Okullarda Özel Eğitim Sınıfı Açılması

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinde, destek eğitim odası; "kaynaştırma uygulamaları yoluyla eğitimlerine devam eden öğrenciler ile üstün yetenekli öğrencilere ihtiyaç duydukları alanlarda destek eğitim hizmetleri verilmesi için düzenlenmiş ortam" olarak tanımlanmıştır.

Okullarımızda yetersizliği nedeniyle kaynaştırma kararı alınmış öğrencilerin sınıf içerisindeki akranlarına göre yetersiz kaldığı derslerde birebir veya aynı seviyedeki küçük grup içerisinde eğitim almaları sağlamak amacıyla destek eğitim odaları açılmalıdır.

• Üstün yetenekli öğrenciler için ihtiyaç duyulan alanlarda gelişimlerini desteklemek amacıyla da destek eğitim odaları açılabilir.


• Yetersizliği nedeniyle kaynaştırma kararı alınan öğrencilere yönelik açılan destek eğitim odaları, öncelikli ihtiyacı olan ve geri olduğu derslere yönelik açılmalıdır.


• Destek eğitim odaları özel olarak düzenlenmiş bir oda olabileceği gibi öğrencinin ihtiyacına yönelik atölye, idari oda, kütüphane, rehberlik servisi, öğretmenler odası, laboratuvar vb. yerlerde de açılabilir.


• Destek eğitim odasında öğrencilerin eğitim ihtiyaçlarına göre görme, işitme, zihinsel engelliler sınıf öğretmenleri öncelikli olmak üzere, gezerek özel eğitim görevi yapan öğretmen, sınıf öğretmeni ve alan öğretmenleri görevlendirilir. Görevlendirmelerde okul öğretmenlerinin görev almasına öncelik verilir.


• Destek eğitim odalarındaki eğitim desteği ikili öğretim yapan okullarda sabahçı öğrencilerin öğleden sonra veya öğleden sonra dersi olan öğrencilerin sabahtan ders alması şeklinde de yapılabilir. Ders saatlerinin mevzuat gereği okul ders saatleri içerisinde olması zorunludur. Destek eğitim odaları mümkün olduğunca; öğrencinin yetersizliğine yönelik desteklendiği derslerden alınarak eğitim verilmesi şeklinde olmalıdır.


• Destek eğitim odasında verilen eğitimde yapılan değerlendirmeler, öğrencinin o dersle ilgili genel değerlendirmelerinde dikkate alınır.

İŞLEYİŞ

1. Okul idaresi okuldaki kaynaştırma öğrencilerini ve BEP birimlerinde görev alanları belirler." Destek eğitim odasında yürütülecek eğitim hizmetlerinin planlaması okul yönetimince yapılır.  (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Madde 28 c)


2. Okul idaresi BEP Geliştirme Biriminde bulunan öğretmenler ile rehberlik ve danışma hizmetleri yürütme komisyonunu toplayarak destek eğitim odasından yararlanacak olan öğrenciler ile bu öğrencilerin hangi derslerden ve kaçar saat destek eğitim odasından yararlanacağına karar verir. (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Madde 28 ç)


3. Destek eğitim odası açılan okullarda öğrencilerin eğitim ihtiyaçlarına göre görme, işitme, zihinsel engelliler sınıf öğretmenleri öncelikli olmak üzere, gezerek özel eğitim görevi yapan öğretmen, sınıf öğretmeni ve alan öğretmenleri görevlendirilir. Destek eğitim odasına öncelikle okulun öğretmenlerinden olmak üzere RAM'da görevli öğretmenler ya da diğer okul ve kurumlardaki öğretmenler görevlendirilir. (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Madde 28 g)


4. Öncelikle okulundaki öğretmenler olmak üzere destek eğitim odasında görev alacak öğretmenleri ve bu öğretmenlerin kaç saat ders almak istediklerini belirler.


5. Destek eğitim odalarında öğretmen görevlendirmelerinde;

• Sınıf öğretmenleri için; haftada30 saati dolduran sınıf öğretmenleri 8 saati geçmeyecektir. ( tarihli değişik Millî Eğitim Bakanlığı Yönetici ve Öğretmenlerinin Ders ve Ek Ders Saatlerine İlişkin Bakanalar Kurulu Kararı madde )


• Alan öğretmenlerinde ise "Mllî Eğitim Bakanlığı Yönetici ve Öğretmenlerinin Ders ve Ek Ders Saatlerine İlişkin Bakanalar Kurulu Kararında belirtilen girebileceği azami ders saati (Madde )dikkate alınacaktır.

1. Okulda açılması teklif edilecek destek eğitim odası sayısı belirlenirken; destek eğitimden yararlanacak öğrenci sayısı, ders saati ve görev alacak öğretmenler de dikkate alınır.

Destek Eğitim Odası Açılmasında İzlenecek Yollar
Okullarda destek eğitim odalarının açılması amacıyla okul idareleri İl/İlçe özel eğitim hizmetleri kuruluna resmi yazı ile başvuruda bulunurlar. 

Başvuru esnasında okullarında açılması düşünülen destek eğitim odasının sayısı,  yeri, yararlanacak öğrenciler, bu öğrencilerin alacağı dersler ve ders saatleri,görev alacak öğretmenler ile bu öğretmenlerin haftada kaç saat ders alacağı belirtilir. 

Okullar, destek eğitim odası açılması için teklifteidareleri İl/İlçe özel eğitim hizmetleri kuruluna bulunup açılma onayından sonra da ders saatleri, öğrenciler ve görev alacak öğretmenlerle ilgili bilgileri düzenleyebilirler.
İl/İlçe özel eğitim hizmetleri kurulu destek eğitim odalarının açılması amacıyla aldığı kurul kararını  İl/İlçe milli eğitim müdürüne onaya sunar.
 

YASAL DAYANAKLAR 

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği
Destek eğitim odası açılması 
MADDE 28 – (1) Okul ve kurumlarda, yetersizliği olmayan akranlarıyla birlikte aynı sınıfta eğitimlerine devam eden özel eğitime ihtiyacı olan öğrenciler ile üstün yetenekli öğrenciler için özel araç-gereçler ile eğitim materyalleri sağlanarak özel eğitim desteği verilmesi amacıyla destek eğitim odası açılır. 
(2) Destek eğitim odasında eğitim-öğretim hizmetlerinin yürütülmesinde aşağıdaki hususlar dikkate alınır: 
a) Destek eğitim odaları, özel eğitim hizmetleri kurulunun önerisi doğrultusunda millî eğitim müdürlükleri tarafından açılır. 
b) Destek eğitim alacak öğrenci sayısına göre okulda veya kurumda birden fazla destek eğitim odası açılabilir. 
c) Destek eğitim odasında yürütülecek eğitim hizmetlerinin planlaması okul yönetimince yapılır. 
ç) Destek eğitim odasında eğitim alacak öğrenciler, BEP geliştirme biriminin önerileri doğrultusunda rehberlik ve danışma hizmetleri yürütme komisyonunca belirlenir. Her öğrencinin ihtiyacı doğrultusunda ve azami ölçüde bu eğitimden yararlanması sağlanır. 
d) Öğrencinin destek eğitim odasında alacağı haftalık ders saati, haftalık toplam ders saatinin %40’ını aşmayacak şekilde planlanır. 
e) Destek eğitim odasında öğrencilerin eğitim performansları dikkate alınarak birebir eğitim yapılır. Ancak, gerektiğinde eğitim performansı bakımından aynı seviyede olan öğrencilerle grup eğitimi de yapılabilir. 
f) Destek eğitim odasında, öğrencilerin eğitim performansı ve ihtiyaçları, yetersizlik türüne uygun araç-gereç ve eğitim materyalleri bulunur. 
g) Destek eğitim odası açılan okullarda öğrencilerin eğitim ihtiyaçlarına göre görme, işitme, zihinsel engelliler sınıf öğretmenleri öncelikli olmak üzere, gezerek özel eğitim görevi yapan öğretmen, sınıf öğretmeni ve alan öğretmenleri görevlendirilir. Destek eğitim odasına öncelikle okulun öğretmenlerinden olmak üzere RAM’da görevli öğretmenler ya da diğer okul ve kurumlardaki öğretmenler görevlendirilir. 
ğ) Öğrencinin genel başarı değerlendirmesinde, destek eğitim odasında yapılan değerlendirme sonuçları da dikkate alınır. 
h) Destek eğitim odasında verilen destek eğitim hizmetleri okulun veya kurumun ders saatleri içinde yapılır. 
ı) Destek eğitim odasının okul veya kurum içindeki yeri, öğrencilerin yetersizlik türü dikkate alınarak belirlenir.

Millî Eğitim Bakanlığı Yönetici ve Öğretmenlerinin Ders ve Ek Ders Saatlerine İlişkin Bakanlar Kurulu Kararı Değişik tarihli Resmi Gazete) 
MADDE 9- (1) Öğretmen sayısının yetersiz olması hâlinde;
a) Yüksek öğrenimli olmak koşuluyla;
1) Bu Karar kapsamındaki yönetici ve öğretmenler dışındaki resmî görevliler ile sınıf öğretmenlerine ilköğretim, orta öğretim ve yaygın eğitim kurumlarında haftada 8 saate,
2) Resmî görevi bulunmayanlar ile emeklilere, okul öncesi, ilköğretim, orta öğretim, özel eğitim ve yaygın eğitim kurumlarında haftada 30 saate,kadar ek ders görevi verilebilir.

Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğünün açıklaması
funduszeue.info 
Özel eğitim okulları haftalık ders çizelgelerinin Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın tarih ve 96 sayılı kararı ile eğitim öğretim yılından itibaren funduszeue.info 5. sınıflardan başlamak ve kademeli olarak uygulanmak üzere kabulü ile bu yıl 5. sınıflarda (ortaokul) ders okutan kadrolu sınıf öğretmenlerinin 30 saatin üzerinde derse girmelerini sağlamak üzere MEB Yönetici ve Öğretmenlerinin Ders ve Ek Ders Saatlerine İlişkin Karar’ın 9. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinin 1. alt bendinde değişiklik yapılmış; bu değişiklik, Kararın resmi gazetede yayınlandığı tarihinden itibaren uygulamaya konulmuştur.
Bu kapsamda;
a) Genel Müdürlüğümüze bağlı okullardan haftalık ders çizgelerine göre 30 saatin üzerinde derse girilmesi gereken sınıflarda görev yapan özel eğitim sınıf öğretmenlerine,
b) Okulların bünyesinde açılan özel eğitim sınıflarında uygulanan haftalık ders çizgesine göre 30 saatin üzerinde derse girilmesi gereken sınıflarda görev yapan özel eğitim sınıf öğretmenlerine,
c) Evde eğitim uygulamalarında görev alan okul/kurumunda 30 saatini dolduran kadrolu sınıf öğretmenlerine,
d) Okullarının bünyesinde açılan destek eğitim odalarında yürütülen özel eğitim hizmetlerinde görev alan ve 30 saatini dolduran kadrolu sınıf öğretmenlerine8 saate kadar daha ek ders ücreti karşılığı görev verilebilecektir.

Ek ders ücreti karşılığında görevlendirilen kadrosuz öğretmenler ile ilgili 2. alt bentte değişiklik yapılmadığından bu öğretmenlerin bu yıl 5. sınıflarda görevlendirilmemesi ve haftada 30 saatin üzerinde ders verilmemesi gerekmektedir.

Yeni yönetmelikte kaynaştırma uygulamalarına yer verilse de, özel eğitimde, merkezde en az sınırlandırılmış ortam yerine daha çok ayrıştırmanın esas alındığı bir yapı hedeflendiğini görüyoruz.

Yazı: Avukat Jülide Işıl Bağatur

Yeni yönetmelikte eski adıyla alt sınıf olan özel eğitim sınıflarının açılması ve uygulama esaslarında da değişiklikler yapılmıştır. tarihli Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’ne göre okul öncesi kademesinde; yetersizliği olmayan akranlarıyla aynı sınıfta tam zamanlı kaynaştırma yoluyla eğitim alamayacak durumdaki özel eğitim ihtiyacı olan çocuklar için özel eğitim sınıfı açılabilir. İlkokul kademesinde; görme, işitme, zihinsel yetersizliği ya da otizmi olan öğrenciler için yetersizlik türü ve derecesine göre özel eğitim sınıfı açılabilir. Ortaokul ve lise kademesinde; zihinsel yetersizliği ya da otizmi olan öğrenciler için yetersizlik türü ve derecesine göre bu kademelerde özel eğitim sınıfı açılabilmesi söz konusu iken görme veya işitme yetersizliği olan öğrenciler için özel eğitim sınıfı açılmaz.

Lise kademesinde mesleki eğitim hizmeti veren ortaöğretim kurumları bünyesinde, hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireyler ile otizmi olan bireyler için özel eğitim mesleki eğitim merkezi programı uygulayan özel eğitim sınıfları; orta veya ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireyler ile otizmi olan bireyler için özel eğitim iş uygulama merkezi programı uygulayan özel eğitim sınıfları açılabilir.

Okul ve kurumlarda, uygulanacak eğitim programı temel alınarak iki tür özel eğitim sınıfı oluşturulur; bulunduğu okulun veya kurumun eğitim programını uygulayan özel eğitim sınıfları (m)  ve bulunduğu okulun veya kurumun eğitim programından farklı bir eğitim programı uygulayan özel eğitim sınıfları (m).

07 Temmuz tarihli yönetmelikte ise yine uygulanan eğitim programları esas alınarak okulun tür ve kademesine göre özel eğitim sınıfları yeniden düzenlenmiştir. Buna göre ilköğretim programı uygulayan özel eğitim sınıfları (m) ve özel eğitim programı uygulayan özel eğitim sınıfları (m) iki tür özel eğitim sınıfları açılabilir. Özel eğitim sınıfı açılması sürecinde; yerleşim yerinde yönetmeliğin 27 nci ve 28 inci maddeleri doğrultusunda açılmış olan mevcut özel eğitim sınıflarının eğitim hizmeti verdiği kademe, sınıflara kayıtlı olan öğrencilerin yetersizlik türü, sınıfların kapasitesinin azami sayıya ulaşıp ulaşmadığı ve bu sınıflara taşıma yoluyla eğitime erişim sağlanıp sağlanamayacağı ile yerleşim yerinde bulunan özel eğitim okullarının öğrenci kapasitelerinin değerlendirilerek ihtiyaç olması halinde yeni bir sınıf açılması ile ilgili iş ve işlemler başlatılır.

Yeni yönetmeliğe göre ortaokul ve ilkokul seviyesinde ancak hafif düzeyde zihinsel engeli ya da hafif düzeyde otizmi olan öğrenciler için özel eğitim sınıflarının açılmasının mümkün olacağı belirtilmiştir. Yine imam hatip ortaokullarında özel eğitim sınıfları açılamaz. Görme ve işitme engelli öğrenciler için ise ancak ilkokul kademesinde özel eğitim sınıfı uygulaması mümkündür. Bu öğrenciler 5. sınıfta mutlaka tam zamanlı kaynaştırma yolu ile eğitim almak zorundadır. İlköğretim programı uygulayan özel eğitim sınıflarında ise aşağıdaki esaslara göre eğitim yapılır (m 27);

1. a) Aynı tür yetersizliği olan öğrencilere birleştirilmiş sınıf uygulaması ile eğitim yapılır.
2. b) Öğrenciler, ilköğretim programını takip ederler. Öğrencilerin takip ettikleri programlar temel alınarak BEP hazırlanır.
3. c) Sınıfların mevcudu en fazla 10 öğrenciden oluşur. Ancak otizmi olan öğrenciler için sınıf mevcutları en fazla 4’tür.

ç) Öğrenciler BEP geliştirme biriminin kararı doğrultusunda bazı dersleri ve sosyal etkinlikleri diğer akranları ile bir arada yaparlar.

1. d) Görme veya işitme yetersizliği olan öğrenciler için açılan sınıflarda birinci sınıftan dördüncü sınıfa kadar dersler özel eğitim öğretmeni tarafından okutulur. Ancak, yabancı dil ile din kültürü ve ahlak bilgisi dersleri, alan öğretmenlerince okutulur. Alan öğretmeni tarafından okutulan derslere özel eğitim öğretmeni ders işlenişine destek vermek üzere katılır.
2. e) Hafif düzeyde zihinsel yetersizliği veya hafif düzeyde otizmi olan öğrenciler için açılan sınıflarda birinci sınıftan dördüncü sınıfa kadar ve beşinci sınıftan sekizinci sınıfa kadar dersler özel eğitim öğretmeni tarafından okutulur. İlkokulda açılan sınıflarda din kültürü ve ahlak bilgisi, ortaokulda açılan sınıflarda din kültürü ve ahlak bilgisi, görsel sanatlar, müzik ve beden eğitimi alanlarına ilişkin dersler ile meslek dersleri ilgili alan öğretmenleri tarafından okutulur. Alan öğretmeni tarafından okutulan derslere özel eğitim öğretmeni de ders işlenişine destek vermek üzere katılır.
3. f) İşitme yetersizliği, zihinsel yetersizliği veya otizmi olan öğrenciler için yabancı dil dersi zorunlu dersler arasında yer almaz. Bu öğrenciler merkezi sistem sınavında yabancı dil ders sınavından muaf tutulurlar.
4. g) Görme veya işitme yetersizliği olan öğrenciler için açılan özel eğitim sınıflarında görme veya işitme engelliler ilkokulları haftalık ders çizelgesi uygulanır. Hafif düzeyde zihinsel yetersizliği veya hafif düzeyde otizmi olan öğrenciler için açılan özel eğitim sınıflarında bu engel türlerine göre hazırlanan haftalık ders çizelgesi uygulanır.

ğ) Bu sınıflar ders, teneffüs, yemek ve diğer etkinlik saatleri bakımından bünyesinde açıldığı okulda uygulanan programa uyarlar.

1. h) Görme yetersizliği olan öğrenciler için resim, şekil ve grafik içeren sorular kabartma olarak, betimlenerek veya bu soruların yerine eş değer sorular hazırlanarak değerlendirme yapılır.

Yeni yönetmeliğe göre okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve mesleki eğitim veren ortaöğretim kurumlarında özel eğitim programı uygulayan özel eğitim sınıfları açılabilir. Burada yarı zamanlı kaynaştırmanın kapsamı ilk iki kademede hafif zihinsel engelli öğrenciler ve hafif düzeyde otizmi olan öğrenciler için sınırlanarak son derece daraltılmış, ancak ayrı bir özel eğitim programı uygulanan okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve mesleki eğitim veren ortaöğretim kurumlarında özel eğitim sınıflarının açılabileceği öngörülmüştür. Ortaöğretim yani lise kademesinde örgün eğitimde MEB doğal gelişim gösteren çocuklara uygulanan eğitim programlarının okutulduğu okullarda özel gereksinimli bireyler için özel eğitim sınıfları açılmaz. Lise kademesinde sadece mesleki eğitimde ayrı bir özel eğitim programı uygulanan özel eğitim sınıfları açılabilir.

Bu sınıflarda eğitim hizmetlerinin yürütülmesinde aşağıdaki hususlar dikkate alınır:

1. a) Aynı tür yetersizliği olan öğrencilere birleştirilmiş sınıf uygulaması ile eğitim yapılır.
2. b) Sınıfların mevcutları oluşturulurken takip edilen özel eğitim programının uygulandığı okullardaki sınıf mevcutları esas alınır.
3. c) Yetersizlik türüne göre hazırlanmış özel eğitim programları uygulanır.

ç) Orta veya ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan öğrenciler ile orta veya ağır düzeyde otizmi olan öğrenciler için açılan sınıflarda ilköğretim kademesinde özel eğitim uygulama okulu haftalık ders çizelgesi; ortaöğretim kademesinde özel eğitim uygulama okulu (III. kademe) haftalık ders çizelgesi uygulanır.

1. d) Görme, işitme veya hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan öğrenciler ile hafif düzeyde otizmi olan öğrenciler için ortaöğretim kademesinde açılan sınıflarda özel eğitim meslek okulu haftalık ders çizelgesi uygulanır.
2. e) Hafif düzeyde zihinsel yetersizliği veya hafif düzeyde otizmi olan öğrencilere ortaöğretim kademesinde özel eğitim sınıfı açılabilmesi için bu okullarda iş eğitimi ve meslek ahlakı dersi kapsamında okutulacak mesleki eğitim programlarının uygulanabileceği alan ve dalların olması zorunludur. Açılan sınıflara devam eden öğrenciler için okulda bulunan alanlar içinden tek bir alana yönlendirme yapılır. Aynı okulda birden fazla özel eğitim sınıfı bulunması halinde ise sınıflar için birden fazla alana yönlendirme yapılabilir.
3. f) Öğrencilerin başarılarının değerlendirilmesi, takip ettikleri programın uygulandığı özel eğitim okullarındaki değerlendirme ölçütlerine göre yapılır.
4. g) Okul öncesi kademesinde açılan sınıflarda etkinlikler okul öncesi öğretmeni ile özel eğitim öğretmeni tarafından okutulur.

ğ) İlkokul, ortaokul ve lise kademelerinde açılan sınıflarda dersler özel eğitim öğretmenleri tarafından okutulur. Ancak, ilkokullarda haftalık ders çizelgesinde yer alan din kültürü ve ahlak bilgisi ile diğer kademelerdeki din kültürü ve ahlak bilgisi, görsel sanatlar, müzik ve beden eğitimi alanlarına ilişkin dersler ile meslek dersleri ilgili alan öğretmenleri tarafından okutulur. Alan öğretmeni tarafından okutulan derslere özel eğitim öğretmenleri ders işlenişine destek vermek üzere katılır.

1. h) Bu sınıflar ders, teneffüs, yemek ve diğer etkinlik saatleri bakımından bünyesinde açıldığı okulda uygulanan programa uyarlar.

ı) Özel eğitim meslek okulu ve özel eğitim uygulama okulu (III. kademe) programını tamamlayan öğrencilere takip ettikleri eğitim programına uygun diploma (yönetmelik EK-8 veya EK-9) düzenlenir.

1. i) Öğrenciler BEP geliştirme biriminin planlaması doğrultusunda bazı dersleri ve sosyal etkinlikleri diğer akranları ile bir arada yapabilirler.
2. j) Görme yetersizliği olan öğrenciler için resim, şekil ve grafik içeren sorular kabartma olarak, betimlenerek veya bu soruların yerine eş değer sorular hazırlanarak değerlendirme yapılır.

İlk yazımızda da belirttiğimiz gibi 7 Temmuz tarihli yönetmelikte her ne kadar kaynaştırma bütünleştirme uygulamalarına yer verilse de, yönetmeliğin içeriğinde özel eğitimde merkezde en az sınırlandırılmış ortam ve kaynaştırma uygulamalarından uzaklaşıldığı, onun yerine daha çok ayrıştırmanın esas alındığı bir yapının hedeflendiği görülmektedir. “Ancak yapabileni kaynaştırabiliriz, yapamayanı mesleki eğitime yönlendiririz” mantığının yönetmeliğin hazırlanışında esas alındığı görülmektedir.

Yeni Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği ile ilgili yazımıza devam edeceğiz.