Edebiyatla Toplum Arasında Nasıl Bir Ilişki Vardır

Merhaba arkadaşlar size bu yazımızda Türk Dili ve Edebiyatı Konuları hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak  bilgi sahibi olabilirsiniz. Edebiyat-Toplum İlişkisi sorusunun cevabı aşağıda sizleri bekliyor

Edebiyat düşüncelerin, duyguların ve hayallerin insanlara estetik bir zevk içerisinde aktarılması sanatıdır şeklinde özetlenebilir. Düşünceler, duygular ve hayaller ise insana ait özelliklerdir. İnsan ise toplumu oluşturan çekirdek bir yapı özelliği taşır. Toplumun en temel yapı birimini oluşturan insanların hayalleri, duyguları ve düşünceleri de ister istemez ait olduğu toplumun özelliklerini barındıracaktır. Bu nedenle ortaya konmuş bir edebi eserin ait olduğu toplumdan ayrı değerlendirmek yapılabilecek en büyük yanlış olmaktadır. “Edebiyat ve Toplum İlişkisi“sadece bugün değil yüzyıllardır güçlü bir bağ içerisindedir. Herhangi bir dönemde yazılmış edebi eseri incelediğinizde ait olduğu toplumun yaşam biçimi hakkında bizlere ipuçları sunacağı şüphesizdir.

Edebiyatın toplum özelliklerini barındırması, toplum sorunlarını dile getirmesiyle toplumsal değişimde söz sahibi olması da söz konusudur. Toplumun sorunlarını ele almayan bir edebiyat toplumdan kopmuştur ve ömrü çok da uzun olmayacaktır. Buna örnek olarak Fransız İhtilali öncesi ve sonrasını verebiliriz. Klasisizm Fransa soylularını temsil ederken, horlanmış halkı romantizm temsil etmiştir. Halk tarafından ihtilal gerçekleşince romantizm tüm Fransa’ya egemen olmuştur. Romantizmi temsil eden aydınlar İhtilal öncesi halkın acılarını, hüzünlerini ve hayallerini dile getirerek ihtilale zemin hazırlamışlardır. Bu duruma Türk Edebiyatında da örnek verebiliriz: İstanbul Ağzı’nın resmi dil olarak Türkiye Türkçesi adıyla anılmasının temeli Tanzimat’a kadar gider. Şinasi’nin noktalama işaretlerini ilk olarak kullanması, Milli Edebiyatçıların dil ile ilgili görüşlerini yayımlamaları bugünün Türkiye Türkçesinin gramerinin oluşmasında ve yaygınlaşıp resmi dil olarak kabulünde oldukça önem arz etmektedir.

Türk Edebiyatında Toplumsal İşlev

Tanzimat Edebiyatı ile birlikte edebiyatımızda toplum sorunlarının dile getirildiğini görürüz. Namık Kemal, edebiyattaki bireyselliğe tepki göstermiş ve eserlerinde toplumsal konulara yönelmiştir.

Servet-i Fünun ile birlikte tekrar bireyselliğe dönülmüştür. Dönemin baskıcı yönetiminin de etkisiyle Servet-i  Fünuncular bireysel konuları işlemiş ve mümkün mertebe toplumsal sorunlardan kaçınmışlardır.

Milli Edebiyat ile birlikte edebiyat halka yönelmiştir. Anadolu ve Anadolu halkı edebiyatın konusu olmaya başlamıştır. Özellikle Kurtuluş Savaşı ile birlikte Anadolu halkının göstermiş olduğu fedakarlık ve yeni devlet politikası edebiyat ile toplumu birleştirmiştir.

Cumhuriyet ile birlikte edebiyatımız artık toplumun bir ifadesi konumuna ulaşmış ve toplumun yaşamış olduğu sıkıntılar güçlü bir şekilde dile getirilmiştir. Özellikle “Toplumcu Gerçekçi Yazarlar” edebiyatın toplumsal işlevi olduğunu savunmuş ve halkın sorunlarını dile getirmişlerdir. Bu bakımdan da toplumdaki değişime etkide bulunmuşlardır.

Sınıf Edebiyata Giriş Konu Anlatımı Tıklayınız

Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Konuları için Tıklayınız

Sınıfta Yer Alan Diğer Ders ve Konuları için Tıklayınız

Her toplumun edebiyatı vardır. İbn-i Haldun, ( ), “bütün dillerde şiir söylenmiştir” der. Edebiyat, insana dolayısıyla topluma has bir uğraştır. İster şahsi ister toplumsal bir kaygı sonucunda doğmuş olsun, sonuçta edebiyatın yönü topluma yani kendisinedir. Toplum ile edebiyatı ayrıştırmak mümkün değildir.

Edebiyat; olay, düşünce, duygu ve hayallerin dil aracılığıyla sözlü veya yazılı olarak estetik bir zevkle anlatılması sanatıdır. Duygu ve düşünceleri ortaya çıkaran, onları çeşitli boyutlarıyla irdeleyen edebiyat, kültürün temel ögelerinden biridir.

Toplumun edebiyatla ilişki biçimi dönemin şair, yazar üzerindeki etkisidir. Edebiyatçı bireysel ve soyut konuları işlerken böle onun duygularını şekillendiren toplumsal gelişmelerden ve kültürden; kullandığı dil, dikkatin çeken konular ve imgeler itibarıyla kopamaz.

Bir toplumun dili, dini, siyasal yapılanması, ekonomik düzeyi, sosyal tabakalaşma biçimi, toplumsal değişim ve dönüşümü gibi pek çok unsurla o toplumun edebiyatı arasında ilişki vardır. Edebiyat; toplumsal varoluşun ve millî kimliğin düşünce ve sanat alanında inşası, temsili ve gelecek kuşaklara aktarımında önemli bir araçtır. Siyasal gelişmeler, savaşlar, göçler, din ve medeniyet değişiklikleri gibi toplum hayatını derinden etkileyen her şey, edebiyatta yankı bulmuştur. İnsan ve toplum hayatındaki her değişim edebiyatı kuşatmış, edebiyatça kuşatılmıştır.

Edebî metinler (roman, hikaye, tiyatro, deneme, anı, gezi yazısı, vs.) toplumun hafızasını oluşturan bilgi depolarıdır. Bundan dolayı bir milletin ne olduğunu ya da ne olmadığını anlamak için o milletin edebiyatına bakılır. Edebiyatı olmayan millet, milletleşme sürecini tamamlayamamış demektir Güçlü bir edebiyat, köklü bir kültür demektir, kök bir kül bir devlet anlamına gelir. Dolayısıyla, milletlerin inşasında edebiyatın her zaman hayati bir konumu olmuştur.

Kısaca edebiyat, genel/yaygın manasıyla bir kültür nesnesi olarak, dil formuna sahip “paylaşılan bir ortak anlamlar manzumesi”dir. Hem içeriği hem de sırrıyla, başka bir deyişle muhteva ve dış şartlarıyla toplumsal dinamiklerin tüm izlerin üstünde taşır. Kimlik inşası, ortak benlik, eğitim gibi yönlerden de toplumu ve insanı etkileyip değiştirir.

Maddeler halinde özetleyecek olursak:

• Edebiyat, diğer sanat dalları gibi toplumsaldır.

• Toplumun her türlü özelliği edebiyata sirayet eder.

• Edebiyat, toplumun sorunlarına kayıtsız kalamaz.

• Bu nedenle edebiyat toplumun ifadesidir, aynasıdır.

• Toplumdan uzaklaşmış bir edebiyatın varlığı mümkün değildir.

• Aynı zamanda edebiyatın toplum üzerinde bir etkisi söz konusudur.

• Herhangi bir dönemde yazılmış edebi bir eser incelendiğinde, eserin ait olduğu toplumun yaşam biçimi hakkında ipuçları bulabiliriz.

• Toplumsal bir işlevi ve sorumluluğu bulunduğundan edebiyat toplumun sorunlarını dile getirir.

• Edebiyat, toplumsal değişimin en önemli ögesidir.

• Edebiyat, insanlarda yeni fikirler oluşturabilmenin güçlü bir unsurudur.

• Edebî metinler, sosyal hayatın bir parçasıdır ve sosyal bir çevrede ortaya çıkar.

• Sanatın, toplum özelliklerini barındırması, toplum sorunlarını dile getirmesi ve bununla birlikte toplumsal değişimde söz sahibi olması söz konusudur.

• Edebiyat toplumun ifadesidir, aynasıdır.

• Toplumdan uzaklaşmış bir edebiyat varlığını sürdüremez.

• Edebiyat ile toplum, toplum ile edebiyat karşılıklı olarak birbirlerini etkilerler.

• Yazın gücü, kitleleri etkiler ve toplumsal değişimlere katkı sağlar.

• Toplum içindeki değişimler de edebiyata yansır.

• Böylece değişim sürecinin çarkları tamamlanmış olur.

Sanat için sanat anlayışını benimseyen dönemler ve anlayışlar

Toplum için sanat anlayışını benimsemeyen dönemler ve anlayışlar

• Genç Kalemler (Millî Edebiyat Dönemi)

Edebiyat ve Toplum İlişkisine Örnekler:

Tanzimat Döneminde Namık Kemal&#;in yazdığı Vatan Yahut Silistre oyunu, 1 Nisan tarihinde oynanınca izleyenleri çok etkilemiş; halk coşkun tezahüratlarda bulunmuştur. Genel istek üzerine oyun, 3 Nisan gecesi tekrar sahnelendi ve halk “Yaşasın vatan!&#;, &#;Yaşasın millet!&#;&#;, &#;Yaşasın Namık Kemal!&#; &#;Allah bizlerin muradını versin, biz muradımızı isteriz&#; şeklinde bağrışlar oldu. Oyunun içinde de yer yer geçen “murad” kelimesi padişah Abdülaziz’in yerine veliaht Murad Efendi’nin tahta geçirilmesi dileği olarak algılanmıştır.

Türk edebiyatında  Orhan Kemal, Fakir Baykurt, Kemal Tahir, Yaşar Kemal, Aziz Nesin gibi toplumsal gerçekçi yazarlar  toplumdaki düzensizlik ve çatışmalar ile köy gibi küçük yerleşim yerlerinin sorunları üzerinde yoğunlaştılar; eserlerini ağa-köylü, öğretmen-imam, halk-yönetici, zengin-fakir, güçlü-güçsüz, aydın-cahil gibi belirgin farklılıklar üzerine kurmuşlardır.

Rıfat Ilgaz; topulmcu gerçekçi yazarlarımızdan olup Yarenlik, Sınıf ve Yaşadıkça kitaplarında &#;lı yıllarda yoksulların yaşamlarını anlattığı şiirler yer alır.

Yaşar Kemal;  eserlerinde Torosları, Çukurova’yı, Çukurova insanının acı yaşamını, ezilişini, sömürülüşünü, kan davasını, ağalık ile toprak sorununu çarpıcı bir biçimde ortaya koymuştur.

Ceyhun Atıf Kansu; çocuk doktoru olarak gittiği Anadolu&#;da, memleketin farklı yöresindeki insanların acılarını dile getirmiştir. Köylerdeki yoksulluğu, acıları, hastalıkları şiirlerinde dile getirmiştir. Bu yönüyle edebiyatımızda çocukların acılarını dile getiren şair olarak bilinir. Kızamık Ağıdı ile sevilmiştir.

Kemal Tahir; romanlarıyla Anadolu insanının yaşamını, sorunlarını, töre ve inançlarını toplumsal gerçekçi bir bakış açısıyla sergilemiştir.

Edebî metinler, devrin sosyal, siyasî ve tarihî şartlarından yararlanılarak ortaya konulan sa­nat eserleridir. Edebî eserler, yazıldıkları devrin şartlarından etkilenebilir. Bu etkilenme asla tek taraflı olamaz. Edebî eserler de toplumu bir şekilde etkile­yebilmektedir.