Ziraat Bankası Anlaşmalı Inşaat Firmaları Istanbul

HAZAR STRATEJİ ENSTİTÜSÜ YAYINIDIR<br />

EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI: <strong>10</strong><br />

Azerbaycan’da<br />

Cumhurbaşkanlığı<br />

seçimlerine doğru<br />

towards<br />

presıdentıal<br />

electıons ın<br />

azerbaıjan<br />

К ПРЕЗИДЕНТСКИМ<br />

ВЫБОРАМ В<br />

АЗЕРБАЙДЖАНЕ<br />

hazarworld.com<br />

yayında

ÖNSÖZ<br />

YÖNETİM<br />

İmtiyaz Sahibi<br />

<strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü Adına<br />

Haldun YAVAŞ<br />

Genel Yayın Yönetmeni<br />

Gökhan ÇAY<br />

EDİTÖR<br />

Hande Yaşar ÜNSAL<br />

Yayın Kurulu<br />

Dr. Cemil ERTEM<br />

Efgan NİFTİYEV<br />

Prof.Dr. Mesut HAKKI CAŞIN<br />

Zeynep KAPTAN<br />

haldun yavaş<br />

<strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü<br />

Genel Sekreter<br />

İLETİŞİM<br />

Veko Giz Plaza, Maslak Meydan Sok.<br />

No:3 Kat:4 Daire 11-12 Maslak, 34298<br />

Şişli / İstanbul - TÜRKİYE<br />

Tel: +90 212 999 66 00<br />

Faks: +90 212 999 66 01<br />

www.hazarworld.com<br />

Merhabalar,<br />

Hızlı ve istikrarlı büyüyen ekonomisiyle geleceğe emin adımlarla yürüyen ve dev enerji projelerine<br />

imza atmakta olan Azerbaycan, topraklarının yüzde yirmisi Ermenistan tarafından<br />

işgal edilmiş olmasına rağmen <strong>Hazar</strong> Bölgesi’nin dünyaya en açık ülkesi durumunda. Dev<br />

enerji projelerine imza atan Azerbaycan’ın son on yılına baktığımızda fakirlik oranının yüzde<br />

40’lardan, yüzde 6’lara düştüğünü ve devlet bütçesinin rekor seviyelere ulaştığını gözlemlemekteyiz.<br />

Başarılı devlet adamı Aliyev’e halk desteği ise yüzde 80’leri bulmakta. Bu bağlamda,<br />

Doğu ve Batı arasında güvenilir bir köprü olan Azerbaycan’da yaklaşan seçimleri bu sayımızda<br />

kapak konusu olarak işledik.<br />

<strong>Hazar</strong> Bölgesi’nde işbirliğini pekiştirmeyi amaçlayan <strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü’nün (HASEN)<br />

düzenlediği <strong>Hazar</strong> Yaz Okulu sertifika programına dergimizde geniş yer ayırdık. <strong>10</strong> ülkeden<br />

genç diplomatlar, araştırma görevlileri ve yöneticileri bir araya getiren <strong>Hazar</strong> Yaz Okulu’nda<br />

alanında uzman isimler, özel sektör yöneticileri ve akademisyenler enerji, dış politika ve güvenlik<br />

konularını içeren geniş bir yelpazede bilgi ve tecrübelerini paylaşma fırsatı yakaladı.<br />

Son yılların en kanlı çatışmalarına sahne olan Suriye’deki iç savaşın etkileri her geçen gün<br />

daha da ağırlaşıyor. Suriye’ye olası bir askeri operasyon doğal gaz ve petrol fiyatlarına nasıl<br />

yansır? Olası senaryolar nelerdir? Haber analiz sayfalarımızda bu konuyu mercek altına aldık.<br />

Geçtiğimiz ay Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan aynı günlerde<br />

<strong>Hazar</strong> Bölgesi’ndeydi. Cumhurbaşkanı’nın Azerbaycan’a, Başbakan’ın ise Türkmenistan’a<br />

eş zamanlı gerçekleştirdiği önemli ziyaretlerde birçok anlaşmaya imza atıldı. Bu ziyaretlerin<br />

detaylarını sizler için masaya yatırdık.<br />

Bununla beraber, iki yeni köşe yazısı bölümünü dergimizin sayfalarına arasına ekledik.<br />

HASEN Uzmanı Dr. Cemil Ertem “Gelecek Notları”nda Azerbaycan doğal gazını Türkiye<br />

üzerinden Avrupa’ya taşıyacak Güney Gaz Koridoru projesinin bölgenin geleceğini nasıl<br />

etkileyeceğini; HASEN Uzmanı Prof. Dr. Mesut Hakkı Caşın ise “Diplomasi Akademisi”nde<br />

İsrail-Filistin barış sürecini kaleme aldı.<br />

Finans Merkezi’nin kalbi Borsa İstanbul’un geçirdiği değişimi ve izleyeceği yol haritasını<br />

Borsa İstanbul Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Turhan <strong>Hazar</strong> <strong>World</strong> için değerlendirdi.<br />

Özbekistan’ın güçlenen ekonomisine ise analiz sayfalarımızda yer verdik.<br />

Kültür-Sanat bölümünde “Beni Deli Etme” dizisinin başarılı oyuncusu Doğan Doğru ile<br />

keyifli bir röportaj gerçekleştirdiğimiz bu sayının “Rota” sayfalarında ise dağların ülkesi<br />

Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’e doğru gizemli bir yolculuğa çıktık.<br />

Ekim’de görüşmek dileğiyle…<br />

yayın YÖNETİM<br />

YAYIN GRUBU BAŞKANI<br />

Serkan ÜNAL<br />

GRUP KOORDİNATÖRÜ<br />

Mehmet Mücahid DEMİR<br />

FİNANS KOORDİNATÖRÜ<br />

Selim KARA<br />

genel yayın yönetmenİ<br />

Serdar TURAN<br />

ÖZEL PROJELER DİREKTÖRÜ<br />

Emin GÖRGÜN<br />

EDİTÖRLER<br />

Aynur ŞENOL ALTUN<br />

Can GÜRSU<br />

Nesrin KOÇASLAN<br />

E. Melek CEVAHİROĞLU<br />

SANAT YÖNETMENİ<br />

Özkan ORAL<br />

YARDIMCI SANAT YÖNETMENİ<br />

Pınar GÜVEN<br />

Ahmet ÇELİK<br />

FOTOĞRAF EDİTÖRÜ<br />

Şeref YILMAZ<br />

KATKIDA BULUNANLAR<br />

Gizem GÜZEY<br />

Güzin GÜZEY<br />

Baran KARAKUZU<br />

Özbekistan Büyükelçiliği<br />

İnfomag Yayıncılık Bilişim Tanıtım ve<br />

Organizasyon Hizmetleri Ltd. Şti<br />

Ebulula Mardin Cad.<br />

4. Gazeteciler Sitesi A-8 /1<br />

Akatlar-Levent / İSTANBUL<br />

Tel: (0212) 324 55 15<br />

Faks: (0212) 324 55 05<br />

BASKI<br />

Bilnet Matbaacılık Biltur Basım Yay. ve<br />

Hiz. A.Ş. Dudulu Organize Sanayi Bölgesi<br />

1.Cadde No: 16 Esenkent – Ümraniye<br />

34476 İSTANBUL Tel: 444 44 03<br />

Yayın Türü<br />

Yaygın Yerel Süreli<br />

Yayın Süresi / Dili<br />

Aylık / Türkçe<br />

İLETİŞİM<br />

[email protected]<br />

www.infomagyayincilik.com<br />

www.hazarworld.com<br />

EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 1

içindekiler<br />

KAPAK<br />

<strong>10</strong><br />

KISA KISALAR 04<br />

• <strong>Hazar</strong> Denizi’nde milyar dolarlık<br />

yapay ada<br />

• İran-Rusya nükleer işbirliği devam<br />

edecek<br />

• Türkmenistan Türkiye’ye elektrik<br />

satmak istiyor<br />

• SOCAR 20 milyar dolara koşuyor<br />

• Gazprom Irak’a geliyor<br />

• Kazakistan’da yeni petrol yatağı<br />

keşfedildi<br />

• Tacikistan, Afganistan’a elektrik<br />

ihracatını artırdı<br />

• New York’da <strong>Hazar</strong> Zirvesi<br />

AJANDA 06<br />

• Bakü, Uluslararası Enerji Forumu’na<br />

ev sahipliği yapıyor<br />

• Türkiye enerji ticaretinde bölgesel<br />

merkez oluyor<br />

• Lojistikte son gelişmeler ve yeni<br />

perspektifler<br />

Azerbaycan’da<br />

Cumhurbaşkanlığı<br />

seçimlerine doğru<br />

Seçimlere kısa bir süre kala Azerbaycan,<br />

uluslararası siyasetin, ekonominin, diplomasinin<br />

ilgi odağı oldu. Ekonomi politikası ve enerji<br />

stratejisiyle uluslararası toplumun güvenini<br />

kazanmayı başaran Azerbaycan, bağımsız bir ülke<br />

olarak son <strong>10</strong> yıl içinde büyük mesafeler kat etti.<br />

İşte Azerbaycan’ın dünü ve bugünü hakkında<br />

merak edilenler…<br />

HABER ANALİZ 08<br />

Suriye’ye Askeri<br />

Operasyonun<br />

Petrol Fiyatlarına<br />

Etkileri<br />

Suriye’deki iç savaş kronikleşerek<br />

tüm bölgeyi etkileme potansiyeline<br />

sahip bir soruna dönüşmüş<br />

durumda.<br />

2

RÖPORTAJ 18<br />

Finans Merkezi’nin<br />

Kalbi<br />

İstanbul Finans Merkezi olma<br />

yolunda emin adımlarla ilerliyor.<br />

Finans Merkezi’nin kalbi Borsa<br />

İstanbul’un geçirdiği değişimi ve<br />

yol haritasını Borsa İstanbul<br />

Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim<br />

Turhan değerlendirdi.<br />

22<br />

GELECEK NOTLARI<br />

Güney Gaz<br />

Koridoru Bölgenin<br />

Geleceğini<br />

Belirleyecek<br />

Enerji, Orta Doğu ve <strong>Hazar</strong><br />

coğrafyası için hem bir zenginlik<br />

hem de siyasi çatışma potansiyeli<br />

olmaya devam ediyor.<br />

ANALİZ 26<br />

HAZAR YAZ OKULU<br />

<strong>10</strong> ÜLKEYİ BİR ARAYA<br />

GETİRDİ<br />

<strong>Hazar</strong> Bölgesi’nde işbirliğini<br />

pekiştirmeyi amaçlayan <strong>Hazar</strong> Strateji<br />

Enstitüsü (HASEN), eğitim çalışmaları<br />

kapsamında, bir ilke imza attı.<br />

ANALİZ<br />

37<br />

DEVLETİN ZİRVESİ<br />

HAZAR’DAYDI<br />

<strong>Hazar</strong> Bölgesi art arda önemli toplantı<br />

ve ziyaretlere ev sahipliği yaptı.<br />

Cumhurbaşkanı Gül ve Başbakan<br />

Erdoğan aynı anda bölgedeydi.<br />

ANALİZ<br />

50<br />

44<br />

Özbekistan<br />

Cumhuriyeti’nin<br />

ekonomik durumu<br />

İslam Karimov, son yıllarda ülkesini<br />

dünyaya açarak yabancı yatırımlar<br />

çekmeyi ve ihracatı artırarak ülke<br />

refahını yükseltmeyi amaçlıyor.<br />

DİPLOMASİ AKADEMİSİ<br />

İSRAİL-FİLİSTİN BARIŞ<br />

SÜRECİ: ORTA DOĞU<br />

UFUKLARINDA YENİ<br />

UMUTLAR VE RİSKLER<br />

İsrail - Filistin barış süreci,<br />

Obama’nın Orta Doğu’da üstlendiği<br />

rol ile daha sağlam adımlarla<br />

yürütülüyor. Filistin’in resmi olarak<br />

tanınması ile sürecin önemli bir<br />

mesafe kaydederek bölgedeki<br />

gerilimin azaltılması bekleniyor.<br />

KÜLTÜR SANAT<br />

54<br />

“oyunculukta<br />

er meydanı tiyatro<br />

sahnesidir”<br />

Türk televizyonlarında yepyeni bir dizi<br />

daha izleyiciyle buluştu.<br />

Yönetmenliğini ‘Gökten 3 Elma Düştü’<br />

ve ‘Can’ gibi başarılı yapımlarla<br />

tanınan Raşit Çelikezer’in üstlendiği,<br />

senaryosunu ise Çetin Osman<br />

Büyükakın’ın yazdığı “Beni Deli Etme”<br />

Ankara’da geçen ilk günlük komedi<br />

dizisi.<br />

KÜLTÜR SANAT<br />

58<br />

Son dönemde yayınlanan kitaplar,<br />

gösterime giren filmler ve bölgedeki<br />

sanatsal faaliyetlerden <strong>Hazar</strong> <strong>World</strong><br />

okuyucuları için seçtiklerimiz.<br />

ROTA<br />

60<br />

Dağların Ülkesinin<br />

Başkenti: BİŞKEK<br />

Türkiye’ye, coğrafi olarak biraz uzak<br />

olsa da kültürel olarak tam tersine<br />

oldukça yakın bir başkent olan<br />

Bişkek, efsanevi Issık Göl’e sadece<br />

üç saat uzaklıkta...<br />

www.hazarworld.com<br />

EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 3

KISA KISALAR<br />

İRAN-RUSYA<br />

NÜKLEER İŞBİRLİĞİ<br />

DEVAM EDECEK<br />

HAZAR DENİZİ’NDE MİLYAR<br />

DOLARLIK YAPAY ADA<br />

Kazakistan karasularında bulunan,<br />

Kaşagan sahasında üretim için<br />

oluşturulan yapay adanın maliyeti<br />

50 milyar dolar. Petrolü taşıma konusunda<br />

ise Ruslar şirketler ön plana çıkyor.<br />

Son 30 yılda bulunan en büyük rezerv<br />

olan Kaşagan’dan petrol çıkarılmaya bu<br />

sene içinde başlanacak. Kaşagan’dan<br />

petrol çıkarılması için <strong>Hazar</strong> Denizi’ne<br />

kurulan yapay adanın maliyeti ise öngörülenin<br />

5 kat fazlasına, 50 milyar dolara<br />

ulaştı. Günde 1 milyon varil petrolün çıkacağı<br />

Kaşagan petrol havzası bu üretimle<br />

dünya günlük petrol üretiminin yüzde<br />

1’inden fazlasını tek başına karşılamaya<br />

hazırlanıyor.<br />

Diğer bir taraftan havzadan çıkarılacak<br />

petrolün nasıl taşınacağı konusundaki<br />

yarış da devam ediyor. Reuters’ın haberine<br />

göre Eni şirketinin Exxon Mobil, Shell<br />

ve Total gibi devlerle oluşturduğu konsorsiyumun<br />

yürüttüğü projede boru hattı<br />

için Rusların favori olduğu bildirildi. Rus<br />

şirket Transneft, dev projeyi yürüten<br />

konsorsiyumun günde 5 milyon ton petrol<br />

taşınmasını istediklerini, Transneft<br />

olarak bunu olumlu karşıladıklarını<br />

bildirdi.<br />

İran ve Rusya, nükleer güç alanında<br />

ortaklığını sürdürecek. Moskova<br />

ile Tahran yönetimlerinin, yeni bir<br />

nükleer tesis anlaşması için yakın<br />

zamanda bir araya gelecekleri<br />

belirtildi.<br />

İran, ABD ve müttefikleri tarafından<br />

ağır yaptırımlara maruz kalmasına<br />

neden olan nükleer programına<br />

Rusya’nın desteğiyle devam<br />

ediyor. İran Dışişleri Bakanı Ali<br />

Ekber Salihi, Rusya ile İran’ın<br />

yakında yeni bir nükleer tesis<br />

anlaşması imzalayacağını açıkladı.<br />

Salihi, ‘İran’ın nükleer programının<br />

barışçıl olduğunu ve enerji gereksinimini<br />

karşılamak üzerine yapılandırıldığını’<br />

söyledi. İran<br />

Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile<br />

Rusya Devlet Başkanı Vladimir<br />

Putin’in, Şanghay İşbirliği Örgütü<br />

toplantıları çerçevesinde 13<br />

<strong>Eylül</strong>’de Kırgızistan’ın başkenti<br />

Bişkek’te görüşmesi planlanıyor.<br />

TÜRKMENİSTAN, TÜRKİYE’YE<br />

ELEKTRİK SATMAK İSTİYOR<br />

Türkmenistan’ın Türkiye’ye İran üzerinden<br />

elektrik satmayı amaçladığı açıklandı.<br />

İran gazetesi “Donya-e-eqtesad News”in haberine göre, Türkmenistan<br />

2020 yılına kadar bölgede en çok elektrik ihraç eden ülke konumuna<br />

gelmeyi hedefliyor ve bunun için özel bir Türk şirketi ile imzalar atıldı.<br />

İran’ın Türkmenistan’dan elektrik ithal ettiğini hatırlatan gazete,<br />

İran’ın kendi üzerinden geçecek elektrik hatları için tedarikçi ülkeden<br />

ödeme alacağı belirtiyor. Tahran Ticaret Odası Temsilcisi Muhammed<br />

Pars ise konu ile ilgili açıklamasında; İran’ın, Türkmenistan’ın elektrik<br />

ithalatı karşılığında bu ülkeye teknik ve mühendislik hizmetleri<br />

verdiğini kaydederek, İran’ın sadece transite bağlı kalmayacağını, aynı<br />

zamanda özel sektörün de elektrik ihracatını artırabileceğini söyledi.<br />

4

GAZPROM IRAK’A GELİYOR<br />

Önde gelen Rus petrol ve doğal gaz şirketleri Irak’taki varlığını<br />

genişletiyor. Lukoil ve Başneft’ten sonra Gazprom Neft de projeye<br />

katılıyor. Bu yılın sonuna kadar şirket, hidrokarbon yatağı<br />

Badra’da çalışmalara başlamış olacak.<br />

SOCAR 20 MİLYAR<br />

DOLARA KOŞUYOR<br />

Trans Anadolu Doğal Gaz Boru<br />

Hattı Projesi ile beraber Türkiye’de<br />

yürüttüğü yatırımların tutarı 17<br />

milyar dolara ulaşan PETKİM, hızla<br />

20 milyar dolara doğru gidiyor.<br />

SOCAR Türkiye CEO’su ve PETKİM Yönetim<br />

Kurulu Üyesi Kenan Yavuz, SOCAR grubunun<br />

yatırımlarını Kaya Termal Otel’de verilen iftar<br />

yemeğinde paylaştı. Yatırımları sinevizyon eşliğinde<br />

tanıtan Yavuz, PETKİM’i devraldıktan sonra PET-<br />

KİM yarımadasını petrokimya, rafineri, enerji, lojistik<br />

ve dağıtım entegrasyonuna dayalı Türkiye’nin en<br />

önemli üretim üssü haline getirebilmek için yatırımlara<br />

başladıklarına dikkat çekti. Yatırımlarını 2018 ve<br />

2023 vizyonu ve daha sonra da 2030 vizyonu olmak<br />

üzere üç aşamalı olarak gerçekleştireceklerini söyleyen<br />

Yavuz, yatırımlarının en önemli boyutunu STAR<br />

Rafinerisi’nin oluşturduğunu belirtti. STAR Rafinerisi<br />

yatırımı için taksimetrenin 20 Mayıs <strong>2013</strong>’te çalışmaya<br />

başladığını, 51 ayın sonunda yatırımın tamamlanmış<br />

olacağını söyleyen Yavuz, rafineri altyapısı için şu ana<br />

kadar 250 milyon dolar fiilen harcama yaptıklarını ve<br />

bu harcamanın tamamını öz kaynaklarından karşıladıklarını<br />

söyledi.<br />

Petrol üreten dünya devleri, riskli çalışma koşullarına rağmen<br />

Irak’ta gerçekleştirilen petrol ve doğal gaz projelerine aktif<br />

şekilde katılıyor. Rus şirketleri bu konuda ölçülü ve dikkatli davranıyor.<br />

Rusya Petrol ve Doğal Gaz Üreticileri Birliği Başkanı<br />

Gennadiy Şmal, çalışmaların güvenliğinden sadece yüzde yüz<br />

emin oldukları takdirde şirketlerin aktif şekilde projelere katıldıklarını<br />

belirtiyor. Şmal,<br />

‘Petrol rezervleri hacmine<br />

göre Irak önde gelen<br />

ülkeler arasında yer aldığını<br />

ayrıca madencilik<br />

içinde elverişli şartarın<br />

bulunduğunun altını çiziyor.<br />

Şmal, gerek Irak,<br />

gerekse Suudi Arabistan<br />

ve Kuveyt’te çalışmaların<br />

petrol şirketleri açısından<br />

bir hayli karlı olduğu ve<br />

bu yüzden burada bir çok<br />

aktif şirket bulunduğunu<br />

vurguluyor.<br />

KAZAKİSTAN’DA YENİ<br />

PETROL YATAĞI KEŞFEDİLDİ<br />

Kazakistan Petrol ve Doğal Gaz Bakanı Uzakbay Karabalin, Kazmunaygaz<br />

Ulusal Petrol Şirketi tarafından başlatılan petrol arama<br />

çalışmalarının başarılı sonuç verdiğini söyledi.<br />

Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev’in kabulünde konuşan<br />

Bakan Karabalin, yeni petrol yatağının Jambıl Eyaleti’nde keşfedildiğini<br />

söyledi. Karabalin, “Yeni petrol yatağının günlük kapasitesi<br />

yaklaşık 60 ton. Çalışmaların yapıldığı bölgede incelemeler devam<br />

ediyor” şeklinde konuştu. Petrol ve doğal gaz sektörüyle ilgili<br />

olarak Nazarbayev’e bilgi veren Karabalin, <strong>2013</strong> yılının ilk altı<br />

ayında toplam 40 milyon ton petrol ve doğal gaz kondensatının<br />

üretildiğini açıkladı. Karabalin, petrol ve doğal gaz kondensatının<br />

üretiminin bu yıl, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 1,8 oranında<br />

artış kaydettiğini de dile getirdi.<br />

Geçen yıl hükümetin teşvik sistemini değiştirdiğini<br />

ve stratejik yatırımlar tanımı getirildiğini söyleyen Yavuz,<br />

bu kanun çıktıktan sonra bir ve iki numaralı stratejik<br />

yatırım teşvik belgelerini STAR Rafinerisi’nin<br />

almasının mutluluk verici olduğunu söyledi. PETKİM<br />

Konteyner Limanı’nın Türkiye’deki üçüncü büyük<br />

yatırımları olduğunu söyleyen Yavuz, bu yatırım için<br />

dünyanın en büyük konteyner firması ile 28 yıllık bir<br />

anlaşma yaptıklarını dile getirdi.<br />

www.hazarworld.com<br />

EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 5

AJANDA<br />

New York’ta<br />

<strong>Hazar</strong><br />

Zirvesi<br />

ABD, Güney Gaz Koridoru temasıyla<br />

düzenlenecek <strong>Hazar</strong> Forumu’na ev<br />

sahipliği yapacak.<br />

Türkiye’nin de dahil olduğu Geniş <strong>Hazar</strong><br />

Bölgesi’ni ilgilendiren enerji ve ekonomi konularından<br />

güvenlik sorunlarına kadar birçok<br />

konu ABD’nin New York kentinde ele alınacak.<br />

<strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü (HASEN), ilki geçen yıl Aralık<br />

ayında İstanbul’da düzenlenen <strong>Hazar</strong> Forumu’nun<br />

ikincisini 25 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong> tarihinde ABD’nin New<br />

York kentinde düzenliyor. Dışişleri Bakanı Ahmet<br />

Davutoğlu ve Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar<br />

Memmedyarov’un da katılacağı etkinliğe, Birleşmiş<br />

Milletler Genel Kurulu’na katılan BM üye ülkelerinden<br />

üst düzey yetkililer, <strong>Hazar</strong> ve Avrupa ülkelerinin<br />

cumhurbaşkanları, başbakanları ve dışişleri bakanları<br />

katılıyor. Akademi, iş ve siyaset dünyasından önemli<br />

temsilcilerin yanı sıra forumda uluslararası örgütler,<br />

finans kurumları, düşünce kuruluşları ve üniversiteler<br />

de yüksek düzeyde temsil ediliyor.<br />

Avrupa’nın Enerji Güvenliğine<br />

Katkıda Bulunan Güney Gaz Koridoru<br />

Forumun teması, “Güney Gaz Koridoru” olarak<br />

belirlendi. 2011 yılında imzalanan anlaşmayla hayata<br />

geçirilen Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi<br />

(TANAP), Avrasya’nın “enerji tarihinde bir devrim”<br />

olarak nitelendiriliyor. Hat, alternatif ve güvenli doğal<br />

gaz kaynaklarına büyük ihtiyaç duyan Avrupa pazarına<br />

<strong>Hazar</strong> enerji kaynaklarının doğrudan ulaştırılmasını<br />

amaçlıyor. Proje, Avrupa ve Türkiye’nin halihazırda<br />

yüksek olan ve artmaya devam eden enerji ihtiyaçlarını<br />

karşılaması beklenen Güney Koridoru’nun uygulanmasında<br />

bir dönüm noktası olarak tanımlanıyor.<br />

Avrupa’nın Güvenli ve Alternatif<br />

Kaynak İhtiyacı<br />

Avrupa’daki mevcut doğal gaz talebi yılda yaklaşık<br />

500 milyar metreküp. Kıtanın doğal gaz tüketiminin<br />

yaklaşık yüzde 64’ü ithalat ile karşılanıyor ancak bu<br />

oranın 2030 yılında yüzde 80’e çıkarak yılda 650 milyar<br />

metreküpe ulaşması bekleniyor. Bölge içi üretim<br />

azalıyor, diğer iki büyük kaynak ise istikrarsız veya<br />

tekelci bir yapıya sahip. Avrupa’nın enerji güvenliğinin<br />

sağlanması için çeşitlendirilmiş ve güvenli alternatif<br />

kaynaklara ihtiyaç duyuluyor. Bu noktada Güney Gaz Koridoru bu<br />

amaca en iyi şekilde hizmet edecek bir proje.<br />

Bir Barış ve Refah Vekili<br />

Doğal gaz boru hattı projelerinin uygulanması için kaynak zengini<br />

ülkeler, işletmeci ülkeler, transit ülkeler ve alıcı ülkeler arasında çok<br />

taraflı işbirliği gerekir, bu da söz konusu bölgede yakın ilişkilerin geliştirilmesine<br />

katkıda bulunur. Bu bağlamda Güney Gaz Koridoru’nun<br />

bölgede öne çıkan siyasi sorunların ve güvenlik sorunlarının aşılmasına<br />

katkıda bulunması, ekonomik kalkınma ve refah düzeyini arttırması,<br />

aynı zamanda enerjiyi bir barış ve refah vekili haline getirmesi bekleniyor.<br />

TANAP<br />

Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (TANAP), Güney Gaz<br />

Koridoru’nun hayata geçirilmesinde ilk adımdır. Bu boru hattı kapsamında<br />

yaklaşık <strong>10</strong> milyar dolarlık yatırım yapılması planlanıyor. Şah<br />

Deniz sahasından elde edilecek Azerbaycan gazı için belirlenen ilk<br />

taşıma kapasitesi ise 16 milyar metreküp. İlk doğal gaz sevkiyatının<br />

2019 yılının başında gerçekleştirilmesi bekleniyor.<br />

TAP<br />

Trans Adriyatik Boru Hattı (TAP), TANAP ile taşınan doğal gazın<br />

Yunanistan, Arnavutluk ve İtalya üzerinden Avrupa’ya ulaştırılması<br />

için Şah Deniz Konsorsiyumu tarafından seçilen projedir. Güneyden<br />

Avrupa’ya ulaşan 4. doğal gaz koridorunun açılmasına yönelik atılan<br />

önemli bir adımdır.<br />

ABD’nin New York kentindeki Waldorf Astoria Hotel’de 25 <strong>Eylül</strong><br />

akşamı düzenlenecek forum, yerel saatle 17:00’deki resepsiyonla<br />

başlayacak.<br />

6

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6<br />

7<br />

8<br />

9<br />

<strong>10</strong><br />

11<br />

12<br />

13<br />

14<br />

15<br />

16<br />

17<br />

18<br />

19<br />

20<br />

21<br />

22<br />

23<br />

24<br />

25<br />

26<br />

27<br />

28<br />

29<br />

30<br />

EYLÜL <strong>2013</strong><br />

Bakü, Uluslararası<br />

Enerji Forumu’na<br />

ev sahipliği yapıyor<br />

5-6 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong><br />

Azerbaycan-BAKÜ<br />

Kurucuları arasında Türkiye’nin de bulunduğu<br />

Ekonomik İşbirliği Teşkilatı üyesi ülkelerin<br />

düşünce kuruluşları 5-6 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong> tarihlerinde<br />

Azerbaycan’da buluşuyor. Başkent Bakü’de<br />

gerçekleşecek olan uluslararası forumda<br />

enerji, bölgesel entegrasyon ve sosyoekonomik<br />

kalkınma konuları masaya yatırılacak. Bakü İş<br />

Merkezi’nde gerçekleşecek olan forum Azerbaycan<br />

Ekonomik Kalkınma Bakanlığı çatısındaki<br />

Ekonomik Reformlar için Bilim ve Araştırma<br />

Enstitüsü tarafından organize ediliyor.<br />

Lojistikte son<br />

gelişmeler ve<br />

yeni perspektifler<br />

25-26 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong><br />

Kazakistan-ASTANA<br />

Kazakistan’ın başkenti Astana’da 25-26 <strong>Eylül</strong><br />

<strong>2013</strong> tarihlerinde “Kazakistan’dan Petrol İhracatı<br />

Lojistiği” konulu bir konferans düzenleniyor.<br />

Konferansta Kazakistan hidrokarbon ihracatı,<br />

taşımacılık pazarı, yeni perspektifler ve arzı<br />

çeşitlendirmenin yararları gibi konular tartışılacak.<br />

Bununla beraber lojistik alanında mevcut ve<br />

gelecekteki rotaların belirlenmesi, ulaşım sistemlerinin<br />

operatörleri ile çalışma stratejisi, gümrükleme<br />

konusundaki açıkların tartışılması ve taşımacılık<br />

pazarında tarife oluşumuna dair net bir<br />

anlayış sağlanması hedefleniyor. Konferansa katılacak<br />

kişiler arasında Küresel Enerji Çalışmaları<br />

Merkezi Kıdemli Enerji Analisti Julian Lee,<br />

Lojistik ve Ticaret Uzmanı Vadim Turdzeladze<br />

ve Natural Monopolies Enstitüsü Demiryolu<br />

Taşımacılığı Araştırma Başkanı Vladimir<br />

Savchuk bulunuyor.<br />

Türkiye enerji ticaretinde<br />

bölgesel merkez oluyor<br />

11-12 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong><br />

İstanbul Kongre ve Fuar Merkezi<br />

İstanbul Kongre ve Fuar<br />

Merkezi 11-12 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong><br />

tarihlerinde gerçekleştirilecek<br />

olan “All Energy Turkey”<br />

(AET) Kongre ve Fuarı’na ev<br />

sahipliği yapıyor.<br />

Türkiye’nin ilk enerji<br />

ticareti etkinliği olan “All<br />

Energy Turkey” Türkiye<br />

ile yakından ilgilenen<br />

uluslararası şirketler, hizmet<br />

sağlayıcıları ve ortaklarını<br />

bir araya getirecek. Enerji<br />

sektöründeki diğer<br />

etkinliklerden farklı olarak<br />

“All Energy Turkey” özellikle toptan satış, ticaret, satış<br />

ve pazarlama konularına yoğunlaşacak. “All Energy<br />

Turkey” oturumlarında Sabancı Holding Enerji Grup<br />

Başkanı Selahattin Hakman, RWE Türkiye CEO’su<br />

Dr. Ralph Jäger, Deloitte Danışmanlık Teftiş Kurulu<br />

Başkanı Sibel Çetinkaya gibi sektörün önde gelen<br />

isimleri; Türkiye’nin Avrupa ve Orta Doğu arasındaki<br />

köprü ve ticaret merkezi konumunu tartışacak. Ayrıca<br />

EPİAŞ’ın kuruluşu, bölgesel enerji tedarikçileriyle<br />

hizmet sağlayıcıları arasındaki etkileşim, elektrik ve<br />

gaz sektörlerindeki özelleştirme süreci başlıkları da<br />

değerlendirilecek.<br />

Kongrede enerji ticaretinin operasyonel başlıkları, enerji<br />

sektöründeki yasal çerçeve, risk ve portföy yönetimi,<br />

piyasa düzenlemeleri, fiyatlar ve enerji toptan ticareti<br />

piyasasının dizayn edilmesi de gündeme getirilerek<br />

uzmanlarca tartışılacak. Türk Sanayi ve İşadamları<br />

Derneği (TÜSİAD), Enerji Ticareti Derneği (ETD),<br />

Avrupa Enerji Ticareti Federasyonu (EFET) ile Türk<br />

Petrol Platformu Derneği (PETFORM), fuar kapsamında<br />

“perakende ticarette satış” ve “rekabet” konularında<br />

çeşitli atölye çalışmaları gerçekleştirecek.<br />

Türk Enerji İstanbul<br />

Forumu<br />

3 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong><br />

İstanbul, Türkiye<br />

6. Uluslararası Sergi ve<br />

Bilimsel Konferans<br />

EYLÜL<br />

<strong>2013</strong><br />

Uluslararası Enerji<br />

“Türkmenistan Elektrik<br />

Enerjisi Sektörünün<br />

Gelişimine İlişkin Başlıca<br />

Trendler”i<br />

12-14 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong><br />

Aşkabat, Türkmenistan<br />

HAZAR TAKVİMİ<br />

1. Avrupa-Azerbaycan<br />

Yatırım Konferansı<br />

<strong>10</strong>-11 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong><br />

Bakü, Azerbaycan<br />

Arenası İstanbul -<br />

Mapping the Future <strong>2013</strong><br />

26 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong><br />

İstanbul, Türkiye<br />

www.hazarworld.com<br />

EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 7

HABER ANALİZ<br />

Suriye’ye Askeri<br />

Operasyonun Petrol<br />

Fiyatlarına Etkileri<br />

Arap Baharının en kanlı, en şiddetli ve en uzun süreli çatışmalarına<br />

sahne olan Suriye’deki iç savaş kronikleşerek tüm bölgeyi etkileme<br />

potansiyeline sahip bir soruna dönüşmüş durumda.<br />

Emin Emrah DANIŞ<br />

Saldırı doğrudan<br />

rejim değişikliğini<br />

amaçlamadığı için<br />

süresinin, ırak<br />

operAsyonunun<br />

aksine daha kısa<br />

olması bekleniyor.<br />

Suriye’ye olası bir harekâtın, Orta<br />

Doğu’da yaşanan her çatışma ve savaşta<br />

olduğu gibi ilk etkisinin petrol<br />

ve doğal gaz fiyatları üzerinden olacağı kesin.<br />

Dünya petrol rezervlerinin %48,4, doğal<br />

gaz rezervlerinin ise %43’ünün yer aldığı<br />

Orta Doğu, petrol ve gaz üreticisi ülkeler<br />

kadar sınır komşularındaki jeopolitik risk<br />

ve çatışmalardan da etkileniyor. Bölgedeki<br />

gerginlikler, enerji fiyatlarında artışları<br />

da beraberinde getiriyor. Amerika’nın<br />

2003’teki işgali sonrası istikrarın tam olarak<br />

sağlanamadığı, etnik ve mezhepsel gerginliğin<br />

hala devam ettiği Irak; Kaddafi sonrası<br />

istikrarın sağlanamadığı Libya, geçtiğimiz<br />

ay yaşanan darbe sonrası durumu daha<br />

karmaşık bir hal alan Mısır; İran’ın nükleer<br />

programı nedeniyle uğradığı yaptırımlar<br />

nedeniyle Hürmüz boğazına yönelik zaman<br />

zaman dile getirdiği tehditler ve Batı ile ilişkilerindeki<br />

belirsizlik, bölgedeki tansiyonun<br />

sürekli yüksek kalmasına neden olurken Suriye’deki<br />

durumun uluslararası bir harekâta<br />

dönüşmesi dünya enerji kaynaklarının<br />

yarısına sahip olan bölgedeki riskleri en üst<br />

seviyeye yükseltiyor.<br />

8

Operasyonun izleyeceği seyir, Esad<br />

yönetiminin yapacağı olası hamleler ve<br />

çatışmanın bölgeye yayılma riski petrol<br />

fiyatlarında yaşanacak artışı belirleyici<br />

etkenler olacak.<br />

Konuya ilişkin yaptığımız analizde iki senaryo<br />

olasılığı öne çıkıyor. 24-72 saat süreceği<br />

düşünülen, sınırlı bir hava harekâtının<br />

beklendiği ilk senaryoda uluslararası<br />

koalisyon tarafından önceden belirlenen<br />

hedeflerin uzaktan füze ve uçaklarla<br />

vurulması, Suriye tarafından saldırılara<br />

çok büyük boyutta cevaplar verilmeyeceği<br />

beklenmektedir. Saldırı doğrudan rejim<br />

değişikliğini amaçlamamaktadır, Suriye<br />

rejimini sivillere karşı kimyasal silah<br />

kullanımından caydırma amacıyla bir uyarı<br />

ve kritik noktaların tahrip edileceği bir saldırı<br />

olarak gerçekleşecektir. Bu senaryoda<br />

çatışma kısa süreli ve sınırlı olacağı için<br />

çevre ülkelere ve enerji piyasalarına etkisinin<br />

de sınırlı olması beklenmektedir.<br />

SINIRLI BİR<br />

operASyon<br />

beklentisi, petrol<br />

fiyatları üzerinde<br />

sınırlı bir etki<br />

yaratabilir.<br />

2<br />

3<br />

1<br />

Operasyon olasılığının artması ile birlikte<br />

operasyon öncesi brent petrolün varil<br />

fiyatının 115-120 dolar aralığında hareket<br />

etmesi, operasyonun ilk günlerinde ise 120-<br />

130 dolar bandına yükselerek bu bantta<br />

seyrini sürdürmesi, WTI’ın varil fiyatının<br />

ise brent petrole göre daha düşük bir artış<br />

yaşaması bekleniyor.<br />

Operasyondan sonraki günlerde mevcut<br />

senaryodaki beklentiler dahilinde<br />

Suriye’deki gerginlik şu anki durumunu<br />

korumakla birlikte uluslararası koalisyonun<br />

saldırılarını durdurması, Esad rejimi<br />

üzerindeki baskının artması, ülke içindeki<br />

çatışmaların 3<br />

muhalifler üzerinden destekle<br />

1<br />

sürdürülmesi olası görünmektedir. Bu<br />

durumda petrol fiyatlarının kısa vadede<br />

brentte tekrar <strong>10</strong>5-1<strong>10</strong> dolar seviyelerine<br />

inmesi bekleniyor.<br />

Olumsuz senaryoda ise Esad rejiminin<br />

Hizbullah ve İran’ın da desteği ile çatışmayı<br />

Lübnan, Irak, Türkiye ve İsrail üzerine<br />

yayarak bölgeselleştirmesi ve çatışmanın<br />

beklenenden uzun süreli olma olasılığı söz<br />

konusu. Bu durumda çatışmanın komşular<br />

ve önemli petrol üreticisi ülkelere doğrudan<br />

ve dolaylı olarak yayılma olasılığı ile<br />

bölgedeki petrol üretimini etkileyeceği için<br />

petrol fiyatlarında ciddi fiyat artışlarına<br />

neden olması beklenebilir.<br />

1. Francois Hollande, Paris’teki<br />

Elysee Sarayı’nda Suriye Ulusal<br />

Konseyi (SUK) Başkanı Ahmet<br />

el Carba ile görüştü.<br />

2. BM görevlileri bölgede<br />

incelemelerde bulunuyor.<br />

3. Suriyeli mülteciler komşu<br />

ülkelerin sınır kapıları önünde<br />

kuyruklar oluşturmaya devam<br />

ediyor.<br />

Suriye’ye olası askeri operasyonun uzaması<br />

ve bölgeye yayılma riski durumunda ise<br />

petrol fiyatlarının ilk önce 115-120 dolar<br />

bandında seyretmesi, gelişmelerin seyrine<br />

göre 130 doların üzerine çıkması ve üçüncü<br />

aşama olarak görülen en kötü durumda ise<br />

140-150 bandında hareket etmesi bekleniyor.<br />

Bu fiyat seviyelerinin ise kısa ve orta<br />

vadede ılımlı senaryoda olduğu gibi brentte<br />

tekrar <strong>10</strong>5-1<strong>10</strong> dolar seviyelerinde seyretmesi<br />

öngörülüyor. İçinde bulunduğumuz<br />

durumda ılımlı senaryonun gerçekleşmesi<br />

güçlü bir olasılık olarak öne çıkıyor.<br />

www.hazarworld.com EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 9

KAPAK<br />

<strong>10</strong>

Azerbaycan’da<br />

Cumhurbaşkanlığı<br />

seçimlerine<br />

doğru:<br />

Son <strong>10</strong> yıldaki<br />

büyük değişim<br />

Seçimlere kısa bir süre kala Azerbaycan, uluslararası siyasetin, ekonominin,<br />

diplomasinin ilgi odağı oldu. Ekonomi politikası ve enerji stratejisiyle<br />

uluslararası toplumun güvenini kazanmayı başaran Azerbaycan, bağımsız<br />

bir ülke olarak son <strong>10</strong> yıl içinde büyük mesafeler kat etti. İşte Azerbaycan’ın<br />

dünü ve bugünü hakkında merak edilenler…<br />

MERVE DAMCI<br />

www.hazarworld.com<br />

EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 11

KAPAK<br />

1<br />

Türkiye halkı “Bir millet, iki<br />

devlet” sözünü çok iyi bilir. Zira<br />

merhum Cumhurbaşkanı Haydar<br />

Aliyev’in bu güzel deyimi,<br />

dünden bugüne birbirine kenetlenmiş<br />

bu iki kardeş devletin yıllar süren<br />

işbirliklerinde kendini bulmuştur. Haydar<br />

Aliyev’i andığımızda aklımıza nasıl yeni bağımsız<br />

devlet kurulması, istiklalin çok güç<br />

şartlarda korunması, istikrar ve demokrasi<br />

kavramları geliyorsa, İlham Aliyev’in devlet<br />

adamlığı niteliklerini tanımlarken de kalkınma<br />

ve büyüme kelimelerini rahatlıkla yan<br />

yana kullanabiliriz. Dikkat çekici gelişimi ve<br />

büyümesi sırasında Türkiye de her zaman<br />

Azerbaycan’ın en büyük destekçilerinden biri<br />

oldu. Karşılıklı gönül ilişkilerinin özellikle<br />

son on yılda çeşitli alanlardaki somut projelerle<br />

güçlendirilmesinin doğal sonucu ise bugün<br />

Türkiye’nin en büyük doğrudan yabancı<br />

yatırımcısı konumunda kardeş Azerbaycan’ın<br />

olmasıdır.<br />

Son <strong>10</strong> yılda neler değişti?<br />

Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in <strong>10</strong> yıllık<br />

AZERBAYCAN’DA<br />

BAĞIMSIZLIK İLANI<br />

SONRASINDAKİ<br />

YEDİNCİ<br />

CUMHURBAŞKANLIĞI<br />

SEÇİMLERİ 9 EKİM’DE<br />

YAPILACAK.<br />

iktidarı döneminde hem ekonomik hem de<br />

politik anlamda önemli değişimler yaşandı.<br />

Aliyev’in yönetimindeki son on yıl içinde<br />

Azerbaycan ekonomisini üç katına çıkardı.<br />

Böylece gayrı safi milli hasıla 3 kat artmış<br />

oldu. Yoksulluk sınırında yaşayanların<br />

oranı %44’den %4’e indi. Tarım üretimi<br />

3,3; vatandaşların para gelirleri 6,5 kat<br />

arttı. Manat dünyanın en iyi değerli 5 para<br />

biriminden birine çevrildi. Bütün bunların<br />

dünyanın gelişmekte olan ekonomileri arasında<br />

nadir yaşanan, emsalsiz bir deneyim<br />

olduğunu söylemek çok da yanlış olmaz.<br />

Bu resme bakıldığında yapılan reformların<br />

sosyal yönlü olduğu dikkat çekiyor.<br />

Aliyev tarafından yürütülen politikaların<br />

merkezinde insan faktörünün ön planda olmasının<br />

ülkedeki gelişimi pozitif anlamda<br />

etkilediği apaçık ortada.<br />

Azerbaycan’ın bölgedeki ekonomik rolü ise<br />

her geçen gün biraz daha artıyor. Yürütülen<br />

ekonomi politikaları ve enerji stratejisi<br />

dünyanın ilgisini çektiği gibi bugün <strong>Hazar</strong><br />

Bölgesi’nin parlayan yıldızı haline gelen<br />

Azerbaycan, uluslararası ilişkilerinde de<br />

12

3<br />

dünyanın güvenini kazanmış olan devletlerden<br />

biri olduğunu ortaya koyuyor. Yatırım<br />

ortamının her geçen gün iyileştirilmesi<br />

sayesinde ülkenin dünyadaki itibarı tüm<br />

açılardan yükselmiş ve zaman içinde borç<br />

alan ülkeden borç veren ülkeye dönüşerek<br />

Azerbaycan bağımsız ekonomik imkanlara<br />

sahip oldu. Eğitime ayrılan harcamalar<br />

4,5; dış ticaret cirosu 6,6; sanayi üretimi 3<br />

kat artırılmış, enflasyon tek haneli rakama<br />

indirilmiş; bunun yanı sıra altın, gümüş ve<br />

bakır üretimine başlandı.<br />

Azerbaycan – Türkiye<br />

dostluğunun Avrasya’da<br />

yeni enerji koridoruna<br />

çevrilmesi<br />

Azerbaycan, geride bıraktığımız yıllarda<br />

görülmemiş bir büyüme ve gelişmeye imza<br />

atmıştır. Rusya’dan doğal gaz ithalatı durdurulmuş<br />

ve Kuzey komşusuna doğal gaz<br />

ihracatına başlandı. Petrolden 78 milyar<br />

dolar gelir elde edilirken, doğal gaz hasılatı<br />

5,6 kat artmıştır. Azerbaycan’ın tüm petrol<br />

ve gaz boru hatlarını işleten, şu anda<br />

2<br />

1. Azerbaycan Cumhurbaşkanı<br />

İlham Aliyev ve merhum<br />

babası Haydar Aliyev.<br />

2. Cumhurbaşkanlığı seçimleri 5<br />

yılda bir yapılıyor.<br />

3. Aliyev, Ekim 2003’ten bu yana<br />

Cumhurbaşkanlığı görevini<br />

yürütüyor.<br />

Gürcistan’ın petrol ve doğal gaz satışı piyasasında<br />

lider duruma gelen Azerbaycan<br />

Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) Türkiye’nin<br />

en büyük yabancı yatırımcısı durumuna<br />

gelmiştir. Azerbaycan doğal gazını<br />

Avrupa’ya taşıyacak Şah Deniz-2 projesi<br />

için çok önemli bir anlaşma, 25 Ekim 2011<br />

tarihinde Türkiye ile Azerbaycan arasında<br />

İzmir’de imzalandı. Aynı gün İzmir’in<br />

Aliağa yarımadasındaki petrol ürünleri tesislerine<br />

5 milyar dolarlık yeni Azerbaycan<br />

sermayesi geldi. İzmir’deki konuşmasında<br />

Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ‘Bugün Türkiye<br />

ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerde<br />

tarihi bir gündür’ diyerek günün önemine<br />

vurgu yaptı. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan<br />

ise ‘5 milyar dolarlık Azerbaycan<br />

yatırımının Türkiye’nin cari açığının<br />

kapatılması noktasında büyük önem arz<br />

ettiğine’ dikkati çekti. Azerbaycan’dan gaz<br />

alımını ve üçüncü ülkelere naklini öngören<br />

bu hükümetlerarası anlaşma, Türkiye’nin<br />

Azerbaycan’la ilişkilerindeki farklılığı ortaya<br />

koydu. Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi<br />

(SOCAR) ayrıca, Azerbaycan doğal gazının<br />

Türkiye, Yunanistan ve Arnavutluk üzerinden<br />

Adriyatik Denizi’ne, oradan İtalya’nın<br />

güneyine, İtalya’dan da diğer Avrupa ülkelerine<br />

ulaştıracak olan Trans Adriyatik Do-<br />

www.hazarworld.com<br />

EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 13

KAPAK<br />

1<br />

ğal Gaz Boru Hattı (TAP) projesine yüzde<br />

20 hisse ile ortak olacaklarını açıkladı.<br />

Türkiye ile Azerbaycan’ın enerji alanındaki<br />

dev işbirliği olan Trans Anadolu<br />

Doğal Gaz Boru Hattı Projesi’nin (TA-<br />

NAP) resmi imzaları Türkiye Cumhuriyeti<br />

Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ve<br />

Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı<br />

İlham Aliyev’in şahitliğinde 28 Haziran<br />

2012 tarihinde İstanbul’daki Dolmabahçe<br />

Sarayı’nda atıldı. Enerjinin İpek Yolu olarak<br />

adlandırılan TANAP projesinin 7 milyar<br />

dolarlık yatırımla altı yılda hayata geçirilmesi<br />

öngörülüyor. TAP VE TANAP’ın<br />

Şah Deniz Konsorsiyumu tarafından<br />

seçilmesiyle Güney Gaz Koridoru’nun<br />

artık Avrupa’da doğal gaz denkleminin<br />

içine girmeye başladığını söyleyebiliriz.<br />

İzmir’in Aliağa yarımadasına yapılan<br />

liman yatırımları da eklendiğinde 2018<br />

yılına kadar Azerbaycan’ın Türkiye’deki<br />

yatırım miktarının toplam 17 milyar dolara<br />

ulaşması beklenmektedir ki, bu da Türkiye<br />

Cumhuriyeti tarihinde ülkeye yapılmış<br />

yabancı yatırımlar alanında Azerbaycan’ın<br />

ENERJİ POLİTİKALARI<br />

VE SON ZAMANLARDA<br />

ORTAYA ÇIKAN ENERJİ<br />

PROJELERİ ÜLKENİN<br />

GELECEKTE ÇOK DAHA<br />

FAZLA PARLAYACAĞINI<br />

GÖSTERİYOR.<br />

ilk sıradaki pozisyonunun garanti altına<br />

alınması demektir.<br />

Küreselleşen dünyada sürekli artmakta<br />

olan enerji talebi, tüm ülkelerin hem<br />

ekonomik hem de stratejik politikalarını<br />

şekillendiriyor. İşte bu konjonktürde<br />

projelendirilen Bakü–Tiflis–Ceyhan Boru<br />

Hattı da, hayal olmasına rağmen gerçek<br />

oldu. Proje kapsamında, Bakü’den başlayıp,<br />

Ceyhan’da son bulacak bir boru hattı<br />

ile başta Azerbaycan petrolü olmak üzere<br />

bölgede üretilecek petroller Ceyhan’a taşınıyor<br />

ve buradan da tankerlerle dünya<br />

pazarlarına güvenli biçimde ulaştırılıyor.<br />

Ulaşım ve iletişim projeleri<br />

Azerbaycan ve Türkiye arasındaki diğer<br />

önemli projelere bakacak olursak; Bakü–<br />

Tiflis–Kars demir yolu, nam-ı diğer Demir<br />

İpek Yolu sorunsuz bir şekilde devam<br />

ediyor. Gürcistan’daki demir yolunun<br />

yapımı için Azerbaycan’dan 800 milyon<br />

dolarlık kredi sağlanmıştır. Demir yolu<br />

hattı Azerbaycan›ın başkenti Bakü’den,<br />

14

2 3<br />

1. Aliyev, 2008 yılındaki seçimleri<br />

yüzde 85’lik bir oranla kazandı.<br />

2. Azerbaycan halkı 2008 yılında<br />

Aliyev’in cumhurbaşkanı<br />

seçilmesini kutlarken.<br />

3. Oy kullanan Azerbaycan<br />

vatandaşları.<br />

bu yıl ilk kez uzaya kendi uydusunu göndermiştir.<br />

Gürcistan’ın Tiflis ve Ahılkelek şehirlerinden<br />

geçerek Türkiye›nin Kars şehrine gidecek.<br />

Projenin bu kadar önemli olmasının<br />

nedeni ise İstanbul Boğazı›nda sürdürülen<br />

Marmaray Projesi›nin de tamamlanmasına<br />

paralel olarak, çalışmalar sonuçlandığında<br />

Avrupa›dan Çin›e demir yoluyla kesintisiz<br />

yük taşınmasının mümkün hale gelecek<br />

olması… Böylece Avrupa ile Orta Asya<br />

arasındaki yük taşımalarının tamamının<br />

demir yoluna kaydırılması planlanıyor.<br />

Enerji alanında elde ettiği başarıların yanı<br />

sıra petrol dışı sanayinin yaratılması konusunda<br />

atılan en önemli adımlardan biri<br />

olarak başkent Bakü’de yapılan “Balahanı<br />

Sanayi Parkı”nı örnek olarak gösterebiliriz.<br />

Girişimciliğin desteklenerek, modern<br />

teknolojilere dayanan sanayi tesislerinin<br />

yapılmasını amaçlayan park projesiyle<br />

Azerbaycan halkının üretim alanındaki<br />

istihdamının artırılması öngörülmüştür.<br />

Bunun yanı sıra ülkede iki yeni petrol dışı<br />

sektör yaratılıp geliştirilmektedir. Bunlardan<br />

biri turizm diğeri de bilgi ve iletişim<br />

teknolojileridir. Bu bağlamda Azerbaycan<br />

Aliyev iktidarında ulaşım sektörüne yapılan<br />

yatırımlar da oldukça dikkat çekicidir.<br />

Son <strong>10</strong> yılda ulaşım sektörüne yaklaşık 14<br />

milyar dolarlık yatırım yapılmıştır. Ulaşımda<br />

üretim hacmi 5 kat artırılmıştır. Bu<br />

kapsamda Bakü–Elet–Qazax–Gürcistan;<br />

Elet–Astara–İran ve Bakü–Guba–Rusya<br />

sınır yolu yeniden yapılmıştır. Uluslararası<br />

havalimanlarının sayısı 6’ya yükseltilmiştir.<br />

Demir yolu taşımacılığından elde edilen<br />

gelir ise 2 kat artırılmıştır.<br />

Azerbaycan sandığa gidiyor<br />

Azerbaycan’da bağımsızlık ilanı sonrasında<br />

yapılan yedinci Cumhurbaşkanlığı seçimleri<br />

için geri sayım başladı. Azerbaycan<br />

Merkezi Seçim Komisyonu (Merkezi Seçki<br />

Komissiyası), seçimlerin 9 Ekim <strong>2013</strong><br />

Çarşamba günü yapılacağını ilan etmişti.<br />

İktidardaki Yeni Azerbaycan Partisi<br />

Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’i partinin<br />

tek adayı olarak göstereceğini açıklamıştı.<br />

Ekim 2003’ten bu yana Cumhurbaşkanlığı<br />

görevini yürüten ve adaylığını koyduğu<br />

seçimlerde oyların büyük bir çoğunluğunu<br />

alarak seçilen İlham Aliyev, bu seçimlerin<br />

de en güçlü adayı olarak görünüyor.<br />

Kamuoyu araştırmaları nüfusun %80’den<br />

ALİYEV TARAFINDAN<br />

YÜRÜTÜLEN<br />

POLİTİKALARIN<br />

MERKEZİNDE İNSAN<br />

FAKTÖRÜNÜN ÖN<br />

PLANDA OLMASININ<br />

ÜLKEDEKİ GELİŞİMİ<br />

POZİTİF ANLAMDA<br />

ETKİLEDİĞİ APAÇIK<br />

ORTADADIR.<br />

www.hazarworld.com<br />

EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 15

KAPAK<br />

genelinin istikrarı açısından büyük önem taşıyor.<br />

Enerji politikaları ve son zamanlarda<br />

ortaya çıkan enerji projeleri ülkenin gelecekte<br />

yıldızının çok daha fazla parlayacağını<br />

gösteriyor. Bağımsızlık sonrası dönemde<br />

yaşanan iç sorunlar ve Ermenistan’ın işgal<br />

ettiği toprakları boşaltmamış olmasının yarattığı<br />

sıkıntılar ise Azerbaycan’ın önündeki<br />

meseleler olarak hala çözüm bekliyor.<br />

Seçim süreci<br />

Peki kimler Cumhurbaşkanlığına adaylığını<br />

koyabiliyor? Bunun için en az <strong>10</strong> yıldır<br />

Azerbaycan’da ikamet edilmesi, çifte vatandaşlığa<br />

sahip olunmaması, ağır bir suç işlenmemesi,<br />

üniversite mezunu ve 35 yaşın üzerinde<br />

Azerbaycan vatandaşı olunması şartı<br />

aranıyor. Bağımsız bireylerin de adaylığını<br />

koyabileceği seçimlere resmi aday gösterme<br />

süreci, seçimlerin resmi olarak ilan edilmesiyle<br />

başlayan 20 günlük süreyi kapsıyor.<br />

1. İlham Aliyev, bu seçimlerin<br />

de en güçlü adayı olarak<br />

görünüyor.<br />

2. Azerbaycan halkının büyük<br />

çoğunluğu Aliyev’e destek<br />

veriyor.<br />

3. Azerbaycan Cumhurbaşkanı<br />

İlham Aliyev ve eşi Mehriban<br />

Aliyeva sandık başında.<br />

fazlasının Aliyev’i desteklediğini göstermektedir.<br />

Şimdiye kadar Cumhurbaşkanlığı<br />

seçimlerine katılmak için 18 aday<br />

başvuruda bulunmuştur. Adaylığın Merkezi<br />

Seçim Komisyonu’nda tescili için başvuru<br />

dilekçesinin sunulmasından sonraki birkaç<br />

gün içinde adaya seçmenlerce verilen belli<br />

miktarda destek imzasının da başvuru dilekçesine<br />

eklenmesi gerek.<br />

Azerbaycan’ın siyasi ortamı, Kafkasya’nın<br />

Uluslararası diplomasi<br />

Azerbaycan’ın Rusya ve diğer ülkelerde<br />

olan işbirliği şüphesiz yeni dönemde de<br />

farklı paylaşımları doğurabilir. Geçen<br />

senedeki seçimleri kazandıktan sonra<br />

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin,<br />

Güney Kafkasya’ya yaptığı ilk ziyareti,<br />

Azerbaycan’ın başkenti Bakü’ye gerçekleştirmişti.<br />

Siyaset uzmanları, Putin’in<br />

6 bakanıyla gerçekleştirdiği bu ziyareti,<br />

Rusya’nın Azerbaycan’a verdiği stratejik<br />

önemin işareti olarak yorumluyor.<br />

16

RÖPORTAJ<br />

18

Finans<br />

Merkezi’nin<br />

Kalbi<br />

İstanbul, Finans Merkezi olma yolunda emin adımlarla<br />

ilerliyor. Finans Merkezi’nin kalbi Borsa İstanbul’un geçirdiği<br />

değişimi ve yol haritasını Borsa İstanbul Yönetim Kurulu<br />

Başkanı İbrahim Turhan <strong>Hazar</strong> <strong>World</strong> için değerlendirdi.<br />

CAN GÜRSU<br />

stanbul Menkul Kıymetler Borsası<br />

geçirdiği yapılanma süreçlerinin ardından<br />

Borsa İstanbul adını alarak bu<br />

yapılanmayı tamamladı. Bir şirket gibi<br />

yönetilmeye başlayan, Türkiye’nin Altın ve<br />

Enerji Borsası gibi yapılarını tek çatı altında<br />

birleştirmeyi planlayan Borsa İstanbul, yaptığı<br />

uluslararası işbirlikleri ile de adından söz<br />

ettireceğe benziyor. Sürecin mimarlarından<br />

İbrahim Turhan, sürecin detaylarını <strong>Hazar</strong><br />

<strong>World</strong>’e anlattı.<br />

Sermaye piyasaları için hem yasal hem de<br />

teknolojik bir dönüşüm süreci başladı. Bu<br />

süreci anlatır mısınız?<br />

Her şeyden önce Sermaye Piyasası Kanunu<br />

değişti. Biz de Borsa İstanbul olarak görüşlerimizi<br />

aktarmaya çalıştık kanun için. Türkiye’yi<br />

taşımak istediğimiz platforma zemin teşkil<br />

edecek hukuki altyapının oluşması için çalışmalarımızı<br />

sürdürdük. Geçen yıl 20 Aralık’ta<br />

Sermaye Piyasası Kanunu yürürlülüğe girdi.<br />

Bankacılık sektöründe belli bir yere geldik<br />

ama Türkiye’yi daha ileriye taşımak için bu<br />

seviye yeterli olmayacaktır. Türkiye önümüzdeki<br />

dönemlerde daha da büyüyecektir.<br />

Türkiye’nin potansiyel büyüme hızı yüzde 5 civarında<br />

ve önümüzdeki <strong>10</strong> yılda gerçekleşecek<br />

yüzde 5’lik büyüme milli gelirin iki katından<br />

fazla artması anlamına gelir. Koyduğumuz 2<br />

Türkiye’nin elektrik<br />

piyasası son <strong>10</strong> yılda<br />

kapasitesini iki<br />

kattan fazla<br />

artırdı. Şu anda<br />

Avrupa’nın en büyük<br />

üçüncü pazarı.<br />

trilyon dolarlık milli gelir hedefine çok rahatlıkla<br />

ulaşabilecek potansiyelimiz var. Yapmamız<br />

gerekeni yaparak Türkiye’yi dünyanın<br />

birinci ligine, küresel lider, bölgesel aktör pozisyonuna<br />

taşıyacağız. Bu noktada sermaye piyasaları<br />

devreye giriyor. Şirketlerimizin ihtiyaç<br />

duyduğu büyümeyi sağlayacak motor sermaye<br />

piyasaları ve o motorun benzini de borsadır.<br />

Borsa için bu dönemde hem hukuksal<br />

altyapı anlamında hem teknolojik olarak<br />

önemli aşamalar kaydedildi. Bu adımlar<br />

sonucunda nasıl sonuçlar elde edilmeye<br />

başlandı?<br />

Bu aşamaları üç alana ayırmamız gerekir. Birinci<br />

alan yasal altyapı çalışmaları. Her şeyden<br />

önce Sermaye Piyasa Kanunu’nun değişmesi<br />

oldukça önemliydi. Biz buna katkı vermek<br />

için elimizden geleni yaptık. Bu anlamda<br />

Türkiye’yi taşımak istediğimiz platforma yönelik<br />

çalışmalarımızı sürdürdük, bu çalışmalar<br />

oldukça uzun bir zaman aldı. Sonucunda 30<br />

Aralık 2012’de Sermaye Piyasası Kanunu Resmi<br />

Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi.<br />

İkinci aşama ise Borsa İstanbul ile ilgili düzenlemelerin<br />

yapılmasıydı. Kurumsal yapının<br />

yeni dönemin ihtiyaçlarına uygun şekilde<br />

değiştirilmesi ile devam ettik ve bu da Borsa<br />

İstanbul’un kurulmasıyla oluştu. İMKB ile<br />

İstanbul Altın Borsası birleştirilip anonim şir-<br />

www.hazarworld.com<br />

EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 19

RÖPORTAJ<br />

ket haline getirildi. Daha sonra da buna İzmir<br />

Vadeli Opsiyon ve İşlem Borsası da eklendi.<br />

Şu anda bu üç kurumun bir araya gelmesiyle<br />

oluşmuş bir yapımız var. Bu değişim ve dönüşüm<br />

ile amacımız daha evvel kooperatif olarak<br />

kurulmuş olan bir yapıyı anonim şirkete çevirmek,<br />

aynı zamanda kamu kurumu statüsünde<br />

değerlendirilen Altın Borsası kuruluşlarını ve<br />

çeşitli paydaşları olan İzmir Vadeli Opsiyon<br />

Borsası’nı bir araya getirerek farklı bir kurumsal<br />

mimari kurmaktı.<br />

1<br />

Altyapı çalışmalarının üçüncü aşaması da belli<br />

bir stratejik plan çerçevesinde bir değişimi<br />

yaşarken stratejik hamleler yaparak kurumunuzu<br />

getirmek istediğiniz yere doğru ilerletmeye<br />

devam etmekti. Bahsettiğim perspektif,<br />

Türkiye için bir fırsat penceresinin açılmasını<br />

sağladı.<br />

Borsa İstanbul ve Nasdaq önemli bir iş<br />

birliğine imza attı. Nasdaq’ın seçilmesinde<br />

kriterler nelerdi? Anlaşmanın hisse bazında<br />

olacağını biliyoruz, ne kadarlık bir hisse<br />

verilmesi söz konusu?<br />

2<br />

Anlaşma henüz sonuçlanmadığı için ayrıntı<br />

vermem doğru olmaz. Ama şunu söyleyebilirim<br />

ki konuştuğumuz çerçeve bir hazırlık,<br />

bir azınlık hissedarlığı çerçevesinde. Nasdaq,<br />

Borsa İstanbul’un azınlık hissedarı olacak. Biz<br />

başka ortaklarda almak istiyoruz. Nasdaq ile<br />

yaptığımız stratejik ortaklık anlaşması temelinde<br />

know–how transferini içeriyor. Ama bu<br />

basitçe gelişmiş bir teknolojiyi satın alıp uygulamaktan<br />

ibaret değil. Şunu söyleyebilirim ki<br />

alacağımız teknoloji şu anda dünyanın en iyi<br />

teknolojilerinden birisi ve son derece güvenli<br />

bir biçimde Türkiye sermaye piyasalarımızın<br />

ve Borsa İstanbul’un yakın gelecekteki tüm<br />

ihtiyaçlarını karşılayabilecek kapasitede bir<br />

teknoloji.<br />

Biz bu teknolojiye sadece sahip olmuyoruz,<br />

bununla ilgili derin bir bilgiye de kavuşuyoruz,<br />

onun gerçek manada sahibi oluyoruz. Bununla<br />

ilgili sadece teknoloji kullanımı değil, teknolojinin<br />

uygulanmasına ilişkin know–how’ı<br />

da Nasdaq bize aktarmayı taahhüt ediyor.<br />

Bunun neticesinde iki yıl içerisinde birinci ve<br />

ikinci düzey teknik destek tamamen Borsa<br />

İstanbul’un teknik ekipleri tarafından sağlanabilir<br />

hale gelecek. Bu çok önemli bir şey. Bu,<br />

teknolojide dışarıya bağımlı olmaktan kurtulmak<br />

anlamına geliyor.<br />

20<br />

1. Amerikan devi Nasdaq, Borsa<br />

İstanbul’un yeni ortağı oldu.<br />

Anlaşmayı Nasdaq OMX grubu<br />

ünlü Times Meydanı’ndan<br />

duyurdu.<br />

2. Child & Youth Finance<br />

International, gençleri finans<br />

alanında bilinçlendirmeyi<br />

hedefliyor.<br />

3. Child & Youth Finance<br />

International tarafından<br />

düzenlenen 2. CYFI Zirvesi, Borsa<br />

İstanbul ana sponsorluğunda<br />

gerçekleştirildi.<br />

4. Euromoney Avrasya Forumu, 18<br />

Haziran’da İstanbul’da ilk kez<br />

gerçekleştirildi.<br />

5. Dünya Elmas Borsaları<br />

Federasyonu (WFDB) Başkanlar<br />

Toplantısı Borsa İstanbul’daydı.<br />

Ayrıca Nasdaq, Frankfurt ve Londra’da kendi<br />

sahip olduğu veri iletim merkezlerinden istifade<br />

etmemizi sağlayacak bir çerçeveyi bize sunuyor.<br />

Bizim ürünlerimizin Nasdaq’ın dağıtım<br />

kanallarından pazarlamasının ve satışının yapılması,<br />

onların ürünlerinin gerekirse burada<br />

satışının yapılmasına imkan tanıyacak bir çerçeve<br />

de yine bu stratejik ortaklık anlaşmasının<br />

kapsamı içerisinde yer alıyor.<br />

Ayrıca Singapur kendi bölgesinde, Dubai de<br />

kendi bölgesinde Nasdaq’ın teknolojik ortağıdır.<br />

Bu anlaşma bölgesel merkezler ile çok<br />

rahat şekilde entegrasyon sağlamanın kapısını<br />

açıyor. Birlikte ortak iş ve ürün geliştirmekten<br />

finansal bir küresel ağın parçası olmaya kadar<br />

farklı açılımları olan çok geniş kapsamlı bir<br />

ortaklık anlaşması.<br />

Enerji Borsası da bu kapsamda kuruluyor.<br />

Bu konuda ne düşünüyorsunuz?

3 5<br />

kattan fazla artırdı. Şu anda Avrupa’nın en büyük<br />

üçüncü pazarı. Önümüzdeki dönemde de<br />

ekonomik büyüme ve elektrik tüketimi arasındaki<br />

ilişkiye baktığınız zaman potansiyelin ne<br />

kadar büyük olduğu görüyorsunuz. Tabii aynı<br />

zamanda bizim yapmak istediğimiz yakın bölgede<br />

de önce elektrikte daha sonra doğal gaz,<br />

petrol, kömür ve karbondioksit emisyonu gibi<br />

diğer enerji ürünlerinde İstanbul’u bölgesel<br />

bir merkez haline getirmek. Yakın bölgesinde<br />

elektriğin fiyatının oluştuğu, enerjinin alınıp<br />

satıldığı yerin Borsa İstanbul olmasını hedefliyoruz.<br />

Bunun bölgemizin istikrarına, refahına<br />

ve kalkınmasına da önemli katkı sağlayacağını<br />

düşünüyorum. Elektrik Piyasası Düzenleme<br />

Kurumu ve Enerji Bakanlığı ile yakın işbirliği<br />

içinde çalışıyoruz. Bu konuda uluslararası tecrübelerden<br />

de istifade ediyoruz. Ben sürecin<br />

şu ana kadar çok olumlu geliştiğini düşünüyorum<br />

ve yakın zamanda somut neticeler verecek<br />

aşamaya geldiğini görüyorum.<br />

Bu kanun ile özellikle elektrik piyasasında ciddi<br />

bir yeniden yapılandırılma süreci başladı.<br />

Bunun neticesinde <strong>2013</strong> yılı içinde Elektrik<br />

Piyasası İşletim Anonim Şirketi adı altında<br />

elektrik gücüne dayalı sözleşmelerin spot ticaretinin<br />

yapılacağı bir Elektrik Borsası kurulacak.<br />

Bu borsa gün öncesi ve gün içi dengeleme<br />

piyasalarını içerecek. Bu spot piyasayı tamamlayıcı<br />

bir de vadeli işlemler piyasası oluşturulacak.<br />

Borsa İstanbul EPİAŞ’ın önemli pay<br />

sahiplerinden ve yönetim unsurlarından birisi<br />

olacak, tüm bu sözleşmelerin hangi şartlarda<br />

alınıp satılacağına katkıda bulunacak, aynı zamanda<br />

elektrik gücüne dayalı vadeli sözleşmelerin<br />

alınıp satılacağı platformların piyasa işleticisi<br />

olacak. Dolayısıyla biz sürecin tamamen<br />

içindeyiz diyebilirim. Biliyorsunuz, Türkiye’nin<br />

elektrik piyasası son <strong>10</strong> yılda kapasitesini iki<br />

“Bizim potansiyel<br />

büyüme hızımız<br />

yüzde 5 civarında ve<br />

önümüzdeki <strong>10</strong> yılDA<br />

yüzde 5’LİK büyüME,<br />

milli gelirİN iki<br />

katından fazla<br />

artMASI ANLAMINA<br />

GELİR.“<br />

4<br />

<strong>2013</strong> yılı tamamlanmadan bu projelerin<br />

tamamlanması mümkün mü? Burada hedef<br />

olarak beklentiyi ne ile ölçüyorsunuz<br />

bahsedebilir misiniz?<br />

<strong>2013</strong> içinde somut netice almış olacağız. Fiyat<br />

oluşumunun şeffaf, sağlıklı, güvenilir ve öngörülebilir<br />

hale gelmesi çok önemli. Bunu sağlayabilecek<br />

unsurlardan en önemlisi piyasanın<br />

derinliğidir. Bu noktada Borsa İstanbul ile piyasanın<br />

uyumlu şekilde çalışıyor olması da çok<br />

önemli bir katkı sağlayacaktır. Dolayısıyla sadece<br />

elektrik üreticileri değil, elektriği yatırım<br />

yapılmaya değer bulan herkesin katılabileceği<br />

bir piyasa oluşturmaya çalışıyoruz. Diğer enerji<br />

ürünleri de devreye girdiğinde burada ciddi<br />

bir işlem hacmi ve piyasa derinliğinin oluşacağı<br />

kanaatini taşıyorum. Bizim için önemli olan<br />

her şeyden evvel fiyat oluşumunun sağlıklı<br />

olması ve yıllardır başarıyla uyguladığımız iyi<br />

yönetişim kurallarının enerji piyasası üzerinde<br />

aynı şekilde uygulanması olacaktır.<br />

www.hazarworld.com<br />

EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 21

GELECEK NOTLARI<br />

DR. CEMİL ERTEM<br />

Güney Gaz<br />

Koridoru<br />

Bölgenin Geleceğini<br />

Belirleyecek<br />

22

Enerji, Orta Doğu ve <strong>Hazar</strong> coğrafyası<br />

için hem bir zenginlik hem de siyasi<br />

çatışma potansiyeli olmaya devam<br />

ediyor. Ancak bu coğrafyada şu günlerde<br />

yine çatışmaların, iç savaşa varan/varacak<br />

olan gerilimlerin öne çıktığını görüyoruz.<br />

Tabii ki enerji, bu gerilimlerin temel hareket<br />

noktalarından birisi.<br />

Orta Doğu’nun, <strong>Hazar</strong>’ın ve Orta Asya’nın<br />

hızla değişen ekonomik şartları, ortaya<br />

çıkan kalkınma potansiyeli ve buna bağlı<br />

olarak siyasi açıdan etkin olma gücü, enerji<br />

oyunundaki güç dengesini de değiştiriyor.<br />

Şimdiye değin ortaya çıkmayan -belki de<br />

siyasi nedenlerle çıkarılamayan- enerji kaynaklarının<br />

ortaya çıkmaya başladığını ve<br />

bunların da yeni siyasi pazarlıklara neden<br />

olduğunu görüyoruz. Ancak, aynı anda,<br />

bu yeni kaynaklar ve eski kanıtlanmış kaynakların<br />

ticarileştirilmesi enerji alanında<br />

rekabet ortamı oluşturuyor ve bu da yeni<br />

bir ekonomik dinamiği ve döngüyü beraberinde<br />

getiriyor. Bu ekonomik döngü, aynı<br />

zamanda, siyasi bir yeniden yapılanma ve<br />

entegrasyon olarak da karşımıza çıkıyor.<br />

Böyle olunca Güney Gaz Koridoru gibi projeler<br />

tam da şu günlerde, ekonomik boyutlarının<br />

yanı sıra siyasi yönü ve gelecekteki<br />

siyasi etkileriyle de güçlü projeler olarak<br />

beliriyor.<br />

Trans Adriyatik Boru Hattı<br />

(TAP), TANAP ile taşınan doğal<br />

gazın Yunanistan, Arnavutluk<br />

ve İtalya üzerinden Avrupa’ya<br />

ulaştırılması için Şah Deniz<br />

Konsorsiyumu tarafından<br />

seçilen projedir. Güneyden<br />

Avrupa’ya ulaşan 4. doğal gaz<br />

koridorunun açılmasına yönelik<br />

atılan önemli bir adımdır.<br />

Örneğin Azerbaycan ve Türkiye’nin Rusya<br />

ve İran’a rağmen Trans Anadolu Doğal<br />

Gaz Boru Hattı Projesi’ni (TANAP) gerçekleştirmesi<br />

yalnız bir enerji hamlesi değil;<br />

bu, siyasi bir değişimi anlatan, hem de<br />

<strong>Hazar</strong>’dan Avusturya’ya kadar olan bölgenin<br />

entegrasyonu için bir adım ve AB’nin kendi<br />

doğusuna doğru genişlemesinin başlangıcı<br />

niteliğindedir. Ama bu başlangıç, enerjide<br />

<strong>Hazar</strong> ve Orta Doğu bölgesinde ilk önce<br />

Rusya sonra da İran dışında yeni arz merkezlerinin<br />

ortaya çıkması anlamına geldiği<br />

gibi AB’de Almanya-Rusya geleneksel ittifakını<br />

da rahatsız edecek bir gelişme. Bu tespiti<br />

<strong>Hazar</strong> Raporu dergisi Yaz <strong>2013</strong> sayısında<br />

da yapmıştık. Ama bu tespite bazı hususları<br />

da ilave etmemiz gerekir.<br />

Bugün İsrail’in ortaya çıkan ya da çıkmakta<br />

olan enerji kaynaklarını TANAP ve TAP ile<br />

Güney Gaz Koridoru vasıtasıyla değerlendirmesi<br />

yalnız İsrail için bir kazanım değil. Bu,<br />

şimdilerde darbe ile sarsılan ve kanın aktığı<br />

Mısır için de, Gazze için de ve tabii Türkiye<br />

için de önemli bir gelişme. Ancak bu, aynı<br />

zamanda, İsrail’in ve bölgenin güvenliği için<br />

önemli bir adım olacak. Çünkü bu hattın<br />

alternatifi, Güney Kıbrıs, İsrail, Rusya anlaşması.<br />

Bunun AB-Türkiye, Türkiye-İsrail<br />

ve Türkiye-Yunanistan ilişkileri açısından<br />

sorunlu olduğunu söylememiz gerekir.<br />

www.hazarworld.com<br />

EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 23

GELECEK NOTLARI<br />

Görüldüğü üzere, Güney Gaz Koridoru gibi<br />

bir projeye katılımın maksimum düzeyde<br />

olması, bölgedeki çok sıcak temel çatışma<br />

alanlarından en az birkaçını soğutmakta.<br />

Şunu unutmayalım; enerji geçişleri, boru<br />

hatlarının güvenliğinin birinci ve asli unsuru<br />

demokratik yönetimler ve buna bağlı siyasi<br />

istikrar. Demokratik siyasi istikrarın olmadığı<br />

bir bölgede enerji geçişini sağlayamazsınız.<br />

İstediğiniz kadar askeri ve fiziki önlem<br />

alın, uzun vadede hepsi geçersizdir ve sürdürülebilir<br />

değildir. Öte yandan, Orta Doğu<br />

ve Kuzey Afrika’daki gelişmeleri göz önüne<br />

alırsak, Kafkasya bölgesindeki dondurulmuş<br />

çatışma alanlarının sıcak hale gelmesi güçlü<br />

bir ihtimaldir. Bu ihtimal karşısında yapılacak<br />

en anlamlı hamle, başta AB genişlemesi<br />

olmak üzere bölgesel entegrasyon araçlarını<br />

geliştirmektir. İşte Güney Gaz Koridoru bu<br />

anlamda güçlü bir bölgesel entegrasyon<br />

aracıdır. <strong>Hazar</strong> Raporu’nda da belirttiğimiz<br />

gibi, Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye geçişinin<br />

bu şekilde sağlanması ve Azerbaycan<br />

gazının Türkiye dışındaki Avrupa pazarına<br />

doğrudan ulaşması, bize göre, yalnızca<br />

bir 1 enerji hamlesi değildir. Bu, Avrupa’nın<br />

kendi doğusuna doğru genişlemesinin<br />

önemli bir adımıdır. Çok açık söyleyeyim; bu<br />

adım, Almanya’dan ve Rusya’dan bağımsız<br />

olarak, hatta bu iki ülkeye rağmen, AB’nin<br />

1. TAP’ın ileride ulaşması<br />

beklenen kapasite yılda 20<br />

milyar metreküp.<br />

2. TAP’ın toplam uzunluğu 870<br />

km.<br />

3. Bakü yakınlarındaki Sangaçal<br />

Terminali’nde bulunan <strong>Hazar</strong><br />

Enerji Merkezi<br />

sınırlarının Bakü’ye kadar genişlemesi ve<br />

Türkiye’nin ekonomik ve siyasi etkinliğinin<br />

bütün bu coğrafyada artması anlamına gelir.<br />

Bu cümleden olmak üzere, son aylarda başta<br />

Mısır olmak üzere, Suriye’deki iç savaş ve<br />

Afganistan sorunu Orta Doğu’yu, Filistin<br />

sorunundan da ayrı olarak, yeniden sıcak<br />

çatışma alanı haline getirdi. Bu sürecin geçilmesinde<br />

ve kalıcı barışın tesisinde, enerji<br />

hatları ve enerji hatlarının güvenliğinin barış<br />

ile sağlanması çok önemli bir etkendir. Bu<br />

bağlamda Güney Gaz Koridoru yalnız bir<br />

enerji projesi ve ekonomik proje değil; aynı<br />

zamanda barışın tesisinde etkili olan bir<br />

siyasi entegrasyon ve demokratik istikrar<br />

projesidir. Bu noktada şunu söylemek gerekir,<br />

Güney Gaz Koridoru gibi projeler ekonomik<br />

olarak rekabetçi bir enerji piyasası ve<br />

fiyatlama getirecektir ve Türkiye’nin yakın<br />

gelecekte devreye sokacağı Enerji Borsası<br />

gibi önemli yapılanmaları da besleyecektir.<br />

Bu ekonomik ve finansal entegrasyon,<br />

aynı zamanda, yeni bir ticari ve hukuki üst<br />

yapıyı, ticari anlaşmaları ve bunun hukuki<br />

üst yapısını da önümüze getirecektir. Bu<br />

açıdan Güney Gaz Koridoru’na <strong>Hazar</strong>’dan<br />

Avrupa’ya uzanan bu büyük coğrafyanın en<br />

önemli ekonomik ve siyasi projelerinden biri<br />

olarak bakabiliriz.<br />

1 2<br />

3<br />

24

ANALİZ<br />

HAZAR<br />

YAZ OKULU<br />

<strong>10</strong> ÜLKEYİ<br />

BİR ARAYA GETİRDİ<br />

26

<strong>Hazar</strong> Bölgesi’nde işbirliğini pekiştirmeyi amaçlayan<br />

<strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü (HASEN), eğitim<br />

çalışmaları kapsamında, bir ilke imza attı. Alanında<br />

uzman isimler, özel sektör yöneticileri,<br />

akademisyenlerin sunumu, genç diplomatlar,<br />

araştırma görevlileri ve yöneticilerin katılımıyla ilk<br />

kez düzenlenen <strong>Hazar</strong> Yaz Okulu sertifika programı,<br />

toplam <strong>10</strong> ülkeden 22 katılımcıyı ağırladı.<br />

MERVE DAMCI<br />

www.hazarworld.com<br />

EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 27

ANALİZ<br />

1<br />

<strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü (HA-<br />

SEN) tarafından ilk kez düzenlenen<br />

<strong>Hazar</strong> Yaz Okulu sertifika<br />

programı, 18-28 Ağustos tarihleri<br />

arasında gerçekleşti. <strong>Hazar</strong> Yaz Okulu,<br />

18 Ağustos’ta Sheraton İstanbul Maslak<br />

Otel’de verilen açılış resepsiyonuyla iş dünyası,<br />

bürokrat, gazeteci, yerli ve yabancı<br />

akademisyenleri bir araya getirdi. Resepsiyonda<br />

açılış konuşmasını gerçekleştiren<br />

HASEN Genel Sekreteri Haldun Yavaş, bu<br />

sertifika programı kapsamında katılımcıların<br />

enerji, güvenlik ve dış politika gibi birçok<br />

konuda bilgi ve tecrübelerini paylaşma<br />

fırsatı elde ettiğine değindi. HASEN Enerji<br />

ve Ekonomik Araştırmalar Direktörü Efgan<br />

Niftiyev, bu eğitim programının kaliteli<br />

insan yetiştirilmesi konusunda enstitünün<br />

attığı en iyi adımlardan biri olduğunu ve<br />

bu tür faaliyetlerin önümüzdeki dönemde<br />

daha da artacağını söyledi.<br />

1. <strong>Hazar</strong> Yaz Okulu katılımcıları<br />

Dışişleri Bakanlığı Stratejik<br />

Araştırmalar Merkezi’nde.<br />

2. Katılımcılar Ulaştırma,<br />

Denizcilik ve Haberleşme<br />

Bakanlığı’nı ziyaret etti.<br />

3. Enerji ve Tabii Kaynaklar<br />

Bakan Yardımcısı Murat<br />

Mercan da konuşmacılar<br />

arasındaydı.<br />

4. Hürriyet Daily News Genel<br />

Yayın Yönetmeni Murat Yetkin<br />

Türk dış politikası hakkında<br />

sunum yaptı.<br />

<strong>10</strong> ÜLKEDEN 22 KATILIMCI<br />

2<br />

Sertifika programına Azerbaycan, Gürcistan,<br />

Kazakistan, Kırgızistan, Moldovya,<br />

Rusya, Türkmenistan, Türkiye, Ukrayna ve<br />

ABD’den genç uzmanlar, bürokratlar, araştırmacılar<br />

ve öğrenciler katıldı. Dışişleri<br />

Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi<br />

(SAM) ve Türkiye İşbirliği ve Koordinasyon<br />

Ajansı Başkanlığı’nın (TİKA) desteğiyle<br />

gerçekleştirilen <strong>Hazar</strong> Yaz Okulu sertifika<br />

programında katılımcılar, <strong>Hazar</strong><br />

Bölgesi’nde enerji, dış politika, güvenlik ve<br />

ekonomi konularında analizler yapma ve<br />

bilgi birikimlerini artırma fırsatı yakaladı.<br />

Program kapsamındaki dersler ve seminerler<br />

akademisyenler, karar vericiler ve özel<br />

sektör yöneticileri tarafından verildi.<br />

28

3 4<br />

1. GÜN<br />

Sertifika programının ilk gününde Türk<br />

Dış Politikası ve Çağdaş Türk Politikası<br />

konuları mercek altına alındı. Türk dış politikasının<br />

son yıllardaki değişimi, Dışişleri<br />

Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun “komşularla<br />

HAZAR YAZ<br />

OKULU’NDA<br />

öncelikli olarak<br />

ENERJİ KONUSU<br />

MASAYA YATIRILARAK<br />

Здесь вы сможете окунуться в атмосферу творчества и нашей культурной жизни, увидеть афишу предстоящих мероприятий!

Наверное нет в г.Соликамске такого человека, который хотя бы раз не побывал во Дворце культуры «Прикамье». Для одних он стал местом первого свидания, встречей с прекрасным, отправной точкой для выбора профессии, для других — местом первого в жизни выступления со сцены. Большинство с удовольствием удовлетворились ролью зрителя – благодарного, не жалеющего рукоплесканий, как для самодеятельных артистов, так и для выдающихся знаменитостей. Для родителей — это прекрасная возможность получить подробную информацию о коллективах, познакомиться с руководителями, задать интересующие вопросы. А для ребят — определиться с выбором  коллектива, понять, к какому творчеству лежит душа.

Мы рады вам!