Mayoz Bölünme Biyoloji Portalı

mayoz bölünme biyoloji portalı

kaynağı değiştir]

Enfekte olmuş bir anofel cinsi dişi sivrisinek, bir insanı ısırdığında plazmodyumun sporozoitlerini bireye bulaştırır. Sporozoitler kanyoluylakaraciğer, dalak ya da kırmızı kemik iliğine geçerler. Buralarda çoğalan sporozoitler kana geçerek, her biri ayrı bir alyuvara girer. Alyuvarlar içinde gelişen sporozoitler, şizontlara dönüşürler. Her alyuvar içindeki şizonttan, çekirdek bölünmeleriyle çok sayıda çekirdek oluşur. Bu şekildeki eşeysiz üremeyeşizogoni denir. Şizogoni ile oluşan her çekirdek, sitoplazma ile çevrelenerek merozoitlere dönüşürler. Merozoitlerde alyuvarlar içinde ikiye bölünerek çoğalırlar. Merozoitlerin sayısı belirli bir oranı aştığında, şişen alyuvarlar patlar. Alyuvarlardaki merozoitlerin kanplazmasına dökülmesiyle kişide ateşlititreme denilen sıtma nöbeti başlar. Serbest kalan her merozoit, ayrı bir alyuvara girerek eşeysiz üremesini sürdürür. Bu aşamada sıtma nöbeti durur. Sıtma nöbetleri 48 ya da 72 saat aralıklarla devam eder. Merozoitler eşeysiz üremeyi sürdürürken, insan kanındaki bu gametler, anofel tarafından alınmadıkları takdirde belirli bir süre sonunda ölürler.

Anofelin dişisi sıtmalı bir insanı ısırdığında, emdiği kan ile birlikte plazmodyumun gametlerini de alır. Anofelin midesine geçen gametlerin birleşmesinden zigot oluşur. Bu eşeyli üremeye gametogoni denir. Midede oluşan zigot bağırsakepiteline geçer. Bağırsak epiteline geçen zigottan, ikiye bölünmelerle çok sayıda yeni sporozoitler oluşur. Bu eşeysiz üremeye ise sporogoni denir. Sporogoni ile oluşan sporozoitler, bağırsak epitellerinden vücut sıvısı olan hemolenfle sivrisineğin tükürük bezlerine geçer. Bu sivrisineğin bir insanı ısırmasıyla plazmodyumun yaşam döngüsü yeniden başlar. Görüldüğü gibi sivrisineğin insanlara bulaştırdığı plazmodyumlar insanlarda sıtmaya neden olurken, sivrisinekte herhangi bir hastalığa neden olmaz.

Su yosunlarında üreme[değiştir kaynağı değiştir]

Monoploit olan bir su yosunu (ulotriks) tek başına kaldığında mitoz bölünmeyle oluşturduğu sporlarınınçimlenmesiyleeşeysiz olarak üreyebilmektedir. Bölünmeyle oluşturduğu, aynı türden ancak başka su yosunlarının özelleşmiş sporlarından oluşan gametler ile birleşerek (döllenme) eşeyli üreme yapabilmektedir. Zigotunmayoz bölünmesi ile oluşan sporlardan da yeni su yosunu gelişir.

Mayoz ve Eşeyli Üreme Konu Anlatımı

Biyoloji ayt konu anlatımı, Biyoloji tyt konu anlatımı , Biyoloji yks konu anlatımı… Merhaba arkadaşlar sizlere bu yazımızda Mayoz ve Eşeyli Üreme hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak bilgi edinebilirsiniz..

Mayoz Bölünme Nedir

Mayoz bölünme eşeyli üreyen canlıların eşey ana (üreme) hücrelerinde görülür. Mayoz bölünme sonucu genetik olarak birbirinden farklı 4 tane n kromozomlu üreme hücreleri oluşur. Üreme hücrelerine gamet denir. Gametler; sperm (erkek üreme hücresi) ve yumurta (dişi üreme hücresi) olmak üzere ikiye ayrılır.

&#; Mayoz bölünme interfaz aşamasının ardından iki bölünmenin meydana gelmesiyle oluşur.
&#; Mayozun birinci bölünmesine “mayoz 1”, ikinci bölünmesine ise “mayoz 2” adı verilir.
&#; Mayoz sonucunda dört tane haploit (n kromozomlu) hücre oluşur.
&#; Oluşan n kromozomlu hücreler farklılaşarak (örneğin spermlerde kuyruk gelişimi gözlemlenir) gamet hücrelerini oluşturur.
&#; Farklı eşeylerin gamet hücreleri birleşerek (döllenerek) mitoz bölünme özelliğine sahip yeni bir birey oluşturur.
&#; Mayoz bölünme her türde farklı zaman aralığında gözlemlenir.
&#; Mayoz bölünme sayesinde kalıtsal çeşitlilik sağlanır.
&#; Eşey organlarına gonad denir. Genel olarak erkek eşey organına erbezi (testis), dişi eşey organına ise yumurtalık (ovaryum) denir.

Mayoz Bölünmenin Evreleri

MAYOZ I

Oluşacak hücrelerin ge dizilişi ve kromozom sayısı bakımdan değişikliğe uğraması bu bölünmede olur. Bölünme başlamadan önceki interfaz evresi mitozdaki gibi gerçekleşir.

Profaz I

DNA ipliklerinin kısalıp kalınlaşmaya başlaması ile başlar. Bu evre sınırları kesin olmayan 5 evreye ayrılıp incelenir. Bu evreler;

Leptoten:Kromozomların mikroskopla seçilebildikleri andan itibaren başlar. İki eş kromatit birbirine sarılı halde bulunur. Ayrıca kromatinler üzerinde kromomer denilen ve koyu boyanan bölgeler fark edilir.

Zigoten: Biri anneden diğeri babadan gelen ve birbirlerine benzeyen homolog kromozomlar yan yana gelerek eşleşmeye başseafoodplus.info eşleşme bir uçtan diğer uca doğru devam eder. Bu evrede her biri iki kromatit taşıyan iki kromozomun yan yana durmasıyla sanki canlı n sayıda kromozom taşıyormuş gibi görülür. Görülen bu yapıya tetrat denir.

Pakiten: Homolog kromozomların eşleşmesi tamamlanır ancak kromozomlar kısalmaya devam eder. Ayrıca bu evrede mitozdan farklı olarak tetratlar arasında genetik madde alışverişi olur. Buna krossing-overdenir. Bu olay homolog kromozomların birbiri üzerine çakışan (kiyazma &#;chiasma&#;) kısmında gerçekleşir.

Diploten:Kromozomların sentromerleri ayrılmamıştır. Dört kromatit için iki sentromer vardır. Tetrat&#;taki homolog kromozomlar birbirinden ayrılmaya başlar. Ancak kiyazma bölgelerinde ayrılma olmaz ve kiyazmalar uca doğru kaymaya başlar.

Diakinez: Kromozomlar son halini alır. Çekirdekçik kaybolur. Çekirdek zarı parçalanır.

Metafaz I

Bu safha mitozdaki metazfazdan biraz farklıdır. Mitozda eşlenmiş kromozomlar bir sıra halinde, ekvator bölgesinde dizilirlerdi. Burada ise iki sıra halinde dizilirler. Homolog kromozomlar sıralanırken karşı karşıya gelirler.

Anafaz I

Bu safhada mitozda bölünmede olduğu gibi kromatid ayrılması olmaz. Mitozun anafazında kardeş kromotidler ayrılırdı. Burada ise homolog kromozomlar (eşlenmiş haliyle) biri bir hücreye, diğeri öbür hücreye gidecek şekilde ayrılır Yani homolog kromozom ayrılması gerçekleşir.

Mayoz bölünme sonucunda kalıtsal yapısı farklı hücrelerin oluşmasını sağlayan esas olay budur. Bir mayozda krossing-over olmasa da kalıtsal çeşitlilik sağlanır.

Telofaz I

Mitozdakinden farklı değildir. Çekirdek zarları ve çekirdekçik oluşarak, sitoplazma bölünür. Burada oluşan kik hücre haploid (n)dir. Çünkü başlangıçtaki hücrenin homolog kromozomlarından birer tanesinin bulundurur. Ancak kromozomlar eşlenmiş olduğu için iki kromadidli haldedir. Yani DNA miktarı olarak 2n denilebilir. Kısa süren Telofaz I den olarak Mayoz II başlar.

MAYOZ II

Profaz II

Birinci bölünmenin telofazı ile ikinci bölünme arasında bir dinlenme devresi olmadan çekirdek zarı parçalanır. Birinci iğ iplikçiklerinin doğrultusuna dik yeni iğ iplikçikleri oluşur.

Metafaz II

Her yavru hücrenin haploid (n) kromozomu ekvatoral düzlem üzerinde dizilir, cross over olmaz.

Anafaz II

Mayoz bölünmenin 2. bölümü olan Mayoz 2&#;nin 3. evresidir. Ara evre olarak da adlandırılır. Bu evre mitozdaki anafaz evresine benzer. Ancak, mitozdaki anafazda kardeş kromatitler düzenli bulunurken bu evrede düzensiz bulunurlar. Bu da Mayoz bölünmede genetik çeşitliliği sağlar.

Telofaz II

Kromozomların helezonları açılır, dolayısıyla görünmez olurlar. Çekirdek zarları oluşur sitoplazma bölünür. Böylece bir hücreden 4 tane haploid hücre meydana gelir.

&#;Sitoplazma bölünmesi&#;

Hayvansal hücrelerde:Çekirdek bölünmesi tamamlandıktan sonra sitoplazma ortadan boğumlanarak ikiye bölünür ve iki ayrı hücre oluşmuş olur.

Bitkisel hücrelerde: Oluşmuş olan iki çekirdekli hücrenin ortasında bir orta lamel (ara lamel) oluşur ve hücre duvarına kadar ulaşır. Dolayısıyla birbirine bitişik iki hücre oluşur.

Mayoz bölünme sonucunda n kromozomlu 4 hücre (gamet)oluşur.

Eşeyli Üreme

Farklı cins iki gametin birleşmesiyle yeni canlının meydana getirilmesine cinsiyetli üreme denir. Gamet, cinsiyet hücresi olarak tanımlanır.

&#;Dişi bireylerin üreme ana hücrelerinin mayoz bölünme ile oluşturduğu gametlere yumurta (n) denir.
&#;Erkek üreme ana hücrelerinin genellikle mayoz bölünme ile oluşturduğu gametlere sperm (n) denir.
&#;Dişi ve erkek gametin birleşmesi sonucu zigot oluşmasına döllenme adı verilir.
&#;Zigotun geçirdiği mitozlar sayesinde hücre sayısı artar ve yeni bir birey oluşturulur.

Hermafroditlik: Bir canlıda hem dişi hemde erkek üreme organlarının bulunmasıdır. Dişi organda yumurta,erkek organda sperm üretilir. Bazılarında oluşan yumurta hücresi ile oluşan sperm hücreleri döllenerek yeni canlılar meydana seafoodplus.info kendilerini döllemiş olurlar.(Planarya ve bazı birkiler) Bazıları ise üreme hücrelerini aynı zamanda oluşturmazlar.Böylece kendi kendilerini döseafoodplus.info olay kalıtsal çeşitliliğin artmasında etkili olur.(Halkalı solucan ve bazı bitkiler)

Bitkilerde Eşeyli Üreme

&#;Tohumsuz bitkilerde metagenez olayı görülür.
&#;Tohumlu bitkilerde ise üreme ana hücrelerinde mayoz bölünme görülür.Böylece üreme hücreleri oluşur.
&#;Açık tohumlu bitkilerde üreme yapısı kozalaktıseafoodplus.infoklarda dişi ve erkek üreme yapısı bir arada bulunmaz.(Dişi ve erkek kozalak farklıdır.)
&#;Kapalı tohumlu bitkilerde üreme organı çseafoodplus.infoıları dişi çicek(Dişi ürme organı) ve erkek çiceği(Erkek ürme organı) bir arada bulundurabilirler:(Hermafrodit)Bazıları ise dişi ve erkek çiceği bir arada bulundurmazlar.
&#;Çicekte hangi organ bulunuyorsa ona göre ismini alır.(Dişi organ varsa dişi çicek erkek organ varsa erkek çicek.)
&#;Hermafrodit olan bitkiler kendi kendilerini döllemeyip dışardan gelen polenleri alabilirler.(Polen=Erkek üreme hücresi).Böylece kalıtsal çeşitlilik artmış olur.

İnsanlarda Eşeyli Üreme

&#;Erkek üreme ana hücresi olan testislerden ( 2n kromozumlu) spermler (n kromozumlu) oluşur.
&#;Dişi üreme ana hücresi olan yumurtalıktan ( 2n kromozumlu) yumurta (n kromozumlu) oluşur.
&#;Sperm ve yumurta dişi bireyin yumurta kanalında döllenir.Döllenen yumurta zigota dönüşüseafoodplus.info yumurta kanalında birkaç gün bekledikten sonra döl yatağına(Rahim=uterus) geçseafoodplus.info burda embriyoya dönüşür ve gelişimini burda tamamlar.
&#;Zigot ve embriyo 2n kromozomludur.
&#;Eğer döllenme gerçekleşmezse yumurta kanalında bekleyen yumurta döl yatağına geçseafoodplus.infon yumurta vajinal kanamayla dışarı atılır.(Adet kanaması).Bu olay 28 günde bir tekrarlanır.

Mayoz ve Eşeyli Üreme, Mayoz ve Eşeyli Üreme Konu Anlatımı

Mayoz Bölünme ve Mayozun Evreleri Sınıf

Mayoz bölünmenin daha kolay anlaşılabilmesi için bazı kavramların üzerinde durmak faydalı olacaktır.

Bir canlının vücut hücrelerinde her kromozom tipinden ikişer tane bulunur. Bu kromozom çiftlerinden birisi anneden (yumurta hücresi ile), diğeri babadan (sperm hücresi ile) gelir. Anne ve babadan gelen, şekil ve büyüklükleri aynı olan bu kromozom çiftlerine homolog kromozom denir. Homolog kromozomların karşılıklı bölgelerinde aynı karakterden sorumlu genler bulunur.

Vücut hücreleri (somatik hücreler) homolog kromozomları bulundurduğu için iki takım kromozoma sahiptir. Bu tip hücreler diploit olarak adlandırılır ve 2n ile gösterilir. İnsan için diploit kromozom sayısı 46&#;dır ve 2n = 46 şeklinde ifade edilir. Gamet olarak adlandırılan üreme hücreleri (sperm ve yumurta) diploit hücrelerin mayoz bölünme geçirmesiyle oluşur. Mayoz geçiren diploit hücrelere “üreme ana hücresi&#; adı verilir. Mayoz bölünme sırasında homolog kromozomlar birbirinden ayrılır ve kromozom sayısı yarıya düşer. Bu nedenle mayoz sonucu oluşan üreme hücrelerinde homolog kromozom çiftlerinin birer üyesi bulunur. Tek bir kromozom takımına sahip hücreler haploit (monoploit) olarak adlandırılır ve n ile gösterilir. İnsan için haploit kromozom sayısı 23&#;tür ve n = 23 şeklinde ifade edilir.

Döllenme sırasında gametlerin birleşmesiyle diploit kromozom takımı yeniden oluşur. Böylece mayoz bölünmeyle bir tür içinde kromozom sayısının nesiller boyu sabit kalması sağlanır. Bu durumu bir örnekle açıklayalım. Bilindiği gibi insanın her bir vücut hücresi 46 kromozoma sahipken, mayoz bölünme sonucu oluşmuş üreme hücreleri 23&#;er kromozom taşır. Eğer insanlarda gametler mitozla oluşsaydı, vücut hücreleri gibi 46 kromozomlu olacaktı. Bu gametlerin birleşmesiyle meydana gelen döllenmiş yumurta hücresi (zigot) 92 kromozom taşıyacak ve birbirini izleyen her kuşakta kromozom sayısı yeniden iki katına çıkacaktı. Dolayısıyla mayoz bölünme, nesilden nesile genetik devamlılık ve kromozom sayısının sabit kalmasını sağlayan bir hücre bölünmesidir.

Dikkat: Bitkilerde ve hayvanlarda mayoz bölünme sonucu gametler oluşur. Ancak eğrelti otları ve kara yosunları gibi bazı canlılarda mayoz bölünme sonucu spor adı verilen hücreler meydana gelir.

Mayoz bölünmede de mitozda olduğu gibi kromatit çiftlerini oluşturan replikasyon (DNA eşlenmesi) meydana gelir. Ancak buradaki tek bir replikasyonu, mayoz I ve mayoz II adı verilen ve birbiri ardına gerçekleşen iki hücre bölünmesi izler. Mayozun birinci bölümünde homolog kromozomlar birbirinden ayrılır ve kromozom sayısı yarıya iner. İkinci bölümünde ise mitozda olduğu gibi kromatitler birbirinden ayrılır. Mayozda da bölünmeye başlamadan mitozdaki gibi interfaz adı verilen bir hazırlık evresi görülür. Ayrıca hem mayoz I hem de mayoz ll&#;de profaz, metafaz, anafaz ve telofaz olarak adlandırılan dört evre vardır.

İNTERFAZ

Mitoz bölünmede olduğu gibidir. Organeller çoğaltılır ve genetik materyal (DNA) kendini eşler. Her bir kromozom aynı genetik bilgiyi içeren iki kardeş kromatite sahip olur. Bu kromatitler sentromerlerinden birbirine bağlıdırlar. Mayoz geçiren üreme ana hücresinde solunum, protein sentezi, büyüme gibi metabolik faaliyetlerin hızı yüksektir.

MAYOZ I

Profaz I: Mayozun en uzun evresidir. Bu evrede kromatin iplikler kısalıp kalınlaşmaya başlar. Her biri iki kardeş kromatitten oluşmuş olan homolog kromozomlar uzunlukları boyunca fiziksel olarak birbirine bağlanır ve çift oluştururlar. Bu durum sinapsis olarak isimlendirilir. Her bir kromozom çifti dört kromatit demeti şeklinde görülmeye başlar. Bu dörtlü gruplara tetrat adı verilir. Tetratların sayısı haploit kromozom sayısına eşittir. Sinapsis sırasında homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri parça değiş tokuşu yaparlar. Bu olaya krossing over denir. Parça değiş tokuşu, kardeş olmayan kromatitlerin çapraz olarak üst üste bindiği yerler olan kiyazma bölgelerinde gerçekleşir. Kiyazmalar, anafaz I evresine kadar homolog kromozom çiftlerini bir arada tutar.

Dikkat: Mayoz bölünmenin çok önemli bir özelliği olan krossing over, yeni geri kombinasyonlarına ve dolayısıyla da aynı türün bireyleri arasında farklı özelliklerin ortaya çıkmasına neden olur.

Profaz I evresinde ayrıca hayvan hücrelerinde daha önce eşlenmiş olan sentriyoller birbirinden uzaklaşır ve aralarında iğ iplikleri oluşur. Çekirdek zarı parçalanır ve çekirdekçik kaybolur. Evrenin sonunda birer mikrotübül olan iğ iplikleri homolog kromozomların zıt kutuplara gitmesini sağlayacak biçimde tetratların kinetokorlarından tutunur.

Metafaz I: Her biri iki kromatitten oluşan ve homolog çiftler halinde bulunan kromozomlar (tetratlar) hücrenin ekvator düzleminde sıralanırlar (Mitozda homolog kromozomlar çift oluşturmazlar. Bu nedenle iki kromatitten oluşan her kromozom bağımsız olarak ekvator düzleminde sıralanmıştır).

Anafaz I: Profaz evresinde birbirine tutunmuş olan homolog kromozomlar ayrılır ve iğ ipliklerinin kısalmasıyla zıt kutuplara doğru hareket ederler (Mitozda, her kromozomun kardeş kromatitleri birbirinden ayrılır). Burada homolog kromozomların hangisinin hangi kutba gideceği şansa bağlı olarak gerçekleşir.

Telofaz I ve sitokinez: Kutuplara çekilen kromozomlar uzayıp incelmeye başlar. Çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur (Bazı türlerde bu olaylar gerçekleşmeden mayoz ll&#;ye geçilir). Sitoplazma bölünmesi (sitokinez) genellikle telofaz I ile aynı zamanda gerçekleşir. Hayvan hücreleri boğumlanarak, bitki hücreleri ise hücre plağı (ara lamel) oluşumuyla ikiye ayrılır. Böylece homolog kromozom çiftlerinden yalnız birini taşıyan haploit (n) iki hücre meydana gelir. Bu hücrelerdeki her bir homolog kromozom iki kromatit içermektedir.

Dikkat: Mayozun ikinci b mesirıe girmeden önce DNA eşlenmesi gerçekleşmez. Bu durum gametlerde kromozom sayısının yarıya düşmesinin Temel sebebidir.

MAYOZ II

Profaz II: Çekirdek zarı oluşmuşsa parçalanır. lğ iplikleri meydana gelir ve kromatitlerin kinetokorlarına bağlanır.
Metafaz II: Kromozomlar mitozda olduğu gibi düzgün bir şekilde ekvator düzlemine yerleşirler.
Anafaz II: Kardeş kromatitler birbirinden ayrılır ve hücrenin zıt kutuplarına doğru hareket eder. Bu kromatitlere bundan sonra kromozom denir.
Telofaz II ve Sitokinez: Kutuplara çekilen kromozomların etrafında çekirdek zarı oluşur ve sitokinez gerçekleşir. Sitoplazma bölündüğünde her biri haploit (n) sayıda kromozom içeren dört hücre meydana gelir.

Özet olarak mayoz l&#;de homolog kromozomlar birbirinden ayrılır ve iki kromatitli kromozomlar içeren haploit iki hücre meydana gelir. Bu hücrelerin her biri mayoz ll&#;de yeniden bölünür. Mayoz ll&#;de kromatitlerin birbirinden ayrılması sonucu haploit kromozomlu dört hücre oluşur.