Şeyh Bedrettin Isyanı Kısaca

ÖZET Ömer Seyfettin, Türk hikâyeciliğin en önemli isimlerinden birisidir. Olayların yaşandığı dönemle ilgili bize çeşitli ipuçları veren Maupassand tarzındaki kısa, yer yer mizahi hikâyeleri; sade bir Türkçe ile yazıldığı için günümüze kadar çok okunagelmiş ve klasikleşmiştir. Bazı öykülerinde kendi çocukluk anılarına yer vermesi, bazılarında da çocuk kahramanları anlatması; onun bir çocuk edebiyatçısı olarak algılanmasına neden olsa da yaşadığı 36 yıllık kısa ömründe, yazarın çocuk edebiyatçısı olma gibi bir amacı olmamıştır. Bu çalışma ile Ömer Seyfettin’in seçme hikâyelerindeki çocuk ve çocukluk unsuru; hikâyelerdeki olay, kurgu, dil ve anlatımın çocuklar üzerinde meydana getireceği olası etkiler incelenerek yazarın çocuk edebiyatındaki yerinin sorgulanması amaçlanmıştır. 100'ü aşkın hikâyesi mevcut olmasına karşın çocukların, yazarı sadece birkaç bilindik hikâyesinden tanıdığı gerçeğinden yola çıkarak kütüphanelerin çocuk kitaplıklarında sıkça görülen on dokuz (19) hikâye, bu kıstaslara göre incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Değerlendirmeye alınan öyküler şunlardır: Diyet, Kaşağı, And, Gizli Mâbed, Forsa, Bomba, Kütük, Başını Vermeyen Şehit, Ferman, Pembe İncili Kaftan, Topuz, İlk Cinayet, Yalnız Efe, Perili Köşk, Üç Nasihat, İlk Namaz, Yüksek Ökçeler, İlk Düşen Ak, Falaka. Çalışma nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi desenine uygun olarak yürütülmüş, elde edilen bulgular betimsel analizlerle yorumlanmıştır. Yapılan incelemelerde bu hikâyelerden yalnızca 7’sinin (Kaşağı, And, İlk Cinayet, İlk Namaz, Yalnız Efe, İlk Düşen Ak ve Falaka) çocuk ya da çocukluk ile alakalı olduğu, geri kalanlarda herhangi bir çocuk figürü içermediği ya da çocukluk kavramı ile ilgili olmadığı; hatta “Topuz, Başını Vermeyen Şehit, Bomba, Ferman” hikâyelerinde çocuklar bir yana, yetişkinlerin bile okurken ürperecekleri bazı şiddet ve ölüm sahneleri içermesi dolayısıyla çocuk psikolojisi açısından sakıncalı olarak değerlen¬dirilebilecek şiddet unsurlarının yer aldığı görülmüştür. Anahtar Sözcükler: Ömer Seyfettin, çocuk edebiyatı, çocukluk, öykü ve çocuk psikolojisi, hikâye.

АННОТАЦИЯ В статье дан обзор основных направлений исследований и преподавания тюркских языков сибирской группы в Университете Анкары, начиная с организации первых коллективов с 1930-х гг., вошедших в состав вуза (открыт в 1946 г.). Это первое учебное и научно-исследовательское заведением Турции, где начали преподавать современные тюркские языки в качестве самостоятельных учебных предметов и заниматься их изучением. Процесс в целом делится на два периода. Первый период — со времени основания университета и до создания в 1992 г. кафедры современных тюркских языков и литератур. Исследования по тюркологии начались с 1936 г. С 1940 г. в учебной программе появились предметы по ответвлениям тюркского языка. Отмечены вклад профессора Абдулкадира Инана (1889–1976), профессора Саадет Чагатай (1907–1989), профессора Хасана Эрена (1919–2007). Рассказано о создании профессором Мустафой Джанполатом и Ф. Семой Барутчу Озондер отдельной кафедры, которая стала называться кафедрой современных тюркских языков и литератур. Второй период — с 1992 года и продолжается по сей день. В первые годы преподавательский состав кафедры современных тюркских языков и литератур полностью состоял из иностранных специалистов: Ю. И. Васильева, Ч. М. Доржу, М. В. Оюн, М. Б. Кунгаа, Т. Н. Боргояковой, А. Т. Тыбыковой и др. Названы наиболее интересные публикации этих специалистов, важные как для самой науки, так и для учебного процесса. Перечислены защищенные в 1990–2000-е годы диссертации, в т. ч. К.-М. Симчита, Г. Килли и др. Названы важные работы — монографии, статьи преподавателей, работающих на кафедре сегодня. Перечислены учебные программы. Отмечена важная роль журнала «Modern Türklük Araştırmaları» (Современные тюркологические исследования), выходящего на базе университета с 2004 г. С 2002 г. ежегодно проводится симпозиум «Современные тюркологические исследования» с участием ученых из разных научных центров Турции. Отмечен в целом растущий интерес академических кругов Турции к тюркским языкам, к истории, культуре, системе верований тюркских народов Сибири.