Izmir Deki Yabancı Dil Kursları

SAHA TÜRKÇESİNDEKİ RUSÇA ALINTI KELİMELER Doç. Dr. Fatih KİRİŞÇİOĞLU Rusların 1552 yılında Kazan Hanlığı nı işgal ettikten sonra, 1598 de Sibirya Hanlığı nı yıktılar ve Yakutistan (Saxa Sire ) topraklarına dayandılar.1619 yılında başlayan uzun ve kanlı bir sürecin sonunda bu toprakların tamamını ancak 1682 yılında işgal edebildiler 1.Bu tarihten sonra yazılı edebiyatları olmayan fakat, zengin bir halk edebiyatı malzemesine sahip olan Saha Türkleriyle öncelikle bu bölgeye gelen idareci, misyoner,tüccar ve araştırmacılar, iletişim kurma noktasında bir taraftan kendi dillerini (Rusça) öğretirken, bir taraftan da Sahaca öğrendikleri, hatta yazılı iletişim noktasında 1819-20 yıllarında Rus alfabesi esasında bir alfabe geliştirdikleri/kullandıkları bilinmektedir.bu konu üzerinde daha önce ayrıntılı bir çalışmam olduğu için burada tekrar bahsetmek istemiyorum 2.Yalnızca 17. yy. ın başından itibaren Nikolo Kornelius Vitzen, Strahlanberg, Gerard Frederic Miller, Georg Wilhelm Steller gibi pek çok araştırmacının bu konuya el attıklarını belirtmek isterim.bu şahsiyetlerin yanı sıra S.A. Novgorodov un özel bir yeri vardır. Bütün Türk boyları içerisinde lâtin alfabesini 1917 yılında uygulamaya koyan ilk kişi O dur.saha Türkçesi nin bütün seslerini içine alan 33 harfli alfabeyi ortaya koyduğu Sahaca Alfabe Kitabı nı N.E.Afanasyev ile birlikte 1917 de yayımlamıştır. 3 Bu alfabe kitabı Saha Yeri ndeki okullarda kullanıldıkça Sahaca bir yazı dili olarak daha geniş bir kitleye hitap etmeye başlamıştır.burada şu hususu bir kere daha belirtmekte de fayda vardır.gerek Çarlık,gerekse Sovyetlerin ilk döneminde Sibirya ya gönderilen sürgünler Sahaca öğrenmek zorundaydılar.çünkü,o bölgede geçerli olan tek dil Sahaca idi. Asıl konumuza dönersek Çarlık tan Sovyetler Birliği ne geçiş aşamasında Türkler dahil olmak üzere diğer milletlerin Rusya dan(sovyetlerden) kopmamaları için bir Duma Meclisi kurulmuş ve kağıt üzerinde bunlara haklarını savunma imkanı tanınmıştır.sovyetler Rus 1 Hayit Baymirza, Yakut (Saka) ların Menşei Meselesi, Sovyetler Birliği ndeki Türklüğün ve İslâm ın Bazı Meseleleri, İstanbul 1987, s.47-49. 2 Kirişçioğlu Fatih, Saha Yerinde Alfabe Çalışmaları, G.Ü.Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Himmet Biray Özel Sayısı, Ankara 1999, s.122-129. 3 Novgorodov S.A.,Afanasyev N.E., Sahalıı Suruk-Biçik,Yakutsk,1917.

olmayan milletlere ayrı ayrı komünist partileri kurdurmuş ve bu partileri en kısa zamanda Moskova ya bağlayarak kontrol altına almaya çalışmıştır.bu arada Türkler de kendi millî kimliklerini korumak için bazı kültürel faaliyetlere başlamışlardı. Ruslar, bu duruma göz yumamazlardı.önce Çarlık döneminde Rus misyoner İlminskiy in metodunu uyguladılar.ilminskiy,türkler için açılan Rus okullarında Rusça nın yanısıra her Türk boyunun kullandığı lehçeyi,rus alfabesinde,ayrı bir dil gibi öğretmeyi teklif etmiş ve bu teklifi de Rus Eğitim Bakanlığına kabul ettirmişti.böylece gençler hem kendi lehçelerinde Hıristiyanlığı, hem de Rusça öğreneceklerdi 4.Geç de olsa gençlerin anadillerini öğrenmeleri hıristiyanlaştırma politikasını engellemiştir.bunun üzerine önce Sovyetler döneminde Türk komünist partilerini harekete geçirerek 12 Haziran 1924 te her Türk gurubunun ayrı ayrı cumhuriyetler oluşturulacağı ilan edilmiş ve sınırlar tespit edilmiştir.verilen direktife göre de bu cumhuriyetlerde eğitim hem Rusça hem de kendi lehçelerinde yapılacaktı.yeni açılan Rus okullarında dil ve kültür alanında kapsamlı bir Ruslaştırma faaliyeti yürütülmüştür.millî dillerin devlet dairesinde,eğitimde,politik alanlarda,vb. kullanılmaması,bilhassa Sibirya bölgesinde daha önceden millî dillerin gelişerek bir yazı dili hâline gelmemesi,bir sosyal prestij problemini doğurmuş,ana dile ilgi gittikçe azalmıştır. Yukarıda belirttiğimiz hususların yanı sıra nüfus dengesinin Sahalar aleyhine bozulması da anadili kullanımını engellemiş, bunun sonucu olarak Rusça,bir üst dil,iletişim dili olarak yerleşmiştir. Rusça,bir üst dil,iletişim dili olarak yerleşse de Sahalar, Rusça dan geçen kelimeleri kendi anadillerinin mantığına göre değiştirerek bir nevi Sahacalaştırmışlardır.Bu çalışmada öncelikle Rusçadan geçen ve Sahacanın dil mantığına uyan kelimeler ve bu kelimelerde görülen sistematik ses değişiklikleri ele alınmıştır.kelimeler, P.A. Sleptsov un başkanlığında hazırlanan Yakutsko-Ruskiy Slovar (Yakutça-Rusça Sözlük) dan taranarak ayıklanmış, örnek sayısı fazla olanlarda sınırlamaya gidilmiştir. Ünlü Değişiklikleri : Vurgulu и > ии Милый милийэ diş etleri Бис биис kabile, uruk Вилка биилка çatal Инвалид инбэлиит malûl 4 Ercilasun,Ahmet B.,Türk Dünyası Üzerine İncelemeler,Ankara,1993,s.61 vd. Eren,Hasan,Türklük Bilimi Sözlüğü,Ankara,1998,s.177-178.

Дициплина диссипилиинэ disiplin Yarı ünlülerin yanındaki ю > үү Тюк түүк balya Ключ күлүүс anahtar Салют сөлүүт selam, merhaba Костюм көстүүм takım elbise е > иэ Билет билиэт bilet Время бириэмэ zaman Ведро биэдэрэ kova Vurgulu у > уу Плуг булуук pulluk,saban Курица куурусса tavuk Суббота субуота cumartesi Vurgulu ы > ыы Мыло мыыла sabun Цыган сыыгаан çingene Обичай абыычай âdet, gelenek я > э, ээ Связ сиибэс bağlantı Шляпа сэлээппэ şapka Порядок бэрээдэк düzen Sert ünsüzler arasındaki о > уо Город куорат şehir Стол остуол masa Голос куолас ses Vurgulu о > уо Покой бокуой sükut Совест суобас vicdan Общий уопсай genel, umumî Vurgulu ё > үө Ковёр көбүөр hak Мёд мүөт bal

е > ыа Цеп сыап zincir Цел сыал amaç Процент бырыhыан yüzde, % Артель артыал birlik, kooperatif о -, -o- > а-, -a- Обичай абыычай gelenek Очки ачыкы gözlük Повария бабаарына inanç Пока бакаа hoşça kal, görüşürüz Восстаные бастанньа ayaklanma, isyan Vurgulu а > аа Парус баарыс yelken Марка маарка marka Мастер маастар ustalık Манный маннай irmik Надо наада lâzım, gerek Журнал сурунаал dergi Самый саамай en, tam,pek, bütün Заказ саппас yedek, rezerv Ünlü uyumuna uymayan Rusça kelimelerin ünlü uyumuna bağlanması : Расписка араспыыска senet Печат бэчээт mühür,iz ; neşriyat Петух бөтүүк horoz Верста биэрэстэ uzunluk birimi(1.06 km) Домино домунуо domino Ящчик дьааhык kutu Лагерь лаађыр kamp Магазин мађаhыын mağaza Наслег нэhилиэк inzibatî arazi bölgesi Пива пиибэ bira Цэна сыана fiyat Ünsüz Değişiklikleri : н-, -н- > нь-, -нь- Неженка ньиэсинкэ muhallebici ; nazenin Нянка ньээңкэ dadı, bakıcı

Монета манньыат para Памятник пааматынньык âbide Венец мэнньиэс gelin tacı -ш-, -ц- > -c- Вишивка быысыпка işleme Вермишел бэрмисиэл tel şehriye Криша кырыыса çatı, dam Беседа бэсиэдэ konuşma Кросовица кырасабысса güzel в-, ф-, п- > б- Вопрос боппуруос soru, problem Вал баал şaft, mil Варнак баранаак yaramaz ; sürgün Варенье барыанньа reçel Вечер биэчэр akşam Флаг былаах bayrak Параход борокуот buhar gemisi Петер Бүөтүр Büötür (özel isim) Фартук баартык önlük д, ю, я, ж > дь Дикий дьиикэй vahşi, yabani Дициплина дьиссиплиинэ disiplin Бригадир биригэдьиир ekip başı, şef Юпка дьууппа etek Якутск Дьоокускай Yakutsk şehri Ёд дьуот tentürdiyot Жильё дьиэ ev г > к Гнязь Кинээс prens Гривенник Кириибинньик on kopik Грязь Кирээс çamur Город куорат şehir Голос Куолас ses к, г > х Карты хаарты oyun kartı Касса хаасса kasa Качество хаачыстыба nitelik,kalite Канал ханаал kanal Газета хаhыат gazete

5 Kirişçioğlu Fatih, Saha (Yakut) Türkçesi Grameri, Ankara 1999. başlıklı çalışmamızın 20-44. sayfaları arasında Eski Türkçe ve Ana Türkçe döneminden geçen kelimelerdeki sistematik ses değişiklikleri geniş bir şekilde verilmiştir.

Rusça nın Saha Türkçesinin söz varlığına yayılmasına tarihî seyri içinde baktığımızda Böhtlingk in 1851 yılında yayımlanan eserinde görülen değişikliklerin düzenli değişiklikler olmadığı gözlenmektedir.hatta стуол, басыба, сөксө gibi yaygın kullanılışı olan kelimelerin daha sonra farklı değişikliklere uğradıkları görülmektedir: Столь стуол masa Царшина цтарсина başçavuş Зеркало сиэркэлэ ayna Вилка билкэ çatal Прошать бырасты\ бырастыы özür Спасибо басыба teşekkür Пыжикь пысык rengeyiği yavrusu Ещё сөксө da/de, bir de, hem de Здорова доробо merhaba Узорь усуор nakış, resim Сталь ыстал çelik Штани ыстан kısa pantolon Улица олуска sokak Острогь остуруок zindan, hapis Алексей Өлөксөй\Өлөскө Ölöksöy (özel isim) Tarihî seyir içinde Rusça alıntı kelimelerin seyrine Pekarskiy in 1899 yılında yayımlanmaya başlanan anıtsal sözlüğünden baktığımızda karşımıza çok farklı bir tablo çıkar.rusça alıntı kelimeler bu sözlükte genellikle ikili,üçlü hatta dörtlü şekillerde görülmektedir.elbette bunların bir kısmı ağız kelimeleridir ama, bu kelimelerin hangisinin ağız kelimesi hangisinin yazı dilinde kullanılan şekil olduğunu ayırt etmek zordur.bu kelimelerin bir kısmı aşağıda gösterilmiştir : Армия аарбыя gürültü,şamata Полоса балааса yelken bezi Ралата балаада devlet hazinesi Мотай батай katma,karıştırma Пачкай бађчахай, бађчађай, karışık,bozuk,okunaksız бааччађай, баатчахай Прека бэрээки, брэки inatçı,mukavemet eden Ведро бээдрэ,бээдэрэ, биэдрэ kova Веник биэнйик,миэнйик, миинйик süpürge Время бириэмэ,бэриэмэ, бриэмэ vakit, çağ Вилка биилкэ,вилки çatal Петух бөтүк,пэтик horoz Еврей дьэрэбэй, дьэбириэй Yahudi Юкола дьуукала, дьуухала, tütsülenmiş balık дьүүкэлэ, дьуохала Древня дэриэбинэ,дэриэмнэ köy Здорова дорообо, доруоба, selam, merhaba дорообуя, доруобуя

Духа дууса, дууша,лууса ruh Город гуорат, куорат şehir Голос гуолас,куолас ses Гроб горуоп, хоруоп tabut Стал ыстал, ыстаал öğle yemeği Спирит испиир,испиирт, ispirto испирт,испиит Bu çalışmamızın sonucunda Rusça dan geçen bütün kelimelerin değiştiği gibi bir sonuç da çıkmamalıdır.bilhassa son zamanda giren kelimeler, bütün dünyada kullanılan teknik terimler hatta aslı Türkçe olup Rusça dan Sahacaya geçen kelimeler değişmemiştir.bu konuda bir bilgi vermek üzere değişmeyen Rusça kelimelerin bir kısmının listesi aşağıda verilmiştir. Абрикос Абонент Абзац Авар афган Автобус Автор Актёр Актив Анекдот Анкета Антилопа Антитеза Антинаучнıы Артист Архив Археолог Армия Асфалт Атом Атеизм Аул Аеропорт азербаыжан База Баллистика балкар Балкон Бамбук-бамбу Банк Библиография Баседка Бидон Бояк Бензин блок Боыкот Ботаник Буквар Букет Буфет Быурократ Вазелин Валс Вана Ветеринар Вирус Вулкан Вокалист Виза Газ Галифе Галектика Гамак Гарай Гарантия Гармония Геолог Гектар грайданин Грамматика Груа Гуманизм Делегат Декан Демократ Депутат Диалект Дипломат Директор Диссертатсия Драма Якет Янр Яргон Элатин Этон Юрналист Йирефа Завод Завуг зефир звено зонд зоолог зурна идеал империализм индекс инэнер институт казак карта капитан каталог класик климат код коллега команда комитет коммунист

Sonuç olarak, genç nüfusun ana dillerini bilmemesi, ona hürmet beslememesi, aktif ve her alanda geçer bir dil olarak Rus dilinin varlığı bu dillerin akıbetini pek de aydınlık göstermemektedir. Bu dillerin öğrenilebilmesi için gerekli "ısrarlı sosyal gereksinimler"in bir an önce yaratılması "çoğunluğa" olmasa bile azınlığın gelecek kuşaklarına ana dillerinin benimsetilebilmesi için gereklidir. Kendi yurtlarında nüfusça azınlık durumuna düşmüş olan Türk topluluklarının ana dillerinin kullanım alanını genişletmek ve bu suretle bu dilleri öğrenme gereksinimini arttırmaları oldukça güç görülmektedir. SSCB'nin dağılmasından sonra Rusça Türk cumhuriyetlerinin ortak iletişim dili vazifesini sürdürmektedir. Ayrıca Bağımsız Devletler Topluluğu ülkelerinin imzaladıkları anlaşma gereğince de resmî iş dili statüsüne sahiptir. Türk dilinin dünyadaki çeşitli kollarını inceleme ve araştırmada sosyo-politik boyutu gözden uzak tutmamak gerekir.moskova'nın resmi dil siyaseti Türk dilinin eski SSCB'deki çeşitli kollarının son 70 yıl içindeki gelişmelerinde etkin rol oynayan inkâr edilemez sosyo-politik bir olgudur. Bu durum bağımsızlığını kazanan Türk toplumlarının uyguladıkları dil siyaseti ve Rusya Federasyonu içindeki Türk toplumlarının dilleri ile ilgili gelişmeleri de aynı çerçevede ele almayı zarurî kılmaktadır 6. Ana dili olduğu halde,onun hayatın her diliminde kullanılmadığı veya hiç kullanılmadığı, buna karşılık eski SSCB. nde ve bugün BDT. nda Rusça nın, halen Çin Halk Cumhuriyeti nde Çince nin, İran da Farsça nın, Irak ta Arapça nın hüküm sürdüğü benzeri tabiî Türklük alanlarında bu dillerin bilinen konumlarının yarattığı durumun sonucu kadar, Genel Türklük üyelerinin iletişim yoğunluğuna etki derecesini ölçmek de önemlidir.ayrıca çok dillilikle ulaşılması hedeflenen nokta ve Türklerin bu hedefe ulaşmaktaki başarıları da ölçülmelidir 7. 6 Timur Kocaoğlu, Türk Diline Sosyo-Politik Bir Bakış, Türk Dili, sayı 548, Ankara 1997,s.113-121. 7 Sema Barutçu Özönder, Genel Türklük Alanı çerçevesinde Türk Dilinin Durumu, İleriye Dönük Bakış ve Yaklaşımlar, KÖK Araştırmalar, I/1 (Bahar 1999), Ankara 1999, s.31,32.

Çalışmada Kullanılan Temel Kaynaklar BÖHTLINGK, OTTO., (1851). Über die Sprache der Jakuten, St.Petersburg. KİRİŞÇİOĞLU, M.FATİH, (1999). Saha(Yakut) Türkçesi Grameri, Ankara. KİRİŞÇİOĞLU, M.FATİH, (1999). Saha Yerinde Alfabe Çalışmaları, G.Ü.Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Himmet Biray Özel Sayısı, Ankara, s.122-129. KORKİNA, E.İ.,UBRYATOVA,E.İ.,HARİTANOV,L.N.,PETROV,N.E., (1982).Grammatika Sovremennogo Yakutskogo Literaturnogo Yazıka- Fonetika i Morfologiya, Moskva. KRUGER, John, (1962). Yakut Manual, Indiana. MUSTAFAYEV, E.M.; ŞERBİNİN V.G., (1996). Büyük Rusça Türkçe Sözlük, İstanbul. OYUNUSKAY, B.Ö., (1935). Nuuççalıı-Saxalıı Tierminneex-Arpagıraapıya Tılların Kinigete, Moskuba. PEKARSKİY, E.K.,(1945). Yakut Dili Sözlüğü, İstanbul. PEKARSKİY, E.K.-POPOV,D.D.,-İONOV,V.M.,(1899-1930). Wörterbuch der Jakutischen Sprache,Yakutsk-Petersburg. RADLOFF, W.,(1908). Die Jakutische Sprache, St.Petersbourg. SLEPTSOV, P.A., (1972). Yakutsko-Ruskiy Slovar, Moskova.

1

2 EGE ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ YAYINLARI Yıl: 2012 Sayı: 23 ISSN TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ARAŞTIRMALARI DERGİSİ BORNOVA - İZMİR

3 TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ARAŞTIRMALARI DERGİSİ Sayı: 23/Güz, 2012, ISSN Sahibi / Owner: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü adına Dekan Ersin DOĞER Editör / Editor : Yavuz AKPINAR Yayın Kurulu / Executive Commitee: Yavuz AKPINAR Mustafa ÖNER Fazıl GÖKÇEK Yrd. Doç. Dr. Mehmet Yasin KAYA Dr. Sinan GÜZEL Dr. Yılmaz ÖZKAYA Yabancı Dil Danışmanları / Foreign Language Advisers Yrd. Doç. Dr. Orkun KOCABIYIK (İngilizce-Muğla Ün.) Yrd. Doç. Dr. Bahar DERVİŞCEMALOĞLU (Fransızca-Ege Ün.) Dr. Rıdvan ÇİTİL (Rusça-Mehmet Akif Ersoy Ün.) Resmi Yazışma Sorumlusu / Personals Responsible for Official Correspondence Arş. Gör. Filiz FERHATOĞLU (İ. Ü. Türkiyat Ens.) Dergi Sekreteryası/Journal Director Arş. Gör. Filiz FERHATOĞLU (İ. Ü. Türkiyat Ens.) Arş. Gör. Ayşe SANDIKKAYA AŞIR Arş. Gör. Gökçe Zeynep ÖZATALAY Arş. Gör. Fatıma ERTÜRK Arş. Gör. Eraslan CANDAN

4 YILDA İKİ KERE ÇIKAR. ULUSLARARASI HAKEMLİ AKADEMİK DERGİDİR Semi-annually / International Refereed Academic Journal Dergimizdeki yazılar, kaynak gösterilerek alıntılanabilir. Yazıların tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Quotations are allowed by indicating the source. All responsibilities of the articles belong to the writers. Baskı / Print Ege Üniversitesi Basımevi Bornova / İZMİR T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Sertifika No: Baskı Tarihi: Yazışma Adresi / Correspondence Address: Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi Editörlüğü, Ege Ün., Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Bornova, İzmir, Türkiye Fakülte Faks:(+90) Bölüm Tlf: E-posta: [email protected]

5 YURT DIŞI TEMSİLCİLERİ / REPRESENTATİVE ABROAD ÖZBEKİSTAN Nizamettin MAHMUDOV ÖZFA Dil ve Edebiyat Enstitüsü Müdürü, Taşkent ABD /USA Timur KOCAOĞLU Center for European and Russian, and Eurasian Studies, 304 International Center, Michigan State University East Lansing, MI KIRGIZİSTAN Ekrem ARIKOĞLU Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türkoloji Bölümü, Cal Kampüsü, Bişkek Kırgızistan AZERBAYCAN Firudin AGASIOĞLU Bakı, Hǝsǝn Əliyev Küçǝsi, 5a, 79 MACARİSTAN Doç. Dr. Bülent BAYRAM Kırklareli Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü, Kavaklı/Kırklareli TATARİSTAN Doç. Dr. Azat AKHUNOV Kazan Federal Üniversitesi Uluslararası İlişkiler, Tarih ve Doğu Enstitüsü , Rusia, Kazan, Box 19. KKTC Yrd. Doç. Dr. Nazım MURADOV Lefke Avrupa Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Gemikonağı / Lefke, Mersin 10 / Türkiye

6 BİLİM KURULU Abdurrahman GÜZEL Ahmet BURAN Ali DUYMAZ Cengiz ALYILMAZ Emine GÜRSOY NASKALİ Fatih KİRİŞÇİOĞLU Fazıl GÖKÇEK Günay KARAAĞAÇ Gürer GÜLSEVİN Hayati DEVELİ Hülya Kasapoğlu ÇENGEL İlhan GENÇ İnci ENGİNÜN İsa HABİBBEYLİ İsmail ÇETİŞLİ Kamil Veli NERİMANOĞLU Leyla KARAHAN Mehmet TEKİN Mesut ŞEN Mustafa ARGUNŞAH Mustafa ÖNER Nazım Hikmet POLAT Nerin YAYIN Ömer Faruk HUYUGÜZEL Pervin ÇAPAN Rıza FİLİZOK Sema Barutçu ÖZÖNDER Şuayip KARAKAŞ Yavuz AKPINAR Zeki KAYMAZ

7 HAKEM KURULU A. Mevhibe COŞAR Karadeniz Teknik Ün. Abdurrahman GÜZEL Başkent Ün. Abide DOĞAN Hacettepe Ün. Ahmet BURAN Fırat Ün. Ahmet GÜNŞEN Trakya Ün. Alev SINAR UĞURLU Uludağ Ün. Ali AKAR Muğla Ün. Ali DUYMAZ Balıkesir Ün. Alimcan İNAYET Ege Ün. Atabey KILIÇ Erciyes Ün. Bakican TOXLİYEV Taşkent Devlet Ped. Ün. Bilgehan Atsız GÖKDAĞ Kırıkkale Ün. Cengiz ALYILMAZ Atatürk Ün. Efrasiyap GEMALMAZ Atatürk Ün. (Emekli) Ekrem ARIKOĞLU Gazi Ün. Emine GÜRSOY NASKALİ Marmara Ün. Emine YILMAZ Hacettepe Ün. Ensar ASLAN Dicle Ün. Enver TÖRE Marmara Ün. Erman ARTUN Çukurova Ün. Esma ŞİMŞEK Fırat Ün. Fatih KİRİŞÇİOĞLU Gazi Ün. Fazıl GÖKÇEK Ege Ün. Gülden Sağol YÜKSEKKAYA Marmara Ün. Gülşen Seyhan ALIŞIK Marmara Ün. Günay KARAAĞAÇ Aydın Ün. Gürer GÜLSEVİN Ege Ün. Hasan Bülent PAKSOY Texas Hayati DEVELİ Yunus Emre Ens. Hülya Kasapoğlu ÇENGEL Gazi Ün. İlhan GENÇ Düzce Ün. İnci ENGİNÜN Marmara Ün. İsa HABİBBEYLİ Azerbaycan Millî İlimler A.

8 İsmail ÇETİŞLİ Pamukkale Ün. İsmail GÖRKEM Erciyes Ün. Kamil Veli NERİMANOĞLU Aydın Ün. Kazim ABDULLAEV Özbekistan Bilimler A. Kemal ÜÇÜNCÜ Karadeniz Teknik Ün. Kemal YAVUZ İstanbul Ün. Leyla KARAHAN Gazi Ün. M. Fatih ANDI Fatih Sultan Mehmet Vakıf Ün. M. Fatih KÖKSAL Ahi Evran Ün. Mahmut KAPLAN Fatih Ün. Mamatkul JURAYEV ÖZFA Dil ve Ed. Ens. Taşkent Marcel ERDAL Frankfurt Ün. Mehmet AÇA Balıkesir Ün. Mehmet KARA İstanbul Ün. Mehmet Metin KARAÖRS Beykent Ün. Mehmet ÖLMEZ Yıldız Teknik Ün. Mehmet TEKİN İstanbul Ün. Mesut ŞEN Marmara Ün. Musa DUMAN İstanbul Ün. Mustafa ARGUNŞAH Erciyes Ün. Mustafa ÖNER Ege Ün. Mustafa S. KAÇALİN (TDK Başkanı-Marmara Ün.) Naim KARİMOV Özbekistan Bilimler A. Namık AÇIKGÖZ Muğla Ün. Nazım Hikmet POLAT Niğde Ün. Nebi ÖZDEMİR Hacettepe Ün. Necati DEMİR Gazi Ün. Nerin YAYIN Ege Ün. Nevzat ÖZKAN Erciyes Ün. Nurettin DEMİR Başkent Ün. Orhan OKAY Sakarya Ün. Orhan SÖYLEMEZ Ardahan Ün. Orhan Kemal TAVUKÇU Recep Tayyip Erdoğan Ün. Ömer Faruk HUYUGÜZEL Gediz Ün. Ömür CEYLAN İstanbul Kültür Ün. Pervin ÇAPAN Muğla Ün.

9 Peter Benjamin GOLDEN Rutgers Un. Rıza FİLİZOK Gediz Ün. Saadettin Yağmur GÖMEÇ Ankara Ün. Sedat ADIGÜZEL Atatürk Ün. Sema Barutçu ÖZÖNDER Ankara Ün. Şevket TOKER Ege Ün. Şuayip KARAKAŞ Aydın Ün. Timur KOCAOĞLU Michigan State Un. Ufuk TAVKUL Pamukkale Ün. Ülkü Çevik ŞAVK Hacettepe Ün. Yavuz AKPINAR Ege Ün. Zeki KAYMAZ Ege Ün. Zuhal KULTURAL Marmara Ün. Doç. Dr. Azad AKHUNOV Tataristan G. İbrahimov Ens. Doç. Dr. Aziz MERHAN Yıldız Teknik Ün. Doç. Dr. Bülent BAYRAM Kırklareli Ün. Doç. Dr. Bülent GÜL Hacettepe Ün. Doç. Dr. Erhan AYDIN Erciyes Ün. Doç. Dr. Ferruh AĞCA Osmangazi Ün. Doç. Dr. Fevzi ERSOY Gazi Ün. Doç. Dr. Gıyasettin AYTAŞ Gazi Ün. Doç. Dr. Gülsüm KİLLİ YILMAZ Ankara Ün. Doç. Dr. Hatice Şirin USER Ege Ün. Doç. Dr. Hikmet KORAŞ Niğde Ün. Doç. Dr. Mehmet Can DOĞAN Gazi Ün. Doç. Dr. Marufjon YULDASHEV Ege Ün. Doç. Dr. Metin ARIKAN Ege Ün. Doç. Dr. Metin ÖZARSLAN Hacettepe Ün. Doç. Dr. Nergis BİRAY Pamukkale Ün. Doç. Dr. Osman KARATAY Ege Ün. Doç. Dr. Özkan ÖZTEKTEN Ege Ün. Doç. Dr. Paşa YAVUZARSLAN Ankara Ün. Doç. Dr. Salim KÜÇÜK Ordu Ün. Doç. Dr. Selami FEDAKAR Ege Ün. Doç. Dr. Şerife YALÇINKAYA Ege Ün. Doç. Dr. Zaynabidin ABDİRASHİDOV Özbekistan Milli Ün.

10 Yrd. Doç. Dr. Ali ILGIN İstanbul Ün. Yrd. Doç. Dr. Bahar DERVİŞCEMALOĞLU Ege Ün. Yrd. Doç. Dr. Fatih ÜLKEN Ege Ün. Yrd. Doç. Dr. Halef NAS Harran Ün. Yrd. Doç. Dr. İrfan Murat YILDIRIM Celal Bayar Ün. Yrd. Doç. Dr. Mehmet Yasin KAYA Ege Ün. Yrd. Doç. Dr. Mustafa KARATAŞ Hacı Bektaşi Veli Ün. Yrd. Doç. Dr. Müberra BAĞCI Ege Ün. Yrd. Doç. Dr. Nazım MURADOV Lefke Avrupa Ün. Yrd. Doç. Dr. Sabahattin ÇAĞIN Dokuz Eylül Ün. Yrd. Doç. Dr. Selçuk TÜRKYILMAZ Katip Çelebi Ün. Yrd. Doç. Dr. Şerife ÇAĞIN Ege Ün. Yrd. Doç. Dr. Savaş Veli YELOK Gazi Ün. Dr. Rıdvan ÇİTİL Mehmet Akif Ersoy Ün. Dr. Sinan GÜZEL Ege Ün. Dr. Yılmaz ÖZKAYA Ege Ün.

11

12 İÇİNDEKİLER / CONTENTS MAKALELER / ARTICLES ALPER, Feridun Tarık Buğra nın Hikâyelerine Genel Bir Bakış ÇİTİL, Rıdvan NECEFOĞLU Hacali İsmail Gaspıralı nın Neşredilmemiş Bazı Mektupları DERVIŞCEMALOĞLU, Bahar Anlatının ve Anlatısal Yaklaşımların Eğitimdeki Önemi DUMANTEPE, Seçil Hans Reichenbach ın Zaman Kuramı ve Bu Kuramın Türkçeye Uygunluğu ORAK, Kadriye Yılmaz MORADİ, Abolfazl Türk Eğitim Kurumlarında Farsçanın Öğretilmesinde Sa'dî YAYIN, Nerin Türk Mitolojisinde Su ve Su Tanrılarında Cinsiyet Meselesi Çeviriler / Aktarmalar ANTONY, Francis, (Çev: Volkan KARAGÖZLÜ) Simetri ve Edebiyat Elçibey, Ebülfez, (Aktaran: Muhammet KEMALOĞLU) Azerbaycan Kitab Medeniyeti Tarihinden Kitap Tanıtma ŞİMŞEK, Sait Ortak Dil Çalışmaları Açısından Tovfik Hacıyev in Türkler İçin Ortak Ünsiyet Dili Adlı Kitabı

13 Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi Sayı / Number: 23 s İSMAİL GASPIRALI NIN NEŞREDİLMEMİŞ BAZI MEKTUPLARI * Rıdvan ÇİTİL Hacali NECEFOĞLU Öz İnsanlar arasında iletişimi sağlayan mektup her ne kadar günümüzde etkisini yitirse de önceki yüzyıllarda çok önemli bir yeri vardı. Söz konusu İsmail Gaspıralı olunca mektupların önemi bir kat daha artmaktadır. İşbu çalışmada İsmail Gaspıralı nın kızı Şefika Yusufbeyli (üç mektup) ve Azerbaycanlı damadı Nesip Yusufbeyli ye (iki mektup) yazdığı Rusça mektuplar ve Zühre Akçurina ile evlenmesini gösteren yine Rusça nikah akdi araştırma konusu olmuştur. Anahtar Kelimeler: İsmail Gaspıralı, Şefika Yusufbeyli (Gaspıralı), Nesip Bey Yusufbeyli, Türk Dünyası Kültür Hayatı. SOME UNPUBLISHED LETTERS OF İSMAİL GASPIRALI Abstract Today, although letter is loosing the effect of providing communication between people also had an important place in the preceding centuries. When these mentioned İsmail Gasprinskii a greater importance is increasing. In the present study has been the subject of research Ismail Gasprinskii s letters written in Russian to daughter Shefika Yusufbeyli (three letters) and Azerbaijani son in-law Nasib Yusufbeyli (two-letter) and the mariage contract written in Russian which shows that he married to Zehra Akçurina. Key Words: İsmail Gasprinskii, Shefika Yusufbeyli (Gasprinskii), Nesip Bey Yusufbeyli, Turcic World Culture Life. Yazıları ve yaptığı hizmetlerle Türk dünyasında çok büyük tesirler bırakan İsmail Gaspıralı yı daha yakından tanımanın yollarından birisi de şüphesiz elde edilebilirse yazdığı ve ona yazılan mektupları incelemektir. * Mektuplar Hacali NECEFOĞLU tarafından Rusçadan çevrilmiştir. Dr. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Türk Dili Okutmanı. [email protected] Kafkas Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü.

14 Rıdvan Çitil Çünkü bu gibi mektuplar günü gününe olan biten hadiseleri, yazanın o anki ruh hâlini, çevresine karşı ilgisini vb. aksettiren önemli belge niteliğindedir. Bildiğimiz kadarıyla İsmail Gaspıralı nın bazı mektupları belirlenebilmiştir veya bazı mektupları yeni yeni açığa çıkmaktadır. Bu mektuplar İsmail Gaspıralı nın hayatının bazı safhalarını ve ayrıntılarını belirlemeye, düşünce dünyasını daha iyi anlamamıza yardım etmektedir. Yayımladığımız mektupların fotokopilerini, İstanbul Üniversitesi Türk Dili okutmanı Halil Açıkgöz, zamanında İstanbul da Şefika Gaspıralı nın kızı Zühre Gökgöl Hanımefendi den temin etmiştir. 3 Halil Açıkgöz, aradan yıllar geçtikten sonra bu mektupları yayımlaması için hocam Yavuz Akpınar a vermiş o da bunların tercüme edilmesini Kars Kafkas Üniversitesi öğretim üyelerinden Hacali Necefoğlu ndan rica etmiştir. Hacali Bey in tercüme ettiği bu mektuplar, İsmail Gaspıralı hakkında Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi nde çıkartılması düşünülen özel sayı için bekletilmiştir. Bu arada anlaşılan Halil Açıkgöz bu mektuplara bir önsöz yazarak Rusya da yayımlaması için Gülnara Zamaldınova ya vermiş ve o da bunları Kazan da çıkan Gasırlar Avazı dergisinde (Гасырлар авазы Эхо веков, 1999, 1-2. Прямо ставлю вопрос что дальше, как быть?) Direk soruyorum: devamı nasıl, ne yapalım? başlığıyla yayımlamıştır: umbers/1999_1_2/10/10_1/) ( ) Gaspıralı nın Ali Merdan Topçubaşı na yazdığı mektuplar üzerinde çalışan Salavat İshakov, 4 İzmir de Yavuz Akpınar la görüştüğünde, bu mektupları ondan almış ve başka belgelerle birlikte yayımlamıştır. 5 Ayrıca Salavat İshakov, Gasırlar Avazı nda yayımlanan mektuplardaki bazı eksiklik ve yanlışlıkları fark etmiş ve kitabında bunları gidererek yayımlamıştır: С. М. Исхаков, А. М. Топчибаши. Документы из личных архивов , Москва, 2012 (S. M. İshakov, A. M. Topçubaşı. Şahsî Arşivinden Belgeler , Moskova, 2012). 3 Halil Açıkgöz ün temin ettiği belgeler arasında İsmail Gaspıralı nın Azerbaycanlı ünlü siyasetçi ve gazeteci Ali Merdan Topçubaşı na yazdığı 11 Aprel 1908 tarihli bir mektup da bulunmaktadır. Bu mektubu ayrıca yayımlamayı düşünüyoruz. 4 Salavat Midhatoğlu İshakov (d. 1959): Tarihçi, Rusya Bilimler Akademisi nin Rusya Tarihi Enstitüsü nün Kıdemli Araştırmacısı, Rusya Bilimler Akademisi nin Sosyal Reform, Hareketler ve İhtilâller Tarihi Bilim Konseyi nin Akademik Sekreteri. 5 S. İshakov eserinde İsmail Gaspıralı nın kızına yazdığı üç mektup ve Ali Merdan Topçubaşı na yazdığı bir mektubu yayımlamıştır. Nesip Bey Yusufbeyli ye yazılan mektupları ve nikâh akit senedini yayımlamamıştır. 14

15 İsmail Gaspıralı nın Neşredilmemiş Bazı Mektupları Hocam Yavuz Akpınar, benden bu mektupları gözden geçirerek Türkiye de yayına hazırlamamı istediğinde ben de Salavat Midhatoğlu İshakov la temasa geçerek, bazı konularda onunla yardımlaşarak bu mektupları neşre hazırladım. Mektupların el yazılı orijinal metinlerin kopyasını, Rusça matbu harfli metinleriyle ve tercümeleriyle birlikte yayımlıyoruz. Ayrıca bu mektupların Gasırlar Avazı dergisinde yanlış okunmuş kelimelerinin doğru biçimlerini ve orada hangi sebepleyse atlanmış veya eksik bırakılmış bazı yerleri Salavat İshakov un eserinden yararlanarak veriyoruz. Makaledeki tarihler Rus Ortodoks takvimine göredir. Bunları miladi takvime çevirmek için söz konusu tarihlere 13 gün eklenmelidir. Halil Açıkgöz mektupların Zühre Hanım dan alınmasını söyle açıklar: Hanımefendi elindeki mektupları gösterirken bir vesika dikkatimizi çekti, şimdi onun üzerinde durmak istiyorum. Kırımlı Cafer Seydahmet Gaspıralı İsmail Bey (Dilde, Fikirde, İşte Birlik) adlı kitabında İsmail Gaspıralı nın Zühre Hanım ı 1881 senesinin sonlarında kaçırdığından bahsetmektedir (Kırımer 1934: 24). Zühre Gökgöl ün ifadesine göre ise büyük babası ninesini kaçırmamış, Simbir e gittiğinde İsfendiyar Bey in kızı Zühre Hanım dan bir vekâlet alarak yakın köylerden birinde imam nikâhı kıydırmış ve buna dayanarak da resmî nikâh yaptırmış, İsfendiyar Bey kızını her ne kadar İsmail Gaspıralı ya vermek istememişse de resmî nikâh senedini gördükten sonra bu evliliğe razı olmuştur. İşte Zühre Gökgöl Hanımefendi de rastladığımız senet bu Evlilik Mukavelesi idi. 6 İşte bu senet. Belge 1 - Nikâh Akdi Senedi nin ön kısmı: 7 6 Halil Açıkgöz ün yayımladığımız mektuplara yazdığı gayri matbu önsözden. 7 Bu evrakı el yazısından deşifre ederek bize gönderen S. M. İshakov a müteşekkiriz. 15

16 Rıdvan Çitil Тысяча восемьсот восемьдесят первого года тридцатого сентября, я, дворянин бахчисарайский городской голова Исмаил бей сын Мустафы бея Гаспринский, при бракосочетании моем с девицей Беби-Зегра Акчуриной обязался заплатить ей по условиям нашего святого шариата две тысячи руб. сер[ебром] мегра (калыма), каковые деньги я ей, Зегра, должен, почему и даю ей настоящий вексель обеспечения. 3 октября 1881 г. Дворянин Исмаил бей Гаспринский. Nikah Akdi Senedi nin ön kısmının tercümesi: Bin sekiz yüz seksen bir yılının otuz Sentyabr ında, ben, asilzade Bahçesaray Belediye Başkanı, Mustafa Bey oğlu İsmail Bey Gasprinskiy, Hanım Bibi-Zehra Akçurina ile nikâhlanırken mukaddes şeriatımızın kuralları gereği ona mihr (kalım 8 ) olarak iki bin ruble güm[üş para] ödemeği taahhüt ettim. Ben ona, Zehra ya, bu kadar para borçluyum ve bu nedenle işbu senedi ona veriyorum. 3 Oktyabr Asilzade İsmail Bey Gasprinskiy. Belge 1 - Nikâh Akdi Senedi nin arka kısmı: 9 8 Başlık parası. 9 Bu evrakı el yazısından deşifre ederek bize gönderen S. M. İshakov a müteşekkiriz. 16

17 İsmail Gaspıralı nın Neşredilmemiş Bazı Mektupları По сему заемному вследствие данной Загрою ханым отсрочки обязуюсь уплатить ей мегра 1995 руб. 1 января 1892 года. 3 октября 1891 г. Дворянин И. Гаспринский Nikah Akdi Senedi nin arka kısmının tercümesi: Zehra Hanım ın ertelemesi üzere 1995 rublelik mihri 1 Yanvar 1892 tarihinde ödemeyi taahhüt ediyorum. 3 Oktyabr Asilzade İ. Gasprinskiy. Yukarıdaki örneklerde gördüğümüz Zühre Gökgöl Hanımefendi deki bu belge, nikâh akdi senedi, mihr senedidir den 2000 rubleye kadar bir meblâğ yerine geçen bu resmî senedin üzerinde de yine ilk basıldığı tarihte l ruble 70 kapiklik, daha sonra 1879 da yeni verilen fiyatla 2 ruble 10 kapiklik bir değeri olan senettir. İsmail Gaspıralı kendi el yazısıyla 3 Oktyabr 1881 yılında Rusça tanzim ettiği bu nikâh senedinde Akçuralı Bibi-Zehra Hanım a başlık parası/mihr olarak 2000 ruble vermeyi taahhüt etmiştir. Senedin arka yüzünde ise Zehra Hanım ın ertelemesi üzerine 3 Ekim 1881 yılında 1995 rublelik başlık parasını İsmail Bey 1 Ocak 1892 yılında ödemeyi taahhüt etmiştir. Görüldüğü gibi İsmail Bey aradan tam tamına on yıl geçmesine rağmen başlık parasını verme taahhüdünden vazgeçmemiştir. Burada matbaasını kurarken ve Tercüman ı yayımladığı ilk yıllarda eşinin ve annesinin İsmail Bey e maddî yardımda bulunduklarını hatırlatmak gerekir. 17

18 Rıdvan Çitil Belge 2: 18

19 İsmail Gaspıralı nın Neşredilmemiş Bazı Mektupları 19

20 Rıdvan Çitil Письмо И. Гаспринского Ш. Юсуфбейли марта 1909 г. Бахчисарай Дорогая дочурка, письмо твое от 4 марта сегодня получил. Мы все здоровы, я нажил 5 фунтов веса 11 и бодро работаю. Приезд ваш в Бахчисарай нахожу весьма резонным. Все дети этому очень обрадовались. Нахожу неудобным разлучение твое и Насиба с мальчиком 12, лучше ехать всем, тем более, что мне будет приятно познакомиться с этим македонским героем. Нигяр 13 так разволновалась, что сегодня же хотела очистить твою спальню и перебраться в наружный кабинет; но я ее успокоил обещанием уступить мой кабинет и перебраться на свою сторону. Рефат после пасхи тоже уезжает в Казань, тогда же Айше С. М. Исхаков, А. М. Топчибаши. Документы из личных архивов Москва с Это слово пропущено при публикации этого письма в казанском журнале «Гасырлар авазы Эхо веков» в статье «Прямо ставлю вопрос: что же дальше, как быть?» С [Bu kelime Kazan da yayımlanan Gasırlar Avazı dergisindeki yazıda yoktur.] 12 Имеется в виду сын Ш. Гаспринской Ниязи. 13 Ошибочно: Мигяр (Там же С. 206). Нигяр дочь И. Гаспринского. [A.g.e. yanlışlıkla Migar yazılmış.] 14 Исхакова Айше (1888 после 1941): крымская татарка, педагог, общественный деятель, активная участница крымскотатарского движения в гг. 20

21 İsmail Gaspıralı nın Neşredilmemiş Bazı Mektupları уходит 15 замуж, а я в Петербург по делам крымских рушдие 16. Мухамеджан завтра уезжает в Россию, уволенный мной. Тебя в Бахчисарае ожидает еженедельная экспедиция Переводчика до возвращения Рефата. На днях я переведу тебе 17 на дорогу; из-за приезда 18 мамки покидать господина Ниязи 19 бея нельзя. Если вы выедите 1 2 апреля, успеем повидаться до моего выезда в Питер и поспеем 20 на вечеринку Айше. Погода у нас тоже теплая, часто ясная, весенняя. Передай поклон всем и Авенам 21. Любящий Исмаил 22 Belge 2 nin tercümesi: Gaspıralı nın kızı Şefika Hanım a yazdığı mektup 11 Mart 1909 Bahçesaray Sevgili Kızım, 4 Mart tarihli mektubunu bugün aldım. Hepimiz sağsalimiz, 5 funt 23 [iki buçuk] kadar kilo aldım ve şevkle çalışıyorum. Sizin Bahçesaray a gelişinizi doğru buluyorum. Çocukların hepsi buna çok sevindiler. Seninle Nesib in 24 oğlandan 25 ayrılmanızı uygun bulmuyorum ve en iyisi hepinizin gelmesidir. Hem ben bu Makedonyalı kahramanla tanışmaktan memnun olurum. Nigar 26 öyle heyecanlandı ki, hemen bugün senin yatak odanı temizlemek ve dış çalışma odasına taşınmak istedi; ama ben kendi çalışma odamı ona bırakıp kendi tarafıma geçmeyi vaat ederek onu sakinleştirdim. 15 Ошибочно: выходит (Там же С. 206). [A.g.e. yanlışlıkla vıhodit yazılmış.] 16 Ошибочно: рушдиев (Там же С. 207). Рушдие училище. [A.g.e. yanlışlıkla ruşdiyev yazılmış.] 17 Ошибочно: тебя (Там же). [A.g.e. yanlışlıkla tebya yazılmış.] 18 Ошибочно: переезда (Там же) [A.g.e. yanlışlıkla pereyezda yazılmış.] 19 Ошибочно: Нияза (Там же). Юсуфбейли (в Турции Кюрдемир) Ниязи ( ) сын Ш. Гаспринской. [A.g.e. yanlışlıkla Niyaza yazılmış.] 20 Ошибочно: поспеть (Там же.). [A.g.e. yanlışlıkla pospet yazılmış.] 21 Фамилия опущена (Там же.). [A.g.e. soyadı yazılmamış.] 22 Оба слова опущены (Там же). [A.g.e. iki kelime de yazılmamış.] 23 Funt=0, kilo 24 Nesip Bey Yusufbeyli ( ): Azerbaycanlı devlet adamı, gazeteci ve İsmail Gaspıralı nın damadı. 25 Burada Şefika Gaspıralı nın oğlu Niyazi kastedilmektedir. 26 İ. Gaspıralı nın kızı. 21

22 Rıdvan Çitil Paskalyadan sonra Rıfat da Kazan a gidecek; o sırada Ayşe 27 de evlenecek; ben ise Kırım Rüştiyelerinin işi için Petersburg a gideceğim. İşten çıkardığım Muhammedcan 28 da yarın Rusya ya gidiyor. Rıfat dönünceye kadar seni Bahçesaray da Tercüman ın ekspedisyonu bekliyor. Yakın günlerde yol için sana havale gönderirim; annenin gelmesinden dolayı Niyazi 29 beyi bırakmak olmaz. 1-2 Nisan da yola çıkarsanız ben Piter e 30 gitmeden görüşebiliriz ve siz Ayşe nin düğününe de yetişirsiniz. Burada da hava sıcaktır, çoğu zaman açıktır, bahar havasıdır. Herkese ve Avena[rius]lara 31 selamlarımı ilet. Seni seven İsmail İsmail Gaspıralı, Azerbaycan Türkü Nesip Bey Yusufbeyli ile evli kızı Şefika Hanım a gönderdiği 11 Mart 1909 tarihli bu mektupta Gaspıralı nın aile fertleri hakkında bilgi ediniyoruz ve Tercüman gazetesinin yayımlanmasında aile fertlerinin rolünün de olduğunu anlıyoruz. Bilindiği gibi Şefika Hanım, yılları arasında haftalık Âlem-i Nisvan adlı dergiyi çıkarmıştır. Aynı zamanda bir baba olan Gaspıralı nın burada aile mensuplarına karşı müşfik tavrı dikkati çekmektedir. Ayrıca dikkatimizi çeken bir husus da muhtemelen Resneli Niyazi Bey 32 isminden esinlenerek Şefika Hanım ın oğluna Niyazi ismini verilmiş olma ihtimali de akla gelmektedir. Çünkü İ. Gaspıralı nın Jön Türklerle yakın ilişkisi vardır. 27 Ayşe İshakova ( den sonra): Kırım Tatarı, eğitimci, tanınmış kişi, yılları arasındaki Kırım Tatar hareketinin aktif katılımcısı. 28 Gaspıralı nın kayınbiraderi. Вестник Челябинского государственного университета (175). История. Вып. 36. С ) ( ) (Bu makale tarafımızdan Rusça dan tercüme edilip yayımlanacaktır. R. Ç.) 29 Niyazi Yusufbeyli (Türkiye de Kürdemir) ( ): Şefika Hanım ın oğlu. 30 Petersburg a. 31 Avenarius: Ufa Guberniyası nda bir doktor. ( ) 32 Resneli Niyazi Bey veya Ahmet Niyazi Bey ( ): İttihat ve Terakki nin önde gelen isimlerinden deki Türk-Yunan Savaşı ndaki başarılarında dolayı ün yaptı. II. Meşrutiyet in ilânına yol açan ayaklanmanın lideri. 22

23 İsmail Gaspıralı nın Neşredilmemiş Bazı Mektupları Belge 3: 23

24 24 Rıdvan Çitil

25 İsmail Gaspıralı nın Neşredilmemiş Bazı Mektupları Письмо И. Гаспринского Насибу Юсуфбейли августа 1910 г. Бахчисарай Дорогой Насиб, твои телеграммы нас очень встревожили. Сочувствуя твоему горю, которое одинаково наше, можно предложить пока пребывание в Бахчисарае. Значит, Шефи не настолько окрепла, чтобы переменять климат. Как только врачи позволят, отправь семью в Бахчисарай, думаю, лучше пароходом. Может быть, удастся устроить их на зиму где-либо около Алупки. Будет еще лучше, чем в Бахчисарае. Ты сам, вероятно, будешь связан делами в Елисаветполе. Как бы там ни было, ей надо помощь 34 и серьезно укрепить 35. Ты пишешь о женском враче. Не знаю, для чего он. Пиши почаще о ходе болезни Шефи, чтобы судить о времени ее приезда. Поклон от детей. Им не говорили о болезни сестры. Преданный Исмаил 36. P.S. Садри Максудов на водах. Будет в 37 Баку, Тифлисе и, вероятно, Елисаветполе. Я писал ему заехать 38 туда. Belge 3 ün tercümesi: Gaspıralı nın damadı Nesip Bey Yusufbeyli ye yazdığı mektup 14 Avgust 1910 Bahçesaray Sevgili Nesip, senin telgrafların bizi çok endişelendirdi. Bizim de derdimiz olan derdini paylaşarak, şimdilik Bahçesaray da kalmanızı teklif ediyorum. Demek Şefi 39 iklimi değiştirecek kadar iyileşmemiş. Hekimler izin verdiği an aileni Bahçesaray a gönder, en iyisi de vapurla. Belki, kışın onları Alupka 40 yakınlarında bir yere yerleştirmek mümkün olur. Bu, Bahçesaray dan 33 Bu mektubu el yazısından deşifre ederek bize gönderen S. M. İshakov a müteşekkiriz. 34 Ошибочно: помочь. См. «Гасырлар авазы Эхо веков» в статье «Прямо ставлю вопрос: что же дальше, как быть?» С [Bu kelime Kazan da yayımlanan Gasırlar Avazı dergisinde yanlışlıkla pomoç yazılmış.] 35 Ошибочно: пить. (Там же). [A.g.e. yanlışlıkla pit yazılmış.] 36 Оба слова отсутствуют. (Там же). [A.g.e. iki kelime eksik.] 37 Эти слова не разобраны. (Там же). [A.g.e. bu kelimeler okunamamış.] 38 Это слово не разобрано. (Там же). [A.g.e. bu kelime okunamamış.] 39 Şefika Gaspıralı. İsmail Bey kızına Şefi olarak hitap ediyor. 40 Otonom Kırım Cumhuriyeti nin sahil kasabası. 25

26 Rıdvan Çitil daha iyi gelir. Sen, muhtemelen, Yelisavetpol [Gence] daki işlerle meşgul olacaksın. Ne olursa olsun ona yardım etmek ve onu cidden güçlendirmek lazımdır. Kadın hekimi hakkında yazıyorsun. O neye lazım, bilemiyorum. Şefi nin hastalığı ile ilgili sık sık yaz ki onun geleceği zaman hakkında muhakeme yürütebilelim. Çocukların selamı var. Onlara bacılarının hastalığı hakkında bir şey söylemedik. Vefalı İsmail. P. S. Sadri Maksudov 41 yollardadır. Bakû, Tiflis ve muhtemelen Yelisavetpol dedir. Oraya uğraması için yazmıştım. İ. Gaspıralı nın damadı ve Şefika Hanım ın eşi Nesip Bey Yusufbeyli ye gönderdiği 14 Avgust 1910 tarihli mektupta kızının rahatsızlandığı ve Gaspıralı diğer çocuklarına ablalarının rahatsızlığından bahsetmediği görülmektedir. Hatta kızının iyileşmesi için Kara Deniz kenarında dinlenmeyi önermektedir. Aşağıda kızına yazılan mektuplardan da öğrendiğimize göre Şefika Hanım ın, Ufa civarındaki kırsal kesime kımız tedavisine gönderildiği görülmektedir. Ayrıca Gaspıralı kızına kısaca Şefi olarak hitap ediyor. Bu da baba ile kız arasındaki samimiyeti ve sevgiyi göstermektedir. 41 Sadri Maksudi Arsal ( ): Türk-Tatar devlet adamı, hukukçu, akademisyen, düşünür ve siyasetçi. 26

27 İsmail Gaspıralı nın Neşredilmemiş Bazı Mektupları Belge 4: 27

28 28 Rıdvan Çitil

29 İsmail Gaspıralı nın Neşredilmemiş Bazı Mektupları 29

30 30 Rıdvan Çitil

31 İsmail Gaspıralı nın Neşredilmemiş Bazı Mektupları Письмо И. Гаспринского Ш. Юсуфбейли июня 1911 г. Бахчисарай Дорогая моя Шефи, сегодня получил твое письмо от 24 числа, тотчас телеграфировал Утемишеву 43. Повторяю: дети великолепны, здоровы, веселы, спокойны, спят, едят и ведут себя прекрасно. Главное, не скучают и не упитываются. Того и другого желаю и тебе. До возвращения и не смей думать о них, а думай о своей поправке. Тут за ними и присмотр, общий и хороший. Нянька очень порядочная. Мне будет досадно, если ты, думая о детях, не используешь свой покой и кумыс. Будь умна, забудь все и хлопочи о своем здоровье. Дети твои желают, чтобы ты окрепла и больше ничего. Цена в месяц р[у]б. вовсе не так высока, как тебе кажется, наконец, дело не в деньгах, а в здоровье. Напиши, когда там конец сезона и какие деньги остаются в кармане. Надо терпеливо пробыть до конца и нажить фунтов. Впереди зима, надо подготовиться. Словом, будь серьезна и береги себя от вечерней сырости. Насиб и мне пока ничего не писал. Вообще, он порядочный лентяй. Если будешь умницей, для тебя деньги всегда найдутся; об этом вовсе не думай. Пиши о своем житье-бытье и впечатлениях 44. Почему переехали из Уфы? Каковы окружающие тебя и много ли выпиваешь кумыса? Прибавляй побольше воздуха и солнца. Тут ничего особенного не происходит, дела идут своим порядком, и новости: два брата Тарпи арестованы как политические, кроме них еще 14 кафаиских 45 татар. Книжный магазин перерыли, но, конечно, запрещенного не нашли. Вообрази себе этого торгаша Али Тарпи в роли политического! Жаль семью, хотя он, вероятно, скоро будет освобожден. 42 С. М. Исхаков, А. М. Топчибаши. Документы из личных архивов Москва с Точнее, Утямышеву. 44 Фраза об этом вовсе не думай. Пиши о своем житье-бытье и впечатлениях пропущена в журнальной публикации этого письма. См. «Гасырлар авазы Эхо веков» в статье «Прямо ставлю вопрос: что же дальше, как быть?» С [Bu kelime Kazan da yayımlanan Gasırlar Avazı dergisinde об этом вовсе не думай. Пиши о своем житье-бытье и впечатлениях ifadesi yazılmamış.] 45 Слово опущено. См. там же. Речь идет о г. Кафа (Кефе), позднее Феодосия. Имеется в виду Феодосийский уезд Таврической губернии. [A.g.e. bu kelime yazılmamış.] 31

32 Rıdvan Çitil Дело о саде на днях должно завершиться сдачей моим наследникам. Опека продала урожай за р[у]б. Вот тебе извозчик Мустафа! До свидания. Будь умницей. Пей и пей. Любящий отец твой Исмаил 46. Belge 4 ün tercümesi: Gaspıralı nın kızı Şefika Hanım a yazdığı mektup 30 İyun 1911 Bahçesaray Benim sevgili Şefim, 24 tarihli mektubunu bugün aldım ve hemen Utemişev e 47 telgraf çektim. Tekrar ediyorum: çocuklar çok iyidirler: sağlıklıdırlar, şendirler, sakindirler, uyuyorlar, yiyorlar ve uslu duruyorlar. En önemlisi de, özlem duymuyorlar ve iyi besleniyorlar. Böyle olmayı sana da diliyorum. Geri dönene kadar onlar hakkında zerre kadar endişelenme, kendi iyileşmeni düşün. Burada çocukların bakımı yolunda ve iyidir. Dadı çok dürüst birisidir. Eğer çocukları düşünerek rahatına ve kımızına bakmazsan çok üzülürüm. Akıllı ol, her şeyi unut ve kendi sağlığınla uğraş. Çocukların da senin iyileşmenden başka bir şey istemiyorlar. Aylık r[u]ble düşündüğün kadar da yüksek fiyat değildir. Nihayet, parayı boş ver, önemli olan sağlıktır. Orada mevsimin ne zaman biteceğini ve cebinde ne kadar para kaldığını yaz. Sonuna kadar sabırla kalıp funt [dört buçuk-beş] kadar kilo alman lazım. Önümüz kış, hazırlanmamız lazım. Kısacası, tedbirli ol ve kendini akşamların nemli havasından koru. Nesib bana da hâlâ bir şey yazmadı. Aslında o, dürüst bir tembeldir. Akıllı olursan, senin için her zaman para bulunur, bu konuda hiç düşünme. Yaşayışın ve izlenimlerin hakkında yaz. Ufa dan neden taşındınız? Çevrendekiler nasıl kimseler ve çok kımız içiyor musun? Bol hava ve güneş almaya bak. Burada pek önemli bir şey olup bitmiyor, her şey kaidesinde yürüyor ve haberler: iki Tarpi kardeşleri siyasî suçlamadan dolayı tutukladılar ve onlardan başka 14 Kefeli 48 Tatar da tutuklandı. Kitap dükkânın altını üstüne getirdiler ama tabiî ki yasaklanmış bir şey bulamadılar. Tüccar Ali 46 Все слова подписи опущены. См. там же. С [A.g.e. imza kısmındaki kelimeler yazılmamış.] 47 Muhammed Zarif Utyamışev Tatarca kitap ve ders kitabı yayımlamış, hayır işleriyle uğraşmış, Sterlitamak (şimdiki Başkurdistan da bir şehir) cami ve medresesinin vasisi, Sterlitamaklı 2. lonca dereceli tüccardır. 48 Kefe şehrinden bahsedilmektedir. Daha sonra Feodosiya olarak değiştirilmiştir. Tavriya vilâyetinin Feodosiya kazası kastedilmektedir. 32

33 İsmail Gaspıralı nın Neşredilmemiş Bazı Mektupları Tarpi yi 49 siyasî bir rolde tasavvur et! Ailesine yazık ama muhtemelen o, kısa zamanda serbest bırakılacak. Bağ işi bugünlerde mirasçılarıma teslim edilmekle tamamlanmalıdır. Vâsi, mahsulü r[u]bleye satmış. Al sana arabacı Mustafa! Hoşça kal. Akıllı ol. İç ve iç. Seni seven baban İsmail. İsmail Gaspıralı nın kızına gönderdiği bu 30 İyun 1911 tarihli mektubunda görüldüğü gibi kızı tedavi ve dinlenme amacıyla Ufa civarındadır ve Gaspıralı ondan çocukları için endişe etmeyip bir an önce kendi sağlığıyla ilgilenmesini istemektedir. Dikkatimizi çeken husus ise o zamanda kırsal kesimlerde dinlenip at sütünden imal edilen kımız ın tedavi amacıyla kullanılmasıdır. Ama Şefika Hanım ın hastalığının ne olduğu anlaşılmıyor. Ayrıca siyasî vaziyetin, 17 Oktyabr 1905 tarihinde ilân edilen Manifesto öncesi dönemdeki gibi yine sertleştiği görülmektedir. Nitekim P. A. Stolipin in İç İşleri Başkanı olarak iş başına gelmesiyle Rusya Müslümanları için eski hukuksuzluk, eşitsizlik ve zulüm dönemi geri gelmiştir. 49 Kırımlı tüccar. 33

34 Rıdvan Çitil Belge 5: 34

35 İsmail Gaspıralı nın Neşredilmemiş Bazı Mektupları 35

36 36 Rıdvan Çitil

37 İsmail Gaspıralı nın Neşredilmemiş Bazı Mektupları Письмо И. Гаспринского Ш. Юсуфбейли 50 8 июля 1911 г. Бахчисарай Дорогая Шефи, детки так здоровы и веселы, что писать о них мне и заботиться тебе не приходится. Каждый утро они забираются ко мне и тормошат, пока [не] прогоню. Ниязи 51 днем спит часа два. Зарика 52 не спит. Селямет Крымтаев 53 привез жену с кумыса (ст. Аксеново 54 ). Говорят, нажила 20 фун[тов]. Дети оставались у Сулеймана. Не знаю, как тебе там, но если очень скучно и пользу не чувствуешь или трудно достать хороший кумыс, то сидеть в глуши нет надобности 55. Пиши или телеграфируй, сколько понадобится денег для возвращения домой. Предоставляю решить все тебе самой. Асан 56 и Али Тарпи все арестованы. В чем их вина, чем дело закончится, неизвестно. Доносы, несомненно, играли 57 тут большую роль. Магазин торгует, ничего запрещенного там не было и не оказалось. Арестованы также 15 татар кафаиской 58 вол[ости] 59. Обвинение политическое 60. Вообрази себе политических татар! Ну времена! 50 С. М. Исхаков, А. М. Топчибаши. Документы из личных архивов Москва с Ошибочно: Нияз. См. «Гасырлар авазы Эхо веков» в статье «Прямо ставлю вопрос: что же дальше, как быть?» С [Bu kelime Kazan da yayımlanan Gasırlar Avazı dergisinde bu kelime yanlışlıkla Niyaz yazılmış.] 52 Ошибочно: Зорька (Там же). Зохра (Зарика) дочь Ш. Гаспринской. [A.g.e. bu kelime yanlışlıkla Zor ka yazılmış.] 53 Ошибочно: Крымжаев (Там же). Крымтаев Селямет крымский татарин, потомственный дворянин, кадет, во время Первой мировой войны предводитель дворянства, городской голова Бахчисарая (1917 г.). [A.g.e. bu kelime yanlışlıkla Krımjayev yazılmış.] 54 Аксеново железнодорожная станция, основана в конце XIX в. на территории Белебеевского уезда Уфимской губ. 55 Ошибочно: необходимости. См. «Прямо ставлю вопрос С [A.g.e. bu kelime yanlışlıkla neobhodimosti yazılmış.] 56 Тарпи (Тарпиев) Асан крымский татарин, мулла, общественный деятель. 57 Ошибочно: играют. (Там же). [A.g.e. bu kelime yanlışlıkla igrayüt yazılmış.] 58 Административной единицы с таким названием не было. Имеется в виду волость в Феодосийском уезде. 59 Оба слова опущены. См. «Прямо ставлю вопрос С [A.g.e. bu iki kelime yazılmamış.] 60 Ошибочно: обвинения политические. (Там же). [A.g.e. bu kelime yanlışlıkla obvineniya politiçeskiye olarak yazılmış.] 37

38 Rıdvan Çitil Насиб пока мне ничего не писал. О здоровье детей ему телеграфировали в Елисаветполь. Любящий тебя отец Исмаил 61 Belge 5 in tercümesi: Gaspıralı nın kızı Şefika Hanım a yazdığı mektup 8 İyul 1911 Bahçesaray Sevgili Şefi, çocuklar öyle sağlıklı ve şendirler ki onlar hakkında benim yazmama ve senin kaygılanmana gerek yoktur. Her sabah yatağıma kadar gelip onları kovana [kadar] çekiştirip duruyorlar. Niyazi 62 gündüz iki saat uyuyor, Zarika 63 uyumuyor. Selamet Kırımtayev 64 eşini kımızdan (Aksyonovo istasyonu 65 ) getirdi. Diyorlar ki 20 fun[t] kadar almış. Çocuklar Süleymangilde kalmışlar. Bilmiyorum, orada durumun nasıl? Eğer çok sıkıcıysa ve yararını görmüyorsan ya da iyi kımız bulmak zor ise, o zaman o ıssız yerde kalmağa lüzum yoktur. Eve dönmek için ne kadar para gerekeceğini yaz veya telgrafla bildir. Kararı sana bırakıyorum. Hasan 66 ve Ali Tarpi tutuklandılar. Suçları nedir, bu iş neyle neticelenecek, bilinmiyor. Kuşkusuz, burada jurnaller büyük rol oynadı. Dükkân çalışıyor, orada yasak bir şey yok idi ve bulunmadı. Kefe vol[ost]undan 67 da 15 Tatar tutuklanmış. Suçlamalar siyasîdir. Siyasî Tatarları tasavvur et! Ne günlerdir! Nesip şimdilik bana bir şey yazmamış; Çocukların sıhhati ile ilgili ona Yelizavetpol a telgraf çekildi. Seni seven baban İsmail. 61 Подпись опущена. (Там же). [A.g.e. imza yazılmamış.] 62 Niyazi: Gaspıralı nın kızı Şefika Hanım ın oğlu. 63 Zühre (Zarika): Gaspıralı nın kızı Şefika Hanım ın kızı. 64 Selamet Kırımtayev: Kırımlı asilzade, kadet (Rus askerî lise mezunu). I. Dünya Savaşı sırasında asilzadelerin önderi, Simferopol (Akmescit) kazası subaylar heyetinin başkanı, Bahçesaray Şehir Duması nın üyesi (1917) ve Bahçesaray Belediye Başkanı (1917). 65 Ufa vilâyetinin Belebeyevsk azasında 19. yy. sonunda kurulmuş demir yolu istasyonu. 66 Kırım Tatarı, molla ve tanınmış kişi. 67 Rusça волость: Çarlık Rusya da idarî birim: nahiye. 38

39 İsmail Gaspıralı nın Neşredilmemiş Bazı Mektupları İ. Gaspıralı nın kızına gönderdiği bu 8 Temmuz 1911 tarihli mektubunda ise Şefika Hanım ın Ufa civarlarındaki tedavi ve dinlenmesi devam etmektedir. Siyasî vaziyetin tutuklamalarla birlikte artarak devam ettiği görülmektedir. Ayrıca göze çarpan bir husus da Gaspıralı İsmail Bey in yoğunluğuna rağmen torunlarıyla ve kızıyla yakından ilgilenmeyi bir an bile bırakmıyor. Belge 6: 39

40 40 Rıdvan Çitil

41 İsmail Gaspıralı nın Neşredilmemiş Bazı Mektupları Письмо И. Гаспринского Насибу Юсуфбейли cентября 1912 г. Бахчисарай Любезный Насиб, прими мое запоздалое поздравление с Байрамом и передайтаковое старику и близким. Мы все здоровы. Ниязи и Зоря собираются в Елисаветполь, мы не пускаем и плачем, поэтому они утешают нас тем, что едут не надолго и вернутся, захватив тебя с собой! Отпустить мать одну не хотят, хотят быть и тут и там. Резон 69. Сам я крепок и столь дерзок: с нового года «Терджеман» пускаю ежедневно. В типографию взяты ученики, подобран корректор, экспедитор-секретарь. Сейчас выбираю еще одного сотрудника. По всем расчетам и соображениям, дело выдержит и будет полезно. Пойдет также розницей в Стамбуле и в некоторые города России. По Крыму сейчас по рознице. Посылаю наш Гулистан 70. С цветным Барнаром 71 выйдет другое издание. Любящий Исмаил 72. Напиши, как думаешь о газете? Belge 6 nın tercümesi: Gaspıralı nın damadı Nesip Bey Yusufbeyli ye yazdığı mektup 14 Sentyabr 1912 Bahçesaray 68 Bu mektubu el yazısından deşifre ederek bize gönderen S. M. İshakov a müteşekkiriz. 69 Ошибочно: Разом. См. «Гасырлар авазы Эхо веков» в статье «Прямо ставлю вопрос: что же дальше, как быть?» С [Bu kelime Kazan da yayımlanan Gasırlar Avazı dergisinde bu kelime yanlışlıkla razom yazılmış.] 70 Возможно: «Гулистан» (1258) автор знаменитый персидский поэт Муслихиддин Саади (?-1292). «Гулистан» одно из самых известных в мире произведений мусульманской литературы. На многочисленные языки мира осуществлено более 200 его переводов. Гаспринский издал этот памятник в Бахчисарае. 71 Слово не разобрано. (Там же). [A.g.e. bu kelime okunamamış.] Имеется в виду: Шармуа Франсуа-Бернар (Шармуа Франц Францевич, фр. Charmoy François Bernard) ( ) французский востоковед, арабист, тюрколог, иранист, работал в России, член-корреспондент Академии наук (1829), почетный академик (1835). Научная деятельность в России выразилась в переводе и издании важных восточных источников, главным образом, персидских, изучении их значения для российской истории. В частности, им осуществлен перевод турецких летописей о набегах крымских татар на Польшу. Речь идет о публикации фотографии его. 72 Оба слова пропущены. (Там же). [A.g.e. iki kelime yazılmamış.] 41

42 Rıdvan Çitil Sevgili Nesib, Bayram münasebeti ile gecikmiş tebriklerimi kabul et ve tebriklerimi ihtiyara ve yakınlarına da ilet. Hepimiz sağ salimiz. Niyazi ve Zorya 73, Yelizavetpol a gitmeye hazırlanıyorlar; biz bırakmıyoruz ve ağlıyoruz; bu nedenle onlar uzun süreliğine gitmediklerini ve seni de alarak döneceklerini söylemekle bizleri teselli ediyorlar! Anneyi yalnız bırakmak istemiyorlar, hem burada, hem de orada olmak istiyorlar. Makul. Kendim iyiyim ve o kadar cüretliyim ki yeni yıldan itibaren Tercüman ı günlük çıkaracağım. Matbaaya çıraklar alınmış, tashihçi, irsaliye-kâtibi seçilmiş. Şimdi bir eleman daha bakıyorum. Bütün hesaplamalara ve mülahazalara göre, iş başarılı ve faydalı olacak. Perakende olarak İstanbul a ve Rusya nın bazı şehirlerine de gidecek. Kırım da şu an perakende olarak satılıyor. Bizim Gülistan ı 74 gönderiyorum. Renkli Barnar 75 ile başka baskısı da çıkacak. Seni seven İsmail. Gazete hakkında ne düşündüğünü yaz. İ. Gaspıralı nın, damadı ve Şefika Hanım ın eşi Nesip Bey Yusufbeyli ye gönderdiği 14 Sentyabr 1912 tarihli mektupta Gaspıralı kızı Şefika Hanım ı ve torunları Niyazi ile Zühre yi Gence ye gönderiyor. Bir de Gaspıralı, Tercüman gazetesinin idaresine yeni elemanlar alıp yeni yıldan itibaren gazetenin günlük çıkaracağını haber vererek damadından gazete hakkındaki düşüncelerini yazmasını istemektedir. Ayrıca gazetenin perakende olarak İstanbul a ve Rusya nın bazı şehirlerine de gönderileceğini öğreniyoruz. NETİCE Gaspıralı İsmail Bey in aile çevresine, dostlarına daha çok mektup yazdığını ve belki ileride bu mektupların bir kısmının daha gün yüzüne çıkacağını düşünüyoruz. Bu mektupların yakın çevresine ve o döneme ait önemli ve yeni bilgiler sağlayacağını ve İsmail Bey Gaspıralı nın ilişkilerini daha da aydınlatacağını umut ediyoruz. Ayrıca İ. Gaspıralı nın Ali Merdan Bey Topçubaşı ya yazdığı mektupları yakın zamanda yayımlanacağımızı açıklamak istiyoruz. 73 Gaspıralı nın torunu ve Şefika Hanım ın kızı Zühre. 74 Muhtemelen Sadi nin dünyada 200 den fazla dile tercüme edilen ve en çok bilinen Şark edebiyatının meşhur Gülistan (1258) adlı eserinden söz ediliyor. Gaspıralı bu eseri Bahçesaray da basmıştır. 75 Charmoy François Bernard ( ): Ünlü Fransız şarkiyatçı Türkolog, Rusya da çalıştı. Rusya tarihi için önemli birçok İran kaynaklarını tercüme etti. Kırım Tatarların Polonya ya yaptıkları akınlarla ilgili Türk vakayinameleri de tercüme etti. Bilimler Akademisi nin muhabir üyesi (1829). Fahri akademisyen (1835). Metinde, Bernard ın resminin basılacağından bahsediliyor. 42

43 İsmail Gaspıralı nın Neşredilmemiş Bazı Mektupları KAYNAKÇA İsmail Gaspıralı, Seçilmiş Eserleri: 1, Roman ve Hikâyeleri. Neşre Hazırlayan: Yavuz Akpınar, Ötüken Yayınevi. (4. bs. İstanbul, 2014) Kırımlı Cafer Seydahmet, Gaspıralı İsmail Bey (Dilde, Fikirde İste Birlik). İstanbul, С. М. Исхаков, А. М. Топчибаши. Документы из личных архивов Москва [S. M. İshakov, A. M. Topçubaşı. Şahsî arşivinden belgeler Moskova 2012] 43

44 Yayım İlkeleri 1.Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü tarafından Bahar ve Güz olmak üzere yılda iki sayı çıkarılan hakemli ve süreli bir yayın organıdır. 2. Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi ne gönderilecek yazıların Türk Dili, Türk Edebiyatı, Çağdaş Türk Lehçeleri başlıklarıyla değerlendirilebilecek, daha önce herhangi bir yerde yayımlanmamış, araştırmaya dayalı özgün makaleler olması gerekmektedir. Her sayıda ayrıca başka bir yerde yayımlanmamış sempozyum bildirileri ile derleme, çeviri ve kitap tanıtımı yazılarına da yer verilecektir. Bildirilerde kongrenin adı, yeri ve tarihi belirtilmelidir. Çeviri yazılarda çevirisi yapılan özgün metin de gönderilmelidir. 3.Dergiye Türkiye Türkçesi, Türk Lehçeleri ve dergideki makalelerin üçte birini geçmeyecek şekilde Rusça ve İngilizce yazılmış makaleler kabul edilecektir. 4. Gönderilen yazılar, önce yayım kurulunca dergi ilkelerine uygunluk açısından incelenir ve uygun bulunanlar, o alandaki çalışmalarıyla tanınmış üç hakeme gönderilir. Editör ve Yayın Kurulu gerektiği durumlarda yazıların yazım şekli üzerinde değişiklik yapabilir. Yayıma kabul edilmeyen yazılar iade edilmez; ancak yazarın istemesi hâlinde bir nüshası kendisine verilir. 5.Baskısı yapılan her bir sayının birer nüshası; belli başlı kütüphane, kurum ve kuruluşlar ile o sayıda yazısı bulunan yazarlara gönderilir. 6. Yayın Kurulu tarafından yayımlanması uygun bulunan makalelerin telif hakkı Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi ne aittir; başka bir yerde yayımlatılamaz. Yazarlara telif ücreti ödenmez. Yazar makalesinin yayımlanmasına izin verdiğine dair Makale Yayın Sözleşmesi ni imzalayarak posta ile göndermek zorundadır. 7.Kurallar dahilinde dergimizde yayımlanmak üzere gönderilen yazıların her türlü hukuki ve bilimsel sorumluluğu yazar/yazarlarına aittir. 8.Makaleler.mail adresine aşağıda belirtilen makale yazım kurallarına uygun şekilde hazırlanarak gönderilmelidir. Makale Yazım Kuralları 1.Başlık: Her yazıya Türkçe ve İngilizce olmak üzere iki başlık konmalıdır. Başlıklar, konuyu en iyi biçimde ifade etmeli ve İngilizce başlık Türkçesinin tam karşılığı olmalıdır. Başlığın tamamı büyük koyu harfle yazılmalı ve 12 punto olmalıdır.

45 2.Yazar/Yazarların adı ve adresi: Yazar/yazarların adı ve soyadı, görev yaptığı kurum, haberleşme ve ( ) adresine makalede yer verilmemelidir. Makalenin gönderildiği maile bu bilgiler eklenmelidir. 3.Özet: Makalenin başında, konuyu kısa ve öz biçimde ifade eden ve en az 150, en fazla 250 kelimeden oluşan Türkçe ve İngilizce özet bulunmalıdır. Her iki özetin altında en az 3, en çok 7 sözcükten oluşan anahtar kelimeler verilmelidir. Türkçe ve İngilizce özet 10 punto ile yazılmalıdır. 4.Makale Metni: MS Word programında, Times New Roman 11 punto, 1 pt satır aralığıyla yazılmalıdır. Yazılar ortalama kelimeyi geçmemelidir. Makaleler PC uyumlu Microsoft Word veya doc uzantılı belge oluşturmaya elverişli programda yazılmalıdır. Eski harfli metinler için özel bir yazı karakteri kullanılmış ise belgeyle birlikte söz konusu karakterler de gönderilmelidir. Metin içinde vurgulanması gereken kısımlar, italik harflerle yazılmalıdır. Alıntılar italik harflerle ve tırnak içinde verilmeli; beş satırdan az alıntılar satır arasında, beş satırdan uzun alıntılar ise satırın iki yanından 1 cm içeride, blok halinde, 1 satır aralığıyla ve 10 punto ile yazılmalıdır. İmlâ ve noktalama açısından makalenin ya da konunun zorunlu kıldığı özel durumlar dışında Türk Dil Kurumu nun İmlâ Kılavuzu esas alınmalıdır. 5. Sayfa Düzeni: Yazılar Microsoft Word programında yazılmalı ve sayfa düzeni aşağıda belirtildiği gibi olmalıdır: Kağıt Boyutu A4 Dikey Üst Kenar Boşluk 4 cm Alt Kenar Boşluk 3 cm Sağ Kenar Boşluk 3 cm Sol Kenar Boşluk 4 cm Yazı Tipi Times New Roman Yazı Tipi Stili Normal Metin Yazı Tipi Boyutu 11 Punto Dipnot Yazı Tipi Boyutu 9 Punto Özet 10 Punto Paragraf Aralığı 6 nk Satır Aralığı Tek Paragraflar 1 cm (4 karakter) içeriden başlatılmalıdır.

46 6. Makale içi başlıklar: Makalede, konunun işlenişine göre rakam-harf sistemi esas alınarak ana, ara ve alt başlıklar kullanılabilir. Her makalenin bir Giriş bölümü olmalıdır. Bu başlıklardaki her bir sözcüğün ilk harfi büyük yazılmalıdır. 7. Fotoğraf, plân, harita ve çizimler: Metin içinde kullanılan fotoğraf, plân, harita vb. materyallerin.jpg /.tiff uzantılı kayıtları gönderilecek dokümanlara eklenmelidir. Bu tür belgelerin baskı tekniğine uygun çözünürlükte (en az 300 piksel) ve sayfa alanını aşmayacak büyüklükte olmasına dikkat etmeli, ayrıca birden fazla olması hâlinde numaralandırılmalı ve başlık eklenmelidir. (Resim 1; Harita 1; Tablo 1 vb. ). 8. Dipnot ve Kaynakça Gösterimi: Dipnot yazımında yazarlar parantez içi dipnot veya klasik dipnot sistemini kullanabilirler. Parantez İçi Yöntem: Bu yöntemde alıntıların kaynağını göstermek için cümle bitiminden sonra yazarın soyadı, birden fazla yazar varsa soyadları, yayın tarihi, alıntı yapılan sayfanın numarası parantez içinde belirtilir. (Kaplan, 2011: 30). Aynı yazarın aynı yıl yayımlanan eseri bulunuyor ise (Kaplan, 2011a: 30) şeklinde gösterilir. Eserin yazarı yoksa başlığı kullanılır. İkiden fazla yazarı olan eserlerde sadece birinci yazarının soyadı yazılır, daha sonra vd. kısaltması konulur. (Ercilasun vd, 2011: 95) Alıntıda iki ya da daha çok yazarın eserlerinden yararlanıldıysa yazarlar soyadlarına göre alfabetik sıraya konur ve birbirinden noktalı virgül ile ayrılır. (Kaplan, 2011; Okay, 1990; Kerman, 2013). Kaynakçada yazarın soyadından sonra isminin baş harfi yazılmalıdır. Yayın yılı ismin hemen arkasından parantez içinde gösterilecektir. Kaplan, M. (2011). Tevfik Fikret (Devir, Şahsiyet, Eser). İstanbul: Dergah Yayınları. Kalpaklı, M. (Ed.). (1999). Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler. İstanbul: YKY. Klasik Yöntem: Klasik dipnotlar sayfa altında numaralandırılarak verilmelidir. Sırasıyla yazar/yazarların adı ve soyadı, eser adı, (varsa) cilt numarası, (varsa) çeviren, hazırlayan ismi, yayınevi, yayımlandığı yer ve tarih, sayfa numarası belirtilmelidir. Yayın adları italik, makale adları tırnak içinde yazılmalıdır. Tez adları italik yazılıp tezin yapıldığı kurum yapıldığı yer ve tarih, sayfa numarası, (yayınlanıp yayınlanmadığı ve tezin akademik derecesi) belirtilmelidir.

47 Mehmet Kaplan, Tevfik Fikret (Devir, Şahsiyet, Eser), Dergah Yayınları, İstanbul 2011, s.30. M. Kaya Bilgegil, Şinasi nin Şiiri, AÜ Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, S. 2, Nisan 1971, s Kaynakçada yazarın soyadı başta ve büyük harflerle; adı ise küçük harflerle yazılmalıdır. Yazar isimleri soyadına göre alfabetik sıralanmalıdır. Alıntı yapılan makalenin sayfa numaraları tam olarak belirtilmelidir. Kaynakça 11 punto ile yazılmalıdır. Tek satıra sığmayan kaynak bilgisi için alt satır 1 cm içeriden başlamalıdır. KAPLAN, Mehmet, Tevfik Fikret (Devir, Şahsiyet, Eser), Dergah Yayınları, İstanbul 2011, s.30. BİLGEGİL, M. Kaya, Şinasi nin Şiiri, AÜ Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, S. 2, Nisan 1971, s

«Стипендии Турции» – это стипендиальная программа, которая обеспечивает не только финансовую поддержку, но и помогает студентам зачислиться в университет по их предполагаемой программе. «Стипендии Турции» (Türkiye Bursları), обозначает государственную программу. Этот термин не обозначает узкое понимание слова стипендия, а подразумевающий государственный грант, который выдается иностранным студентам государственной организацией.

Функция данной программы отличается от других стипендиальных программ в мире. Данная образовательная программа направлено на то, чтобы предоставить студентам преимущества социальных, культурных и академических внеклассных программ, и мероприятий, пока они находятся в Турции.

ИСТОРИЧЕСКАЯ СПРАВКА

Посредством иностранных студентов, обучающихся в Турции, Турция ставит перед собой цель воспитывать поколения, которые будут предлагать решения различного рода проблем в своих странах, а также выстраивать мост дружбы между народами, иметь равные возможности и иметь наднациональную перспективу в развитие ведущих специалистов.

Турция открыла свои двери для многих иностранных студентов для обучения предоставив студентам стипендии для получения ими высшего образования в Турецкой Республике. В то время как в 1960-х стипендии предоставлялись в рамках двусторонних соглашений, подписанных с иностранными государствами; особенно при поддержке бывшего  президента Тургута Озала, в 1992 году политика в отношении иностранных студентов была впервые систематизирована, и был инициирован «Великий студенческий проект».

С начала 2000-х годов были отмечены важные события во всех областях: от внешней политики Турции до культуры, от социальной политики до экономического развития, что также отразилось на международной парадигме преобразования страны и послужило поводом для принятия важных шагов в указанной области. В рамках задач, поставленных перед Президентством по делам тюрков за рубежом и родственными общинами после его создания в 2010 году, программа «Стипендии Турции» в 2012 году была реализована с инициативой «Стипендии Турции» в сотрудничестве со всеми соответствующими агентствами. В результате высшее образование в рамках «Стипендии Турции», предоставляемые Турцией для иностранных студентов, были обновлены и возобновлены под брендом «Türkiye Bursları».

С внедрением в 2012 году программы «Турецкие Стипендии», было подано около 40.000 заявок в первый год, на протяжении многих лет наблюдался быстрый рост числа заявок. Например, в 2019 году абитуриентами подано около 150.000 заявок.

На нашем каналеТЕЛЕГРАМвы всегда сможете быть в курсе новостей, новых статей, истории из судебной практики иностранцев  и различных изменений  в законах Турции. Подписывайтесь и следите за полезнымипубликациями.

ПРЕИМУЩЕСТВА ОБУЧЕНИЯ В ТУРЦИИ В РАМКАХ ПРОГРАММЫ «СТИПЕНДИИ ТУРЦИИ»

Существует легенда, что зарубежное образование – это всегда очень дорого и эта программа доступна лишь для избранных. Однако это необоснованный миф. Я сам поступил в 1995 году и обучался по этой программе, и могу добавить, что моей семье сложнее было накопить на билет в Турцию, чем расходы понесенные за обучение в Турции.

В Турции есть программа «Стипендия Турции» (бесплатное обучение), и есть программа обучения на платной основе. Для частных университетов стоимость образование довольно низкое. Достаточно зайти на сайты университетов, и вы можете сами увидеть, что образование в местных ВУЗах Турции, значительно дешевле, нежели в европейских странах. Кроме того, правительство Турции, заинтересованное в привлечении иностранных студентов, ежегодно проводит стипендиальную программу “Турецкие Стипендии” (Türkiye Bursları). Самая главная особенность, дипломы ВУЗов полученные в Турции легализованы в Европе и в США. Однако, удивительным образом, многие ВУЗы Турции до сих пор не имеют легализации в странах бывшего союза.

Стипендия выдается гражданам любого иностранного государства при учете, что у абитуриента нет турецкого гражданства (даже в составе двойного гражданства). Программа позволяет бесплатно получить степень бакалавра, магистра, доктора наук. Также стипендия выплачивается тем, кто хочет заниматься исследованиями.

Возрастные ограничения для абитуриентов:

• Бакалавриат – до 21 г.
• Магистратура – до 30 лет.
• Докторантура – до 35 лет.

Абитуриенты, которые старше определенного возраста не могут воспользоваться программой «Турецкая Стипендия», однако у них есть полное право поступить в университеты на платной основе.

Грант «Турецкая Стипендия» полностью покрывает расходы на:

• Образование (бакалавриат и магистратура)
• Проживание в общежитии
• Годовой курс турецкого языка
• Ежемесячную стипендию
• Медицинская страховка

«Стипендии Турции» предоставляет бесплатное жилье в государственных общежитиях. Условия проживания в подобных хостелах на высоком уровне. Студенты, которые не хотят жить в общежитиях, могут подобрать жилье по своему усмотрению.

Если более подробно рассмотреть условия грантов, ниже показаны детали выплат иностранным студентам в 2021 году:

ОЧНЫЕ ПРОГРАММЫ (заочных программ для иностранцев не опубликовано)

Стипендиальная программы бакалавриата:

• Зачисление в университет
• Ежемесячная стипендия: 800 TL в месяц
• Плата за обучение
• Одноразовый обратный билет в страну проживания
• Медицинская страховка
• Размещение, общежитие
• Годичный курс турецкого языка

Продолжительность стипендии: 1 год курса турецкого языка + 4-6 лет (в зависимости от  продолжительности программы)

Программа стипендий для аспирантов:

• Зачисление в университет
• Ежемесячная стипендия:
• Магистратура: 1,100 TL в месяц
• Докторантура: 1,600 TL в месяц
• Плата за обучение
• Одноразовый обратный билет
• Медицинская страховка
• Размещение, общежитие
• Годичный курс турецкого языка

Срок действия:

• Магистратура: 1 год курса турецкого языка + 2 года
• Докторантура: 1 год курса турецкого языка + 4 года

Краткосрочные программы

Программа стипендий для успешных выпускников или студентов (1 год)

• Ежемесячная стипендия:
• Бакалавр : 450 TL в месяц
• Магистратура: 600 TL в месяц
• Докторантура: 900 TL в месяц

Программа успешной стипендии не распространяется на проживание и другие удобства.

Программа для соискателей и повышение квалификации (3-10 месяцев)

• Ежемесячная стипендия: 3000 TL в месяц

Стипендия на исследование не распространяется на проживание и другие удобства.

Программы турецкого языка и культуры

Программа турецкого языка для государственных служащих и академиков [KATİP] (8-10 месяцев)

• Ежемесячная стипендия: 2000 TL в месяц
• Одноразовый обратный билет
• Размещение
• Курс турецкого языка

Программа KATİP не распространяется на медицинское страхование.

ПРОЦЕДУРНЫЕ ЭТАПЫ

1.КОРОТКО О ПРОЦЕДУРЕ ПОСТУПЛЕНИЯ.

А. Оценка и Процесс Выбора:

Заявки на получение стипендии по программе Стипендии Турции оцениваются на основе академической успеваемости, внеклассной деятельности и других профессиональных качеств кандидата. В процессе оценки заявок кандидаты будут оцениваться на основе их соответствия критериям заявки заявленной программы, а также в рамках их академических и социальных достижений.

Б. Предварительная Оценка:

Все заявки рассматриваются на основе основных критериев, таких как минимальные академические оценки, возрастное ограничение, необходимые документы и т. д.

В. Изучение Документов:

Заявки подходящих кандидатов (абитуриентов) тщательно проверяются комиссией экспертов на основе широкого набора критериев, включая академический статус, предыдущую квалификацию, академические интересы, карьерные цели, последовательность выбора, ясность письма о намерениях, участие в общественной деятельности и т.д. После этого список квалифицированных кандидатов отбираются для собеседования.

Г. Собеседование:

В списке кандидатов на обучение в Турции отбираются абитуриенты более чем из 100 стран. Собеседование проводят академики. Взяток не берут. Если кто-то обещает, что могут все устроить, не стоит этому верить, скорее всего абитуриент сам поступит, а бюро которое обещало устроить всего лишь получит неосновательный материальный интерес. Собеседование обычно длятся 15-30 минут и проводятся в следующем формате:

• Приветствие и знакомство
• Проверка документов
• Мотивация кандидата к подаче заявления
• Академические знания и карьерные цели
• Окончание и вопросы членов комисии

Обратите внимание, что собеседование не гарантирует поступление в ВУЗ. Примечание: Кандидаты, отобранные для собеседования, однако пока не закончившие обучение, с собою на собеседование должны принести все документы, дипломы и сертификаты за каждый год обучения.

Д. Отбор – Зачисление:

После собеседования, абитуриенты набравшие достаточный бал по решению отборочной комиссией зачисляются в университет Турции.

На нашем каналеТЕЛЕГРАМвы всегда сможете быть в курсе новостей, новых статей, истории из судебной практики иностранцев  и различных изменений  в законах Турции. Подписывайтесь и следите за полезнымипубликациями.

2.ОЦЕНКА И ПРОЦЕДУРА ПОСТУПЛЕНИЯ

А. Для того чтобы подать документы необходимо выдержать минимальные академические критерии:

• Минимальная академическая успеваемость для поступающих на степень бакалавра: 70%. Следовательно, школам где максимальный бал определяется по 10 бальной системе, необходимо набрать минимум 7% (по пятибалльной системе примерно твердая четверка). Нужно учитывать, что низкая оценка дает право на подачу документов, но уменьшает шансы быть успешным среди десятки тысяч подающих заявку абитуриентов.
• Минимальная академическая успеваемость для соискателей степени магистра и доктора: 75%. Для этого необходимо закончить степень бакалавра в любом университете оценкой выше 75%.
• Минимальная академическая успеваемость для соискателей медицинских наук (медицина, стоматология и фармация): 90%. Серьезный ВУЗ требующий оценку 90% (пятерка) в табеле.

На момент подачи заявки абитуриент можете заканчивать школу или университет. В таком случае абитуриенту необходимо будет предоставить табель об успеваемости за последние 3 года.

Достаточно ли иметь пятерку? Для подачи документов достаточно, но что бы выиграть в конкурсе необходимо будет предоставить все имеющие заслуги. Например, черный пояс по карате, участие в олимпиаде, подтверждение знаний нескольких языков, грамоты или ютубканал подтверждающие кулинарные способности абитурента и т.д. Одним словом, чем больше, тем лучше будет подать все имеющие награды, положительно характеризующие абитуриента. Поэтому без лишней скромности предоставьте все имеющиеся сертификаты и дипломы с конференций, школьных олимпиад, семинаров и т.д.

Кому нельзя подавать документы? Граждане имеющие два гражданства где одно из гражданств Турецкое и иностранцы потерявшие турецкое гражданство, а также студенты, уже обучающиеся в турецких университетах по программе обучения, на который они претендуют.

В Турции в основном обучение ведется на государственном языке — турецком. Однако в списке университетов есть специальности, обучение которым проходит на английском. Однако необходимо обратить внимание, в таком случае, абитуриенту потребуется сдать международный экзамен. В основном учитываются результаты TOEFL, реже IELTS. Естественно, чем выше балл, тем больше шансов поступить.

3. ПОДАЧА ДОКУМЕНТОВ.

Документы подаются строго в электронном формате. После подачи заявления комиссия рассмотрит документы и, если абитуриент подходит для участия в конкурсе, его приглашать для собеседования в Турцию. Бывает что комиссия вылетает в страну где проводится собеседование.

Абитуриенты, поступающие на бакалавриат, могут выбрать любую специальность из предоставляемого списка показанные на САЙТЕ «Турецкие Стипендии». Для магистров есть ограничения: специальность должна быть смежной уже полученной. После заполнения первой части анкеты абитуриенту откроется список университетов, предоставляющих гранты. Список довольно широкий, особенно для бакалавров. Поэтому внимательно изучайте информацию об университетах. Обязательно обращайте внимание на регион, в котором находится ВУЗ. Вся информация есть в открытом доступе. Кстати, у многих университетов есть вебсайты в социальных сетях.

При подаче онлайн-заявки все кандидаты должны предоставить следующие документы:

1.    Действительный национальный документ или действующий загранпаспорт;

2.   Недавно сделанная фотография кандидата (обратите внимание, что фотография, которую загружается в систему заявителем, должна быть четкой. Фотографии кандидата, которые невозможно идентифицировать, занизят оценку заявителя)

3.    Баллы на национальных экзаменах (требуется для кандидатов, не имеющих квалификации или сертификатов)

4.      Диплом или временное свидетельство об окончании школы

5.     Академические справки (онлайн-скриншоты и несертифицированные стенограммы затруднят оценку претендента)

6.   Результаты международных экзаменов (GRE, GMAT, DELF, YDS, YÖS… и т. д., если этого требует выбранный университет и программа. Т.е. в системе «Турецкие Стипендии» есть список университетов. Если выбранный университет в условии обучение требует добавочные результаты тестов их необходимо будет загрузить в систему)

7.    Результаты языковых тестов (если того требует выбранный университет и программа)

8.    Предложение о проведении исследования и образца вашей письменной работы (только для соискателей Докторантуры (Аспирантуры))

Важные детали:

* Большинство программ в турецких университетах преподается на турецком языке. Однако некоторые факультеты и университеты преподают на английском или других языках. Кандидатам, желающим учиться по этим программам, необходимо иметь международно признанный языковой сертификат, подтверждающий знание их языка (TOEFL и другие эквивалентные TOEFL сертификаты). Для всех этих программ требуются баллы по международным вступительным тестам, такие как GRE, GMAT, SAT и т. д. Кандидаты могут проверить язык обучения при выборе программ в системе приложений.

* Кандидатам на бакалавриат, которые обладают такими квалификациями, как SAT или GCSE, вместо результатов национального экзамена, необходимо предоставить минимально необходимую квалификацию, для завершения средней школы в соответствии с данными экзаменами.

* Несомненно, знание турецкого языка будет плюсом для поступающих. Однако если абитуриент не знает языка, то сразу оговорюсь: знание турецкого не является критерием для отбора кандидатов. Кроме того, зачисленные студенты, не знающие язык, направляются на годовой подготовительный курс за счет программы «Стипендии Турции». Обучение проходит в специальных центрах в регионах, в которых расположены выбранные университеты. Если таких курсов нет, то студент направляется в другой город. Поэтому шанс выучить бесплатно турецкий язык получает каждый зачисленный в ВУЗ студент. Все стипендиаты, которые не имеют сертификата уровня C1 для владеющих турецким языком (включая тех, кто зачислен на программы с преподаванием на английском или другом языке), должны пройти годичный подготовительный курс турецкого языка и получить сертификат уровня C1.

Для получения дополнительной информации о критериях заявки и предлагаемых программ можете подать заявление СКАЧАВ БРОШЮРУ  из официального сайта! По этой ссылке можете проследить график подачи и РАССМОТРЕНИЕ ЗАЯВЛЕНИЯ в 2021 году.

Самым важным фактом является то, что, получив право на обучение абитуриент сразу зачисляется в один из выбранных университетов (университет может быть выбран при заполнении анкеты). Также благодаря зачислению в университет студент получит студенческий вид на жительство. Поэтому проблем с легальным пребыванием в стране у студентов не возникнет в течении обучения.

Обратите внимание: Программа «Турецкие Стипендии» открывается ежегодно, примерно в середине января. Сроки открытия можно посмотреть на официальном сайте «Турецкие Стипендии»  https://tbbs.turkiyeburslari.gov.tr/. В 2021 году программа для заявлений открылась 10 января и продлится до 20 февраля.  Подать заявку на участие можно только на этом сайте и только в строго определенный отрезок времени. Заявки, поданные после завершения установленного срока, не рассматриваются.

СКОЛЬКО БАЛОВ НЕОБХОДИМО НАБРАТЬ ПО ЭКЗАМЕНУ ТУРЕЦКОГО ЯЗЫКА ЧТОБЫ ПРОДОЛЖИТЬ ОБУЧЕНИЕ В УНИВЕРСИТЕТЕ?

Турецкий – это современный язык, на котором говорят почти 100 миллионов человек во всем мире. Фактически, турецкий язык является одним из наиболее распространенных языков в мире после китайского, арабского, хинди, английского, испанского, русского, французского и португальского языков.

Студентам, имеющим право на получение стипендии в Турции и не говорящим по-турецки, предоставляется бесплатное обучение турецкому языку в течение одного года. Для всех кто не говорит и не пишет на турецком, языковая подготовка будет предварительным условием для их университетской программы, на которые они поступили. Курсы турецкого языка будут проходить в городах, в которых расположены центры турецкого образования (TÖMER). Языковая программа рассчитана на 8 месяцев и заканчивается в июне. Ожидается, что по окончанию курса студенты получат уровень владения турецким языком на уровне C1 по результатам теста на достаточность знания турецкого языка. Студенты, успешно сдавшие экзамен, продолжат обучение в зачисленном университете. У студентов, не набравших требуемый балл по турецкому, будет дополнительное время проучится до сентября.

В конце концов, если студент не сможет набрать необходимый балл по языку к сентябрю, его стипендия будет приостановлена ​​на год, в течение которого студент за свои средства должен будет получить доступ к обучению в университете после того как сдаст экзамен. Стипендия студента будет восстановлена ​​только в том случае, если студент получит сертификат турецкого языка уровня C1 в течение года.

Если студент не сможет получить сертификат турецкого языка уровня C1 на втором курсе, его стипендия и регистрация в университете будут полностью аннулированы.

Уровни сертификата турецкого языка

Начинающий (A1 и A2)

Средний (B1 и B2)

Продвинутый (C1 и C2)

МЕДИЦИНСКАЯ СТРАХОВКА

Иностранные студенты, которые будут учиться в Турции в рамках программы «Турецкие Стипендии», подпадают под действие «общего медицинского страхования», чтобы предоставить им равные, квалифицированные и комплексные медицинские услуги, предоставляемые правительством Турции. В рамках «Стипендии Турции» расходы на здоровье обучающихся студентов при определенных обстоятельствах покрываются их университетами. Студенты с общим медицинским страхованием могут пользоваться услугами государственных больниц без комиссии, а также частных больниц с умеренным взносом.

Студенты, которые проходят лечение в больницах или поликлиниках, могут быть обследованы, представляют свою «медицинскую страховку», которую выдает Министерство здравоохранения. Лекарства, прописанные врачами, можно приобрести в аптеках за умеренную (10%-ную) плату. Аптеки открыты до 19:00 каждый день. Также после этого времени работают дежурные аптеки.

ОФИСЫ ПРОЕКТА «СТИПЕНДИИ ТУРЦИИ»

«Стипендии Турции» предоставляют услуги, включая академические, социальные и культурные консультации, а также услуги, связанные с процедурой стипендий для студентов.

1. Адрес офиса в Анкаре Хамамоню : Sakarya Mah. Öz Sk. №: 10 Hamamönü Altındağ / ANKARA Тел: 0312 218 4278
2. Офис в Стамбуле, Бейоглу Адрес: ehit Muhtar Mah., İmam Adnan Sok., №: 9, Бейоглу / СТАМБУЛ
3. Адрес офиса в Измире : Dokuz Eylülivers, Ünıkériites Ünıkériites Enstitüsü, Tınaztepe Yerleşkesi, 35390, Буджа / ИЗМИР Тел: 0232 484 48 13
4. Адрес офиса в Самсуне:Ondokuz Mayıs Üniversitesi TÖMER Binası Kat 4 Körfez Mahallesi, Atakum / SAMSUN Тел .: 0362 312 19 19/5716 
5. Если Вам хочется получать новости о праве Турции, следить за новыми статьями и быть в курсе интересной и полезной информации настоятельно советуем подписаться в социальные группы нашей компании в: ТЕЛЕГРАММЕ,ВКОНТАКТЕ,ОДНОКЛАССНИКЕ,ФЕЙСБУКЕ или вТВИТТЕРЕ.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Закон программы о Стипендии в Турции.

TÜRKİYE BURSLARI BURSLULUK İŞLEMLERİ YÖNERGESİ

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Amaç

MADDE 1– (1) Bu Yönergenin amacı, Türkiye Bursları kapsamında Türkiye Cumhuriyeti Devleti tarafından uluslararası öğrencilere verilen Türkçe öğretimi, ön lisans, lisans ve lisansüstü burslarına ilişkin iş ve işlemleri düzenlemektir.

Kapsam

MADDE 2– (1) Bu Yönerge, Türkiye Bursları kapsamında Türkiye Cumhuriyeti Devleti tarafından uluslararası öğrencilere verilen Türkçe öğretimi, ön lisans, lisans ve lisansüstü bursluluk statüsünün kazanılmasını, bursların kapsamını (ödemeler, destekler, burs kesintileri), izinleri, burs dondurmayı, burs iptalini, burs durdurmayı, vize ve yurt ile ikamet izinlerine ilişkin iş ve işlemleri kapsar.

Dayanak

MADDE 3– (1) Bu Yönerge, 15/7/2018 tarihli ve 30479 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 732 nci maddesinin (c) bendi, 741 inci maddesinin (f) ve (g) bentleri ile 17/6/2014 ve 29033 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanan Türkiye Bursları Yönetmeliği dayanak alınarak hazırlanmıştır.

Tanımlar

MADDE 4– (1) Bu Yönergede geçen;

1. Başkan: Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanını,
2. Başkanlık: Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığını,

Bilimsel hazırlık: Yüksek lisans ve Doktora programlarına kabul edilen öğrencilerin gerektiğinde eksikliklerini gidermek için en çok bir takvim yılı süren tamamlama eğitimini,

ç) Burs dondurma: Bursluluk statüsü kaybedilmeksizin burs ödemesine ara verildiği durumu,

Burs durdurma: Öğrencinin bursluluğunun araştırılmasının gerektiği durumlarda Bursluluk statüsü kaybedilmeksizin burs ödemesine ara verildiği, araştırmanın öğrenci lehine sonuçlanması halinde geriye dönük burs ödemelerinin yapıldığı durumu,

Bursluluğun iptali: Öğrencinin bursluluk statüsünün sona erdirilmesini,

Burs kesintileri: Öğrencilerin aylık burs ödemelerinde veya öğrenciye yapılan desteklerde kesintiye gidilmesini,

Bursluluk taahhütnamesi: Öğrencilerin yükümlülüklerini ve bursluluk şartlarını belirten ve burslandırılmaya uygun bulunan adaylar tarafından imzalanan belgeyi,

ğ) Davet mektubu: Öğrencinin yerleştirildiği Türkçe öğretim merkezi, üniversite, bölüm, yurt bilgileri ve kayıt için gerekli evrak listesinin yer aldığı belgeyi

Destekler: Burs programına tanımlanmış öğrenim katkı payı, kısmi aylık burs ödemesi, ulaşım desteği, sağlık sigortası ile barınma yardımı gibi ödemeleri,

Dış temsilcilik: Yurtdışında bulunan Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçilik ve Başkonsolosluklarını,

ı) Eğitim yılı: İki yarıyıldan oluşan bir akademik yılı,

KYK: Yükseköğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumunu

Öğrenci: Türkiye Bursları kapsamında Türkiye’de eğitim görmesi uygun görülen yabancı uyruklu öğrencileri,

SGK: Sosyal Güvenlik Kurumunu,

Türkçe hazırlık eğitimi: Üniversitelere bağlı Türkçe öğretim merkezleri ve Yunus Emre Enstitüsü tarafından verilen ve en fazla bir yıl süren Türkçe hazırlık eğitimini,

Türkçe Yeterlilik Belgesi: Avrupa Dil Portfolyosu (ADP) dil düzeylerine göre en az C1 düzeyindeki Türkçe yeterlilik belgesini,

Türkiye Bursları: Türkiye Cumhuriyeti Devleti tarafından uluslararası öğrencilere verilen burs programlarının genel adı,

ö) Yeterlilik sınavı: Öğrencinin program için istenen yabancı dil düzeyi ile yeterliliğine sahip olup olmadığını veya yabancı dil yeterliliğini kazanıp kazanmadığını ölçen sınavları,

YÖK: Yükseköğretim Kurulu Başkanlığını,

Yönetmelik: 17/6/2014 ve 29033 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanan Türkiye Bursları Yönetmeliğini,

ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM

Bursluluk Statüsü, Bursluluk Süreleri, Burs Ödemeleri, Destekler, Vize ve İkamet İzni

İşlemleri

Bursluluk statüsünün ve ödemelerin başlatılması

MADDE 5– (1) Bursluluk statüsü, Başkanlık tarafından yapılan seçim çalışmaları ve değerlendirmeler neticesinde Türkiye’de burslu eğitim görmesi uygun görülen öğrencilerin bursluluk taahhütnamesini imzalaması ile başlatılır.

• Türkçe hazırlık eğitimi, ön lisans, lisans ve lisansüstü burs ödemeleri, bursluluk statüsünü kazanan öğrencinin yerleştirildiği programa kayıt yaptırması ile başlatılır.
• Bursluluk statüsünü kazanan öğrenci belirlenen süre içerisinde yerleştirildiği programa kayıt yaptırmaz ise bursluluk statüsü kendiliğinden sona erer. Ancak, öğrencinin kayıt yaptıramamasının kendi kusuru dışındaki sebeplerden kaynaklandığını ispat etmesi halinde konu Başkanlık tarafından ayrıca değerlendirilir.

Bursluluk Süreleri

MADDE 6– (1) Bursluluk süreleri, Türkçe hazırlık eğitimine ek olarak:

1. a) Ön lisans/lisans düzeyindeki burslar için kayıt yaptırılan programın normal eğitim süresi.
2. Yüksek lisans düzeyindeki burslar için 2 yıl yüksek lisans eğitimi süresi.
3. Doktora düzeyindeki burslar için 4 yıl doktora eğitimi süresi.

ç) Dil kursu için ise Türkçe hazırlık eğitimi süresini geçmemek üzere ilgili burs programında belirlenen süre kadardır.

• Bu maddenin birinci fıkrası (a) bendi kapsamında ayrıca yabancı dilde hazırlık okutulmasının zorunlu olduğu durumlarda, 1 yılı geçmemek kaydıyla yabancı dilde hazırlık eğitimi için süre verilebilir.
• Bu maddenin birinci fıkrası (b) ve (c) bentleri kapsamında ayrıca bilimsel hazırlık okutulmasının zorunlu olduğu durumlarda, 1 yılı geçmemek kaydıyla bilimsel hazırlık eğitimi için süre verilebilir.
• Öğrenimlerini bu madde kapsamında belirtilen sürelerde tamamlayamayan öğrencilere, en fazla bir yıl ek süre verilebilir. Bu süre, bu yönergenin 17 nci maddesinin dördüncü fıkrası kapsamında olanlar için 2 yıla kadar uzatılabilir. Ek süre verilen öğrencilerin aylık bursları %50 kesintili olarak ödenir. Öğrenciden kaynaklanmayan durumlar Başkanlık tarafından ayrıca değerlendirilir.

Burs ödemeleri

MADDE 7– (1) Burs programında belirlenen destek ve ödemeler, bursluluk statüsünü kazanan ve bu Yönergenin 5 inci maddesinde yer alan yükümlülükleri yerine getiren öğrencilere burslulukları süresince Başkanlıkça yapılır.

• Her yıl Başkanlık tarafından belirlenen aylık ödemeler öğrencilerin hesabına yatırılmak suretiyle gerçekleştirilir.

• Ödemeler, öğrencinin burs ödemesini hak ettiği geriye dönük bir ayı kapsar. Bu Yönergede belirtilen haller nedeniyle; bir ay içerisinde en az 20 gün burs ödemesine engel bir durumu olmayan öğrenci, burs ödemesini hak etmiş sayılır. Burs hakkının kazanıldığı ilk ay ve mezuniyet durumundaki öğrencinin mezun olduğu ay için yapılacak burs ödemelerinde bu fıkra kapsamında belirtilen süre şartı aranmaz.

• Kendisine herhangi bir nedenle haksız ödeme yapılmış olup, bursluluğu devam edenlerden; sonrasında öğrenciye yapılacak burs ödemelerinden hak ettiği aylık burs miktarının

• 25’i oranında aylık kesinti yapılarak haksız yapılan ödemenin tamamı mahsup edilir. Ancak yeterli sürenin bulunmamasından dolayı yapılan haksız ödemenin tamamının, belirtilen oranda aylık kesintiler ile mahsup edilemeyeceğinin anlaşıldığı durumlarda, aylık kesinti oranı haksız yapılan ödemenin tamamını geri alacak şekilde Başkanlıkça belirlenir.

• Bursu dondurulan, durdurulan, kesinti yapılan ya da bursu iptal edilen öğrenci hakkında yapılan işlemin hatalı olduğunun tespiti halinde işlemin yapıldığı tarih itibariyle geriye dönük ödeme yapılır.

Destekler

MADDE 8– (1) Öğrencilere ilk geliş ve mezuniyet sonrası gidiş sırasında ulaşım desteği Başkanlık tarafından sağlanır. Ulaşım desteği, biletlerin Başkanlık tarafından temini veya nakdi ödeme şeklinde olabilir. Mezunlara ulaşım desteği yapılabilmesi için öğrencilerin mezun olduklarını belgelendirmeleri ve mezuniyet tarihinden itibaren altı ay içerisinde ülkelerine dönüş yapacaklarını beyan etmeleri gerekmektedir.

• Öğrencilerin KYK’ya bağlı yurtlarda barınmaları esastır. KYK’ya bağlı yurtlarda barınan öğrenciler için yapılacak ödemeler, KYK tarafından öğrenci başına hazırlanacak tahakkuk listeleri esas alınarak Başkanlıkça yapılır.

• Gerekli görülmesi halinde Başkanlığın onayıyla öğrencilere barınma yardımı yapılabilir. Barınma yardımı, barınma ücretlerinin ilgili kuruma Başkanlıkça ödenmesi veya Başkanlıkça belirlenmiş tutarın öğrenciye nakden ödenmesi şeklinde olabilir.
• Mezun olan öğrencilere mezuniyet tarihinden itibaren en fazla 2 ay daha barınma desteği verilebilir.

• Öğrencilerin sağlık sigortası primleri ilgili kuruma ödenmek suretiyle Başkanlıkça karşılanır.

• Öğrencilerin öğrenim katkı payları, ilgili eğitim kurumuna ödenmek suretiyle Başkanlıkça karşılanır.

• Öğrencilerin Türkçe hazırlık eğitimi amacıyla yerleştirildikleri Türkçe öğretim merkezleri veya diğer eğitim kurumlarına ilişkin ödemeler Başkanlıkça karşılanır.
• Burs programlarında tanımlanmış olmak koşulu ile taahhüt edilen desteklerden herhangi birinin öğrenci tarafından ödenmiş olması halinde, belgelenen tutarlardaki ödemeler Başkanlıkça belirlenen miktarları aşmayacak şekilde öğrenciye yapılır.

Burslulukla ilgili işlemlerde belgelendirme

MADDE 9– (1) Öğrenciler durumlarında meydana gelen değişiklikleri (kayıt dondurma, yatay geçiş, izin, sağlık raporu, evlilik, askerlik, adres değişikliği vb.) en geç 15 gün içerisinde Başkanlığa veya Başkanlıkça belirlenmiş birimlere bildirirler.

• İlgili kurum ve kuruluşlardan elde edilen bilgi ve belgeler, burslulukla ilgili işlem tesisine esas kabul edilir. Bu bilgiler ile öğrenci beyanı arasında uyuşmazlık olması halinde, bilgilerin güncelliğini sağlamak öğrencinin yükümlülüğündedir. İhtiyaç duyulan bilgi ve belgelerin ilgili kurumlardan elde edilmesi halinde öğrenciden tekrar belge istenmez.

Vize ve ikamet işlemleri

MADDE 10– (1) Bursluluk statüsü kazanan öğrencilerin, Dış Temsilciliklerden öğrenci vize/ikamet izni almaları ve davet mektubunda belirtilen belgeleri hazırlamaları gerekmektedir.

• Bursluluk statüsü kazanan öğrencilerin belirlenmiş yasal süreler içerisinde amacına uygun ikamet izni almak için gerekli bilgi ve belgelerle ilgili makamlara başvuru yapmaları gerekmektedir.

• İkamet izinlerini yenilemek veya süresini uzatmak isteyen öğrenciler, izinlerinde belirtilen süre sona ermeden ilgili makamlara başvurarak yenisini almak veya süresini uzattırmak zorundadır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Akademik İşlemler, Türkçe Hazırlık Eğitimi ve İzinler

Üniversite ve/veya bölüm/program değişikliği taleplerine ilişkin işlemler MADDE 11– (1) Öğrencilerin yerleştirildikleri programlarda eğitimlerini tamamlamaları esastır. Ancak, aşağıdaki hallerin varlığı halinde burs aynen devam ettirilir;

1. Ön lisans ve lisans düzeyindeki öğrenciler, 24/4/2010 tarihli ve 27561 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Yükseköğretim Kurumlarında Önlisans ve Lisans Düzeyindeki Programlar Arasında Geçiş, Çift Anadal, Yan Dal İle Kurumlar Arası Kredi Transferi Yapılması Esaslarına İlişkin Yönetmelik” hükümleri uyarınca yatay geçiş yapabilirler.
2. Yerleştirildikleri lisansüstü programda en az bir yarıyılı tamamlamış olan lisansüstü düzeyindeki öğrenciler, 20/4/2016 tarihli ve 29690 sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanan “Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği” hükümleri uyarınca yatay geçiş yapabilirler.

1. Öğrenciler bölüm/program açılmaması, akademik gerekçeler gibi mücbir sebeplerin varlığı hallerinde üniversite ve/veya bölüm/program değişikliği talebinde bulunabilirler. Mücbir sebep nedeniyle değişiklik talebinde bulunacak öğrencilerin durumlarını belgelendirerek Başkanlığa başvurmaları gerekmektedir. Söz konusu talepler veya Başkanlıkça belirlenen zorunlu haller Başkanlık tarafından incelenir ve uygun değerlendirilen değişiklikler karar verilmek üzere YÖK’ün onayına sunulur.

• Bu maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bendi kapsamındaki değişiklikler öğrenciler tarafından Başkanlığa 1 ay içerisinde bildirilir.

• Bu maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamındaki değişiklikler, dil eğitimi hariç olmak üzere ilgili programdaki birinci yarıyılın sonuna kadar yapılabilir.

Türkçe hazırlık eğitimi

MADDE 12– (1) Türkçe yeterlilik belgesi olmayan öğrenciler Türkçe hazırlık eğitimine tabi tutulurlar. Türkçe yeterlilik belgesine sahip olanlar doğrudan akademik eğitime başlarlar.

• Türkçe yeterlilik belgesi olarak;

1. Üniversitelere bağlı Türkçe öğretim merkezleri, Yunus Emre Enstitüsü ve Başkanlıkça uygun görülen diğer kurum ve kuruluşlar tarafından verilen Türkçe yeterlilik belgesi,

1. Türkçe eğitim veren lisans veya lisansüstü bölüm/program mezuniyet belgesi,

1. Milli Eğitim Bakanlığı müfredatına tabi olarak eğitim veren kurumlardan alınan lise diploması kabul edilir.

• Öğrencilerin Türkçe hazırlık eğitimlerini yerleştirildikleri üiversitelerin bulunduğu illerdeki Türkçe öğretim merkezlerinde tamamlamaları esastır.

• Türkçe hazırlık eğitimini tamamlayarak Türkçe yeterlilik belgesi alan adaylar, bir sonraki eğitim yılında akademik eğitime başlarlar. Ancak, Türkçe öğrenimini eğitim yılının birinci yarıyılında başarıyla tamamlayan öğrenciler, üniversiteleri tarafından uygun bulunması halinde eğitim yılının ikinci yarıyılında akademik eğitime başlarlar. Üniversiteleri tarafından ilgili eğitim yılının ikinci yarıyılında akademik eğitime başlaması uygun bulunmayan öğrenciler ise Türkçe öğretimine en yüksek kurdan devam ederler veya talep etmeleri halinde bursları dondurularak, bursluluk süresinden sayılmamak üzere bir yarıyıl izinli sayılırlar.

İzinler

MADDE 13– (1) Akademik eğitimin devam ettiği dönemlerde öğrencilerin yurt içi ve yurt dışı izin ile kayıt dondurma işlemleri eğitim gördükleri kurumların mevzuatına tabidir.

• Eğitim öğretime ara verildiği dönemlerde kullanılan izinler ve eğitim dönemi içinde 1 aydan daha kısa süreli kullanılan izinlerde burs ödemeleri devam eder.
• Öğrencilere bu madde kapsamında verilen izinler sadece bursluluk işlemlerinin takibi içindir. Bu süreçte, öğrencilerin ikamet, yurt, eğitim gibi işlemler nedeniyle tabi oldukları mevzuattan doğan yükümlülükleri devam eder.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Bursluluk Hakkının Kısmi veya Sürekli Kaybına Neden Olan Haller

Akademik izleme

MADDE 14– (1) Öğrencilerin akademik başarı ve devam durumları periyodik olarak takip edilir ve Başkanlık tarafından yapılan değerlendirmeler neticesinde, bu Yönerge kapsamında belirlenen başarı ve devam ölçütlerini sağlamadığı tespit edilen öğrencilerin aylık burslarının %50’yi aşmamak üzere kesintiyle ödenmesine, dondurulmasına veya bursluluklarının iptaline karar verilebilir.

• Öğrenciler, öğrenimlerini kesintisiz ve başarıyla tamamlamak için gerekli özeni göstermekle yükümlüdürler. Söz konusu yükümlülükleri yerine getirmediği tespit edilen öğrencilerin burslulukları iptal edilir.

• Üniversite ile ilişiği kesildiği bildirilen öğrencilerin burslulukları iptal edilir.

• Üniversitelerin mevzuatı gereği bu Yönerge kapsamında belirtilen akademik başarı ölçütlerinden farklılık arz eden durumlar Başkanlık tarafından ayrıca değerlendirilir.

Hazırlık öğrencileri

MADDE 15– (1) Bir yıllık Türkçe hazırlık ve/veya yabancı dilde hazırlık programında başarısız olan öğrencilerin burslulukları, dil yeterlilik belgesi ibraz edene ve akademik eğitime başladığını belgelendirene kadar dondurulur. Dondurulan bu süre bursluluk süresinden sayılmaz. İkinci yılın sonunda da dil yeterliliğini alamayan öğrencilerin burslulukları iptal edilir.

(2) Bilimsel hazırlık programında başarısız olan öğrencilerin burslulukları iptal edilir.

Ön lisans öğrencileri

MADDE 16– (1) İlk eğitim yılının sonunda ağırlıklı genel not ortalaması 4,00 üzerinden 1,00’ın altında kalan ön lisans öğrencilerinin burslulukları iptal edilir.

• İlk eğitim yılının sonunda ağırlıklı genel not ortalaması 4,00 üzerinden 2,00’nin altında kalan veya sınıf tekrarı yapan ön lisans öğrencilerinin bir sonraki eğitim yılından itibaren aylık bursları %25 kesintili olarak ödenir.

Lisans öğrencileri

MADDE 17– (1) İlk eğitim yılının sonunda ağırlıklı genel not ortalaması 4,00 üzerinden 1,00’ın altında kalan lisans öğrencilerinin aylık bursları sonraki eğitim yılından itibaren %50 kesintili olarak ödenir.

• İlk eğitim yılından sonraki eğitim yıllarında ağırlıklı genel not ortalaması 4,00 üzerinden 1,00’ın altında kalan lisans öğrencilerinin burslulukları iptal edilir.

• İlk eğitim yılından sonraki eğitim yıllarında ağırlıklı genel not ortalaması 4,00 üzerinden 2,00’ın altında kalan veya sınıf tekrarı yapan lisans öğrencilerinin aylık bursları sonraki eğitim yılından itibaren %50 kesintili olarak ödenir. Söz konusu öğrencilerin burs kesintisine sebep olan durumunun takip eden yılların herhangi birinde tekrarı halinde ise burslulukları iptal edilir. Ancak normal eğitim süresinin son yılında olan ve mezun olabileceği anlaşılan öğrenciler için burs kesintisine sebep olan durumun tekrarı halinde iptal işlemi yapılmaz.

• Sınıf geçme sistemine göre eğitim-öğretim yapan tıp, diş hekimliği ve eczacılık programlarında ikinci defa sınıf tekrarı yapan öğrencilerin aylık bursları %50 kesintili ödenir. Söz konusu öğrencilerin üçüncü defa sınıf tekrarı yapması halinde ise burslulukları iptal edilir.

Burs kesintilerinin sona ermesi

MADDE 18– (1) Burs kesintisine sebep olan durumun ortadan kalktığını belgelendiren ön lisans/lisans öğrencilerinin müteakip bursları tam olarak ödenir.

Yüksek lisans öğrencileri

MADDE 19– (1) Bilimsel hazırlık dersleri alanlar hariç, dört yarıyıl sonunda öğretim planında yer alan kredili derslerini ve seminer dersini başarıyla tamamlayamayan veya bu süre içerisinde üniversitenin öngördüğü en az genel not ortalamasını sağlayamayan yüksek lisans öğrencilerinin burslulukları iptal edilir.

Doktora öğrencileri

MADDE 20– (1) Bilimsel hazırlık dersleri alanlar hariç dört yarıyıl sonunda öğretim planında yer alan kredili derslerini ve seminer dersini başarıyla tamamlayamayan veya bu süre içerisinde üniversitenin öngördüğü en az genel not ortalamasını sağlayamayan doktora öğrencilerinin burslulukları iptal edilir.

• Beşinci yarıyıl sonunda doktora yeterlik sınavına girememiş olan doktora öğrencilerinin burslulukları iptal edilir.

• Doktora yeterlik sınavında başarısız olan öğrenci bir sonraki yarıyılda tekrar doktora yeterlik sınavına girmek zorundadır. Bu sınavda da başarısız olan doktora öğrencilerinin burslulukları iptal edilir.

Devamsızlık

MADDE 21– (1) Türkçe hazırlık eğitimi alan öğrencilerden aylık devamsızlığı 20 saati aşanların bursu takip eden üç ay boyunca %25 kesintili ödenir, toplamda 100 ders saatinden fazla mazeretsiz/izinsiz devam etmeyenlerin bursları iptal edilir.

• Yabancı dilde hazırlık eğitimi alan öğrencilerden iki aydan fazla sürekli veya aralıklarla öğrenimlerine devam etmeyen veya yeterlilik sınavına girmeyen öğrencilerin burslulukları iptal edilir.

• Üniversite eğitimine başladıktan sonra bir dönem içinde iki aydan fazla sürekli veya aralıklarla öğrenimlerine mazeretsiz devam etmeyen öğrenciler ile final ve bütünleme sınavlarının tamamına geçerli bir mazereti bulunmaksızın girmeyen öğrencilerin burslulukları iptal edilir.

Kayıt yapmama/yenilememe

MADDE 22– (1) Geçerli bir mazereti bulunmaksızın üniversite kaydını yapmayan/yenilemeyen ve dil hazırlık sınıfları hariç ders kaydı yapmayan öğrencilerin bursları iptal edilir.

Kayıt dondurma ve izin sürelerinin aşılması

MADDE 23– (1) Öğrenim gördüğü kurumca kaydı dondurulan öğrencinin, aralıklı veya toplam olarak en fazla bir eğitim yılı bursu, bursluluk süresinden sayılmamak üzere dondurulur. Bir eğitim yılından fazla kayıt donduran öğrencinin bursu iptal edilir.

• Akademik dönem içerisinde hastalık, askerlik vb. mücbir sebeplerle belirli bir süreyi raporlu/izinli olarak Türkiye dışında geçirmek isteyen öğrencilerden rapor/izin süresi bir aydan fazla olanların bursları dondurulur. Öğrencilerin alacakları raporu ve Türkçe’ye tercümesini Başkanlığa ve öğrenim gördüğü eğitim kurumuna sunmaları gerekir. Bu tür durumlarda, gerekmesi halinde öğrencinin kaydını dondurması ve kaydının dondurulduğuna dair belgeyi Başkanlığa bildirmesi gereklidir. Bu fıkra kapsamında verilebilecek izinlerin süresi en fazla bir yıldır.

• Başkanlığın uygun gördüğü ulusal veya uluslararası öğrenci hareketliliği veya proje bazlı faaliyetlerden sağlanan destek/hibe programları kapsamında, eğitimlerine başka bir yükseköğretim kurumunda devam edecek öğrencilere, 15 gün içerisinde Başkanlığa kabul belgeleri ile birlikte bildirimde bulunmak kaydıyla en fazla bir yarıyıl izin verilebilir. Ancak eğitimlerine yurtdışındaki bir yükseköğretim kurumunda devam edecek öğrencilerin burslulukları, bursluluk süresinden sayılmak üzere ilgili öğrenim hareketliliği programı süresi kadar dondurulur.

• Tez çalışmasını yurtdışında yapacak yüksek lisans ve doktora öğrencilerine, belgelerini Başkanlığa ibraz etmeleri şartıyla öğrenimleri süresince 6 aya kadar izin verilebilir. Bu öğrencilere izinli oldukları süre boyunca burs ödemesi yapılır.

Yurt ve öğrenim kurumları disiplin kurallarına uymama

MADDE 24– (1) Öğretim kurumundan uzaklaştırma cezası alan öğrencilerden; cezası 1 haftadan 1 aya kadar olan öğrencinin bursu 1 ay, 1 aydan bir yarıyıla kadar olan öğrencinin bursu ise ceza süresi boyunca dondurulur. Bir yarıyıldan fazla uzaklaştırma cezası alanların durumu Başkanlıkça değerlendirilir. Öğretim kurumundan çıkarma cezası alanların ise burslulukları iptal edilir.

• Öğrenciler, kaldıkları yurtların mevzuatına uymak zorundadır. Disiplin cezası alan öğrencilerin durumları yurt idareleri tarafından Başkanlığa bildirilir.

• Yerleştirildikleri yurtların mevzuatına göre disiplin cezası alanların durumu Başkanlık tarafından değerlendirilir ve karara bağlanır.

Çalışma izinleri

MADDE 25– (1) Dil ve/veya bilimsel hazırlık programlarını başarıyla tamamlamış yüksek lisans ve doktora öğrencileri, Başkanlığın uygun görüşünü ve çalışma izni almak kaydıyla öğrenimleriyle ilgili alanlarda çalışabilirler.

• Başkanlıkça yapılacak değerlendirme neticesinde, çalışması uygun görülen öğrencilerin aylık burslarının çalışma izni süresince kesintili ödenmesine veya dondurulmasına karar verilebilir. Söz konusu öğrencilerin sağlık sigorta primleri hariç burs programı kapsamında tanımlanmış diğer destek ve ödemeleri devam eder.

• 6 ncı maddede düzenlenen bursluluk süreleri içerisinde çalışma izni sona eren öğrencilerin müteakip bursları tam olarak ödenir.

• Bu madde kapsamında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmediği tespit edilen öğrencilerin burslulukları iptal edilir.

Diğer haller

MADDE 26– (1) Başvuru süreci veya bursluluğun herhangi bir aşamasında yanlış bilgi veya belge beyanında bulunduğu tespit edilen öğrencilerin burslulukları iptal edilir.

• Yönetmeliğin 5 inci ve 6 ncı maddelerinde belirtilen amaç ve hedeflere aykırı hareket ettiği tespit edilen öğrencilerin burslulukları iptal edilir.

• Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturduğu tespit edilen öğrencilerin burslulukları iptal edilir.

• İstisna sağlanan haller hariç olmak üzere bursluluğun herhangi bir aşamasında Türk vatandaşlığına geçen öğrencilerin burslulukları iptal edilir.

• Haklarında idari veya adli soruşturma açılmış bulunan öğrencilerin bursluluk durumları Başkanlık tarafından değerlendirilir.

• Uluslararası kuruluşlar veya Türkiye’deki başka bir kamu kurum veya kuruluşundan burs alan öğrencilerin burslulukları iptal edilir.

• Taksirli suçlar hariç herhangi bir suçtan dolayı hüküm giyen öğrencilerin bursları

iptal edilir.

Burs dondurma ve burs iptalinin sonuçları

MADDE 27– (1) Bursu dondurulan öğrencilere aylık burs ödemesi yapılmaz.

• Bursluluğu iptal edilen öğrencilere tekrar burs bağlanmaz.

• Öğrencilerin bursluluklarının iptal edilmesi durumunda İçişleri Bakanlığı, YÖK, KYK, SGK ve Türkçe öğretim merkezi, gerekli işlemleri yapmak üzere Başkanlık tarafından bilgilendirilir.

Bursların durdurulduğu haller

MADDE 28– (1) Öğrencinin, bursluluğu ile ilgili işlemlerin yeniden değerlendirilmesinin gerektiği hallerde bursu durdurulur.

• Bursu durdurulan  öğrenciye  değerlendirme  süresince herhangi  bir  ödeme yapılmaz.

• Değerlendirmenin olumlu sonuçlanması durumunda geriye dönük ödemeler yapılarak öğrencinin bursluluğu yeniden başlatılır.

BEŞİNCİ BÖLÜM

Son hükümler

Hüküm bulunmayan durumlar

MADDE 29– (1) Bu Yönergede hüküm bulunmayan hallerde Yönetmelik hükümleri ve ilgili diğer mevzuat hükümleri çerçevesinde işlem yapılır.

Yürürlükten kaldırılan yönergeler

MADDE 30– (1) 2/10/2014 tarihli ve 1152 sayılı Makam Onayı ile yürürlüğe giren Türkiye Bursları Bursluluk İşlemleri Yönergesi yürürlükten kaldırılmıştır.

Yürürlük

MADDE 31– (1) Bu Yönerge onaylandığı tarihte yürürlüğe girer.

Yürütme

MADDE 32– (1) Bu Yönerge hükümlerini Başkan yürütür.

Bu Yönerge 17/4/2019 tarihli ve 41396 sayılı Makam Onayı ile uygulamaya konulmuştur.

288 Читателей Поблагодарили