Asit Baz Tepkimeleri Örnekleri Nelerdir?
Proteinlerin en küçük yapı taşları amino asitlerdir. Bunun yanında elma, portakal, limon, ısırgan otu gibi meyve ve sebze yapısında da asitler bulunmaktadır. Amonyak, sabun, kabartma tozu gibi maddeler ise bazik özellik göstermeleri ile bilinir.
Asitler ile bazlar tepkimeye girdikleri zaman tuzlar meydana gelmektedir. Tuzlar önemli bir bileşik olmaları ile bilinmektedir. Bu tepkimelerde tuz yanında su oluşumu da görülmektedir. Bu tepkimeler nötrleşme tepkimesi ismi ile de bilinmektedir.
Nötrleşme tepkimeleri asitler ile bazların sulu çözeltilerinde gerçekleşen durumlardır. Bu sebeple de tepkimede meydana gelen tuz çözeltileri iyonlarına ayrılmış şekildedir. Asit baz tepkimeleri;
Asit + baz -------> Tuz + Su şeklinde gerçekleşmektedir.
Asit baz tepkimelerinin denklemlerini yazmak için asitle ile bazların formüllerinin bilinmesi oldukça önemlidir.
Bazı asitlerin isimleri ve formülleri şu şekildedir;
Hidroklorik asit HCl
Hidrobromik asit HBr
Hidroiyodik asit HI
Sülfürik asit H2SO4
Nitrik asit HNO3
Fosforik asit H3PO4
Bazı bazların isimleri ve formülleri şu şekildedir;
Sodyum hidroksit NaOH
Potasyum hidroksit KOH
Kalsiyum hidroksit Ca(OH)2
Magnezyum hidroksit Mg(OH)2
Amonyak NH3
Baryum hidroksit Ba(OH)2
HCl ve NaOH tepkime denklemi;
HCl(suda) + NaOH(suda) ------> NaCl(suda) + H2o(s)
HCl asidi ve NaOH bazının sulu çözeltileri tepkimeye girerek su ve tuz meydana gelmektedir. Asitlerin hidrojen iyonu ve bazların hidroksit iyonunun tepkimeye girmesi ile su molekülü meydana gelmesine nötrleşme ismi verilmektedir.
Nötrleşme tepkimeleri olurken 1 mol H iyonu 1 mol OH iyonu birleşmektedir. Bu sebeple tepkimenin denkleşmesi sırasında bu şekilde olan birleşme oranına bakılması gerekmektedir. Bu tepkimelerde bileşiklerin formüllerinde ilgili katsayıların yazılması gerekir. Nötrleşme tepkimelerinde pH değerinin 7 olması gerekmektedir.
Asit ve bazlar birbirleriyle etkileşip tuz ve su oluşturabildiği gibi metallerle de tepkime vererek çeşitli gazlar ve diğer ürünlerin oluşmasını sağlayabilir.
Asit ve bazların sulu çözeltileri tepkimeye girdiğinde tuz ve su oluşur. Bu olaya nötralleşme, tepkimeye de nötralleşme tepkimesi denir. Nötralleşme (nötürleşme) tepkimelerine indikatör ekleyerek tam nötürleşme anını tespit edebilirsiniz. Nötralleşme tepkimesinin ana denklemi şu şekildedir.
HCl + NaOH NaCl + H2O
HCl + KOH KCl + H2O
H2SO4 + 2NaOH Na2SO4 + 2H2O
Nötralleşme tepkimesinin net iyon denklemi ise şu şekilde olur.
Yani, asit çözeltisinden gelen H+ iyonlarıyla baz çözeltisinden gelen OH–
iyonları kimyasal tepkime vererek su oluşturur. Bu yüzden nötralleşme tepkimesi sonucunda ortamda tüketilmemiş H+ veya OH– iyonu kalmasına göre sınıflandırılabilir.
Tuzlar, genellikle, suda tamamen iyonlaşan kuvvetli elektrolitlerdir. Suda çözünen tuzların bazıları su ile tepkimeye girer. Bir tuzun katyon ya da anyonunun, su ile tepkimeye girerek kendini oluşturan asit veya bazı oluşturmasına hidroliz denir.
Tuzların genel özellikleri aşağıdaki gibi özetlenebilir.
Tuzlar özelliklerine göre farklı kullanım alanlarına sahiptir. Tuzların tarım (gübre, ağaç bakımı vb.), hayvancılık (yem, hayvan bakımı vb.), kozmetik, gıda (kabartma tozu, tatlandırma, saklama vb.), dericilik (dabaklama, koruyucu vb.), tekstil (boyama, ağartma vb.) ve sert suların yumuşatılması gibi birçok kullanım alanı bulunmaktadır.
Asit-baz tepkimelerinin yanı sıra asit ve bazlar bazı metallerle de tepkime verir. Asitlerin ve metallerin kendilerine özgü farklı özellikleri de olduğundan her asit ve her metal arasında tepkime gerçekleşmez. Bu yüzden, asit ve bazların metallerle etkileşimine geçmeden önce metalleri sınıflandırmak gerekmektedir. Metaller şu şekilde sınıflandırılır:
Asitler metallerin her türüyle etkileşime girerken, bazik oksitlerle de tepkime verir. Ayrıca cam ile etkileşime girebilen asitler de vardır.
Aktif metaller asitlerle tepkimeye girince tuz ve H2 gazı oluşur. Örnek olarak şunlar verilebilir:
Yarı soy metaller (Cu, Hg ve Ag) sadece oksijence zengin (HNO3 ve H2SO4 gibi) kuvvetli asitlerle tepkimeye girerek ametal oksit (SO2, NO2, NO) ve su oluşturur.
Yarı soy metaller; derişik ve sıcak H2SO4 çözeltisi ile SO2 gazı, derişik HNO3 ile NO2 gazı, seyreltik HNO3 ile NO gazı oluşturur.
Soy metaller sadece kral suyunda (3 hacim HCl + 1 hacim HNO3) tepkime verir.
Amfoter metaller asitlerle tepkimeye girdiğinde tuz ve H2 gazı oluşturur. Amfoter metaller suyla tepkimeye girmez. Bu nedenle suyla temas halindeki ortamlarda amfoter metaller tercih edilir.
Bazik oksitler asitlerle tepkimeye girerek tuz ve su oluşturur. Bu sayede asitler pas çözücü olarak kullanılabilir.
HCl, HNO3, H2SO4 gibi asitler cama ve porselene etki etmez. Camı aşındıran tek asit hidroflorik asittir (HF). Seramik ve porselenler kilden yapılan malzemelerdir. Porselenler bir cam çeşidi olan sır ile kaplanır. HF’ün camı ve porseleni aşındırma etkisinden yararlanarak HF cam işlemede ve porselen yüzeylerin pürüzlerinin giderilmesinde kullanılır.
HF, camı aşındırdığından cam kaplarda saklanamaz. Plastik kaplarda saklanabilir. HCl, HNO3, H2SO4 gibi asitler cam ve plastik şişelerde saklanarak depolanır.
Bazlar amfoter metaller ile etkileşime girer.
Amfoter metaller kuvvetli bazlarla tepkimeye girdiğinde tuz ve H2 gazı oluşturur. Amfoter metaller zayıf bazlarla tepkime vermez. Amfoter metaller suyla tepkimeye girmez. Bu nedenle suyla temas halindeki ortamlarda amfoter metaller tercih edilir.
ASİTLERİN VE BAZLARIN TEPKİMELERİ
Asitler ile bazlar aynı kapta karıştırıldığında aralarında kimyasal reaksiyon gerçekleşir. Bu reaksiyon sonunda ürün olarak tuz ve ısı açığa çıkar. Asit ve bazın yapısına bağlı olarakta su oluşabilir.
1. Nötrleşme tepkimesinde bir asit ve baz tepkimeye girer, su ve iyonik bir bileşik olan tuzun sulu çözeltisi meydana gelir.
- Bir behere bir miktar sönmüş kireç (Ca(OH)2) katısı koyalım ve üzerini yeterince su ilave edip sulandırılmış kireç hazırlayalım. Daha sonra yüzümüzü koruyacak şekilde önlem aldıktan sonra hazırladığımız bu sıvı üzerine yavaş yavaş sülfürik asit (H2SO4) ilave edelim ve beherdeki değişimi dikkatlice izleyelim.
Reaksiyon denklemi dikkatli incelenecek olursa bazın katyonu (Ca2+) ile asit anyonu (SO4 2-) birleşerek CaSO4 tuzunu oluşturmuştur.
Nötrleşme tepkimesi temelde asitten gelen H+ iyonları ile bazdan gelen OH- iyonlarının birleşerek su oluşturması esasına dayanır
H+(suda) + OH-(suda) → H2O(s)
- Mg(OH)2 bileşiği sulu çözeltisinde OH- iyonu içerdiğinden bazdır. Bu bazın HCI asidi ile nötrleşme tepkimesi;
Mg(OH)2(suda) + 2HCI(suda) → MgCI2(suda) + 2H2O(s)
şeklindedir.
2. Kireç taşında ve mermerde bulunan kalsiyum karbonat asitlerde çözünebilen bir katıdır.
CaCO3(k) + 2HCI(suda) → CaCl2(suda) + CO2(g) + H2O(s)
CaCO3 ile bir asidin tepkimesi bir asit-baz tepkimesidir. Bu tepkimede CO3 2- baz gibi davranmaktadır.
3. NH3 yapısında OH- taşımadığı halde bazik özellik gösterir. Susuz baz olarak bilinen NH3 'ün asitlerle tepkimesinden yalnız tuz oluşur.
NH3(g) + HBr(g) → NH4Br(k) 2NH3(g) + H2SO4(k) → (NH4)2SO4(k)
4. Asit oksitlerin bazlarla reaksiyonundan tuz ve su oluşur.
SO3(g) + 2NaOH(suda) → Na2SO4(suda) + H2O(s)
CO2(g) + 2KOH(suda) → K2CO3(suda) + H2O(s)
5. Bazik oksitlerin asitlerle reaksiyonundan tuz ve su oluşur.
K2O(k) + 2HCI(suda) → 2KCI(suda) + H2O(s)
CaO(k) + H2SO4(suda) → CaSO4(suda) + H2O(s)
6. Asit oksitlerin bazik oksitlerle reaksiyonundan yalnız tuz oluşur.
CO2(g) + MgO(k) → MgCO3(k)
SO3(g) + CaO(k) → CaSO4(k)
[tabgroup]
[tab title="Örnek Soru"]
Aşağıdaki tepkimelerden hangisi bir asit-baz tepkimesi değildir?
A) CH3COOH + KOH → CH3COOK + H2O
B) Na2O + 2HBr → 2NaBr + H2O
C) N2O5 + CaO → Ca(NO3)2
D) SO2 + 1/2O2 → SO3
E) BaCO3 + 2HCI → BaCI2 + CO2 + H2O
[/tab]
[tab title="Çözüm"]
A) Asit + Baz → Tuz + Su
B) Bazik oksit + Asit → Tuz + Su
C) Asidik oksit + Bazik oksit →Tuz
D) Asidik oksidin yanma tepkimesidir.
E) Karbonat (CO32-) tuzları bazik özellik gösterir.
Asitlerle tepkimelerinden tuz, CO2 gazı ve su oluşur.
Yanıt D
[/tab]
[/tabgroup]
Nötrleşme Tepkimelerinin Nicel Olarak İncelenmesi
-Bir asit çözeltisi ile bir baz çözeltisi eşit hacimde karıştırılıp sıcaklığı 25oC ye getirildiğinde çözeltinin pH değeri kaç olur? Bunun için 1 mol HCI içeren sulu çözelti ile 1 mol NaOH içeren sulu çözeltiyi eşit hacimde karıştıralım.
tepkime denkleminden görüldüğüne göre reaksiyona giren maddeler tamamen tükenirler. Dolayısıyla ortam nötr olur.
Ancak 2 mol HCI içeren sulu çözelti ile 1 mol NaOH içeren sulu çözelti eşit hacimlerde karıştırıldığında;
tepkime denkleminden görüldüğüne göre 1 mol HCI asidi arttığından dolayı karışımın pH değeri 7’den küçük olur. Yani ortam asidik olur.
tepkime denkleminden görüldüğüne göre 1 mol H2SO4 asidi artar. Ortamın pH değeri 7’den küçük olur. Yani ortam asidik olur.
-Aynı şekilde 0,06 mol Sr(OH)2 içeren sulu çözelti ile 0,08 mol HI içeren sulu çözelti karıştırıldığında;
tepkime denkleminden görüldüğüne göre ortamda çözünmüş halde bir baz olan Sr(OH)2'den 0,02 mol artan olur.
denklemine göre OH– iyonundan da 0,04 mol bulunur. Ortam baziktir, pH değeri 7’den
[tabgroup]
[tab title="Örnek Soru"]
0,05 mol H2SO4 içeren sulu çözeltiyi tamamen nötrleştirmek için kaç mol KOH kullanılması gerekir?
A) 0,05 B) 0,1 C) 0,2 D) 0,4 E)0,5
[/tab]
[tab title="Çözüm"]
Tepkime denklemine göre;
H2SO4 + 2KOH → K2SO4 + 2H2O 1 mol H2SO4 ü nötrleştirmek için 2 mol KOH gerekir.
Dolayısıyla 0,05 mol H2SO4 için 0,1 mol KOH gerekir.
Yanıt B
[/tab]
[/tabgroup]
Tepkime sonucunda önemli değişiklikler meydana getiren asit baz tepkimeleri örnekler ve konu anlatımıyla birlikte ele alındığında çok daha iyi ve net anlaşılacaktır. Özellikle bu gibi konularda örnekler her zaman pekiştirici birer araçtırlar. Asitler ve bazlar ne ile tepkime verir sorusunun cevabı asit baz tepkimeleri örnekleri ve konu anlatımıyla içeriğimizde detaylıca aktarılmıştır.
Bir asit ve baz arasında meydana gelen kimyasal tepkimelere asit baz tepkimesi denmektedir. Tepkime mekanizmalarının ortaya çıkartılması ve bu mekanizmalar aracılığıyla problemlerin çözülmesi amaçlanarak, bu tür tepkimeler hakkında teoriler bilim insanlarınca geliştirilmiştir. Bu teorilerin en bilineni ise Bronsted-Lowry asit baz kuramıdır.
Amino asitler, proteinlerin en küçük yapı taşlarını oluşturmaktadırlar. Tüm bunların yanı sıra elma, limon, portakal ve ısırgan otu gibi meyve – sebze yapısında da belli asitler bulunmaktadır. Amonyak, sabun ve kabartma tozu gibi maddeler de bazik özellik gösterenler arasındadırlar.
Bazlar ile asitler tepkimeye girdiklerinde, tuzlar meydana gelir. Tuzlar, önemli birer bileşiktir ve bu yönleriyle bilinirler. Bu tepkimeler tuzla birlikte su oluşumunu da meydana getirebilirler. Bu tepkimeler bir diğer adıyla nötrleşme tepkimesi olarak da bilinirler.
Nötrleşme tepkimeleri asitler ve bazların sulu çözeltilerinde meydana gelen durumlardır. Bu nedenle de tepkimede oluşan tuz çözeltileri iyonlarına ayrılmış biçimdedir. Asit baz tepkimeleri aşağıdaki gibidir;
Asit baz tepkimelerinin denklemlerini sıralamak için asitle ve bazların formüllerinin iyice bilinmesi son derece önemlidir.
Bazı asitlerin isim ve formülleri aşağıdaki gibidir:
Bazı bazların isimleri ve formülleri de aşağıdaki gibidir;
HCI (suda) + NaOH (suda) = NaCI(suda) + H2o(s)
HCl asidi ile NaOH bazının sulu çözeltileri tepkime yoluyla su ve tuzu meydana getirirler. Asitlerin hidrojen iyonuyla birlikte bazların hidroksit iyonunun tepkimeye girmesi de su molekülünü meydana getirir ve buna da nötrleşme adı verilir.
Nötrleşme tepkimeleri olmaya başladığında 1 mol H iyonu ile 1 mol OH iyonu birleşirler. Bu nedenle tepkimenin denkleşmesi esnasında bu biçimde olan birleşme oranına bakılması oldukça önemlidir. Bu tepkimelerde bileşiklerin formüllerinde gerekli katsayıların yazılması lazımdır. Nötrleşme tepkimelerinde pH değerinin 7 olması şarttır.
Asit ve bazlar tepkimeye girerek tuz ile suyu oluşturur. Bu olaya da nötrleşme tepkimesi adı verilir. Asit ve bazların tepkimeye girme yoluyla su ve tuzu oluşturması ekzotermik bir olay olarak bilinir.