Hicviye Nedir Edebiyat

DİVAN EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ, HİCVİYE NEDİR?

HİCVİYE:

Bir kimseyi yerme, alay etme, gülünç duruma düşürme ama­cıyla yazılan şiirlere hicviye denir. Halk edebiyatında taşlama biçiminde kullanılan kelime bugün yergi olarak kullanılmaktadır.

Divan edebiyatında bu türden yararlanılarak bazı kişilerin olumsuz yanları ya da toplumun ak­sak yönleri eleştirilmiştir. Bu konuda en başarılı örnekleri Nefi vermiştir. Nef’i’nin sadece hicviyelerinden oluşan Siham-ı Kaza isimli bir eseri var­dır. Şeyhi’nin Harname adlı mesnevisi de hiciv türünde yazılmış önemli bir mesnevidir.

Hiciv Sözlük Anlamı

1. hicv (A.) [ هجو ] yergi, taşlama. hicviye bk. hicviyye.
2. hicviyye (A.) [ هجویه ] taşlama, hicivle ilgili şiir veya düzyazı.
3. Hiciv: (alm. satire; latsatura*dan): Bir tür değil, bir tutumdur; Edebiyatın her türünde ortaya çıkabilir ve neşeli alaydan somurtkan melankolik bir sarsıntıya kadar çeşitlilik gösterir. Amaç, ters bir dünyanın sergilenmesi, bireyle toplumun bozukluklarının ortaya konmasıdır.

Hiciv Nedir?

Hiciv, edebiyat ve sanatta bir tür. Bir kişi, olay ya da durumun, iğneleyici sözlerle, alaylı ifadelerle eleştirilmesidir.

Eski Yunan ve Lâtin edebiyatında ilk örneklerine rastlanan tarz, Batı edebiyatında bir şiir türü olarak gelişmiştir. Eleştirici bir anlatımı olan şiirler Divan edebiyatında hiciv, Halk edebiyatında taşlama, yeni edebiyatımızda ise yergi olarak anılmaktadır. Bu tür şiirlerde didaktik özellikler içerdiğinden didaktik şiir içinde değerlendirilmesi mümkündür. Ancak açık bir eleştiri sözkonusu olduğundan ayrı bir sınıfında ele alınması tercih edilir.

Divan edebiyatında Bağdatlı Ruhi ve Nef'î, Tanzimat edebiyatında Ziya Paşa, Abdülhamit devrinde Eşref, Milli Edebiyat döneminde ise Neyzen Tevfik, Halit Nihat Boztepe, İhsan Hamami hiciv dalında önemli eserler vermişlerdir.

Edebiyatta Hiciv

Bu tarzda yazılmış şiirlerin ilk örneklerine Yunan edebiyatında rastlıyoruz. Latin edebiyatında da bu tarzdaki şiirler önemli bir yer tutmaktadır. Ennius, Lıscilius, Horatius, Persius… hiciv şairlerinden bazılarıdır.

Türk Edebiyatında Hiciv

Batı edebiyatında çok gelişmiş bir türdür. Divan edebiyatında eleştiri tarzındaki bu şiirlere “hiciv” denirken, Halk edebiyatında “ taşlama” adını almıştır; günümüz edebiyatında “yergi” şiirleri aynı anlamdadır. Batı edebiyatında “satir”, “ satirik” şiirler denilmektedir.

Hiciv tarzında yazılı şiirlerin eğitici bir yönü açıkça bulunmaktadır. Bu yönüyle “didaktik” özellikler göstermektedir.

Hiciv şiirlerini yazıyla yapılmış karikatürlerdir diye de tanımlayabiliriz. Çünkü içerik olarak hiciv şiirleri “ironik”, “ alegorik” özellikler göstermektedir.

Hiciv şiirleri bir kişiyi, bir toplumu eleştirmekle yetinmez; bazen bir düşünceyi, bir nesneyi yermek için de yazılır.

Çoğu kere güldürmek, güldürürken düşündürmek, yermek, övmek, eğlenmek ya da dalga geçmek için yazılır. Birçok halk türküsü, bilmeceleri, fıkraları, tekerlemeleri, destanları, hikâyeleri, atışmaları hiciv özellikleri göstermektedir.

Halk şiirinde hiciv tarzında yazılan şiirlerde anlatım herkesin anlayabileceği açıklıktadır.Söylenilmek istenilen ne ise şair tarafından açık,net biçimde ortaya konulur.

Hiciv tarzında yazan kişiye “heccav” denilmektedir.

Hiciv Örnekleri

“ Eşeği saldım çayıra
Otlaya karnın doyura
Gördüğü düşü hayıra
Yoranın da avradını

Münkir münafıkın soyu
Yıktı harap etti köyü
Mezarına bir tas suyu
Dökenin de avradını

 Müfsidin bir de gammazın
 Malı vardır da yemezin
 İkisin meyyit namazın
 Kılanın da avradını

Derince kazın kuyusun
İnim inim inilesin
Kefen dikmeye iğnesin
Verenin de avradını

 Dağdan tahta getirenin
 Mezarına götürenin
 Talkınını bitirenin
 İmamın da avradını

Kazak Abdal söz söyledi
Cümle halkı dahleyledi
Sorarlarsa kim söyledi
Soranın da avradını.”

 * * *

“Telli sazdır bunun adı
Ne ayet dinler ne kadı
Bunu çalan anlar kendi
Şeytan bunun neresinde

Venedik’ten gelir teli
Ardıç ağacından kolu
Be Allah’ın sersem kulu
Şeytan bunun neresinde

Abdest alsan aldın demez
Namaz kılsan kıldın demez
Kadı gibi haram yemez
Şeytan bunun nesinde

İçinde mi dışında mı
Burgusunun başında mı
Göğsünün nakışında mı
Şeytan bunun neresinde

Dut ağacından teknesi
Kirişten bağlı perdesi
Behey insanın teresi
Şeytan bunun neresinde

Dertli gibi sarıksızdır
Ayağı da çarıksızdır
Boynuzu yok kuyruksuzdur
Şeytan bunun neresinde.”

* * *

“Zenginin züğürdün vasfın edeyim
Züğürt nere varsa han da bulamaz
Zengine baklava börek çekilir
Züğürt arpa darı nan da bulamaz

Zenginin yoluna çıkarlar karşı
Aralıkta kalır züğürdün başı
Zenginler giyerler kutnu kumaşı
Züğürt bacağına don da bulamaz

Zenginin yoluna olurlar türap
Züğürt nere varsa her işi harap
Zenginler giyerler kundura çorap
Züğürt ayağına gön de bulamaz

Zenginin faytonu dağlardan aşar
Züğürt düz ovada yolundan şaşar
Zenginin helvası bal ile pişer
Züğürt herlesine un da bulamaz

Zenginin iki üç kat olur damı
Gece şule vermez züğürdün mumu
Kızılırmak gibi zenginin demi
Züğürt damarında kan da bulamaz

Zengin nere varsa ırahat olur
Züğürdün her işi kabahat olur
Zenginin kefeni dokuz kat olur
Züğürt kefenine yen de bulamaz

Rursat bu güftarı yazar bitirir
Züğürdün vasfını yazar bitirir
Zengin zemheride terler oturur
Züğürt ağustosta gün de bulamaz.”

1. Kasidenin nesib bölümünden methiye bölümüne geçerken söylenen beyit ya da beyitlere —- denir. —- iki bölümü birleştiren bir basamak görevindedir.

Yukarıdaki parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Teşbib

B) Fahriye

C) Tevhit

D) Giriş (girizgâh)

E) Dua

2. Aşağıdakilerden hangisi kasidenin bölümlerinden biri değildir?

A) Fahriye

B) Tegazzül

C) Girizgâh

D) Methiye

E) Hicviye

3. Yuğ adı verilen ölüm törenlerinde söylenir. Ölen kişinin iyilikleri, yiğitlikleri anlatılır.

Yukarıda özellikleri verilen tür aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sav

B) Destan

C) Sagu

D) Varsağı

E) Koşuk

4. Hece sayısı koşmayla eşit olan Divan edebiyatı nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tuyuğ

B) Rubai

C) Şarkı

D) Gazel

E) Kıt'a

5. Ölen kişinin iyiliklerini, yiğitliklerini anlatan şiirlere İslam öncesi Türk edebiyatında —-, Halk edebiyatında —- Divan edebiyatında —- denir.

Yukarıdaki parçada sözü edilen nazım türleri sırasıyla hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?

A) Koşuk, koşma, gazel

B) Ağıt, sagu, koşuk

C) Mersiye, ağıt, semai

D) Sagu, ağıt, tuyuğ

E) Sagu, ağıt, mersiye

6. Aşağıdakilerin hangisinde tek dörtlükten oluşan nazım şekilleri bir arada verilmiştir?

A) Mani, şarkı, rubai

B) Rubai, ağıt, tuyuğ

C) Mani, sagu, murabba

D) Rubai, tuyuğ, mani

E) Tuyuğ, murabba, rubai

7. Tasavvuf edebiyatı nazım türlerinden hangi ikisi "Alevi, Bektaşi" şairleri tarafından kullanılmıştır?

A) Şathiye – ilahi

B) Deme – şathiye

C) Nefes – nutuk

D) Nefes – deme

E) Nutuk – ilahi

8. Aruzun kısa kalıbıyla yazılır. Beş —- yazan şairlere hamse sahibi derler. Her beyit kendi arasında uyaklıdır.

Yukarıda boş bırakılan yere aşağıdaki nazım şekillerinden hangisi getirilmelidir?

A) Kaside

B) Gazel

C) Terci-i bent

D) Müstezat

E) Mesnevi

Aşını tattırandı

Kötü düşmanı kaçırandı

"Oğrak" askerini çevirendi

Bastı ölüm, aktardı

9. Yukarıdaki dörtlük aşağıdaki nazım şekillerinden hangisine örnek olabilir?

A) Sagu

B) Mani

C) Koşuk

D) Semai

E) Varsağı

Bari kapıdan kaçmasan

Göçküncü gibi göçmesen

Ölüm şarabın içmesen

Ah nideyim ömrüm seni

Yukarıdaki dörtlük aşağıdaki nazım şekillerinden hangisine örnek olabilir?

A) Semai

B) Varsağı

C) İlahi

D) Ağıt

E) Tuyuğ

Ölen kişinin iyiliklerini anlatan şiirlere —-, kopuz eşliğinde aşk ve tabiat güzelliklerini anlatan şiirlere —- denir.

Yukarıdaki parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdaki nazım şekillerinden hangileri getirilmelidir?

A) Sav – sagu

B) Sagu – koşuk

C) Koşuk – destan

D) Sagu – destan

E) Koşuk – sagu

Aşağıdakilerden hangisi Türklere ait nazım şekilleridir?

A) İlahi, tuyuğ, şarkı

B) Kıt'a, şarkı, türkü

C) Rubai, şarkı, sone

D) Koşma, destan, kıt'a

E) Nefes, semai, sone

Yedili hece ölçüsüyle söylenir. Eğlencelerde, sevgililer arasında haberleşmelerde, törenlerde öğüt ve ders vermek amacıyla sıkça kullanılmıştır. Anonim Halk edebiyatının önemli bir türüdür. Asıl söylenmek istenen üçüncü ve dördüncü dizede verilir.

Yukarıda sözü edilen nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mani

B) Koşuk

C) Sav

D) Ağıt

E) Türkü

Av törenlerinde ve zaferle biten savaşlardan sonra okunur, yiğitlik ve tabiat sevgisi, aşk gibi konuları işler.

Yukarıda sözü edilen sözlü edebiyat nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Destan

B) Semai

C) Koşuk

D) Varsağı

E) Mani

Aşağıda "Koşuk'la ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Hece ölçüsüyle söylenir.

B) Aşk, tabiat ve yiğitlik gibi konular işlenir.

C) Kopuz eşliğinde söylenir.

D) Zengin uyak kullanılmıştır.

E) Dörtlükler şeklinde söylenmiştir.

Aşağıdaki nazım şekillerinden hangisi İslam öncesi Türk edebiyatına aittir?

A) Mersiye

B) Koçaklama

C) Ağıt

D) Sagu

E) Şathiye

Aşağıdaki cümlelerin hangisi "gazel" ile "kaside"nin ortak özelliği değildir?

A) Beyitlerden oluşmaları

B) İlk beyitlerine matla, son beyitlerine makta denilmesi

C) Uyak örgüsünün benzer olmaları

D) Şairlerinin takma adlarının (mahlas) kullanılması

E) Eğlence ve doğa güzelliklerini işlemeleri

Aşağıdaki nazım şekillerinden hangisinin ölçüsü diğerlerinden farklıdır?

A) Varsağı

B) Güzelleme

C) Koçaklama

D) Taşlama

E) Ağıt

Aşağıdaki nazım şekillerinden hangisi aruz ölçüsüyle yazılmaz?

A) Rubai

B) Tuyuğ

C) İlahi

D) Şarkı

E) Kıta

—- özel bir ezgiyle söylenir ve yörelere göre adlandırılır. —- söyleyeni (yakıcısı) belli olan ve belli olmayan olmak üzere ikiye ayrılır. Asıl —- yakıcısı belli olmayanlardır.

Yukarıdaki parçada boş bırakılan yerlere aşağıdaki nazım şekillerinden hangisi getirilmelidir?

A) Koşma

B) Türkü

C) Mani

D) Destan

E) Şarkı

Aşağıdaki nazım şekillerinden hangisi hem Anonim Halk edebiyatı hem Aşık edebiyatı nazım şeklidir?

A) Semai

B) Türkü

C) Koşma

D) Nefes

E) Varsağı

CEVAP ANAHTARI

1-D 2-E 3-C 4-A 5-E 6-D 7-D 8-E 9-C A B A A C D D E A C B B

Hicviye Nedir? Hicviye Hakkında Kısaca Bilgi (TDK), Hicviye nedir, Hicviye nasıl yazılır tdk, Hicviye Anlamı tdk, Hicviye Hakkında Kısaca Bilgi,Terimleri Sözlüğü

Sizlere bu yazımızda &#;Hicviye &#; kelimesi hakkında bilgi vereceğiz. 

Hicviye  kelimesinin anlamı:

Hicviye Edebiyat Terimi Olarak Hicviye:
Kişilerin veya toplumun kötü yönlerini, kusurlarını, gülünç durumlarını alaylı bir dille ortaya koyan manzum yazılar. Medhiyenin tersi kabul edilir. Yergi de denen hicviye halk edebiyatında taşlama adını alır. Hicviyelerde mübalağalı üslûp kullanılır. Hicvedilen kişi şahsiyetinin gerçek yönleriyle ilgisi olmayan yergi ve sövgülerle aşağılanır.

Türk Dil Kurumu’na göre Hicviye  kelimesinin anlamı:

isim, edebiyat, Arapça hecviyye

Zıt Anlamlı Kelimeler İçin Tıklayınız

Terimler Sözlüğü İçin Tıklayınız

Nasıl Yazılır Kelimeleri İçin Tıklayınız

Atasözleri ve Anlamları İçin Tıklayınız

Deyimlerin Anlamı ve Cümle İçinde Kullanımları İçin Tıklayınız

Hicviyye; bir kişiyi, bir grubu, herhangi bir durumu ya da düşünceyi eleştirmek, mizahi bir üslupla alay etmek esasına dayanan manzumelerdir.

Divan şiirinde “hezl, tehzil, müzah, latife, mutayebe, mülatafa, tariz” kavramları hiciv metinleri için kullanılmış diğer adlandırmalardır.

Divan şiirinde hicviyyeleri ile tanınan en önemli isim Nef’i’dir.

Nefi’nin Siham-ı Kaza adlı eseri hicvin her düzeyine örnek olabilecek manzumelerden oluşmuştur.

Hicviyye Örnekleri

Kande insaniyyet ey Baki-i apuşt kande sen
Hep bilür alem senün yarrar u nakka boldugın

***

Nola devründe hazine olsa kalb akçeyle pür
Sabit olmışdur ocakdan çıkma kulla boldugın

***

Bugünden ahdim olsun kimseyi hicv etmeyem illâ
Vereydin ger icâzet hicv ederdim baht-ı nâ-sâzı
Beni dûr etdi zîrâ dergeh-i devlet-penâhından
Nice hicv etmeyim bir öyle gaddâr u çep-endâzı

***

Ammâ yine bir söz ne kadar nâzik olursa
Dahli ana erbâb-ı hased ol kadar eyler
Üstâd olıcak sözde hasedden kaçılır mı
Zîrâ hüneri reşk ü hased mu’teber eyler
Yetmez mi bu devlet ki bana reşk ede dâ’im
Bir tâ’ife kim da’vî-i fazl u hüner eyler
Zu’mu o kadar her birinin sözde ki gûyâ
Endîşesi tagyîr-i kazâ vü kader eyler
Ammâ giricek ma’reke-i ma’nîye evvel
Şemşîri kor endîşe-i zırh u siper eyler
Nutk ile Mesîhâ geçinir her biri ammâ
Hâsıyyet-i sohbetleri insânı har eyler
Gavgâ-yı suhandir bu fazîletde nemiz var
Fazl ehli bizim bâşımız üstünde yer eyler
Söz ben dediğim cevher-i ulvî ise anı
Devrân sadef-i sem’-i kabûle güher eyler
Söz müdür o kim nüshasını nükte-şinâsân
Haşv-i şikem-i rahne-i dîvâr u der eyler
Hakkımda ne derlerse o gûne süfehânın
Âsâr-ı tabî’atlerine kim nazar eyler
Lazım gelicek ol müteşâ’irlere tab’ım
Her ma’rekede neyledi dahi neler eyler
Ol saf-der-i düşmen-küş-i nazmım ki husûsâ
Şemşîr-i zebânımdan ahibbâ hazer eyler

(Nefi &#; Siham-ı Kaza)

Türk edebiyatındaki önemli hicviyye örnekleri:

• Şeyhi &#; Harname
• Kani &#; Hirre-name
• Ali Vasi &#; Hümayun-name
• Nef’i &#; Siham-ı Kaza
• Cemali &#; Der Beyan-ı Meşakkat-i Sefer ü Zaruret ü Mülazemet
• Necati &#; Arpa Kasidesi
• Bayburtlu Zihni &#; Sergüzeşt-name
• Bağdatlı Ruhi &#; Terkib-i Bend

HİCVİYE

Halk Edebiyatındaki “taşlama"ya denk düşen Divan Edebiyatı şiir türüdür. Hicviyeler gazel, kaside, murabba, muhammes gibi nazım biçimleriyle yazılabilir. r* Divan Edebiyatındaki en önemli temsilcisi Nef’i’dir. “Siham-ı Kaza (Kaza Okları)’’ Nef’i’nin hicviyelerinden oluşan ünlü eseridir. Son derece sanatlı ve zekâ mahsulü hicviyeleri olduğu gibi kaba ve çirkin küfürler içerenleri de vardır ve bu nedenle eserler edebi bir bütünlük arz etmez. Şeyhülislam Yahya Efendi ile Nef’i arasındaki aşağıdaki atışma bu türün başyapıtlarından sayılır:

KITA

Şimdi hayl-i suhan-verân içre 

Nef’î mânendi var mı bir şair 

Sözleri Seba-i Muallâka’dır 

İmrülkays kendidir kâfir

ŞEYHÜLİSLAM YAHYÂ

KITA

Bize kâfir demiş mütfî efendi 

Tutalım ben anca diyem 

Müselmân Varılınca yarın 

Rûz-i Cezâya İkimiz de çıkarız anda yalan

NEF’İ

HİCİV TÜRÜNDEKİ ŞİİRLERDEN PARÇALAR