Ayt Edebiyat Metinlerin Sınıflandırılması Konu Anlatımı

Metinlerin Sınıflandırılması Özeti

Metinlerin Sınıflandırılması

Bir yazıyı şekil, anlatım ve noktalama özellikleriyle oluşturan kelimelerin bütününe metin denir. Metinler anlatım türlerine, kullanılan dilin işlevine, yazılış amaçlarına, gerçeklikle ilişkilerine göre gruplandırılabilir. Buna göre metinler genel olarak öğretici metinler ve sanatsal (kurmaca) metinler olarak iki ana kategoriye ayrılır.

Anlatıcı Bakış Açıları

Olaya bağlı metinlerde varlıklar, olaylar, durumlar, duygular ve düşünceler birden fazla bakış açısıyla ele alınabilir. Anlatıcı bakış açıları hakim (ilahi/ tanrısal), kahraman, gözlemci (kameraman/ müşahit) ve çoğulcu bakış açısı olmak üzere 4 başlıkta incelenir.

Düşünceyi Geliştirme Yolları

Yazarın; bir metni daha güçlü kılmak, okuyucuyu etkilemek, anlatımı daha inandırıcı kılmak, ileri sürdüğü düşünceleri insanların benimsemesi gibi nedenlerden dolayı başvurduğu yollara düşünceyi geliştirme yolları denir.

Düşünceyi geliştirme yolları;

• Tanımlama: Bir kelimeyi, durumu, ifadeyi, varlığı tüm özellikleriyle açıklamaya tanımlama denir. “Nedir?” veya “Kimdir?” soruları sorulduğunda alınan cevap tanımdır.
• Örnekleme: Bir düşünceyi veya kavramı daha iyi ifade edebilmek için örnek verilir. Genellikle soyut kavramları somutlaştırmak için örnekleme yoluna başvurulur.
• Karşılaştırma: Yazar bir düşünceyi daha iyi ifade etmek için iki kavramı, olguyu, durumu, canlıyı karşılaştırır.
• Tanık Gösterme: Bir düşünceyi daha inandırıcı kılmak veya kanıtlamak için tanık gösterilir. Tanık göstermede atasözlerinden de yararlanılabilir.
• Sayısal Verilerden Yararlanma: Yazar, bir metni daha inandırıcı kılmak ve verdiği bilgilerin somutlaşmasını sağlamak için sayısal verilerden yararlanır. Sayısal veriler istatistik, grafik, tablo şeklinde de verilebilir.
• Somutlama: Soyut bir kavramın örnekleme, tanık gösterme, karşılaştırma gibi yollarla somutlaştırılmasına denir. Kişileştirme ve deyimlerle somutlama yapılabilir.
• Soyutlama: Somut bir kavramın soyutlaşmasıdır. Şiirlerde çokça kullanılır. Soyutlamaya süslü anlatımın olduğu yerlerde rastlanır.
• Benzetme: Düşünceyi daha etkili hale getirmek amacıyla bazı ifadeler, kavramlar benzetme yoluna başvurulur. Benzetme yaparken zayıf olan güçlü olana benzetilir.

Anlatım Özellikleri

Bir metnin daha kolay okunması, insanları sıkmaması, sürükleyici olması, okunuşu zor kelimelerin bulunmaması, uzun metinlerdense kısa metinlerin tercih edilmesi vb. nedenlerden dolayı başvurduğumuz bazı anlatım özellikleri bulunmaktadır. Anlatım özellikleri şunlardır:

• Açıklık
• Duruluk
• Yalınlık/Sadelik
• Akıcılık
• Doğallık
• Özgünlük
• Özlülük
• Sağlamlık
• Tutarlılık
• Sürükleyicilik
• Kalıcılık
• Ulusallık/Yerellik
• Evrensellik
• Çağdaşlık

Edebi Akımlar

Her edebi eser belirli bir sanat anlayışı çevresinde oluşturulur. Aynı sanat anlayışı çevresindeki eserlerin toplamı da edebiyat ve sanat akımlarını oluşturur. Başlıca edebi akımlar klasisizm, realizm, romantizm, naturalizm, parnasizm, sembolizmdir. Bu edebi akımlar Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı’nı etkilemiştir. 16 tane edebi akım bulunmaktadır;

• Klasizm
• Romantizm
• Realizm
• Naturalizm
• Parnasizm
• Sembolizm (Simgecilik)
• Sürrealizm (Gerçek Üstücülük)
• Empresyonizm (İzlenimcilik)
• Ekspresyonizm (Dışavurumculuk)
• Kübizm
• Fütürizm (Gelecekçilik)
• Egzistansiyalizm (Var Oluşçuluk)
• Dadaizm
• Postmodernizm
• Hümanizm

Anlatım Biçimleri

Herhangi bir düşünceyi, olay ya da duyguyu sözle veya yazı ile ifade edilmesine “anlatım” denilmektedir. Her anlatımın farklı bir amacı olabilir. Mesela bir anlatım bilgi vermeyi diğeri ise bir olayı hikaye etme gibi amaçlarda olabilir. Anlatımı gerçekleştirirken başvurulan yöntemlere “anlatım biçimleri, anlatım türleri” denilmektedir. Anlatım türleri ele alınan konunun amacına, özelliğine göre değişmektedir. 13 tane anlatım türleri bulunmaktadır;

Betimleyici Anlatım

• Betimleyici anlatımda, kelimenin yan veya mecaz anlamına yer verilmektedir.
• Roman, hikaye, tiyatro, gezi yazısı, şiir gibi türlerde betimleyici anlatım kullanılmaktadır.
• Kişinin iç dünyasını konu alan betimlemelere tahlil (ruhsal portre) denilmektedir.
• Kişinin dış görünüşü anlatan betimlemelere ise fiziksel (simgesel) betimleme denilmektedir.
• Betimleyici Anlatım Türleri; sanatsal ve açıklayıcı betimleme olmak üzere 2 türe ayrılmaktadır.

Öyküleyici Anlatım

• Olay, kişi, yer, zaman ortak öğeleridir.
• Olaylar birinci şahıs ile anlatılabilmektedir. (Yazar hikayenin kahramanlardan birisidir)
• Sanat metinlerinde öyküleyici anlatım tekniği kullanılmaktadır.
• Olaylar anlatılırken ilahi bakış açısı kulllanılabilmektedir.
• Olaylar birinci şahısla anlatıldığı gibi üçüncü şahıs ağzı ile de anlatılmaktadır.(Olan bitenleri bir kamera sessizliğinde izlenip anlatılmaktadır.)
• Üçüncü şahıs ağzı ile anlatılan olaylarda anlatıcı her şeyi bilmektedir.
• Olay, kişi, yer, zaman olay örgüsü oluşturmak için temel ögelerdir.
• Bu anlatım türü hikaye, roman, anı, söyleşi, görüşme(mülakat) gibi türlerde kullanılmaktadır.
• Öyküleyici anlatım türünün kullanılması için bir olayın olması şarttır.
• Yaşanmış, gerçekleşmiş olaylarda bir olay zinciri, kurgulanmış olaylarda ise olay örügüsü bulunmaktadır.
• Kelimeler gerçek anlamından daha çok mecaz ve yan anlamda kullanılmaktadır.
• Öyküleyici anlatım sanat ve öğretici metinlerde kullanılmaktadır.
• Sanat metinlerindeki anlatıcı kurmaca bir kişi, öyküleyici metinlerde anlatıcı ise gerçek bir kişidir.

Öğretici Anlatım

• Öğretici anlatımda dil göndergesel işlevde kullanılmaktadır.
• Bu tür metinlerde, mecaz anlamlara veya söz sanatlarına yer verilmemektedir.
• Anlatılan bilgiler örnek ve tanımlarla desteklenilmektedir.
• Öğretici anlatımda öznel cümlelere yer verilmez. Nesnel cümleler kullanılmaktadır.
• Bu tür metinlerin okunup anlaşılması için okuyucunun belirli bir bilgi birikiminin olması gereklidir.
• Gereksiz söz tekrarlarına yer verilmez.
• Telaffuzu zor olan veya ses akışını bozan kelimler bulunmamaktadır.
• Bu tür metinlerde dil, sade ve gösterişsizdir.
• Anlatılmak istenen düşünce veya ifadeler kısa ve net olmalıdır.
• Bu anlatım türü genellikle ansiklopedi ve ders kitaplarında kullanılmaktadır.

Açıklayıcı Anlatım

• Açıklayıcı anlatım öğretici özellikler barındıran makale, fıkra, eleştiri ve deneme gibi türlerde kullanılmaktadır.
• Bu anlatım türünde herhangi bir konu hakkında bilgi vermek, öğretmek amaç edinilir. açıklama, bilinmeyen bir şeyi bilinir kılmaktadır.
• Açıklayıcı anlatımda amaç bilgi vermek olduğundan dolayı yazar süslü ve gösterişli bir dil yerine açık, anlaşılır bir dil kullanmaktadır. Kişisel duygu ve düşüncelere pek yer verilmez.
• Tanımlama, örnekleme, tanık gösterme ve karşılaştırma” gibi düşünceyi geliştirme yollarına başvurulmaktadır.

Tartışmacı Anlatım

• Tartışmacı anlatımın kullanıldığı yazılarda dil göndergesel işlevde kullanılmaktadır.
• Duygu ve düşüncüler kısa ve net bir şekilde ifade edilmektedir.
• Tartışmacı anlatımda kullanılan dil ve ifadeler, gösterişsiz, pürüzsüzdür.
• Gereksiz kelime veya ifadelerden kaçınılmaktadır.
• Karmaşık ve anlaşılması güç cümlelere yer verilmemektedir.
• Savunulan ve ona karşı çıkan görüşe yer verilir.
• Fıkra, deneme, makale ve röportaj gibi türlerde bu anlatım tekniği kullanılmaktadır.
• Ses akışını bozan ve dile gelmesi zor kelime veya seslere yer verilmemektedir.
• Kesinliği ve doğruluğu kanıtlanmış olan belge, bilgiler kullanılmaktadır.
• Bu anlatım türü eleştirici bir bakış açısı ile yazılıp sohbet havası içinde geçmektedir.

Kanıtlayıcı Anlatım

• Bu anlatım türünde kendi görüşünü kabul ettirme, inandırma amacı vardır.
• Kavramları tanımlama ve açıklama büyük bir öneme sahiptir.
• Okuyucu ve dinleyici ikna etmek onu bir konuda düşündürmek ve sözü edilen konudan uzaklaşmamasını sağlamak için bazı kelimeler veya cümleler tekrar edilmektedir.
• Konuşmacı veya yazar üzerinde durduğu konuyu aydınlatmak ve okuyuculara düşüncelerini kabul ettirmek için örneklere başvurmaktadır. Bunun yanında yine konuyu aydınlatmak için farklı insanların düşüncelerine de başvurulur.
• Bu anlatım türünde kullanılan kelimeler ve kelime grupları gerçek anlamları ile kullanılmaktadır.
• Kanıtlayıcı anlatımda dil göndergesel işlevde kullanılmaktadır.
• Kanıtlayıcı anlatımda yazının hitap ettiği kesim ve onların kültür seviyesi önemlidir.
• Tanımlama, sınıflandırma, örneklendirme, karşılaştırma, tanık gösterme, sayısal verilerden yararlanma, açıklayıcı betimleme gibi düşünceyi geliştirme yolları kanıtlayıcı anlatımda kullanılmaktadır.

Coşku ve Heyecana Bağlı (Lirik) Anlatım

• Coşku ve Heyecana bağlı Anlatım; Roman, hikaye, tiyatro gibi edebi türlerde gördüğümüz, duyguların ön planda olduğu bir anlatım türüdür.
• Lirik bir anlatımda duyguların ifade edilmesi söz konusudur.
• Lirik anlatımdaki kelimeler genellikle mecaz ve yan anlamda kullanılmaktadır.
• Bu anlatım tekniğinde dil “heyecana bağlı işlev” de kullanılır.
• Öyküleyici anlatımdan farklı olarak lirik anlatımda olaylar anlatılırken duygu ve içinde bulunulan ruh hali yansıtılmaktadır.

Destansı (Epik) Anlatım

• Olağanüstü durum, olay veya kişiler anlatılmaktadır.
• Destan türünde bir yiğit havası bulunmaktadır.
• Bu anlatım türünde fiiller ön plandadır
• Destansı anlatıma tarihi konular ve kahramanlıklar konu olmaktadır.
• Bu anlatımda kelimeler genellikle mecaz veya yan anlamında kullanılır.
• Şiir, destan, roman, hikaye ve tiyatro gibi türlerde bu anlatım türü kullanılmaktadır.
• Sanatsal bir dil kullanılmaktadır.
• Bu anlatım türü ile yazılan yazılar etkileyici olmakla beraber sürekli hareket içerir.
• Anlatımda abartıya bol bol yer verilir.

Emredici Anlatım

• Bu anlatım türünde dil alıcıyı harekete geçirme işlevinde kullanılmaktadır.
• Emir, öneri ve telkin anlamı taşıyan kelime veya cümlelere yer verilmektedir.
• Öğretici ve açıklayıcı yönlerine de sahiptir.
• Bu anlatım türündeki cümlelerde fiiller hakimdir.
• Uyulmas

AYT Edebiyat Konuları Nelerdir ?

AYT Edebiyat Konuları ile ilgili soru çeşitlerini ve sınava çalıştığınızda konu başlıklarını sizlere bu makalemizde detaylı bir şekilde anlatıyoruz.

Birçok sitede farklı başlıklarla verilen AYT Edebiyat Dersi Konularını M.E.B ve ÖSYM nin verdiği bilgilere göre düzenledik.

AYT Edebiyata hangi konudan başlamalıyım?

AYT Edebiyat Dersinin de geçmiş senelere göre geçmiş Soru dağılımları da bu şekildedir.  Her sene soru çıkan konulara çalışırken mutlaka daha fazla önem vermenizi tavsiye ederim. 

İnternet üzerinden konuları incelemek yerine Web Sitemizdeki kategorilere göre en kaliteli yayınevlerine ait ilgili sınava çalışma kitaplarını sitemizden inceleyebilirsiniz. 

AYT Edebiyat Dersi Konuları ve soru dağılımı hakkında merak ettiğiniz konuları Web Sitemizde bulunan makaleler arasından bakabilirsiniz. 

Sınavda hedeflediğiniz puanlara ulaşmak için mutlaka bir çok yayınevinden farklı bir çok kaynaktan faydalanmanız ve sistemli çalışmanız gerekmektedir. 

AYT Sınavında Hangi Derslerden Sorumluyuz?

YKS seafoodplus.info olan AYT'de bulunan testler ve soru sayıları ise şöyle;

• Türk Dili ve Edebiyatı - Sosyal Bilimler 1 Toplam 40 Soru,
• Matematik Toplam 40 Soru,
• Fen Bilimleri Toplam 40 Soru,
• Sosyal Bilimler 2 Toplam 40 Soru şeklinde olacak.

Puan türlerine göre çözülmesi gereken testler;

SAYISAL: Matematik + Fen Bilimleri, SÖZEL: Türk Dili ve Edebiyatı-Sosyal Bilimler 1 + Sosyal Bilimler 2, EŞİT AĞIRLIK: Matematik + Türk Dili ve Edebiyatı-Sosyal Bilimler 1

AYT Puan Hesaplanması için Kaç NET Gerekiyor?

ÖSYM'nin puan hesaplanması için koyduğu kurallara göre: AYT (Alan Yeterlilik Testi) puanınızın hesaplanabilmesi için öncelikle TYT sınavından en az puan almanız gereklidir. Bunun yanında, TYT Türkçe ve TYT Matematik testlerinden en az birinden net yapmanız gereklidir.

AYT puanı hesaplanması için, puan türünüz için gerekli alan testlerinden en az birinden net yapmanız gerekmektedir.

AYT Sınavında Hangi Derslerden Sorumluyuz?

YKS seafoodplus.info olan AYT'de bulunan testler ve soru sayıları ise şöyle;

• Türk Dili ve Edebiyatı - Sosyal Bilimler 1 Toplam 40 Soru,
• Matematik Toplam 40 Soru,
• Fen Bilimleri Toplam 40 Soru,
• Sosyal Bilimler 2 Toplam 40 Soru şeklinde olacak.

Puan türlerine göre çözülmesi gereken testler;

SAYISAL: Matematik + Fen Bilimleri, SÖZEL: Türk Dili ve Edebiyatı-Sosyal Bilimler 1 + Sosyal Bilimler 2, EŞİT AĞIRLIK: Matematik + Türk Dili ve Edebiyatı-Sosyal Bilimler 1

AYT Puan Hesaplanması için Kaç NET Gerekiyor?

ÖSYM'nin puan hesaplanması için koyduğu kurallara göre: AYT (Alan Yeterlilik Testi) puanınızın hesaplanabilmesi için öncelikle TYT sınavından en az puan almanız gereklidir.

Bunun yanında, TYT Türkçe ve TYT Matematik testlerinden en az birinden net yapmanız gereklidir. AYT puanı hesaplanması için, puan türünüz için gerekli alan testlerinden en az birinden net yapmanız gerekmektedir.

İnsanlar duygu ve düşüncelerini yazılı veya sözlü olarak anlatır. Yani anlatım, genel olarak yazılı ve sözlü anlatım olmak üzere iki gruba ayrılır. Öykü, roman, deneme, sohbet gibi metin türlerinde yazılı anlatım; konferans, münazara gibi etkinliklerde sözlü anlatım kullanılır.

Metinler anlatım türlerine, yazılış amaçlarına, dilin işlevine, gerçeklikle ilişkilerine göre gruplandırılabilir. Bu özellikler göz önüne alındığında metinler genel olarak öğretici metinler ve sanatsal (kurmaca) metinler olarak ikiye ayrılabilir.

a) Edebi (Sanatsal) Metinler:

• Sanat yapma amacıyla düzenlenen kurmaca metinlerdir.
• Kendine has bir dil özelliği vardır.
• Sözcüğün yan ve mecaz anlamları üzerinde çok durulup okuyucunun yorumlaması istenir.
• İmge ve çağrışmalara yer verilerek farklı bir duygu evreni oluşturulmaya çalışılır.
• Şiir, masal, destan, roman, hikâye vb. türler bu gmptadır.

b) Öğretici Metinler:

• Bilgi vermek, öğretmek amacıyla yazılan metinlerdir.
• Günlük yaşantılar, tarihi olaylar ve bilimsel gerçekler ele alınır.
• Sözcükler, genellikle gerçek anlamıyla kullanılır.
• Her okuyanda benzer izlenimler uyandırır.
• Daha çok ansiklopediler, bilimsel kitaplar ve ders kitaplarında kullanılır.
• Söylenenler, duruluk ve açıklık ilkesine uyar.
• Açıklayıcı bir anlatım, örneklemelerle verilir.
• Dil, göndergesel işlevde kullanılır.

Konunun devamında alttaki konu başlıkları yer almaktadır.

Sanatsal Metinlerle Öğretici Metinleri Karşılaştırma

Olay Çevresinde Gelişen Metinler

Anlatım Teknikleri ve Özellikleri