeniyle Анкаре и Бурсе, реализация в Анкаре проекта выставки
художественных произведений, отражающих
ulusal sembole dönüşen “Altın Elbiseli Adam” İstanbul
культурно-исторические и природные
sergisi, Kazak resim sanatının nadide eserlerinin yer
достопримечательности Турецкой Республики
aldığı “Ulu Bozkır’ın Ruhu” Ankara ve Bursa sergileri,
Северного Кипра «Шаг за шагом Северный Кипр», и
KKTC’nin doğal ve tarihsel güzelliklerini fotoğrafçıların многие другие мероприятия.
objektifinden sanatseverlere sunan “Adım Adım Kuzey
В этом номере нашего журнала, который у Вас в руках,
Kıbrıs” Ankara sergisi TÜRKSOY’un bu uğurda sarfettiği
мы расскажем о сотрудничестве ТЮРКСОЙ и ISME в
çabanın birer nişanesidir.
рамках XXXIII всемирной конференции ISME, на
Dergimizin bu sayısında bilgi edineceğiniz TÜRKSOY’un котором руководитель ТЮРКСОЙ выступил в качестве
основного докладчика, дни оперного искусства
33. ISME toplantısındaki sunumuyla TÜRKSOY ile ISME
ТЮРКСОЙ, участие артистов, приглашенных ТЮРКСОЙ
arasındaki işbirliğine de değinecek, geleneksel
из разных уголков тюркского мира, в международном
TÜRKSOY Opera Günleri hakkında bilgi verecek,
фестивале, который состоялся в городе Чубук.
TÜRKSOY davetlisi Türk Dünyası sanatçılarının Çubuk
Вы также сможете прочитать о концерте, посвященном
festivaline kattığı coşkudan sizlere söz edeceğiz.
10-летию со дня включения ритуального танца семах
Mevlevi Sema Törenlerinin ve Azerbaycan Muğam мевлеви и азербайджанского искусства мугам в список
Sanatı’nın UNESCO listesine alınmasının 10. yılını ЮНЕСКО, а также о конференциях из цикла
«Выдающиеся личности тюркского мира», посвященных
kutladığımız konserin yer aldığı bu sayımızda ayrıca
туркменскому народному поэту Мехмету Иззету
Türk Dünyası Öncüleri Konferansları dizisinde sizleri
Хаттату, казахскому поэту и композитору Эстаю
Türkmeneli Milli Şairi Mehmet İzzet Hattat, Kazak şair ve
Беркимбайулы и известному мыслителю из
besteci Estay Berkimbayulı ve Borçalı Türklerinin ünlü борчалинских тюрков Джемалю Мустафаеву.
düşünürü Cemal Mustafayev’i sizlere tanıtacağız.
Напомним, что свежие новости о текущей
TÜRKSOY'un güncel faaliyetlerine ilişkin haberlerine деятельности ТЮРКСОЙ можно получить на сайте
www.turksoy.org adresinden de ulaşabileceğinizi www.turksoy.org
hatırlatarak, keyifli okumalar dileklerimizle, bir sonraki Желаем приятного чтения и до встречи в следующем
sayımızda buluşuncaya kadar hoşçakalın. номере журнала «ТЮРКСОЙ»!
5
Türk Konseyi 6. Zirvesi’de
TÜRKSOY Rüzgarı
6
Aksakallar Konseyi birleştirilerek TÜRKSOY'un совместная работа ТЮРКСОЙ, Тюркской
çatısı altında çalışmasını öneriyorum” академии и Фонда тюркской культуры и
наследия будет играть важную роль в
Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev,
продвижении культурного богатства тюркского
Türk Dünyası gençleri arasında işbirliğinin daha da
мира во всем мире.
artırılması gerektiğine dikkati çekti. Türk
Президент Казахстана Нурсултан Назарбаев,
coğrafyasında faaliyette bulunan bazı uluslararası
подчеркнул необходимость повышении
kuruluşların verimliliğinin yeterli düzeyde
действенности международных организаций,
olmadığının altını çizen Nazarbayev, Uluslararası ведущих деятельность в тюркском мире.
kuruluşların etkinliklerini artırması gerektiğine işaret
Президент Казахстана Нурсултан Назарбаев
etti.
обратил внимание на то, что необходимо
Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, “TÜRKSOY крепить взаимодействие среди молодежи
üst düzey, değerli çalışmalar yapıyor” тюркских стран. Отметив недостаточную
эффективность некоторых международных
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev
организаций, ведущих деятельность в тюркском
Azerbaycan ve TÜRKSOY arasındaki yakın işbirliğini
мире, Назарбаев подчеркнул необходимость
vurgulayarak, "Kültürel işbirliklerimiz arasında, повышении их действенности.
özellikle TÜRKSOY'un ve Milli Miras Vakfı'nın üst
Президент Азербайджана Алиев: «Работа
düzey değerli çalışmalar yaptıklarını vurgulamak
ТЮРКСОЙ очень важна и ведется на высоком
isterim. Azerbaycan bu her iki kuruluş ile aktif уровне».
çalışmalar yapmaktadır." şeklinde konuştu.
Президент Азербайджана Ильхам Алиев
Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, “2020 подчеркнул, что Азербайджан связывают с
KISA KISA //
Türk Dünyası Kültür Başkenti Hiva olsun” ТЮРКСОЙ узы тесного сотрудничества. «В
Zirveye onur konuğu olarak katılan Özbekistan сфере культурного взаимодействия необходимо
отметить ценную работу, которую ведут
Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev konuşmasında
ТЮРКСОЙ и Фонд тюркской культуры и
TÜRKSOY tarafından 2012 yılından itibaren
наследия. Азербайджан активно работает с
uygulanan "Türk Dünyası Kültür Başkenti"
этими двумя организациями», - сказал Ильхам
uygulaması kapsamında Özbekistan'ın Hiva kentinin Алиев.
2020 yılında aday olduğunu duyurdu.
Президент Узбекистана Мирзиёев: «Хива
Türk Konseyi 6. Zirvesi çerçevesinde, Türk Dili должна стать Культурной столицей тюркского
Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi) мира 2020 года».
Dışişleri Bakanları Konseyi Toplantısı düzenlendi. Президент Узбекистана Шавкат Мирзиёев,
Toplantıda TÜRKSOY Genel Sekreteri Kaseinov присутствовавший на Саммите в качестве
TÜRKSOY çalışmaları hakkında bilgi verdi. почетного гостя, объявил, что город Хива станет
кандидатом на звание Культурной столицы
тюркского мира 2020 года. Эта инициатива
ТЮРКСОЙ стартовала в 2012 году.
7
Kırgızistan Cumhurbaşkanı
Ceenbekov’dan Düsen Kaseinov'a
Danaker Devlet Nişanı
ırgızistan Cumhurbaşkanı Sooronbay Президент Сооронбай Жээнбеков
K Ceenbekov, TÜRKSOY Genel Sekreteri
Büyükelçi Düsen Kaseinov'a Danaker Devlet
Nişanı'nı takdim etti.
вручил орден «Данакер»
Генеральному секретарю
Kırgızistan Devlet Konukevi'nde düzenlenen törende ТЮРКСОЙ Дюсену Касеинову
konuşan Cumhurbaşkanı Ceenbekov, Türk dili
лава государства отметил, что возглавляемая
konuşan ülkeleri birbirine bağlayan bir tür manevi
köprü görevini üstlenen Uluslararası Türk Kültürü
Teşkilatı TÜRKSOY'un Kaseinov liderliğinde önemli
çalışmalara imza attığını ve uluslararası arenada
Г Дюсеном Касеиновым международная
организация ТЮРКСОЙ, являясь
своеобразным духовным мостом, связывающим
тюркоязычные страны, выполняет большую работу.
büyük bir prestij sahibi olduğunu söyledi.
Пользуется большим авторитетом на
Verimli iş birliği için Kaseinov’a teşekkür eden международной арене. Президент Сооронбай
Ceenbekov, onun Kırgızistan ile TÜRKSOY arasındaki Жээнбеков поблагодарил Дюсена Касеинова за
iş birliğinin güçlendirilmesi, Kırgız halkının manevi ve плодотворную работу, подчеркнув его личный
kültürel değerlerinin korunması ve geliştirilmesi, ülke вклад в дело укрепления сотрудничества
için öneme haiz etkinliklerin en üst düzeyde Кыргызстана с ТЮРКСОЙ и помощь в проведении
gerçekleştirilmesi için yaptığı kişisel katkıya dikkati важных для страны мероприятий на высоком
çekti. уровне, а также в сохранении и продвижении
духовных и культурных ценностей кыргызского
Cumhurbaşkanı Ceenbekov özellikle, TÜRKSOY
народа.
tarafından 2018 yılının dünyaca ünlü Kırgız yazar
Cengiz Aytmatov Yılı ilan edilmesi, Kırgız şair ve В частности, Глава государства выразил
yazarların kitaplarının yayınlanması nedeniyle благодарность Генсеку ТЮРКСОЙ за объявление
TÜRKSOY Genel Sekreterine teşekkürlerini iletti. 2018 года - Годом Чингиза Айтматова и за издание
книг кыргызских поэтов, писателей.
Büyük ödül için Kırgızistan Cumhurbaşkanı
Ceenbekov'a teşekkür eden Büyükelçi Düsen Дюсен Касеинов поблагодарил Президента
Kaseinov, çalışmalarında her zaman Kırgızistan Сооронбая Жээнбекова за высокую награду,
yönetiminin desteğini hissettiklerini kaydetti. отметив, что ТЮРКСОЙ в своей работе всегда
ощущает поддержку руководства Кыргызстана.
Cengiz Aytmatov hakkında da konuşan Kaseinov,
Говоря о писателе Чингизе Айтматове, Генсек
2018'in dünyaca ünlü Kırgız yazar Cengiz Aytmatov Yılı
ТЮРКСОЙ отметил, что решение об объявлении
ilan edilmesine ilişkin kararın bütün üyeler tarafından
2018 года Годом Чингиза Айтматова было
destek gördüğünü ve yazarın doğumunun 90.yılı
поддержано всеми членами организации,
onuruna bütün dünyada etkinlikler düzenlendiğini мероприятия в честь 90-летия проходят во многих
bildirdi. странах. Как он сообщил, в ноябре в Японии при
Kaseinov ayrıca, содействии Посольства Кыргызской Республики в
Kırgızistan'ın Tokyo этой стране пройдут мероприятия,
Büyükelçiliği посвященные Айтматову.
tarafından Kasım Орден «Данакер» - государственная награда
2018’de Japonya’da Киргизии. Утвержден 24 ноября 1999 года
Aytmatov’a указом Президента Киргизии. Орденом
ithaf edilen «Данакер» награждаются граждане
etkinlik за большой вклад в укрепление
yapılacağını мира, дружбы и сотрудничества
belirtti. между народами; за особо
плодотворную работу по
сохранению межнационального
согласия, заслуги в развитии
науки, сближении и
взаимообогащении национальных
культур.
8
Büyükelçi Kaseinov, T.C. Kültür ve
Turizm Bakanı Ersoy'u Ziyaret Etti
luslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY
KISA KISA //
Genel Sekreteri Büyükelçi Düsen Kaseinov
ve Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Fırat визит Министру
Purtaş, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanı
Mehmet Nuri Ersoy'u makamında ziyaret etti.
культуры и туризма
Bakan Mehmet Nuri Ersoy ve TÜRKSOY yetkilileri
Турции Эрсою
arasında yapılan görüşmede, 2018 Türk Dünyası
Kültür Başkenti Kastamonu'da düzenlenecek енеральный секретарь Международной
TÜRKSOY Daimi Konsey Toplantısı hazırlıkları,
gündemi ve tarihine ilişkin konular değerlendirildi.
9
“Türkmenistan Büyük İpek
Yolunun Kalbi” Türkçeleştirildi
Книга «Туркменистан - сердце Великого Шелкового
пути» переведена на турецкий язык
енеральный секретарь ТЮРКСОЙ Дюсен
10
"Cengiz Aytmatov'u Okumak" Sanat
Albümü TÜYAP fuarında tanıtıldı
KISA KISA //
luslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY На книжной ярмарке ТЮЯП
U tarafından ilan edilen "2018 - doğumunun 90
yılında Kırgız yazar Cengiz Aytmatov'u Anma
Yılı" etkinlikleri kapsamında hazırladığı "Cengiz
прошла презентация
альбома «Читая Чингиза
Aytmatov'u Okumak" sanat albümü 37. Uluslararası Айтматова»
İstanbul Kitap Fuarı'nda tanıtıldı. а XXXVII Международной Стамбульской
Bu yıl "Hayatı Edebiyatla Kuşatmak" ana temasıyla
düzenlenen fuarda, TÜRKSOY, yayınlarının sergilendiği
stant ile yer aldı.
Н книжной ярмарке состоялась презентация
арт-альбома «Читая Чингиза Айтматова»,
изданного ТЮРКСОЙ в рамках Года Айтматова,
объявленного в честь 90-летия великого
Fuarda, TÜRKSOY’un ilan ettiği "2018 Cengiz кыргызского писателя.
Aytmatov'u Anma Yılı" etkinlikleri kapsamında ТЮРКСОЙ открыл на ярмарке, которая в этом году
hazırladığı "Cengiz Aytmatov'u Okumak" sanat albümü проходит в рамках темы «Охватить жизнь
tanıtıldı. Cengiz Aytmatov'a ithafen hazırlanan sanat литературой», свой книжный стенд.
albümünde yazarın eserlerine ilişkin Türk Dünyası'nın В ходе книжной ярмарки прошла презентация арт-
ressamlarının eserleri toplandı. Aytmatov'un eserlerine альбома «Читая Чингиза Айтматова». В данном
ilişkin resimlerin toplandığı tek kitap olma özelliğini альбоме, посвященном Чингизу Айтматову,
taşıyan albümde, yazarın Dağlar Devrildiğinde, Dişi собраны работы художников тюркского мира,
отражающие такие произведения выдающегося
Kurdun Rüyaları, Gün Olur Asra Bedel, Beyaz Gemi,
писателя, как «Когда падают горы (Вечная
Selvi Boylum Al Yazmalım , Elveda Gülsarı!, Yüz Yüze,
невеста)», «Плаха», «И дольше века длится день»,
Toprak Ana, Cengiz Han'a Küsen Bulut, Deniz Kıyısında «Белый пароход», «Тополек мой в красной
Koşan Ala Köpek, Cemile, Deve Gözü gibi dünya косынке», «Прощай, Гюльсары!», «Материнское
dillerine çevrilmiş birçok eserine ilişkin resimler yer поле», «Белое облако Чингисхана», «Пегий пес,
aldı. бегущий краем моря», «Джамиля», «Верблюжий
глаз», и др.
TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, açılışın
Генеральный секретарь Международной
ardından TÜRKSOY standını ziyaret eden ve
организации тюркской культуры Дюсен Касеинов
yayınlanan eserler hakkında bilgi alan İstanbul Valisi Ali
подарил арт-альбом «Читая Чингиза Айтматова»
Yerlikaya ve Bakan Yardımcısı Ahmet Haluk Dursun'a губернатору Стамбула Али Ерликае и заместителю
birer "Cengiz Aytmatov'u Okumak" sanat albümü министра Ахмету Халюку Дурсуну, которые
hediye etti. посетили стенд ТЮРКСОЙ.
11
"Azerbaycan Sinemasının 120. yılı"
Adana Film Festivalinde kutlandı
luslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY ve 120-летие азербайджанского
U Azerbaycan Kültür Bakanlığı işbirliği ile bu yıl
25. Adana Film Festivali kapsamında "Azer-
baycan Sinemasının 120. Yılı" özel oturumu ve film
кино отметили на
кинофестивале в Адане
gösterimi gerçekleştirildi.
12
Konya'da ilk kez Türk Dünyası
Aşuresi yapıldı
В Конье впервые приготовили
ашуру тюркского мира
рамках Дней кулинарной культуры Атешбаз
KISA KISA //
aşçısı Ateşbâz-ı Veli’yi anmak adına organize edilen состоялась церемония открытия казана, после
"Ateşbaz Veli Aşçı Dede Mutfak Kültürü Günleri" чего участники и гости мероприятия имели
etkinliklerinin açılışında konuşan Meram Belediye возможность отведать вкусные национальные
Başkanı Fatma Toru, yeme içme kültürünün ulusların блюда и ашуру. После обеда мероприятие
hem yaşam biçimlerini ortaya koyduğunu hem de продолжилось в сельджукском отаге, где можно
onlar hakkında önemli ipuçları verdiğini söyledi. Türk было познакомиться с национальными блюдами из
Dünyası'nda derin izler bırakan İsmail Gaspıralı'nın разных регионов тюркского мира, а также
"Dilde, Fikirde, İşte Birlik" şiarına "Aşta Birlik" kavramını посмотреть гастрошоу мастеров кулинарного
da ekleyen Toru, Türk Dünyası'nın her yönüyle bir дела. Публика восторженно рукоплескала
bütün olduğunu vurguladı. высокопрофессиональному гастро-шоу,
продемонстрированному Абузаром Ширалиевым
Protokol konuşmalarının ardından "Kazan Açma (Азербайджан), Бауыржаном Нургали (Казахстан) и
Merasimi" düzenlendi ve misafirlere kazanlarda Талантбеком Турганбаевым (Кыргызстан). В рамках
pişirilen yemekler ve aşure ikram edildi. Etkinlik мероприятия также состоялся конкурс на лучшее
kapsamında açılan "Türk Dünyası ve Yedi Bölge Yedi блюдо на территории области Конья.
Lezzet Stantları" ile "Mutfak Avadanlıkları Sergisi"
büyük ilgi gördü. Türk Dünyası’ndan gelen misafirlerin, Мероприятие, являющееся самой значимой
"Gastro Şovları" etkinliklere renk kattı. Büyük beğeni акцией по развитию гастротуризма в области
toplayan şovlarda Türk Dünyası lezzetleri ve şefler; Конья, завершилось раздачей супа «ашура
Abuzar Shiraliyev (Azerbaycan), Bauyrzhan Nurgali тюркского мира»,
(Kazakistan), Talantbek Turganbayev'in (Kırgızistan) приготовленной из
şovları büyük alkış aldı. Sergiye katılan ve stantları продуктов, привезенных при
gezen misafirler gerek Türk Dünyası’nın gerekse содействии ТЮРКСОЙ из
Türkiye’nin yedi bölgesinden gelen katılımcıların разных уголков
lezzetlerini tatma ve şovlarını seyretme imkanı buldu. тюркского мира,
десяти
"Ateşbaz Veli Aşçı Dede Mutfak Kültürü Günleri" тысячной
Konya’nın çeşitli bölgelerinde dağıtılan "Aşure толпе гостей
Çorbası" ile son buldu. 10 bin kişiye dağıtılan aşure и участников,
için ayrıca bu yıl Türkiye’de bir ilk gerçekleştirildi. что стало
Çorbaya, TÜRKSOY tarafından davet edilen Türk первой подобной
Dünyası aşçılarının getirdikleri ürünler katılarak ilk масштабной акцией в Турции.
"Türk Dünyası Aşuresi" yapıldı.
13
TÜRKSOY DAİMİ KONSEYİ
36. DÖNEM TOPLANTISI
XXXVI заседания
DEVRETTİ
Постоянного совета
министров культуры стран-
членов ТЮРКСОЙ состоялось
в городе Кастамону, которое
XXXVI ЗАСЕДАНИЕ ПОСТОЯННОГО Международной
СОВЕТА ТЮРКСОЙ организацией тюркской
культуры было объявлено
КАСТАМОНУ ПЕРЕДАЛ ЭСТАФЕТУ «Культурной столицей
КУЛЬТУРНОЙ СТОЛИЦЫ ГОРОДУ ОШ тюркского мира-2018».
14
astamonu’nun tarihi konaklarından “Kurşunlu этот раз министры культуры и представители
15
basın mensupları katıldı. генеральный секретарь Тюркского совета Багдад
Амреев, президент Тюркской академии Дархан
Toplantının açılış konuşmasını yapan Kültür ve Turizm
Кыдырали, генеральный секретарь ТЮРКПА Алтынбек
Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, Türk Dünyası’nın
Мамаюсупов, губернатор области Кастамону Яшар
UNESCO'su TÜRKSOY'un 25. kuruluş yıl dönümünü
Карадениз, мэр Кастамону Тахсин Бабаш, мэр города
kutladıklarını dile getirerek, "Türk kültürünün yaşatılması
Ош Таалайбек Сарыбашев, представители различных
ve uluslararası bilinirliğinin artırılması hususundaki
официальных и неправительственных организаций и
özverili çalışmalarından dolayı” TÜRKSOY’a teşekkür
средств массовой информации.
etti.
В своем выступлении на открытии заседания министр
Mehmet Nuri Ersoy, "Sevgi, hoşgörü, kardeşlik ve культуры и туризма Турции Мехмет Нури Эрсой
dayanışma değerlerine dayanan Türk kültürünün поздравив в связи с 25-летием ТЮРКСОЙ, известную
uluslararası düzeyde benimsenmesi adına gayretle как «ЮНЕСКО тюркского мира», поблагодарил эту
çalışan TÜRKSOY, üstlendiği bu misyonu 25 yıldır международную организацию за самоотверженный
başarıyla yerine getirmektedir." dedi. труд на поприще сохранения тюркской культуры и
Bakan Mehmet Nuri Ersoy konuşmasına şöyle devam повышения ее узнаваемости в мире.
etti: «ТЮРКСОЙ, которая неустанно трудится в сфере
"TÜRKSOY, kültürün, toplumları bir araya getiren ve пропаганды в мире тюркской культуры, опирающейся
ortak bir platformda buluşturan yegane unsurlardan biri на такие универсальные ценности как любовь,
терпимость, братство и солидарность, в течение 25
olduğu düşüncesiyle kurduğu kültür sanat köprüleriyle
лет успешно выполняет данную миссию», - сказал
hiç şüphesiz, evrensel barışa hizmet etmektedir.
Мехмет Нури Эрсой.
Coğrafyamıza baktığımızda TÜRKSOY'a önemli görevler
düştüğü ortadadır. Sevgi, hoşgörü, kardeşlik ve Он добавил, что «деятельность ТЮРКСОЙ,
dayanışma değerlerine dayanan Türk kültürünün безусловно, способствует укреплению мира на всей
uluslararası düzeyde benimsenmesi adına gayretle нашей планете. В этом смысле на Международную
çalışan TÜRKSOY, üstlendiği bu misyonu 25 yıldır организацию тюркской культуры, представляющую из
başarıyla yerine getirmektedir. Aynı coğrafyada себя платформу культурной дипломатии,
yüzyıllardır kardeşçe yaşayan ülkelerimiz arasında укрепленную единством культуры стран, на
kültürel ortaklığı güçlendirilmiş bir diplomasi протяжении веков мирно сосуществующих на земле,
platformudur ve kültür bakanlarımızın da katkılarıyla возлагаются важные задачи на всем пространстве
önemli bir dayanışma aracı olmaktadır. Aynı zamanda нашей географии. В этом плане мы рассматриваем
kültür ve sanat dalında değerlerimizin, kültür ТЮРКСОЙ как воплощение общего разума, как
16
varlıklarımızın ve ana dilimizin yüceltilmesi için Türk выразителя единой воли тюркского мира, который
Dünyası’nın ortak aklı ve sözcüsü konumuna gelmiştir.". возвышает ценности в области культуры и искусства,
а также объекты культурного наследия и языки
Genel Sekreter Kaseinov, TÜRKSOY’un 25. yılına
тюркских народов».
girmesinin coşkusu ve Kastamonu’nun, “Türk Dünyası
Kültür Başkenti” etkinliklerini başarılı bir şekilde Эрсой также обратил внимание присутствующих на
tamamlanması ile bayrağın yeni kültür başkentine то, что масштабный проект «Культурная столица
devredilecek olmasının mutluluğunu yaşadıklarını dile тюркского мира» превратился в известную марку для
getirdi. городов, удостоенных данного высокого статуса, и
заверил, что Министерство культуры и туризма
Güçlü bir ortak irade, katılımcılarına sağladığı çok yönlü
придает важное значение подобным инициативам и
ve çok taraflı fayda sayesinde TÜRKSOY’un 25. yılına
всегда готово их поддержать. Руководитель главного
ulaştığını vurgulayan Kaseinov, “ 25 yıl zarfında
культурного ведомства Турции в конце своего
TÜRKSOY ile özdeşleşmiş ve gelenekselleşmiş pek çok
выступления пригласил всех посетить
faaliyet vardır. Bu bağlamda TÜRKSOY herkesin yararına
торжественное закрытие Года «Кастамону -
sürdürülebilir kültürel işbirliğinin en güzel örneğini
культурная столица тюркского мира-2018», который
oluşturmaktadır. Geçen 25 yıl zarfında bakanlar
сохранится в памяти народа яркими красками
düzeyinde 36. toplantının gerçekleştirilmesi; 2012’de
многочисленных культурных и творческих
başlayan “Kültür Başkenti” uygulamasının kesintisiz bir
мероприятий, имевших место в городе.
şekilde devam etmesi, Türk Dünyası ressamlarının,
edebiyatçılarının, opera sanatçılarının, bestecilerinin, Генеральный секретарь ТЮРКСОЙ Дюсен Касеинов
fotoğrafçılarının, halk dansları topluluklarının onlarca выразил чувство глубокого удовлетворения от того,
etkinlikte bir araya gelmesi, TÜRKSOY’un orkestralarının что успешно завершился Год «Кастамону -
ve korosunun talep edilen birer sanat markasına культурная столица тюркского мира-2018» и эстафета
dönüşmesi gibi hususlar Türk cumhuriyetleri ve akraba перейдет к другому городу, получившим право
toplulukların bu işbirliğinden çok istifade ettiklerinin, носить высокий статус «Культурная столица
ortak geleceğin kültürel işbirliği zemininde gelişmekte тюркского мира».
olduğunun göstergesidir.” diye konuştu.
«В результате 25-летней деятельности ТЮРКСОЙ
Kırgızistan’ın Oş şehri: 2019 Türk многие масштабные проекты и мероприятия в
области культуры и искусства стали неразрывно
Dünyası Kültür Başkenti
ассоциироваться с именем нашей организации. В
Açılış konuşmalarının ardından Daimi Konsey этом смысле ТЮРКСОЙ можно охарактеризовать как
katılımcıları toplantının gündem maddelerini ele aldı. яркий пример устойчивого культурного
Toplantıda, 2019 yılı Türk Dünyası Kültür Başkenti’nin взаимодействия выгодного для всех его сторон. За
belirlendi. прошедшие 25 лет состоялось 36
2010 yılında TÜRKSOY’un girişimi ile заседаний Постоянного совета
hayata geçen ve ilk kez 2012 yılında министров культуры стран-
Kazakistan’ın Astana şehrine verilen членов ТЮРКСОЙ,
‘’Türk Dünyası Kültür Başkenti’’ unvanı, беспрерывно продолжает жить
Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür начатая в 2012 году
Bakanları Daimi Konseyi’nin oy традиция
birliği ile Kırgızistan’ın Oş «культурной столицы
şehrine verildi. тюркского мира»,
Kırgız Cumhuriyeti Kültür, Bigi активно проходят
ve Turizm Bakanlığı’nın традиционные
önerisini destekleyen Daimi встречи
Konsey üyeleri, Oş şehrini 2019 художников,
Türk Dünyası Kültür Başkenti фотохудожников,
olarak seçti. литераторов,
артистов
Daimi Konsey tarafından
оперного
yapılan oylamanın ardından
искусства,
konuşma yapan Oş Belediye
композиторов,
Başkanı Taalaybek
танцевальных,
Sarıbaşev, tanıtım filmi
eşliğinde "2019 Türk Dünyası инструментальных,
Kültür Başkenti Oş" hakkında вокальных коллективов
bilgi verdi. тюркского мира,
17
созданные ТЮРКСОЙ Молодежный камерный
оркестр, Молодежный камерный хор и Оркестр
народных инструментов тюркских народов - все это
еще раз убедительно нам показывает, что тюркские
страны и регионы заинтересованы в этом культурном
взаимодействии и извлекают из него большую
пользу», - добавил Касеинов.
18
на международном уровне. В соответствии с
единогласным решением XXXVI заседания
Постоянного совета министров культуры
тюркоязычных стран 2019 год был объявлен Годом
великого азербайджанского поэта Имадеддина
Несими в честь его 650-летия и Годом выдающегося
турецкого народного поэта-певца Ашуга Вейселя в
честь его 125-летия. В связи с этим в течение
следующего года в странах-членах ТЮРКСОЙ
симпозиумы и концерты, выставки и фестивали,
которые призваны познакомить широкую аудиторию с
произведениями этих ярких деятелей, по праву
ставшими частью мировой сокровищницы культуры.
TÜRKSOY 2018 yılını Azerbaycanlı bestekar ‘’Gara Текущий год был объявлен Годом азербайджанского
Garayev’’, Kazak şair ‘’Mağcan Cumabay” ve Kırgız yazar композитора Кара Караева, казахского поэта
‘’Cengiz Aytmatov’’ Yılı olarak ilan etmiş ve bu kapsamda Магжана Жумабая и кыргызского писателя Чингиза
dünyanın dört bir köşesinde çeşitli etkinlikler Айтматова, в рамках которого во многих культурных и
düzenlemiştir. научных центрах мира состоялись различные
мероприятия.
Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı Genel Sekreteri Düsen
Kaseinov toplantının sonunda, Kültür Ve Turizm Bakanı В конце заседания генсек ТЮРКСОЙ Касеинов
Mehmet Nuri Ersoy’a TÜRKSOY 25. Yıl Madalyası, katılım вручил министру культуры и туризма Мехмету Нури
plaketi takdim ett. Kaseinov ayrıca Bakan Ersoy’a Kazak Эрсою памятную медаль в честь 25-летия ТЮРКСОЙ,
“Çapan”ı hediye etti. а также подарил традиционный казахский чапан.
19
2018 – Türk Яркая церемония
закрытия Года
Dünyası Kültür «Кастамону -
Başkenti культурная столица
тюркского мира-2018»
Kastamonu’ya В турецком городе Кастамону,
Görkemli принимавшем XXXVI заседание
Постоянного совета министров
Kapanış культуры тюркоязычных стран,
состоялась церемония закрытия Года
«Кастамону - культурная столица
TÜRKSOY Daimi Konseyi 36. Dönem тюркского мира-2018», в ходе которого
Toplantısı’nın yapıldığı Kastamonu, на сцене спорткомплекса имени
Atatürk Spor Salonu’nda düzenlenen “2018 Ататюрка данный высокий статус
Türk Dünyası Kültür Başkenti Kapanış перешел в руки кыргызского города Ош.
Töreni’’ ile bir yıl gururla taşıdığı “Kültür
Başkenti” unvanını devretti. концертной программе мероприятия приняли
astamonu’da, “Kültür Başkenti” kapsamında yıl В участие свыше 250 артистов из Азербайджана,
Казахстана, Кыргызстана, Турции, Узбекистана,
20
torunları olduklarını, yıl boyu misafirleri en iyi şekilde «Для популяризации страны нет более действенного
ağarlamakla gösteren Kastamonululara teşekkür etti. инструмента чем культура и искусство. Могу с
уверенностью сказать, что Кастамону, благодаря
Kaseinov; “Bir toplumun, bir ülkenin tanıtımında kültür ve
своим культурным ценностям, красивой природе,
sanat kadar etkili ikinci bir araç yoktur. Şunu rahatlıkla
духовным наследием и вкусной национальной кухней,
söyleyebilirim ki, Kastamonu, sahip olduğu kültürel покорила сердца тюркского мира. А сейчас символ
değerleri ,le doğal güzellikleriyle manevi mirası ve «Культурная столица тюркского мира» перейдет в
lezzetli mutfağı ile Türk Dünyası’nın kalbinde taht руки мэра города Ош. Желаю этому историческому
kurmuştur. Birazdan Kültür Başkenti bayrağını Oş şehri городу успехов в предстоящем году!», - добавил
alacaktır. Oş’a şimdiden başarılar dilerim” diye konuştu. Касеинов.
Kapanış töreninde Kastamonu Valisi Yaşar Karadeniz, Во время церемонии также выступили губернатор
Belediye Başkanı Tahsin Babaş ve Kültür ve Turizm области Кастамону Яшар Карадениз, мэр Кастамону
Bakan Yardımcısı Ahmet Haluk Dursun birer konuşma Тахсин Бабаш и заместитель министра культуры и
yaptı. туризма Ахмет Халюк Дурсун.
Konuşmaların ardından Kastamonu Beleiye Başkanı Сразу после церемонии передачи символа
Tahsin Babaş “Türk Dünyası Kültür Başkenti” «Культурная столица тюркского мира» состоялся
незабываемый концерт с участием артистов из
Sembolü”nü Oş Belediye Başkanı Taalaybek Sarıbaşev’e
разных уголков тюркского мира, а канал «ТРТ-Аваз»
teslim etti.
Турецкой гостелерадиокомпании организовала
Devir teslim töreninin sonrasında Türk Dünyası’nın farklı прямую трансляцию этого яркого события. Зрители
coğrafyası ve topluluklarını temsil eden sanatçıların были в восторге и бурно рукоплескали после
gerçekleştirdiği konser, bir yıldır Türk halklarını bir araya концерта.
getiren çeşitli etkinliklere evsahipliği yapan Мероприятие завершилось групповым
Kastamonulular ve katılımcılara unutulmaz bir gece фотографированием с тюркскими артистами и
yaşattı. официальными лицами, участвовавшими в церемонии
Türkiye Radyo Televizyon Kurumu - TRT-AVAZ официального закрытия Года «Кастамону - культурная
столица тюркского мира-2018».
kanalından canlı yayınlanan konserde sahne alan ses
sanatçısı ve dans toplulukları, Türkiyenin çeşitli
bölgelerinin yanısıra, Azerbaycan, Kazakistan,
Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Başkurdistan (RF),
Tataristan (RF), Tıva (RF), Kabardin-Balkar (RF), Gagavuz
Yeri (Moldova), Bosna-Hersek, Sırbistan ve Bulgarıstan’a
özgü müzik ve danslar eşliğinde izleyicilere görsel şölen
sundu.
21
TÜRKSOY Gençlik
Oda Orkestrası
BALKAN
SAHNELERİNİN
VAZGEÇİLMEZİ
Бессменный Молодежный камерный оркестр
ТЮРКСОЙ на сценах балканских стран
22
urne öncesinde Ankara’da çalışmalarını
T
этом году в составе оркестра, который
gerçekleştiren TÜRKSOY Gençlik Oda
Orkestrası’nda bu yıl Azerbaycan, Kazakistan,
Kırgızistan, Türkiye ve Türmenistan’dan genç
sanatçılar yer alırken orkestraya Azerbaycan’dan
Mustafa Mehmandarov şeflik etti.
В значительно обновил свой репертуар и
провел плодотворный репетиционный период
в Анкаре, принимают участие юные музыканты
из Азербайджана, Казахстана, Кыргызстана, Турции и
Туркменистана. Дирижером оркестра является маэстро
Türkçe konuşan halkların genç sanatçılarının tecrübe Мустафа Мехмандаров из Азербайджана.
paylaşımı gerçekleştirmesi ve Türk klasik müzik
В репертуаре оркестра, созданного в 2010 году для
eserlerinin tüm dünyada tanıtılması amacıyla sekiz yıl
содействия обмену опытом молодых музыкантов из
önce kurulan orkestranın repertuvarında, dünya
тюркских стран и продвижения тюркской классической
kalasiklerinin yanı sıra Türk Dünyası’ndan pek çok
музыки во всем мире, наряду с произведениями
bestekarın eseri yer aldı.
мировой классики присутствуют сочинения многих
İlk Durak Kosova’ydı композиторов тюркского мира.
Tretiakov'la birlikte sahne aldı. Espressivo Müzik «Пробуждение через искусство» в косовских городах
Festivali kapsamında gerçekleştirilen konserde Приштине и Призрене, затем выступи вместе с
orkestraya solist olarak Viktor Tretiakov’un yanı sıra всемирно известным российским скрипачом Виктором
Natalia Likhopoi ve Karadağlı virtüöz Miran Begić’ eşlik Третьяковым в культурной столице Черногории Цетине.
etti. Çetince konseri öncesinde stüdyoda kayıt alan В этом концерте, прошедшем в рамках музыкального
TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası, yerel фестиваля «Эспрессиво», также приняли участие
bestekarlardan biri olan Milivoja Picurica’nın скрипачи-виртуозы Наталья Лихопой и Миран Бегич.
Divertimento isimli eserinin Dünya prömiyerini de Молодежный камерный оркестр ТЮРКСОЙ накануне
gerçekleştirildi. концерта в Цетине сделал запись в студии, и также
исполнил мировую премьеру сочинения одного из
Turnenin devamında Mostarlı sanatseverlerle buluşan
местных композиторов Миливоджи Пикурицы под
TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası, geçtiğimiz yılın
названием Divertimento.
ardından ikinci kez Mostar Yaz Festivali kapsamında
sahne aldı. Mostar Kültür Merkezi’nde konsere katılan Следующей остановкой стал Мостар, где Молодежный
sanatseverler konser sonunda sanatçıları uzun süre оркестр ТЮРКСОЙ вновь принял участие в Летнем
ayakta alkışlayarak beğenilerini ifade etti. фестивале и во второй раз встретился с мостарской
23
TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestra’nın Bosna Hersekteki публикой. Слушатели, собравшиеся в Культурном
ikinci durağı başkent Saraybosna oldu. Tarihi Ordu центре Мостара, по окончании концерта наградили
Evi’nde gerçekleştirilen konsere Yunus Emre Enstitüsü музыкантов длительной овацией.
Başkanı Prof. Dr. Şeref Ateş’in yanı sıra çok sayıda davetli
Вторая остановка Молодежного камерного оркестра
katıldı. Turne sırasında Azerbaycanlı ünlü bestekar
Hayyam Mirzazade’nin vefat haberini alan TÜRKSOY ТЮРКСОЙ в Боснии и Герцеговине была в столичном
Gençlik Oda Orkestrası, Mirzazade’nin anısına Gara Сараево. На концерте, состоявшемся в Доме
Garayev’in ‘'Matem'’ isimli eserini konser programına офицеров, присутствовал директор Института имени
dahil ederek kendisini saygı ve minnetle andı. Юнуса Эмре Шереф Атеш и другие почетные гости.
Во время турне пришла печальная весть о кончине
Turnenin son konseri, Bosna Hersek’in Zenitsa şehrinde выдающегося азербайджанского композитора Хайяма
gerçekleşti. Mart ayında baharın gelişi Nevruz’u Türk Мирзазаде, память о котором Молодежный камерный
Dünyası’ndan kalabalık bir grupla Zenitsa’da kutlayan оркестр ТЮРКСОЙ почтил исполнением «Траурной
TÜRKSOY, Zenitsa şehrine bu kez Gençlik Oda прелюдии» Кара Караева.
Orkestrası ile misafir oldu. Zenitsa Oda Orkestrası ile
birlikte, Yunus Emre Enstitüsü ve Kardeşlik Köprüleri Заключительный концерт турне прошел в боснийском
Derneği işbirliğinde gerçekleştirilen konsere городе Зенице. Еще в марте этого года ТЮРКСОЙ
sanatseverler yoğun ilgi gösterdi. Zenitsa Oda было организовано празднование Навруза в Зенице с
Orkestrası ve TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası’nı bir участием большой группы артистов из тюркских
araya getiren etkinlik Zenitsa şehrinde büyük ilgi стран, и вот теперь здесь выступал оркестр
uyandırdı. Turne öncesinde birbirleriyle notaları ТЮРКСОЙ. В организации мероприятия оказали
paylaşan sanatçılar, uzun süren çalışmaların ardından содействие Институт имени Юнуса Эмре и
aynı sahneyi paylaşmanın heyecanına ortak oldu. Ассоциация братских связей. Публика проявила
Zenitsa Oda Orkestrası ve TÜRKSOY Gençlik Oda большой интерес к концерту, который прошел с
Orkestrası birleşiminden oluşan orkestra konserinin son участием Камерного оркестра Зеницы. Музыканты
bölümünde Nury Khalmamedov’un ‘’Ninni’’ isimli eserini, двух коллективов готовились к концерту совместно,
Bosna Hersekli şef Amna Husejnagić yönetiminde icra обменивались партитурами, разучивали новые
etti. TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası Şefi Mustafa произведения, поэтому волнение музыкантов было
Mehmandarov ise Sajid Jusić’in ‘’Zaman’’ isimli eserini закономерным. Камерный оркестр Зеницы и
24
Молодежный оркестр ТЮРКСОЙ совместно
исполнили «Колыбельную» Нуры Халмамедова под
руководством дирижера Амна Хусейнагича. В свою
очередь, маэстро Мустафа Мехмандаров
дирижировал исполнением сочинения «Время»
Саида Южича, которое вызвало большое одобрение и
аплодисменты зала. В завершение концерта
прозвучала музыка Кара Караева, публика долго
аплодировала оркестру.
Произведения композиторов
тюркского мира были восторженно
orkestra ile birlikte icra ederek seyircilerden büyük alkış встречены публикой
aldı.
В концерте, наряду с произведениями мировой
Gara Garayev’in eseri ile son bulan konserin ardından классики прозвучали сочинения композиторов
salonda bulunan sanatseverler orkestrayı uzun süre тюркского мира. Так, впервые за пределами
ayakta alkışladı. Казахстана прозвучали кюй «Кёроглы» известного
казахского народного композитора Даулеткерея
Türk Dünyası Bestekarlarına Ait Шигаева (1820-1887) и сочинение казахского акына
Eserler Büyük Beğeni Topladı Махамбета (1803-1846). Оба произведения были
аранжированы для камерного оркестра музыкантом
Konserlerde dünya klasiklerinin yanı sıra Türk Молодежного камерного оркестра ТЮРКСОЙ
Dünyası’ndan bestekarlara ait pek çok eser Balkanlı Биржаном Мынбаевым.
sanatseverlerin beğenisine sunuldu. Türk Dünyası'nın
Среди произведений, исполненных оркестром в
ortak kahramanı Köroğlu’ya ithafen Kazakistan'ın 19
балканской программе, значительное место заняли
yüzyıl ünlü halk ozanlarından Dauletkerey Şıgayulı'nın
сочинения азербайджанского композитора Кара
bestelediği Kazak küyi "Köroğlu" ve Mahambet
Караева, 100-летие которого отмечается в 2018 году,
Utemisulı'ya ait ‘'Cumhur Kılıcı'’ isimli eserlerin orkestra
и туркменского композитора Нуры Халмамедова, что
üyesi Birjan Mınbayev tarafından yapılan düzenlemeleri, было приурочено к 80-летию со дня его рождения. В
TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası'yla ilk kez Kazakistan репертуаре оркестра также прозвучали пьесы
toprakları dışında icra edildi. композитора из Кыргызстана Сеитали Медетова и
турецкого композитора Ульви Джемаля Эркина.
TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası repertuvarında,
doğumunun 100. yılı vesilesiyle Azerbaycan’dan Gara
Виктор Третьяков: «Я счастлив
Garayev’in eserlerine ve doğumunun 80. yılı vesilesiyle
выступать вместе с Молодежным
ise Türkmenistan’dan Nury Khalmamedov’un eserlerine
özel olarak yer verildi. Orkestra repertuvarında
оркестром ТЮРКСОЙ».
Kırgızistan’dan Seitaly Medetov ve Türkiye’den Ulvi В концерте в городе Цетине, прошедшем в рамках
Cemal Erkin’in eserleri de bulunuyordu. фестиваля «Эспрессиво», солистом выступил
25
Viktor Tretiakov : TÜRKSOY Gençlik знаменитый виртуоз Виктор Третьяков, который в
своем интервью после концерта выразил свои
Oda Orkestrası İle Aynı Sahneyi впечатления: «До того, как я приехал сюда, я был
Paylaşmaktan Heyecan Duydum наслышан об этом оркестре. Я познакомился с
Espressivo Müzik Festivali kapsamında, Karadağ’ın молодыми музыкантами на наших репетициях. Меня
Cetince şehrinde gerçekleştirilen konserde solist olarak поразила их энергия и музыкальность. Это
yer alan ünlü virtüöz Viktor Tretiakov, konser sonrasında действительно отличный оркестр, и его дирижер
yapmış olduğu açıklamada TÜRKSOY Gençlik Oda Мустафа Мехмандаров очень хороший. Мы дали
Orkestrası ile aynı sahneyi paylaşmaktan heyecan сегодня прекрасный концерт. Кроме того, этот
duyduduğunu ifade etti. Tretiakov :‘’Bu festivale концерт также дал мне возможность через 38 лет
gelmeden önce aynı sahneyi paylaşacağım orkestranın снова встретиться с моим дорогим другом Дюсеном
Касеиновым. Мы учились вместе в Москве, потом,
26
спустя годы, мы встретились в Мексике. Я был очень
рад снова встретиться с ним здесь. Очень счастлив
быть на сцене в Цетине вместе с Молодежным
камерным оркестром ТЮРКСОЙ в рамках такого
замечательного фестиваля».
27
Miran Begić: 11 Yıldır
Gerçekleştirdiğimiz Festivalin En
Güzel Konserine İmza Attık
Espressivo Müzik Festivali’nin amaçları arasında klasik
müzik alanında dünyaca tanınmış orkestra ve solistlerin
Karadağlı sanatçılarla aynı sahneyi paylaşmasının
olduğunu dile getiren Karadağ’lı keman sanatçısı Miran
Begić; ‘’Sanırım bu akşam 11 yıldır gerçekleştirdiğimiz
festival tarihindeki en güzel etkinliğe imza attık. Bunda
TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası’nın enerjisi ve konuk
solistlerimizin katkısı çok büyük. TÜRKSOY’u uzun
yıllardır takip etmekteydik, işbirliğimizi sahneye
taşımamız bu yıl mümkün oldu. Bu akşamki performans
bu işbirliğinin uzun yıllar süreceğinin ve önemli projelere
birlikte imza atacağımızın en önemli işareti.’’ dedi.
28
Genel Sekreter Kaseinov ayrıca: ‘’Bu yıl TÜRKSOY, Мостаре, Сараево и Зенице прошли с большим
kuruluşunun 25. yılını kutlamaktadır. Kosova’da успехом. Это турне ни в коем случае не состоит
başlayan, Karadağ’da devam eden, Saraybosna ile только из концертов. Это прежде всего творческое
birlikte Mostar ve Zenitsa şehirlerini kapsayan bu turneyi общение молодых музыкантов из пяти разных стран.
TÜRKSOY’un kuruluşunun 25. yıl dönümüne ithaf Мы многому научились друг у друга, стали друзьями,
etmekteyiz. TÜRKSOY 25 yıldır sanatın evrensel dilini исполняли музыку. Еще один важный момент - турне
kullanarak dostluk köprüleri inşaa eden, kültürleri посвящено 25-летию ТЮРКСОЙ. Почти восемь лет я
tanıştıran ve halkları birleştiren bir uluslararası kültürel участвую в проектах Международной организации
işbirliği örgütüdür.’’diyerek düşüncelerini ifade etti. тюркской культуры. Благодаря ТЮРКСОЙ не только
изменилась моя карьера, эта организация изменила
Mustafa Mehmandarov:Dünyanın мою жизнь, подарив много возможностей. Теперь я
Dört Bir Yanında Türk Dünyası’nı имею счастливую возможность с гордостью
Temsil Etmekten Gurur Duyuyorum представлять культуру тюркского мира во всем мире.
Это турне, например, подарило возможность
TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası’na ilk kez 2010 yılında
выступать вместе с Виктором Третьяковым, - для
keman sanatçısı olarak katılan Mustafa Mehmandarov,
многих музыкантов - это мечта, и ТЮРКСОЙ сделала
eğitiminin ardından 2016 yılından bu yana orkestrada şef
ее реальностью».
olarak görev almaya başladı. Orkestra’nın kurucu şefi
Anvar Akbarov ile birlikte orkestrayı yöneten Mustafa
Mehmandarov ilk kez bu yılki turnede tek başına şeflik
görevini üstlendi. Balkan Turnesi öncesinde Ankara’da
yoğun bir şekilde çalışmalarını sürdürdüklerini açıklayan
Mustafa Mehmandarov turneyi değerlendirdi: ''Priştine,
Prizren, Çetince, Mostar, Saraybosna ve Zenitsa
konserlerimiz çok başarılı geçti. Bu turne sadece
konserlerden ibaret bir turne değil elbette. 5 farklı
devletten genç arkadaşlarımızla bir arada, çok güzel
günler geçirdik. Birbirimizden öğrendik, arkadaş olduk,
sanatımızı icra ettik. Bu turnenin bir başka öne çıkan
noktası TÜRKSOY’un kuruluşunun 25. yılını kutluyor
olmamız. Yaklaşık 8 yıldır TÜRKSOY’un çalışmalarında
yer alıyorum, TÜRKSOY sadece kariyerim için değil, tüm
yaşamımda fark yaratan, pek çok fırsat sağladı.
Dünyanın dört bir yanında Türk Dünyası’nı gururla temsil
etmeme vesile oldu. Bu turneden bir örnek verecek
olursam, Viktor Tretiakov ile aynı sahneyi paylaşmak pek
çoğumuz için bir hayaldi, TÜRKSOY sayesinde gerçek
oldu.’’
TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası’nın Балканское турне Молодежного
Balkanlar Turnesi камерного оркестра ТЮРКСОЙ
Анастасия Третьякова
Anastasia Tretyakova Музыкальный фурор, состоявшийся в Национальном
Karadağ’ın kadim başkenti музее древней столицы Черногории Цетине,
Çetinye’de gerçekleşen hayran запомнится публике не только звездным набором
bırakıcı müzik şenliği, izleyicilerin исполнителей, проницательной музыкальной
yüreklerini yalnızca yıldız составляющей и славной организацией самого
müzisyenlerle değil, aynı zamanda концерта: дружба народов - ключевая идея,
konserin müzik eserleriyle ve фигурирующая в рамках балканского турне, придала
etkinliğin organize edilmesinin событию особую атмосферу лирического торжества,
kusursuzluğuyla fethetmiştir. тем самым, максимально глубоко оправдав свое
Balkan turnesi kapsamında üzerine значение.
vurgu yapılan halkların kardeşliği
При содействии известного черногорского деятеля
gibi bir anahtar düşünce haklı bir
культуры и скрипача Мирана Бегича, было положено
biçimde şölene lirik bir zafer
достойное начало новому музыкальному союзу,
havasını kazandırmıştı. который наглядно обладает большими перспективами.
Tanınmış Karadağlı kültür insanı ve Одну из главных ролей этого колоритного события
kemancı Miran Begiç’in сыграл блистательный молодежный камерный оркестр
destekleriyle büyük perspektifler ТЮРКСОЙ, созданный генеральным секретарем
vaat eden yeni bir müzik işbirliğinin организации Дюсеном Курабаевичем Касеиновым.
temeli atılmıştı. Именно его усилиями и был сформирован коллектив,
состоящий из лучших юных музыкантов тюркоязычных
Bu parlak etkinliğin en önemli rolünü ise Genel Sekreter
стран.
Düsen Kaseinov tarafından kurulan başarılı TÜRKSOY
Gençlik Oda Orkestrası yerine getirmiştir. Bizzat Во многом благодаря искусному управлению
Kaseinov’un gayretleriyle söz konusu bu orkestra Türk молодого, но уже, можно смело сказать, выдающегося
Dünyası’nın en iyi genç müzisyenlerinden азербайджанского дирижера Мустафы Мехмандарова,
oluşturulmuştur. оркестру удалось с изысканной тонкостью, но в то же
время с неподдельной восточной страстью, открыть
Genç olmasına karşın rahatlıkla ünlü olarak публике чарующую завесу музыки композиторов
niteleyebileceğimiz Azerbaycanlı orkestra şefi Mustafa тюркского мира, таких как: Даулеткерей, У. Д. Эркин, Н.
Mehmandarov’un ustaca yönetimi sayesinde orkestra, Халмамедов и К. Караев.
hem zarif bir incelik hem de Doğu’ya özgü samimi bir
tutkuyla izleyenler için Devletkerey, Erkin, Halmamedov Прозвучавшие в этот вечер произведения И. С. Баха и
ve Karayev gibi Türk Dünyası’nın ulu bestecilerine ait Я. Сибелиуса, невероятно гармонично вписавшиеся в,
müziğin büyüleyici perdesini aralayabilmıştır. казалось бы, диссонирующий с ними
вышеперечисленный репертуар, послужили
O akşam sahnede Bach ve Sibelius’un seslendirilen эмоционально-контрастным дополнением музыкальной
eserleri inanılmaz ahenkli bir biçimde yukarıdaki ilk программы. Не осталась без внимания публики и
bakışta uyumsuz gibi gelebilen repertuarın içinde yerini завораживающая музыка страны-хозяйки: мировая
almış, ana programın zenginleşmesine yol açmıştır. премьера произведения талантливого композитора
Konserde ilk prömiyeri gerçekleşen ev sahibi ülkenin Миливоя Пичурича вызвала у зала особые овации.
yetenekli bestecisi Milivoy Piçuriç’in eserleri de
Знаменательными гостями интернациональной сказки
izleyenlerin yüreklerini derinden etkilemiştir.
стали звездные солисты, дополнившие вечер частичкой
Enternasyonal masalın yıldız misafirleri olan dünya
русского культурного наследия (пьесами Д.
çapında tanınan kemancı Viktor Tretyakov ve eşi Natalya
Шостаковича) - всемирно известный скрипач Виктор
Lihopoy Rus kültür mirasının bir parçası olan D.
Третьяков со своей супругой Натальей Лихопой.
Şostakoviç’in piyesleriyle bu akşamı daha da
zenginleştirmiştir. Гармоничное сочетание произведений не только
различных культур, но и эпох, придало событию
Hem çeşitli kültürlere hem de farklı devirlere ait определенный магический эффект, погружающий в
eserlerin ahengi etkinliğe, tam bir estetik zevke yol açan полное эстетическое наслаждение, а царящая на
belirli bir büyüleyici etki katmış, konserde hakim olan концерте атмосфера миролюбия, глубокой
barışseverlik, kültürel çeşitliliğe yönelik derin bir респектабельности и теплого отношения к
saygınlık ve sıcak bir duruş şüphesiz ki dünya культурному многообразию, однозначно
seviyesinde yeni fikirlerin ve müzik projelerinin ortaya поспособствует возникновению новых идей и
çıkmasına vesile olmuştur. музыкальных проектов на мировом уровне.
30
TÜRKSOY Gençlik Korosu
Kazakistan’da
Казахстанские гастроли Молодежного хора ТЮРКСОЙ
32
araganda'nın "Şalkıma" konser salonunda а концерте, состоявшемся на сцене
33
Sekreteri Düsen Kaseinov, bu yıl kuruluşunun 25. yılını тюркской культуры, отмечающая в этом году свое 25-
kutlayan TÜRKSOY'un, zengin Türk kültürünü korumak, летие, с каждым годом наращивает деятельность,
yaygınlaştırmak, tanıtmak ve gelecek nesillere направленную на сохранение, исследованию,
aktarmak amacıyla çalışmalarını her geçen yıl daha da популяризацию и передачу молодому поколению
artırdığını ve dünyanın dört bir köşesinde ses getiren богатую тюркскую культуру, через масштабные
etkinlikler düzenlediğini kaydetti. Kaseinov, 25. yıl мероприятия во многих культурных центрах мира,
kutlamaları çerçevesinde etkinliklerin düzenlendiği охватывающих географию от Японии до Аргентины,
ülkelere bakıldığında Japonya'dan Arjantin'e, от Франции и Австрии до Словакии. Таким образом,
Fransa'dan, Avusturya'dan Slovakya'ya, Türk coğrafyası ТЮРКСОЙ стал своего рода голосом тюркского мира
dışında da TÜRKSOY olarak Türk Dünyası'nın sesini за его пределами.
duyurduklarını vurguladı.
Молодежному камерному хору ТЮРКСОЙ,
Bu yılki repertuvarını ağırlıklı olarak Türk Dünyası сформировавшему свой репертуар в этом году в
Bestecileri'nin eserlerinden oluşturan koronun, основном из произведений композиторов из
Karagandalı müzikseverlere sunduğu Azerbaycan , Азербайджана, Казахстана, Кыргызстана,
Kazakistan, Kırgızistan, Türkiye, Türkmenistan, Туркменистана, Турции, Узбекистана и Татарстана
Özbekistan ve Tataristan'a (RF) özgü eserleri izleyiciler (РФ), с благодарностью и восхищением рукоплескали
tarafından coşkuyla alkışlandı. Konserlerinde klasik batı карагандинцы, которые услышали также «Оду к
koro eserlerini de seslendiren Gençlik Koro'sunun, радости» Бетховена (симфония № 9) и традиционное
Amikaeyla Gaston ve "Harmonic Rhythms" grubu ile американское духовное произведение «Swing Low,
birlikte seslendirdiği Beethoven'in "Joyful Joyful" şarkısı Sweet Chariot» в хоровом исполнении совместно с
ve Amerikan'ın geleneksel dini eseri "Swing Low, Sweet Амикаейлой Гастон и группой «Harmonik Rhythyms».
Chariot", Karagandalı sanatseverlerin büyük beğenisini
kazandı. Павлодар был восхищен
Pavlodar TÜRKSOY Gençlik молодежным камерным хором
Korosu’na hayran kaldı Казахстанские гастроли молодежного камерного
хора ТЮРКСОЙ, организованные в рамках 25-летия
Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı TÜRKSOY'un
Международной организации тюркской культуры,
kuruluşunun 25. yılı kutlamaları kapsamında düzenlediği
продолжились выступлением творческого коллектива
TÜRKSOY Gençlik Koro'su Kazakistan
в городе Павлодар.
Turnesi Pavlodar konseriyle devam etti.
На концерте, состоявшемся в Павлодаре на сцене
Pavlodar’ın Estay Kültür Merkezin’de
дворца культуры «Естай», присутствовали
düzenlenen konsere, TÜRKSOY Genel
генеральный секретарь ТЮРКСОЙ профессор Дюсен
Sekreteri Prof. Düsen Kaseinov,
Касеинов, губернатор Павлодарской области Болат
Pavlodar Vilayeti Valisi Bolat
Бакауов, вице-губернатор Мейрам Бегентаев,
Bakauov, Vali Yardımcısı
директор филармонии им. Исы Байзакова Амангельды
Meyram Begentaev, İsa
Кожанов, представители СМИ, местных учреждений
Bayzakov Filarmonisi Müdürü
и организаций, а также павлодарские любители
хоровой музыки.
Amangeldi Kojanov, yerel kurum ve kuruluşların Каждый год репертуар молодежного камерного хора
temsilcileri, basın mensupları ve Pavlodarlı ТЮРКСОЙ пополняется произведениями тюркских
müzikseverler katıldı. композиторов. В этом году он был сформирован из
следующих произведений: «Не бахырсан»
Repertuvarını her yıl Türk Dünyası bestecilerinin
(Азербайджан), «Караторгай» (Казахстан), «Суйгойнум
eserleriyle zenginleştiren koronun bu yılki konser
чыкса болбойбу» (Кыргызстан), «Бен гидерим Батума»
programında, Azerbaycan’dan “Ne bahırsan,
(Турция), «Бибиджан» (Туркменистан), «Кылпыллама»
Kazakistan’dan “Karatorgay” , Kırgızistan’dan
(Узбекистан) и «Тефтиляу» (Татарстaн, РФ).
“Suygoynum çıksa bolboybu”, Türkiye “Ben Giderim
Batuma”, Türkmenistan “Bibican”, Özbekistan’dan Выступление молодежного камерного хора
“Kılpıllama” ve Tataristan'dan (RF) “ Teftilau” gibi Türk ТЮРКСОЙ на сцене дворца культуры «Естай»
halklarının kendine özgü popüler şarkıları da yer aldı. покорило сердца павлодарских любителей искусства,
которые продолжительными овациями выразили свою
Estay Kültür Merkezi’ni dolduran bini aşkın Pavlodarlı
благодарность и восхищение блистательным
müziksever, zengin Türk müziğinin geniş coğrafyasına
исполнением популярных произведений разных
özgü örnekleri muhteşem icrasıyla sunan TÜRKSOY
тюркских народов.
Gençlik Koro’sunu uzun süre coşkuyla ayakta alkışladı.
Молодежный камерный хор
Gençlik Korosu Abay'ın vatanında
ТЮРКСОЙ на родине Абая
TÜRKSOY Gençlik Korosu, Kazakistan turnesi
Молодежный камерный хор ТЮРКСОЙ,
çerçevesinde ünlü Kazak düşünür, şair ve ozanı Abay'ın
созданный с привлечением талантливых
vatanı Semey'de sahne aldı.
молодых вокалистов из ведущих
TÜRKSOY'un kuruluşunun 25. yılı kutlamaları консерваторий стран-членов
kapsamında düzenlenen международной организации
turnenin 5. gününde тюркской культуры в 2015
Semey'e gelen TÜRKSOY году с цельюобмена
Gençlik Korosu, Kazak между хоровыми
halkının kültür ve коллективами
sanatının, milli тюркского мира
kimliğinin gelişmesi репертуаром,
için nice evlatlar дирижерами и
yetiştiren Semey'in музыкантами, а
yetkilileri tarafından также
şehir girişinde популяризации
geleneksel törenle тюркской музыки
karşılandı. на
35
Abay Tiyatrosu'nda gerçekleştirilen konsere TÜRKSOY международном уровне, на этот раз выступил в
Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Semey Valisi Ermak Семее - родине великого казахского мыслителя и
Salimov, Doğu Kazakistan Vilayeti Kültür Dairesi Başkanı народного поэта Абая.
Azamat Muhamedçinov, yerel kurum ve kuruluş
Казахстанские гастроли Молодежного хора
temsilcileri, basın mensupları ve sanatseverler katıldı.
ТЮРКСОЙ, организованные как и другие
Konserlerine farklı coşku ve heyecan katarak мероприятия международной организацией
yorumlayan TÜRKSOY Gençlik Korosu, Semeyli тюркской культуры по всему миру в честь 25-летия
müzikseverlerin karşısına programında yaptığı sürpriz ТЮРКСОЙ, продолжились грандиозным концертом в
değişiklikle çıktı. Kazakistanlı şef Gülmira городе Семей, на котором присутствовали
Kuttıbadamova'nın yönetimindeki koronun seslendirdiği генеральный секретарь ТЮРКСОЙ профессор Дюсен
Türk Dünyası eserlerine yenileri eklenerek, ayrıca Касеинов, аким города Семей Ермак Салимов,
koroyu oluşturan 6 ülke sanatçıları tarafından kendi руководитель управления культуры, архивов и
ülkelerinin şarkıları icra edildi. Koro üyelerinin icra ettiği документации Восточно-Казахстанской области
Abay'ın "Gözümün karası" (Kazakistan), Cahangir Азамат Мухамедчинов, представители СМИ, местных
учреждений и организаций региона.
Cahangirov'un "Bana Bana Gel" (Azerbaycan), Kazım
Koyuncu'nun "Koyverdun Gittun Beni" (Türkiye) ve Naira Любителям искусства города Семей был подарен
Şarafaeva'nın "Horazm Navolyari" (Özbekistan) eserleri концерт, состоящий из произведений тюркских
müzikseverlerin büyük beğenisini kazandı. авторов, а также новых песен, включенных
специально для этого праздника музыки: «Кзімні
Semey Valisi Ermak Salimov, 25. kuruluş yılını kutlayan
арасы» Абая (Казахстан), «Бана бана гель»
TÜRKSOY'u tebrik ederek, zengin Türk kültürünü dünya
Джихангира Джихангирова (Азербайджан),
genelinde yaygınlaştıran ve tanıtılmasını sağlayan
«Койувердун гиттун бени» Кязыма Коюнджю (Турция)
TÜRKSOY'un yaptığı projelerle birçok başarıya imza
и «Хоразм навойлари» Наиры Шарафаевой
attığını, bu projelerden biri olan Gençlik Korosu ile
(Узбекистан) вызвали бурю апплодисментов в зале.
Semeylilere muhteşem bir gece yaşattığını vurguladı.
Abay Tiyatrosu Sahnesi'nin, birçok ünlü topluluklara ve Генеральный секретарь ТЮРКСОЙ Дюсен Касеинов в
konserlere evsahipliği yaptığını belirten Salimov, своем выступлении после концерта отметил, что
TÜRKSOY Genlik Korosu'nun gerçekleştirdiği bu konser молодежный камерный хор ТЮРКСОЙ, успешно
ile çıtalarını daha da yükselttiğini vurgulayarak, представляющий тюркский мир на своих концертах
TÜRKSOY korosuna teşekkür etti. во многих странах, на этот раз в рамках
36
казахстанских гастролей, приуроченных к 25-летию
международной организации тюркской культуры,
встречается с жителями города Семей - родины
великого мастера казахской словесности Абая.
38
«Койвердун гиттун бени»
Кязыма Коюнджю (Турция) и
«Хоразм навойлари» Наиры
şarkıları da yer aldı. Koro üyelerinin icra ettiği Abay'ın Шарафаевой (Узбекистан)
"Gözümün karası" (Kazakistan), Cahangir Cahangirov'un вызвали бурю апплодисментов в зале.
"Bana Bana Gel" (Azerbaycan), Kazım Koyuncu'nun
Выступление молодежного камерного хора
"Koyverdun Gittun Beni" (Türkiye) ve Naira Şarafaeva'nın ТЮРКСОЙ на сцене Астана Оперы покорило сердца
"Horazm Navolyari" (Özbekistan) eserleri Astanalı столичных любителей искусства, которые
müzikseverlerin büyük beğenisini kazandı. продолжительными овациями стоя выразили свою
благодарность и восхищение блистательным
Astana Opera salonunu dolduran izleyiciler, zengin Türk
исполнением популярных произведений разных
müziğinin geniş coğrafyasına özgü örnekleri muhteşem
тюркских народов.
icrasıyla sunan TÜRKSOY Gençlik Korosu'nu uzun süre
coşkuyla ayakta alkışladı. Казахстанские гастроли молодежного камерного
хора ТЮРКСОЙ под управлением Гульмиры
Kazakistanlı şef Gülmira Kuttıbadamova'nın yönetiminde Куттыбадамовой в составе 34 вокалистов из
ve Türk Dünyası'nı temsilen bu yıl Azerbaycan, Азербайджана, Казахстана, Кыргызстана, Турции,
Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkiye ve Узбекистана и Татарстана (РФ), прошедшие в г.
Tataristan'dan (RF) 34 sanatçısının yer aldığı TÜRKSOY Павлодар (15 октября), Семей (16 октября) и Оскемен
Gençlik Korosu'nun Kazakistan Turnesi, Karaganda (13 (17 октября), завершились 19 октября 2018 года
Ekim), Pavlodar (15 Ekim), Semey (16 Ekim), Öskemen'in грандиозным концертом в городе Астана.
(17 Ekim) ardından Astana (19 Ekim) konseriyle sona erdi.
39
TÜRKSOY’un
25. Yılı
Japonya’da kutlandı
25-летие ТЮРКСОЙ отметили в Японии
Bu yıl 25. yılını kutlayan Türk В этом году международная организация тюркской
Dünyası'nın UNESCO’su TÜRKSOY, культуры ТЮРКСОЙ, которая известна как
kuruluşundan bu yana Türk «ЮНЕСКО тюркского мира», отметившая свое 25-
Dünyası'ndan tanınmış sanatçıları ve летие, осуществляющая свою деятельность во всех
bilim insanlarının katılımıyla, dünyanın
концах мира с самого начала своего создания с
dört bir yanında gerçekleştirdiği
участием известных артистов и ученых из тюркского
faaliyetlerine bir yenisini daha
ekleyerek, “2019 Japonya’da Türkiye мира, провела свое первое официальное
Yılı” çerçevesinde Japonya’da ilk resmi мероприятие в рамках «Года Турции в Японии-
etkinliğini düzenledi. 2019».
40
понские любители искусства смогли
42
Tokyo Sanat Üniversitesi’nde Ustalık Sınıfı особый концерт для университета. Студенты
gerçekleştiren sanatçılar, Türk halk çalgılarını ve milli университета искусств с восхищением послушали
danslarından örnekleri Japon öğrencilere tanıttı. песни разных регионов тюркских народов.
Günboyu gerçekleştirilen çalışmalarından ardında Японские гастроли ТЮРКСОЙ с участием 50
üniversiteye özel bir konser gerçekleştirildi. Sanat артистов из 12 стран продолжались концертом,
Üniversitesi öğrencileri, Türk halklarının çeşitli который прошел а самом знаменитом концертном
coğrafyasına özgü ezgileri büyük hayranlıkla dinledi. зале «Culttz Kawasaki» в Кавасаки. Перед концертом
12 ülkeden 50 sanatçının katıldığı TÜRKSOY Japonya встретились делегация ТЮРКСОЙ и официальные
Turnesi, Kawasaki şehrinin en görkemli konser salonu лица мэрии города Кавасаки, обменялись мнениями
olan Culttz Kawasaki Konser Salonu’nunda о возможном сотрудничестве. По окончании
gerçekleştirilen konserle devam etti. Konser oncesinde концерта, длившегося около 90 минут, японские
TÜRKSOY heyeti ve Kawasaki Belediyesi yetkililileri bir ценители искусства, выразившие свое восхищение
araya gelerek olası işbirlikleri üzerine görüş alışverişinde бурными аплодисментами, поспешили
bulundu. Yaklaşık 90 dakika süren konserin sonunda сфотографироваться с гостями из тюркского мира.
coşkulu alkışları ile beğenilerini ifade eden Japon
sanatseverler, uzun süre boyunca salondan Имена выдающихся личностей
ayrılmayarak, sanatçılarla fotograf çektirmek için sıraya тюркского мира не были забыты
girdi. При организации турне по Японии ТЮРКСОЙ не
забыл имена таких выдающихся личностей тюркского
Türk Dünyası’nın öncü isimleri мира, как Гара Гараев, 100-летие со дня рождения
unutulmadı которого, и Чингиз Айтматов, 90-летие со дня
рождения которого отмечается в 2018 году,
Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları Daimi Konseyi
объявленном годом данных деятелей культуры в
kararı ile 2018 yılını Doğumunun 100. Yılında Gara
соответствии с решением Постоянного совета
Garayev ve Doğumunun 90. Yılında Cengiz Aytmatov Yılı
министров культуры тюркоязычных стран.
olarak ilan eden TÜRKSOY, gerçekleştirdiği turnede
Türk Dünyası’nın öncü isimlerini de unutmadı. В связи со 100-летием со дня рождения Кара
Караева ТЮРКСОЙ, включивший произведения
15 Kasım 2018 tarihinde, Japonya’nın Yokohama
композитора в репертуар концерта, состоявшегося
şehrinde gerçekleştirilen konserde, Gara Garayev'in 100.
15 ноября 2018 года в японском городе Иокогама. А
Yılı münasebetiyle orkestra repertuvarına bestecinin концерт, прошедший в токийском концертном зале
eserlerini dahil eden TÜRKSOY, Tokyo şehrinde bulunan «Akasaka», организация посвятила 90-летию со дня
Akasaka Konser Salonu'nda gerçekleştirdiği konseri ise рождения великого кыргызского писателя Чингиза
Kırgız Yazar Cengiz Aytmatov’un doğumunun 90. yılına Айтматова.
ithaf etti.
На мероприяти, начавшемся с показа
Cengiz Aytmatov'un hayatını anlatan kısa film gösterimi короткометражного документального фильма о
ile başlayan etkinlik Türk Konseyi Genel Sekreteri жизни и творческом наследии Чингиза Айтматова,
Bagdat Amrayev, Kırgızistan Halk Yazarı Sultan Rayev, выступили также генеральный секретарь Совета
Tsukuba Üniversitesi öğretim görevlisi Sei Matsushita ve сотрудничества тюркоязычных государств Багдад
TÜRKSOY Kırgızistan Temsilcisi Hojogeldi Kuluyev'in Амреев, народный писатель Кыргызской Республики
Cengiz Aytmatov hakkındaki konuşmaları ile zenginleşti. Султан Раев, преподаватель из университета Цукуба
44
Türk kültürünün tanıtılmasında Сей Мацусита и представитель Кыргызстана в
ТЮРКСОЙ Кожогелди Кулуев.
TÜRKSOY’un önemi vurgulandı
TÜRKSOY Halk Çalgıları Orkestrası Japonya Turnesi, Подчеркивалась важность
Yokohama şehrinde gerçekleştirilen konserle devam ТЮРКСОЙ в продвижении
etti. тюркской культуры
Yokohama şehrinin en önemli konser salonu olan Японское турне оркестра народных инструментов
Kenmin Kyosai Mirai Hall’de gerçekleştirilen konserde ТЮРКСОЙ продолжилось выступлением в японском
sanatseverleri Türkmenistan’ın Tokyo Büyükelçisi городе Иокогама.
Elyasov Gurbanmammet ve Azerbaycan’ın Tokyo
Büyükelçisi Gürsel İsmayılzade selamladı. На концерте, состоявшемся на сцене престижного
концертного зала города Иокогама «Kenmin Kyosai
Türkmen Büyükelçi Gurbanmammer konuşmasında Mirai Hall», любителей искусства приветствовали
TÜRKSOY’un 25. yılını kutlayarak Türkmenistan ile посол Туркменистана в Токио Гурбанмаммет
TÜRKSOY’un gittikçe daha derinleşen ilişkilere sahip Эльясов и посол Азербайджана в Токио Гюрсель
olduğunu ve bunda TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Исмайилзаде.
Kaseinov’un büyük emeği olduğuna vurgu yaparak.
“Türkmenistan’ın Devlet Başkanı Gurbanguli Туркменский посол в своем выступлении поздравил
Berdimuhamedov’un çok değer verdiği İpek Yolu’nun ТЮРКСОЙ с 25-летним юбилеем и подчеркнул
canlanmasına yönelik çalışmaların en büyük особый вклад генерального секретаря
ayaklarından biri kültürdür. Bu kapsamda TÜRKSOY Türk Международной организации тюркской культуры
dili konuşan ülkeler arasında çok önemli işler yaparak Дюсена Касеинова в развитие отношений между
ülkelerimizin kültürel değerlerini tüm dünyaya yayıyor” Туркменистаном и ТЮРКСОЙ. «Одним из самых
dedi. важных столпов Шелкового пути, возрождению
которого очень большое значение придает
Azerbaycan Cumhuriyeti Tokyo Büyükelçisi İsmayılzade
президент Туркменистана Гурбангулы
ise, “Azerbaycan TÜRKSOY’un en aktif üyelerinden biri
Бердымухамедов, является культура. И в этом
ve gerçekten çok önemli çalışmalar gerçekleştiriyor.
отношении ТЮРКСОЙ проводит очень важную и
Özellikle bugün burada gerçekleştirilen konserde
успешную работу среди тюркоязычных стран и
doğumunun 100. yılında ünlü Azerbaycanlı besteci Gara
распространяет культурные ценности наших стран
Garayev’in bir eserinin de icra edilmesi bizim için çok
на мировом уровне», - добавил Эльясов.
değerli bir olay, TÜRKSOY Türk kültürünü tanıtmak için
çok ciddi çalışmalar yürütüyor 25. yıllarını kutluyorum ve Посол Азербайджанской Республики в Токио г-н
başarılı çalışmaları daim olsun diyorum” dedi. Исмаилзаде в своей речи сказал: «Азербайджан
45
Özbek Doyrası Japon müzesinde является одним из самых активных участников
ТЮРКСОЙ и осуществляет очень важную работу. В
yerini aldı частности, исполнение сегодня на концерте
TÜRKSOY Halk Çalgıları Orkestrası, Japonya’nın произведения великого азербайджанского
alanında ilk ve en zengin müzesi olma özelliğini taşıyan композитора Кара Караева, 100-летие со дня
Hamamatsu Müzik Aletleri Müzesi’nde özel bir etkinlikle рождения которого отмечается в этом году, очень
sahne aldı. ценное для нас событие. Поздравляю с 25-летием
ТЮРКСОЙ, который делает очень много для
Dünyanın dört bir yanından toplanın enstrümanların
продвижения тюркской культуры, и желаю успехов в
sergilendiği müzede gerçekleştirilen konserde çok özel
дальнейшей работе».
anlar yaşandı. Turne boyunca gösterdiği performansla
izleyicilerin en çok beğendiği sanatçılardan biri olan Узбекская дойра заняла свое место
Özbek sanatçı Rovşancan Yunusov, büyük alkış alan
performansının ardından Doyra’sını müzeye hediye
в японском музее
etmek istediğini ifade etti. Müze direktörü Kazuhiko Оркестр народных инструментов ТЮРКСОЙ
Shima bu özel hediye için sanatçıya ve выступил с особым концертом на сцене музея
TÜRKSOY’a minnettarlığını ifade etti. музыкальных инструментов Хамамацу, который
является первым и самым богатым в Японии музеем,
Konser sırasında eğlenceli dakikalar
где экспонируются исключительно музыкальные
geçiren sanatseverlerle,
инструменты, собранные из многих уголков мира.
orkestranın kullanmakta olduğu
enstrümanlara dair soruların yer В музее, где экспонируются музыкальные
aldığı bir yarışmada gerçekleştirildi. инструменты со всего мира, были очень
Soruları doğru cevaplayan впечатлительные моменты. Узбекский артист
katılımcılara TÜRKSOY Halk Çalgıları Ровшанджан Юнусов, сумевший
Orkestrası DVD’si armağan edildi. покорить сердце публики своими
выступлениями на протяжении
TÜRKSOY’un Tokyo всего турне, после бурного
konseri kapalı взрыва аплодисментов,
gişe сказал, что хочет
подарить музею свою
Azerbaycan Kazakistan, дойру. Директор музея
Kırgızistan, Türkmenistan Казухико Шима
ve Türkiye’nin Tokyo выразил слова
büyükelçilikleri yanı sıra благодарности
Yunus Emre Enstitüsü музыканту и ТЮРКСОЙ за такой
ve Okçular Vakfı особый подарок.
46
işbirliğinde gerçekleştirilen turnenin son konseri Tokyo По завершении мероприятия для японских зрителей
şehrinde yapıldı. был устроен конкурс на знание традиционных
инструментов и тем, кто правильно ответил, были
1250 seyirci kapasiteli Meguro Sahnesi’ndeki konserin
подарены компакт диски с записями оркестра
biletleri günler öncesinden tükenirken etkinliğe katılan
народных инструментов ТЮРКСОЙ.
seyirciler arasında yerel halkın yanı sıra, Japonya
parlamentosunun mensupları ve pek çok diplomatik
misyon şefi ve temsilcileri de yer aldı.
Аншлаг на концерте ТЮРКСОЙ в
Токио
Türk Dünyası'ndan Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan,
Özbekistan, Türkmenistan, Türkiye, Başkurdistan (RF), Завершающий концерт гастролей прошел в городе
Tıva (RF), Saha-Yakut (RF), Gagavuz Yeri (Moldova) ve Токио при содействии посольств Азербайджана,
Moğolistan’dan geleneksel müzik ustaları, solist Казахстана, Кыргызстана, Туркменистана и Турции, в
sanatçılar ve dansçıların sahne aldığı konser izleyicilerin том числе Института им. Юнуса Эмре и Фонда
büyük beğenisini kazandı. лучников.
Konserin sonunda coşkulu alkışları ile beğenilerini ifade Последний концерт оркестра народных
eden Japon sanatseverler, uzun süre boyunca salondan инструментов ТЮРКСОЙ прошел с аншлагом в
ayrılmayarak, sanatçılarla fotoğraf çektirmek için sıraya концертном зале «Meguro» на 1250 мест. На
girdi. Aile fotografı çekilmek için sahneye çıkan незабываемом празднике тюркской музыки наряду с
büyükelçiler ve misafir diplomatlar TÜRKSOY многочисленными любителями искусства
sanatçılarının süpriziyle konserin kapanışını hep beraber присутствовали депутаты Японского парламента, а
gerçekleştirdi. Yüzlerce kişi sahnede Türk Dünyası также высокопоставленные лица, руководители и
enstrümanları eşliğinde halay çekerek muhteşem сотрудники многих посольств и дипломатических
geceyi unutulmaz kıldı. миссий в Токио.
47
TÜRKSOY'un
25. yılı
UNESCO'da
kutlandı
25-летие ТЮРКСОЙ отметили в ЮНЕСКО
TÜRKSOY’un kuruluşunun 25. yıldönümü,
TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası Avrupa
Turnesi çerçevesinde UNESCO Genel
Merkezi’nde gerçekleştirilen konserle kutlandı.
Международная организация
тюркской культуры ТЮРКСОЙ свое
25-летие отметила концертом,
состоявшимся в ЮНЕСКО.
48
NESCO'nun Paris'deki Genel а концерте, прошедшем в штаб-
49
mevcuttur ve bu protokol çerçevesinde TÜRKSOY, культурного наследия, а также международного
UNESCO’nun; kültürel çeşitliliğin sürdürülmesi, somut десятилетия по сближению культур. «В этом году мы
olmayan mirasın korunması, kültürler arası yakınlaşma отмечаем свое 25-летие различными масштабными
on yılı gibi inisiyatiflerinin en aktif destekçilerinden культурными и творческими мероприятиями,
biridir. Bu yıl içerisinde 25. kuruluş yıldönümümüzü охватывающими географию от Южной Америки до
sergiler, konferanslar, yayınlar ve konserler ile üye Дальнего Востока, от Балкан до Северной Африки.
ülkelerimizde olduğu gibi Güney Amerika’dan Uzak Однако, наш сегодняшнему концерту на сцене штаб-
Doğu’ya Balkanlardan Kuzey Afrika’ya pek çok yerde квартиры ЮНЕСКО мы придаем особую
kutladık. Ancak UNESCO’da sizlerle birlikte yapacağımız значимость», - сказал он.
bu kutlama ayrı bir önem taşımaktadır." diye konuştu.
Глава управления международными
UNESCO Üye Ülkeler ve Ortaklar Bölümü Başkanı связями ЮНЕСКО Гендж Сеити выразил
Genc Seiti konuşmasında, uluslararası nitelikteki свое глубокое удовлетворение от
TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası’nı UNESCO'da возможности принимать в ЮНЕСКО
ağırlamaktan memnuniyet duyduğunu dile международный молодежный
getirdi. Türk müzik kültürünü dünyaya tanıtmak камерный оркестр ТЮРКСОЙ,
amacıyla 2010 yılında genç yeteneklerden созданный в 2010 году и за
kurulan orkestranın, sadece 8 yıl gibi kısa короткое время завоевавший
sürede birçok ülkede başarılı konserler авторитет во многих культурных
verdiğini vurguladı. Seiti, UNESCO olarak, центрах мира.
kültürü aktarmanın kaynaklarından birinin de
Выступление международного
müzik olduğuna inandıklarını ve müziğin
молодежного камерного
kültürler arasındaki yakınlaşmayı sağlayan
оркестра ТЮРКСОЙ, куда входят
önemli kaynaklardan biri olduğunu
талантливые музыканты из
kaydetti.
Азербайджана, Казахстана,
TÜRKSOY tarafından Türk Dünyası kültürel Кыргызстана, Туркменистана и
mirası olarak dünya genelinde tanıtılan Турции, на сцене штаб-квартиры
Dede Korkut'un da, UNESCO Somut ЮНЕСКО состоялось 28 ноября 2018
Olmayan Kültürel Miras Hükûmetler Arası года, и именно в этот день тюркский
Komitesi 13. Oturumu’nda “Dede Korkut эпос «Деде Коркут» был включен в
Mirası: Destan Kültürü, Halk Masalları ve репрезентативный список наследия
50
Müzik” adı altında UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan немариального культурного наследия человечества.
Kültürel Mirası Temsili Listesine kaydedildiği gün olan 28 Этот факт стал еще одним успешным шагом
Kasım 2018 tarihinde UNESCO'da sahne alan TÜRKSOY ТЮРКСОЙ на пути популяризации музыкальной
Gençlik Oda Orkestrası, Türk halklarının müzik культуры тюркских народов на глобальном уровне.
kültürünün dünyaya tanıtılması yönünde yeni bir
başarıya daha imza attı. Оркестр под управлением азербайджанского
дирижера Мустафы Мехмандарова совместно с
Azerbaycanlı şef Mustafa Mehmandarov'un вокалистами и исполнителями на традиционных
yönetiminde ve Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, народных инструментах в стенах ЮНЕСКО подарили
Türkiye ve Türkmenistan'dan gelen genç зрителям незабываемый концерт, в репертуар
müzisyenlerden oluşan orkestra, geleneksel halk которого вошли западная классическая музыка и
çalgıları eşliğinde sunduğu performans ile UNESCO произведения тюркских композиторов.
çatısı altında hafızalardan uzun süre silinmeyecek
muhteşem bir gece yaşattı. В качестве солистов во время концерта на сцену
вышли вокалистка Нурия Гусейнова (Азербайджан),
Konserde, solistler Azerbaycan'dan Nuriyya Huseynova
пианистка Амина Машкеева и исполнитель на кыл-
(vokal), Kazakistan'dan Amina Mashkeyeva (piyano),
Bakzhol Akazhan (Kıl kopuz), Kırgızistan'dan Saikal
Abylkasımova (Komuz), Türkiye'den Ahmet Baran'ın
(Kanun) eşliğinde klasik batı müziğini, geleneksel halk
müziği ile biraraya getirerek harmanlayan orkestranın
icra ettiği eserler müzikseverlerin büyük beğenisini
kazandı.
51
Konser öncesinde UNESCO Genel Merkezi fuaye кобызе Бакжол Акажан (Казахстан), исполнитель на
alanında TÜRKSOY faaliyetlerinden oluşan fotoğraf комузе Сайкал Абылкасымова (Кыргызстан),
sergisi ve TÜRKSOY yayınlarının tanıtıldığı stant исполнитель на кануне Ахмет Баран (Турция).
izleyiciler tarafından büyük ilgi gördü.
Любители искусства, которые по завершении
TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası концерта свое глубокое восхищение выразили
продолжительными аплодисментами, имели
Klasik Müziğin Kalbi Viyana’da возможность познакомиться с уникальными
25 yıl önce Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, сочинениями известных тюркских композиторов:
Özbekistan, Türkmenistan ve Türkiye arasında Мухаммеда Атаджанова (Узбекистан), Ульви Джемаль
imzalanan anlaşma ile kurulan TÜRKSOY, kuruluşunun Эркин, Камурана Умуздаш и Ахмета Барана (Турция),
25. yılına ithafen düzenlediği etkinliklere Viyana’da Нуры Халмамедова (Туркменистан), Куата
düzenlediği muhteşem konser ile devam etti. Шильдебаева и Тлес Кажгалиева (Казахстан),
Сейталы Медетова и Атая Огонбаева (Кыргызстан),
Türk Dünyası sanatçılarından oluşan TÜRKSOY Gençlik
Ниязи и Фикрета Амирова (Азербайджан).
Oda Orkestrası’nın Avrupa turnesi ikinci konseri, klasik
müziğin anavatanı olarak kabul edilen Avusturya’nın Перед концертом в фойе штаб-квартиры ЮНЕСКО
Viyana şehrinde gerçekleştirildi. Viyana Flarmoni’ye ev была открыта фотовыставка о деятельности
sahipliği yapan dünyanın en prestijli salonlarından ТЮРКСОЙ и организован книжный стенд ТЮРКСОЙ.
Musikverein’deki konsere sanatseverlerin ilgisi yoğun
oldu. Biletlerin günler öncesinde tükendiği etkinlik, Молодежный камерный оркестр
TÜRKSOY üyesi ülkeler büyükelçilikleri ve Viyana Yunus ТЮРКСОЙ в сердце классической
Emre Enstitüsü işbirliğinde düzenlendi. Şefliğini
музыки - городе Вене
Azerbaycan’dan Mustafa Mehmandarov’un yaptığı
konserde solist olarak Kazakistan’dan Amina Международная организация ТЮРКСОЙ, основанная
Mashkeyeva ve genç yetenek Sergei Dogadin yer aldı. 25 лет назад по соглашению между Азербайджаном,
Казахстаном, Кыргызстаном, Узбекистаном,
Orkestra’nın Özel Misafiri Sergei Туркменистаном и Турцией, продолжила
Dogadin праздничные мероприятия по случаю 25-летней
годовщины проведением великолепного концерта в
Klasik batı eserleri ve Türk Dünyası bestekarlarına ait
Вене.
çeşitli eserlerin yer aldığı konserde, 1. Uluslararası
Tretyakov Keman yarışması birincisi ve TÜRKSOY Özel Второй концерт в рамках европейского турне
Ödülü sahibi Sergei Dogadin solist olarak sahne aldı. молодежного камерного оркестра ТЮРКСОЙ,
TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası’nın enerjisine hayran состоящего из артистов тюркского мира, состоялся в
52
kaldığını belirten Dogadin: Pek çok konserde sahne столице Австрии городе Вене, который считается
aldım. Ancak bu orkestra bir başka, özellikle genç родиной классической музыки. Концерт в одном из
arkadaşlarımın enerjisine hayran kaldım. Bazen çok самых престижных залов мира - «Musikverein», в
profesyonel sanatçılarla birlikte çalabiliyorsunuz ancak котором базируется Венская филармония, привлек
yeterli enerjiyi hissedemeyebiliyoruz. TÜRKSOY’un пристальное внимание любителей искусства.
orkestrası bugüne kadar sahne aldığım en iyi Мероприятие, билеты на которое были проданы за
orkestralardan biri. Bu fırsatı sunduğu için TÜRKSOY’a много дней, было организовано при сотрудничестве
teşekkür ederim.’’dedi. посольств стран-членов ТЮРКСОЙ и Института им.
Юнуса Эмре в Вене. На концерте под управлением
Her yıl gerçekleştirilen turnelerle ve düzenlenen çeşitli
азербайджанского дирижера Мустафы
ustalık sınıflarında yeteneklerini geliştirme fırsatı
Мехмандарова выступили солистка из Казахстана
yakalayan TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası üyeleri,
Амина Машкеева и молодой талант Сергей Догадин.
unutulmaz bir konsere daha imza atarak kariyerlerinde
yeni bir sayfa daha açtı. Особый гость оркестра - Сергей
TÜRKSOY Gençlik Oda Догадин
Orkestrası Bratislava Konseri На концерте, в репертуар
которого были включены
TÜRKSOY Gençlik Oda Orkestrası, Avrupa
классические западные
turnesi kapsamındaki son konserini
произведения и различные
Slovakya’nın Bratislava şehrinde verdi.
произведения композиторов тюркского
Türkiye ve Kazakistan’ın Bratislava
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası