Fitik Asit Zararları

Fitat şeklinde de bilinmekte olan fitik asit, bitkilerin tohumu ve kabuğunda birikmekte olan bir maddedir. Bu madde; baklagiller, yağlı tohumlar ve sert kabuklu kuruyemişlerde daha fazla olur ve bedene yarar sağladığı kadar zararlı etkenleri de bulunmaktadır. Bu yüzden dengeli biçimde alınmalıdır. Fitik asit; kalsiyum, çinko, magnezyum, bakır ve demir gibi beden için önemli minerallerin emilimini engellemektedir. Bundan dolayı anti besin maddesi olarak da bilinmektedir.

İnositol polifosfat şeklinde de adlandırılan fitik asit, inositol adlı kimyasal molekülün fosfor içeren bir formunu oluşturur. Yani fitik asit, bitki tohumların ve kabuklarında fosforun bir saklanma biçimidir. Tohum filizlendiği zaman fitik asit bölünür ve bitkinin gereksinim duyduğu fosforu dışarı çıkarır. Pek çok besin maddesinde olan bu asit; bedende çinko, kalsiyum ve demir gibi minerallerin yoksunluğuna yol açabilir. Bundan dolayı fitik asit zararlı olduğu kadar faydası bulunan da bir madde olarak değerlendirilir.

Antioksidan özelliği nedeniyle deriye sağladığı yararlar oldukça önemlidir. Bu özellik sayesinde oksidatif stresi düşürerek başta kolon kanseri olmak üzere türlü kanserin oluşmasını engellemeye katkı sağlar.

Fitik Asitin Bulunduğu Besinler Nelerdir?

Fitik asit, fosfor mineralinin bir saklanma şeklidir ve bundan dolayı en çok bitkilerin tohumlar ve kabuk kısmında bulunur. Bundan dolayı; yağlı tohum, tam tahıllar ve tohum kısımları tüketilmekte olan baklagillerde mevcuttur. Fitik asit denildiği zaman akla ilk gelen tam tahıllar, kuruyemişler, yağlı tohumlar gelir. Bununla birlikte baklagillerde de fazla seviyede yer alır. 

Besinlerdeki Fitik Asit Oranı Nasıl Düşürülür?

Bitkilerde mevcut olan fitik asit oranı, olağan yollar ile filizlenme sırasında fosfora dönüşüp azalmaya başlar. Ancak baklagiller ve bazı tahıllar gibi tohum olarak tüketilmekte olan gıdalarda fitik asit fazla oranda mevcuttur. Bu durumla beraber fitik asit, mineral emilimini kötü etkiliyor diye bu gıdaların tüketimini düşürme uygun değildir. Çünkü baklagiller ve tam tahıllı besinler gibi gıdalar, beden için oldukça önemli besin maddeleri içerir.

Gıdalardaki fitik asit oranını düşürmek için türlü teknikler uygulanır. Örnek olarak kuru baklagilleri pişirmeden evvel suda bekletmek, fitik asit oranını önemli seviyede düşürür. Fitik asit oranını düşren öteki uygulamalarsa fermantasyon ve pişirme yöntemidir. Pişirmenin ardından gıdalardaki fitik asit oranı yaklaşık yüzde 80 seviyesinde düşer.

Fitik Asit Cilde Sağladığı Yararlar Nelerdir?

Fitik asit; cilde sağladığı yararlar sebebiyle maske, tonik, peeling malzemeleri gibi bazı dermokozmetik ürünlerde genellikle tercih edilir. Antioksidan özelliği sayesinde pek çok cilt bakım malzemesinin bileşenine katkı sağlar.  Fitik asit, hücreleri cildi yenileyerek ölü deri oluşumunun azaltılmasına destek olur. Bununla birlikte cildin yağ seviyesini düzenlemeye katkı sağladığı için kolajen üretimini yükselttiği için kırışıklık, ince çizgi oluşumu gibi yaşlanma semptomlarını azaltıp anti aging etkisi sağlar.

Fitik Asit Fazla Olduğunda Ne Gibi Sağlık Problemleri Yaşanır?

Fitik asit fazla olduğu zaman meydana gelen sorunların pek çoğu mineral yoksunluğundan kaynaklanmakta olan problemlerdir. Bunun ile birlikte fitik asit; çinko, kalsiyum, magnezyum ve demir gibi bedende önemli fonksiyonu bulunan minerallerin emilimini eksiltir. Bedende pek çok metabolizmanın üzerinde etkisi bulunan minerallerin yoksunluğu, öncelikle bağışıklık sistemini zayıflatır, bunun ile birlikte bazı bedensel fonksiyonlarda da azalmaya neden olabilir. Bedende fitik asit fazla olduğu zaman en yaygın görülmekte olan belirtiler şu şekildedir;

• Kansızlık
• Bitkinlik
• Kiloda düşme
• Hafızanın zayıflığı
• Konsantre olamama 
• Saçların dökülmesi
• Tırnakların güçsüzleşmesi
• İştahın azalması
• Kusma
• Kemik kütlesinin azalması
• Erkeklerde cinsel problemler
• Bağışıklık sisteminde güçsüzlük

Fitik Asit Zararları Nelerdir?

Fitik asit, besleyici olan ve yoğun bir diyet uygulayan kişiler için önemli bir sağlık problemi oluşturmaz fakat daha yoğun beslenme ihtiyacı olan durumlarda, yeterli olmayan alım ya da mineral yoksunlukları varsa fitik asit besinlerini sınırlı sayıda tüketmek gerekmektedir. Bilhassa vejetaryen ya da vegan beslenme şeklini benimsemekte olan bireylerin bitki bazlı bir perhiz yapmaları, gıdasal demir ve çinko yoksunluğu tehlikesini çoğaltır.

Kırmızı et ve sakatat gibi tüm hayvansal gıdalarda da olan demir, hem-demir şeklinde bilinmektedir ve fitik asitten etkilenmezler.

Çinko; bazı tam tahıllarda yeterli seviyede olsa da bu tahıllardaki fitik asit, bedenin çinkoyu emme becerisini büyük oranda etkilemektedir. Bundan dolayı değişik çinko kaynaklarını kullanmak ve gerektiği zaman takviye almak gerekir, ancak fitik asitten kaynaklanan emilim azlığı, yalnızca o öğün için geçerli olmaktadır. Yani beslenme sırasında fitik asit içermekte olan bir gıda tüketildiği zaman o sırada yenilmekte olan gıdada olan mineral emilimini düşürür, gün içerisindeki farklı öğünlerdeki emilime etki etmez. Bundan dolayı öğün arasında yenilmekte olan kuruyemişin ana öğünde alınan besin ve mineral alımına negatif etki etmez.

Sayfa içeriğinde yer alan bilgiler yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. İlgili sayfada tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğeler yer almamaktadır. Tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.

Fitik asit, bitkilerin hücre duvarlarında bulunan bir tür anti-nutrienttir. Besinlerdeki fitik asit, demir, çinko, kalsiyum ve magnezyum gibi önemli minerallerin emilimini önleyebilir. Bu mineral eksiklikleri, vücut fonksiyonlarını ve bağışıklık sistemini olumsuz etkileyebilir.

Fitik asit ancak bazı besinlerde yüksek miktarda bulunsa da, besinlerin tüketilmesi halinde yüksek seviyelerde fitik asit emilimi olmayabilir. Bazı yöntemler fitik asidin emilimini azaltabilir. Bu nedenle kontrollü tüketilmesi gerekebilir.

Fitik asit bazı besinlerde yüksek miktarda bulunabilir ve önemli minerallerin emilimini azaltabilir. Ancak, uygun hazırlık yöntemleriyle fitik asidin emilimi azaltılabilir ve bu minerallerin emilimi artırılabilir. Besinlerdeki fitik asit miktarından endişe edenler, doğru hazırlama yöntemleri kullanarak besinleri tüketebilir ve diyetlerinin mineral içeriğini koruyabilirler.

Fitik Asit İçeren Besinler Nelerdir?

Fitik asit, bitkilerin hücre duvarında bulunan ve bağırsaklarda emilimi zor olan bir bileşiktir. Bu nedenle bazı besinlerde yüksek oranda fitik asit bulunabilir. Fitik asit genellikle bitki bazlı gıdalarda bulunur ve aşağıdaki gibi birçok besinde bulunabilir:

1. Tam tahıllar: Buğday, arpa, yulaf, çavdar ve pirinç gibi tam tahıllar fitik asit içerir.
2. Fındık ve tohumlar: Fındık, badem, ceviz, fıstık, ayçekirdeği, susam ve keten tohumu fitik asit içerir.
3. Kuru baklagiller: Nohut, fasulye, mercimek, bezelye gibi kuru baklagiller yüksek oranda fitik asit içerir.
4. Soya ürünleri: Tofu, soya sütü ve diğer soya bazlı ürünler yüksek miktarda fitik asit içerir.
5. Patates ve muz: Patates ve muz, diğer meyve ve sebzeler gibi fitik asit içerir, ancak daha düşük miktarda.

Besinlerdeki fitik asit, mineral emilimini engelleyebilir. Ancak, fitik asit aynı zamanda antioksidan özelliklere sahiptir ve kansere karşı koruyucu etkileri olduğuna inanılmaktadır. Besinlerdeki fitik asit miktarı, pişirme yöntemi ve işleme yöntemleri gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. Örneğin; uzun süre suda bekletilmiş ve fermente edilmiş besinlerde fitik asit miktarı daha düşük olabilir.

Fitik Asit İçeren Besinlerin Yarar ve Zararları Nelerdir?

Fitik asit, bitkilerin hücre duvarlarında bulunan bir madde olarak birçok besinde doğal olarak bulunur. Fitik asidin birçok faydası olduğu gibi aynı zamanda bazı olumsuz etkileri de vardır. Aşağıda fitik asidin yararları ve zararları hakkında bilgi verilmiştir:

Yararları;

• Mineral emilimini arttırır: Fitik asit, demir, çinko ve kalsiyum gibi minerallerin emilimini engellese de aynı zamanda vücudun bu mineralleri emilimini arttırır. Bu, uzun vadede kemik sağlığı ve genel sağlık için faydalıdır.
• Antioksidan özelliklere sahiptir: Fitik asit, serbest radikallerin neden olduğu oksidatif stresi önleyen antioksidan özelliklere sahiptir. Bu nedenle, fitik asit içeren yiyecekler, sağlıklı hücrelerin korunmasına yardımcı olabilir.
• Kolesterol seviyelerini düşürür: Fitik asit, yüksek kolesterol seviyelerini düşürmek için kullanılan bazı ilaçlarda da kullanılan bir bileşiktir. Fitik asit içeren yiyeceklerin tüketimi, kolesterol seviyelerini düşürerek kalp sağlığına katkıda bulunabilir.

Zararları;

• Mineral emilimini azaltır: Fitik asit, minerallerin emilimini engellediği için aşırı tüketimi mineral eksikliklerine neden olabilir. Bu, özellikle bitki bazlı bir diyet takip edenler için önemlidir.
• Sindirim sorunlarına neden olabilir: Fitik asit, bazı kişilerde gaz, şişkinlik ve sindirim sorunlarına neden olabilir. Bu nedenle, sindirim sorunları yaşayanlar ve hassas bağırsak sendromu olanlar, fitik asit içeren yiyecekleri tüketirken dikkatli olmalıdır.
• B vitaminlerinin emilimini engeller: Fitik asit, B vitaminleri emilimini de engelleyebilir. B vitaminleri, hücre metabolizması ve sinir fonksiyonları gibi birçok önemli fonksiyon için gereklidir. Bu nedenle, fitik asit tüketimi aşırı ise, B vitamin eksikliği riski artar.

Kısaca özetlemek gerekirse; fitik asit, birçok besinde doğal olarak bulunur ve vücut için faydalı olabilir. Ancak, aşırı tüketimi bazı zararlı etkilere neden olabilir. Bu nedenle, besinlerdeki fitik asit miktarına dikkat etmek ve dengeyi korumak önemlidir.

Bakliyat, kuruyemiş, tohum ve çekirdeklerde yer alan fitik asit ve lektin sindirim sisteminden farklı birçok sistemi olumsuz etkileyen bileşiklerdir. Fitik asit; besinlerde yer alan ve sağlık için elzem olan fosfor, kalsiyum, bakır, demir, çinko, magnezyumun emilimini engellemektedir ve bazı sindirim sistemi enzimlerini baskılayarak eksikliğini yaratmaktadır.

Amilaz, tripsin ve pepsin enzimleri sindirim sisteminin önemli enzimleri olup nişasta ve proteinlerin sindirimi için kullanılmaktadırlar. Lektinler; besinlerde yer alan besin ögelerinin emilimini azaltmanın yanında hazımsızlık ve şişkinliğe neden olmaktadırlar.

Lektinler, bağırsakta yer alan hücrelerin yapısına girerek onları bozmakta ve otoimmun bazı tepkimeleri başlatmaktadırlar. Baklagiller (bezelye, börülce, fasulye, mercimek, nohut); ortalama saat suda beklemelidirler. Kuruyemişler (antep fıstığı, badem, ceviz, fındık); ortalama saat suda beklemelidirler.

Tohumlar ve çekirdekler (chia*, karabuğday, keten tohumu*, susam); 10 dakika* ile 8 saat arası suda beklemelidirler. Çiğ olan besinler, cam kase içerisinde üzerine su geçecek kadar su ilave edip havlu ile örterek suda bekletilmelidir.

Bu uygulamanın amacı bu besinlerin filizlenme döngüsünü taklit ederek içerisinde yer alan zararlı fitik asit ve lektinden temizlemektir. Bu işlemlerin sonucunda şişkinlik ve hazımsızlık şikayetleri azalacak, görünürde olmayan otoimmün tepkimelerde vücutta azalış gösterecektir.

Uzm. Dyt. Meltem Pınar Yıldırım

Form Assist Diyetisyeni