Yıldızlar Hangi Yönü Gösterir
kaynağı değiştir]
Dış bağlantılar[değiştir Kutup Yıldızı’nı Gökyüzünde Nasıl Buluruz?
Gözünüzde Dünya’nın merkezinden ve Kuzey Kutbu’ndan geçen bir doğru canlandırırsanız Kutup Yıldızı -ya da bilimsel adıyla Polaris- bu doğrunun neredeyse üzerinde kalır. Bu yüzden, eğer Kuzey Yarım Küre’de yaşıyorsanız gece vakti gökyüzünde Polaris’in konumunu tespit ederek hangi yönün kuzey olduğunu anlayabilirsiniz. Peki gökyüzünde görülen binlerce yıldız arasından Kutup Yıldızı’nı nasıl ayırt edebiliriz?
Büyük Ayı Takımyıldızı
Büyük Ayı Takımyıldızı'ndaki en parlak yedi yıldız kepçe gibi görünür.
Pek çok insan Kutup Yıldızı’nın gökyüzündeki en parlak yıldız olduğunu zanneder ancak öyle değildir. Gökyüzünde Kutup Yıldızı’nı bulmanın en kolay yolu önce Büyük Ayı Takımyıldızı’nı bulmaktan geçer. Büyük Ayı’yı meydana getiren yıldızlardan en parlak yedi tanesi gökyüzünde bir “kepçe” gibi görünür (bkz. aşağıdaki görsel). Eğer bu kepçenin ağzının altında yer alan iki yıldız arasındaki mesafeyi bir birim kabul edersek, Polaris’i bulmak için bu iki yıldızın üzerinde yer aldığı doğrultuda 5 birim öteye bakmanız gerekir. Polaris, Küçük Ayı Takımyıldızı’nda yer alır.
Şunu da not edelim ki Polaris sadece içinde bulunduğumuz çağın Kutup Yıldızı’dır. Günümüzde Polaris yavaş yavaş Kuzey Kutbu doğrultusuna yaklaşmaya devam ediyor. 24 Mart 2100’de en yakın konuma ulaştıktan sonra yavaş yavaş Kuzey Kutbu doğrultusundan uzaklaşmaya başlayacak.
Kutup Yıldızı ile Yön Bulma
Kutup yıldızını birçok kişi ya tespit edemiyor veya yanlış tespitler üzerine farklı yıldızları Kutup Yıldızı sanıyor, yahut "Zühre, Çolpan, Çoban Yıldızı" isimleri ile bilinen Venüs gezegenini Kutup Yıldızı sanıyor. Burada kutup yıldızını en basit şekilde nasıl tespit edeceğimizi hem şematik hem de yazılı olarak anlatmaya çalışacağız.
Güneş batarken güneşin yönünü aklınızda tutun, hatta güneşin battığı yön tarafından bariz bir noktayı (belirgin bir ağaç, tepe, kayalık vb.) kerteriz alın ki güneşin battığı yönü unutmayın. Güneş tamamen battıktan sonra güneşin battığı yönü solunuza alarak gökyüzüne bakın. Baktığınız yönde gördüğünüz (bulutsuz, açık gökyüzünde) yıldız kümesinin içinde kutup yıldızı da yer almaktadır.Gelelim kutup yıldızını nasıl tespit edeceğiz; ufka yakın (altta) gördüğünüz yıldız kümesi “Büyük Ayı” grubudur. Bu grubun yıldızları arasında hayali çizgiler çektiğinizde, ortaya kepçe şekli çıkacaktır. Büyük Ayı grubunun hemen üzerinde ise “Küçük Ayı” grubu bulunur. (Büyük Ayı'dan küçük ve ona göre ters kepçe şeklindeki grup). Büyük Ayı'nın kepçesinin ucundaki iki yıldızın arasından hayali bir hat çizer ve uzatırsanız, “Kutup Yıldızı”nı bulursunuz. Bu mesafe, Büyük Ayı'nın hat çizdiğiniz iki yıldızı (Alttaki yıldız Merak, üstteki Dubhe) arasındaki mesafenin 5 katı kadardır. Kutup Yıldızını buldunuz ve tam olarak “Kuzey” yönüne bakıyorsunuz. (Kutup Yıldızı, Küçük Ayı kepçesinin sapının ilk yıldızıdır.)
Güneşin hangi yönden battığını unuttunuz diyelim (Ki arazi şartlarında zihniniz sürekli açık olmalı ve güneşin hareketleri, çevresel faktörlerin gözlenmesi gibi durumları elden bırakmamalısınız); bu durumda yukarıdaki anlatımlarda geçtiği gibi, Büyük Ayı ve Küçük Ayı yıldız gruplarını tespit etmek zorundasınız. "Kutup Yıldızı" gökyüzüne baktığınızda ufuk çizgisi ile bulunduğunuz enleme göre belli oranda açı yapar. Örneğin, İstanbul'da kutup yıldızı ufuk çizgisinden 41° yükseklikte görünür. Kutup yıldızını gökyüzüne baktığınızda kafanızın çok üstünde görmeye çalışmamalısınız.
Kutup yıldızını tespit ettikten sonra bulunduğunuz konumun hangi enlemde olduğunuz da hesap edebilirsiniz. Bu hesabı yaparken kutup yıldızının ufuk çizgisinden kaç derece yükseklikte olduğunu hesaplamanız size bulunduğunuz konuma göre oranın enlemini verecektir. Ölçümü yaparken derece hesabını parmak ve yumruk hesabı ile ölçebilirsiniz. Ufuk çizgisi ile kutup yıldızı arasındaki mesafeyi yumruk uzunluğunuz ve parmak uzunluğunuz ile ölçmelisiniz. Ufuk çizgisine yumruğunuzun alt hattını dayayın ve kutup yıldızına kadar kaç yumruk olduğunu hesaplayın. Örneğin, 4 yumruk üst üste geldi ve geriye arada 2 parmak mesafe daha kaldı. Bu 4 yumruk, 2 parmak yapmış demekse, her bir yumruk 10°, her bir parmak uzunluğu da 1° anlamındadır. Dolayısı ile 42° enlemindesiniz demektir.
Kutup Yıldızı sadece kuzey yarım küreden görülebilir, güney yarım küreden görülemez. Güney yönünü gösteren göze çarpar şekilde parlak bir güney Kutup Yıldızı yoktur. Ancak Güney Haçı takımyıldızı, güney yarım kürede kabaca güney yönünü göstermektedir.
Kutup Yıldızı, dünyanın ekseni ile "hemen hemen" aynı doğrultuda olduğu için diğer gök cisimlerinin aksine gün boyu yer değiştirmeyip sürekli olarak kuzey yönünü gösterir. Bu özelliği insanların kutup yıldızını tarih boyunca yön bulma ve seyir amaçlı kullanmalarına sebep olmuştur. Bu durumdan dolayı Demirkazık, Kuzey Yıldızı, Polaris gibi isimler ile de bilinmektedir. Bir başka anlatımla, "Kutup Yıldızı" dünyanın dönme ekseninin ucunda olmasından dolayı gece boyunca sürekli aynı yerde olup yer değiştirmez. Basit bir örneklke, odanın tam merkezinde asılı olan aydınlatma lambasının tam altına geçerek kendi etrafınızda döndüğünüzde gördüğünüz oda bölümü sürekli değişse de lamba sürekli aynı yerde, yani başınızın üstündedir ve yer değiştirmez.
Kutup Yıldızı dünyanın ekseni ile "tam olarak" aynı doğrultuda olmayıp (hemen hemen aynı doğrultuda) aradaki fark sadece bir derecenin dörtte üçü kadardır. Hesaben 44' (dakika) kadardır. Dünyanın ekseninin zamanla doğrultu değiştirmesinden dolayı bu fark önümüzdeki iki yüzyıl boyunca daha da azalacak ve 25 dakikaya kadar düşecektir. Daha sonra Kutup Yıldızı dünyanın ekseninden giderek uzaklaşacak ve 25800 yıl sonra aynı yere dönecektir.
nest...
Kutup Yıldızı’nı Gökyüzünde Nasıl Buluruz?
Gözünüzde Dünya’nın merkezinden ve Kuzey Kutbu’ndan geçen bir doğru canlandırırsanız Kutup Yıldızı -ya da bilimsel adıyla Polaris- bu doğrunun neredeyse üzerinde kalır. Bu yüzden, eğer Kuzey Yarım Küre’de yaşıyorsanız gece vakti gökyüzünde Polaris’in konumunu tespit ederek hangi yönün kuzey olduğunu anlayabilirsiniz. Peki gökyüzünde görülen binlerce yıldız arasından Kutup Yıldızı’nı nasıl ayırt edebiliriz?
Büyük Ayı Takımyıldızı
Büyük Ayı Takımyıldızı'ndaki en parlak yedi yıldız kepçe gibi görünür.
Pek çok insan Kutup Yıldızı’nın gökyüzündeki en parlak yıldız olduğunu zanneder ancak öyle değildir. Gökyüzünde Kutup Yıldızı’nı bulmanın en kolay yolu önce Büyük Ayı Takımyıldızı’nı bulmaktan geçer. Büyük Ayı’yı meydana getiren yıldızlardan en parlak yedi tanesi gökyüzünde bir “kepçe” gibi görünür (bkz. aşağıdaki görsel). Eğer bu kepçenin ağzının altında yer alan iki yıldız arasındaki mesafeyi bir birim kabul edersek, Polaris’i bulmak için bu iki yıldızın üzerinde yer aldığı doğrultuda 5 birim öteye bakmanız gerekir. Polaris, Küçük Ayı Takımyıldızı’nda yer alır.
Şunu da not edelim ki Polaris sadece içinde bulunduğumuz çağın Kutup Yıldızı’dır. Günümüzde Polaris yavaş yavaş Kuzey Kutbu doğrultusuna yaklaşmaya devam ediyor. 24 Mart 2100’de en yakın konuma ulaştıktan sonra yavaş yavaş Kuzey Kutbu doğrultusundan uzaklaşmaya başlayacak.
Kutup yıldızını birçok kişi ya tespit edemiyor veya yanlış tespitler üzerine farklı yıldızları Kutup Yıldızı sanıyor, yahut "Zühre, Çolpan, Çoban Yıldızı" isimleri ile bilinen Venüs gezegenini Kutup Yıldızı sanıyor. Burada kutup yıldızını en basit şekilde nasıl tespit edeceğimizi hem şematik hem de yazılı olarak anlatmaya çalışacağız.
Güneş batarken güneşin yönünü aklınızda tutun, hatta güneşin battığı yön tarafından bariz bir noktayı (belirgin bir ağaç, tepe, kayalık vb.) kerteriz alın ki güneşin battığı yönü unutmayın. Güneş tamamen battıktan sonra güneşin battığı yönü solunuza alarak gökyüzüne bakın. Baktığınız yönde gördüğünüz (bulutsuz, açık gökyüzünde) yıldız kümesinin içinde kutup yıldızı da yer almaktadır.Gelelim kutup yıldızını nasıl tespit edeceğiz; ufka yakın (altta) gördüğünüz yıldız kümesi “Büyük Ayı” grubudur. Bu grubun yıldızları arasında hayali çizgiler çektiğinizde, ortaya kepçe şekli çıkacaktır. Büyük Ayı grubunun hemen üzerinde ise “Küçük Ayı” grubu bulunur. (Büyük Ayı'dan küçük ve ona göre ters kepçe şeklindeki grup). Büyük Ayı'nın kepçesinin ucundaki iki yıldızın arasından hayali bir hat çizer ve uzatırsanız, “Kutup Yıldızı”nı bulursunuz. Bu mesafe, Büyük Ayı'nın hat çizdiğiniz iki yıldızı (Alttaki yıldız Merak, üstteki Dubhe) arasındaki mesafenin 5 katı kadardır. Kutup Yıldızını buldunuz ve tam olarak “Kuzey” yönüne bakıyorsunuz. (Kutup Yıldızı, Küçük Ayı kepçesinin sapının ilk yıldızıdır.)
Güneşin hangi yönden battığını unuttunuz diyelim (Ki arazi şartlarında zihniniz sürekli açık olmalı ve güneşin hareketleri, çevresel faktörlerin gözlenmesi gibi durumları elden bırakmamalısınız); bu durumda yukarıdaki anlatımlarda geçtiği gibi, Büyük Ayı ve Küçük Ayı yıldız gruplarını tespit etmek zorundasınız. "Kutup Yıldızı" gökyüzüne baktığınızda ufuk çizgisi ile bulunduğunuz enleme göre belli oranda açı yapar. Örneğin, İstanbul'da kutup yıldızı ufuk çizgisinden 41° yükseklikte görünür. Kutup yıldızını gökyüzüne baktığınızda kafanızın çok üstünde görmeye çalışmamalısınız.
Kutup yıldızını tespit ettikten sonra bulunduğunuz konumun hangi enlemde olduğunuz da hesap edebilirsiniz. Bu hesabı yaparken kutup yıldızının ufuk çizgisinden kaç derece yükseklikte olduğunu hesaplamanız size bulunduğunuz konuma göre oranın enlemini verecektir. Ölçümü yaparken derece hesabını parmak ve yumruk hesabı ile ölçebilirsiniz. Ufuk çizgisi ile kutup yıldızı arasındaki mesafeyi yumruk uzunluğunuz ve parmak uzunluğunuz ile ölçmelisiniz. Ufuk çizgisine yumruğunuzun alt hattını dayayın ve kutup yıldızına kadar kaç yumruk olduğunu hesaplayın. Örneğin, 4 yumruk üst üste geldi ve geriye arada 2 parmak mesafe daha kaldı. Bu 4 yumruk, 2 parmak yapmış demekse, her bir yumruk 10°, her bir parmak uzunluğu da 1° anlamındadır. Dolayısı ile 42° enlemindesiniz demektir.
Kutup Yıldızı sadece kuzey yarım küreden görülebilir, güney yarım küreden görülemez. Güney yönünü gösteren göze çarpar şekilde parlak bir güney Kutup Yıldızı yoktur. Ancak Güney Haçı takımyıldızı, güney yarım kürede kabaca güney yönünü göstermektedir.
Kutup Yıldızı, dünyanın ekseni ile "hemen hemen" aynı doğrultuda olduğu için diğer gök cisimlerinin aksine gün boyu yer değiştirmeyip sürekli olarak kuzey yönünü gösterir. Bu özelliği insanların kutup yıldızını tarih boyunca yön bulma ve seyir amaçlı kullanmalarına sebep olmuştur. Bu durumdan dolayı Demirkazık, Kuzey Yıldızı, Polaris gibi isimler ile de bilinmektedir. Bir başka anlatımla, "Kutup Yıldızı" dünyanın dönme ekseninin ucunda olmasından dolayı gece boyunca sürekli aynı yerde olup yer değiştirmez. Basit bir örneklke, odanın tam merkezinde asılı olan aydınlatma lambasının tam altına geçerek kendi etrafınızda döndüğünüzde gördüğünüz oda bölümü sürekli değişse de lamba sürekli aynı yerde, yani başınızın üstündedir ve yer değiştirmez.
Kutup Yıldızı dünyanın ekseni ile "tam olarak" aynı doğrultuda olmayıp (hemen hemen aynı doğrultuda) aradaki fark sadece bir derecenin dörtte üçü kadardır. Hesaben 44' (dakika) kadardır. Dünyanın ekseninin zamanla doğrultu değiştirmesinden dolayı bu fark önümüzdeki iki yüzyıl boyunca daha da azalacak ve 25 dakikaya kadar düşecektir. Daha sonra Kutup Yıldızı dünyanın ekseninden giderek uzaklaşacak ve 25800 yıl sonra aynı yere dönecektir.